F E K P E M B E RI AN E K S T RAK DAUN PE P AYA M U DA
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
.id/
lib.u
digi
tp://
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
ht
ht
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
EFEK PEMBERIAN
.une
.une MUDA (Carica papaya)
.une EKSTRAK DAUN PEPAYA
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
TERHADAP
JUMLAH SEL MAKROFAG
PADA GINGIVAttTIKUS
h p
http
http
ht
WISTAR YANG DIINDUKSI Porphyromonas gingivalis
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
SKRIPSI
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
ht
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
.u
id/
gilib
i
d
/
/
:
http
ht
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac.
nej.
ac
nej.
.id/
2013
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
u
.id/
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
lib.
BAGIAN BIOMEDIK
i
g
i
://d
FAKULTAS KEDOKTERAN
GIGI
http
UNIVERSITAS JEMBER
http
tp
ac
nej.
h
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
lib.u
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
ht
h
.id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
ac
nej.
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
id/
ac.
nej.
Oleh:
lib.u
lib.u
digi
tp://
http
.id/
.id/
ac
nej.
.u
u
ilib.
g
i
d
/
Nindya Laksmi
Aldelina
ttp:/
h
NIM 091610101043
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u MUDA (Carica papaya)
.u EKSTRAK DAUN PEPAYA
EFEK PEMBERIAN
gilib
gilib
gilib
lib.u
digi
tp://
u
ht
.id/
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
://di
://di
://di
p
TERHADAP
JUMLAH SEL MAKROFAG
PADA GINGIVA
httTIKUS
http
http
WISTAR YANG DIINDUKSI Porphyromonas gingivalis
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
.id/
.id/
.id/
.id/
gilib
i
d
/
/
:
ht
ht
SKRIPSI
d/
ac.i
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
d/
ac.i
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
guna melengkapi tugasttakhir
p
tp
httsyarat
h p dan memenuhi salah satu
htDiajukan
tp
ac.
nej.
u
ilib.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
g
Oleh:
://di
p
t
t
h
ht
id/
id/
id/
id/
dig
tp://
ht
untuk menyelesaikan Program Studi Kedokteran Gigi (S 1)
dan mencapai gelar Sarjana Kedokteran Gigi
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
Nindya Laksmi Aldelina
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
digi
tp://
/
.id/NIM 091610101043
c.id
a
.
j
.une
b
i
l
i
g
://di
http
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
/
/
c.idBAGIAN BIOMEDIK j.ac.id
a
.
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
FAKULTAS KEDOKTERAN
GIGI
://di
://di
http
http
UNIVERSITAS JEMBER
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
i
id/
ac.
nej.
id/
ht
h
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
ht
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac.
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.id/
2013
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ttp:/
nej
.u
igilib
d
ht
id/
id/
ilib
Skripsi ini saya
/digpersembahkan untuk :
id/
.ac.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
PERSEMBAHAN
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
h
1. hAllah SWT yang telah memberikan
rahmat, pertolongan danh petunjuk-Nya
ht
karena sesungguhnya tidak
ada satupun kemudahan / apabila bukan atas
/
/
d
i
.
c.id
c.id
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
kehendak-Nya.
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i ibunda Fenti Wini D.H tercinta.
di
di
2. Orang
://ddan
tp://
tp:// tua saya ayahanda Sutikto,tpSH
ht
t
t
ht
ht
3. Almamater Fakultas Kedokteran Gigi Universitas Jember
ht
/
/
/
.id/ 4. Guru – guru saya .semenjak
c.idperguruan tinggi yang j.ac.id
c.id taman kanak-kanak hingga
a
a
.
j
j
ne
terhormat,libyang
membimbing
saya dengan penuh
.une
.u
.unetelah memberikan ilmu dan
b
b
i
i
l
l
i
i
i
g
g
dig
://di
://di
tp://
http
http
htkesabaran.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
id/
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ht
.id/
ii
http
tp
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ht
id/
id/
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
ilib
ilib tentang Aku, maka (jawablah),
ilib
“Dan apabila
/dig
/dig
/dighamba-hamba-Ku bertanya kepadamu
ttp:/
ttp:/
ttp:/
ac.
nej.
.u
.u
.u
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
ttp
hMOTTO
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
h yang berdoa
h
bahwasannya
Aku adalah dekat. Akuhmengabulkan permohonan orang
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
apabila ia memohon kepada-Ku,
/ maka hendaklah mereka itu/memenuhi segala
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
perintah-Ku danun
mereka beriman kepada-Ku,
agar mereka selalu
.une
.une
. hendaklah
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
di
berada dalam
://di
://kebenaran”
://di
http
http
http
(terjemahan QS. Al Baqarah ayat 186)
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
i
gi
gi
“ Kami:/perintahkan
kepada manusia supaya
/dig
://di ibu
://di berbuat baik kepada dua orang
http
http
http
tp
ht
bapaknya, ibunya mengandungnya dengan susah payah dan melahirkannya
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
dengan
/ susah payah (pula)” .id/
c.id
a
.
j.ac
j
e
e
n
n
(terjemahan
QS.
Al
AhQaaf
46:15)
u
u
.
.
gilib
gilib
i
i
d
d
/
/
/
/
:
:
http
http
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
id/
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ht
.id/
iii
http
tp
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
h
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ht
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
lib.u
ac
nej.
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
http
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
ac
nej.
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ttp:/
u
ht
ht
.id/
.id/
: 091610101043
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
u
u
u
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
Nama : Nindya Laksmih Aldelina
NIM
id/
.u
.u
:/
ht
id/
ac.
nej.
lib
Saya/d
yang
igilibbertanda tangan di bawah /ini:
digi
http
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
PERNYATAAN
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
. ilmiah yang berjudul “ ilEfek
ib.
menyatakan dengan
ilibtulis
ilib. sesungguhnya bahwa karya
g
g
g
i
i
i
d
d
d
://
://
://
httpJumlah Sel
http (Carica papaya) Terhadap
http Ekstrak Daun Pepaya Muda
Pemberian
ht
Makrofag Pada Gingiva Tikus Wistar Yang Diinduksi Porphyromonas gingivalis”
ac
j.acsebutkan sumbernya dan nej.ac
adalah benar-benar karya
nej.sendiri, kecuali kutipan yangnesaya
nej
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
id/
.ac.
lib.u
lib.u
lib.u
gi
gi dan bukan karya jiplakan.
gi
belum pernah
://di Saya
://di
://di diajukan pada institusi manapun
http
http
http
tp
ht
bertanggung jawab atas keabsahan dan kebenaran isinya sesuai dengan sikap ilmiah
yangg harus dijunjung tinggi. id/
c.
.id/
ac
nej.
tp
ternyata di kemudian hari pernyataan ini tidak benar.
id/
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
nej
lib.u
lib.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
id/
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ht
.id/
iv
http
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.id/
ac
nej.
ht
u
Laksmi Aldelina ilib.u
.Nindya
ig
p://d
t
t
h
NIM 091610101043
http
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
/
c.id
a
.
j
ne menyatakan,
Yang
lib.u
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
Jember, 17 Januari 2013
h
.id/
ac
nej.
u
ilib.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
ac.
nej.
ht
id/
.ac.
nej
i
/dig
/
:
p
t
t
id/
dig
tp://
ht
id/
.ac.
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
digi
tp://
ac
nej.
.u
Demikian
ini saya buat dengan
tanpa adanya tekanan
b.u
lib.u
libsebenarnya,
lipenyataan
i
i
i
g
g
g
i
i
i
/d
://d
://d
ttp:/
dan paksaan
jika
http bersedia mendapat sanksi hakademik
http dari pihak manapun serta
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
a
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
ttp
SKRIPSI
h
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
t
ht papaya)
ht PEMBERIAN EKSTRAKhDAUN
EFEK
PEPAYA MUDA (Carica
id/
.ac.
TERHADAP JUMLAH SEL MAKROFAG PADA GINGIVA TIKUS
lib.u
digi
tp://
lib.u
lib.u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
tp
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
h
/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
Pembimbing
.une
.une
.u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g : drg. Desi Sandra Sari,
g
ig
Dosen
://dMD.Sc.
://diPembimbing Utama ttp://di
http
h
http
d/
ac.i
.u
nej.
ac
nej.
id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac.
nej.
.id/
.id/
v
ht
: drg. M. Nurul Amin, M. Kes.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ht
ht
.id/
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
d/
ac.i
tp
ac.
nej.
ac
nej.
nej.
.u
id/
ac
nej.
Dosen Pembimbing Pendamping
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
http
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/NIM 091610101043
c
c
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
lib.u
.id/
.u
.u
tp
htOleh:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
Nindya Laksmi Aldelina
ac
nej.
digi
tp://
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
.u
lib.u
h
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
h
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
ac gingivalis
j.ac DIINDUKSI Porphyromonas
WISTARne
YANG
nej.
nej
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
Pembimbing Utama,
nej.
/ 197512152003122005 .id/
dNIP
c
ej.a
n
u
.
igilib
d
/
/
:
http
tp:
.id/
ac
nej.
ht
Pembimbing Pendamping,
id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
c.i
ej.a
ht
u 195909061985032001 lib.u
lib.NIP
i
g
i
digi
d
/
/
/
/
:
:
p
p
htt
htt
dig
tp://
ht
.un
.u
gilib
i
d
/
/
:
/
nej
nej.
drg. Desi Sandra Sari, MD.Sc
ilib
//dig
.id/
ac
nej.
.id
drg. Hj.
M.Kes.
.acHerniyati,
d/
ac.i
u
ilib.
dig
tp://
ht
h
http
http
/
/
c.id
c.iddrg. Yuliana M.D.A., M.Kes.
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
NIP
197506182000122001
i
i
g
dig
://di
p
t
tp://
t
h
d/
ac.i
lib.u
u
Anggota,
.Penguji
://d
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
u
ht
.id/
.id/
ac
nej.
Penguji Ketua, lib.u
igi
.u
ilib.
.u
.u
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
hari, tanggal : 17 Januari
.une
.une 2013
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
tempat tp://di: Fakultas Kedokteran Gigi
Jember
//di
:Universitas
http
ht
.id/
dig
tp://
ac.
nej.
Porphyromonas gingivalis” telah/ diuji dan disahkan pada :
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
id/
ac.
nej.
id/
.ac.
lib.u
ht
b
Skripsi berjudul
Pemberian Ekstrak/dDaun
papaya)
igilib
igilib Pepaya Muda (Carica
igili“Efek
d
d
/
/
/
/
/
:
:
:
http Diinduksi
http Gingiva Tikus Wistar Yang
http Jumlah Sel Makrofag Pada
Terhadap
nej
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
PENGESAHAN
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
drg. M. Nurul Amin, M.Kes.
NIP 1977020420021210002
d/
.id/
.i
ac
nej.
ac
nej.
lib.u
u
ilib.
g
i
d
://
Mengesahkan
http
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
h
Dekan,
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
vi
id/
ac.
nej.
http
id/
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.u
NIP 195909061985032001
d/
ac.i
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ttp
drg. Hj. h
Herniyati,
M.Kes.
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
tp
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
gilib
i
d
/
/
:
http
RINGKASAN
EFEK PEMBERIAN EKSTRAK DAUN PEPAYA MUDA (Carica papaya)
TERHADAP JUMLAH SEL MAKROFAG PADA GINGIVA TIKUS WISTAR
YANG DIINDUKSI Porphyromonas gingivalis; Nindya Laksmi Aldelina;
091610101043; 2013; 73 halaman; Fakultas Kedokteran Gigi Universitas Jember.
Penyakit periodontal dapat diderita oleh semua manusia dimulai dari
gingivitis yang apabila tidak dirawat dapat berkembang menjadi periodontitis.
Ditandai dengan kerusakan ligamen periodontal ,tulang alveolar dan terbentuknya
poket. Etiologi dari penyakit periodontal ini salah satunya adalah Porphyromonas
gingivalis (P.gingivalis). P.gingivalis memiliki beberapa molekul seperti LPS, kapsul
dan outer membran protein yang dapat memicu terjadinya peradangan pada gingiva
dengan adanya peningkatan produksi sel radang, salah satunya sel makrofag. Sel
makrofag merupakan sel efektor dalam imunitas seluler dan berfungsi mengeliminasi
mikroorganisme terfagosit, tetapi sel makrofag tersebut juga dapat mengaktifasi
MMPs yang menyebabkan kerusakan pada jaringan periodontal. Daun pepaya
merupakan tanaman tradisional yang memiliki efek antibakteri dan antiinflamasi.
Kandungan dari daun pepaya antara lain saponin, flavonoid, vitamin C, viitamin A,
enzim papain, tanin dan carpain. Tujuan dari penelitian ini adalah untuk mengetahui
efek pemberian ekstrak daun pepaya muda terhadap penurunan jumlah sel makrofag
pada gingiva tikus wistar yang diinduksi P.gingivalis dan konsentrasi yang efektif
untuk menurunkan jumlah sel makrofag.
Penelitian ini merupakan penelitian eksperimental laboratoris dengan
rancangan penelitian the post test only control group design. Penelitian ini dibagi
menjadi 5 kelompok, masing-masing kelompok terdiri dari 4 sampel. Kelompok I
merupakan kelompok kontrol normal. Kelompok II merupakan kelompok kontrol
vii
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
negatif yang diberi wire ligature pada gigi molar kiri rahang bawah dan induksi
P.gingivalis sebanyak 0,02 ml, 3x seminggu selama 3 minggu. Kelompok III
merupakan kelompok yang diberi wire ligature pada gigi molar kiri rahang bawah
dan induksi P.gingivalis 0,02 ml, 3x seminggu selama 3 minggu, kemudian diberi
ekstrak daun pepaya muda 25% sebanyak 0,05 ml secara intragastrik sehari sekali
selama 6 hari. Kelompok IV merupakan kelompok yang diberi wire ligature pada
gigi molar kiri rahang bawah dan induksi P.gingivalis 0,02 ml, 3x seminggu selama 3
minggu, kemudian diberi ekstrak daun pepaya muda 50% sebanyak 0,05 ml secara
intragastrik sehari sekali selama 6 hari. Kelompok V merupakan kelompok yang
diberi wire ligature pada gigi molar kiri rahang bawah dan induksi P.gingivalis 0,02
ml, 3x seminggu selama 3 minggu, kemudian diberi ekstrak daun pepaya muda 75%
sebanyak 0,05 ml secara intragastrik sehari sekali selama 6 hari. Tikus di dekapitasi
pada hari ke 28 secara bersama-sama. Kemudian dilakukan pembuatan preparat dan
perhitungan sel makrofag. Data rata-rata jumlah sel makrofag yang diperoleh
dilakukan uji Kolmogorov-Smirnov untuk menguji normalitas, uji Levene untuk
menguji homogenitas, uji One-Way Anova dilanjutkan uji LSD untuk mengetahui
perbedaan antar kelompok.
Hasil penelitian menunjukkan jumlah rata-rata sel makrofag kelompok II lebih
besar dari pada kelompok I secara signifikan (p
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
.id/
lib.u
digi
tp://
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
ht
ht
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
EFEK PEMBERIAN
.une
.une MUDA (Carica papaya)
.une EKSTRAK DAUN PEPAYA
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
TERHADAP
JUMLAH SEL MAKROFAG
PADA GINGIVAttTIKUS
h p
http
http
ht
WISTAR YANG DIINDUKSI Porphyromonas gingivalis
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
SKRIPSI
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
ht
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
.u
id/
gilib
i
d
/
/
:
http
ht
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac.
nej.
ac
nej.
.id/
2013
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
u
.id/
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
lib.
BAGIAN BIOMEDIK
i
g
i
://d
FAKULTAS KEDOKTERAN
GIGI
http
UNIVERSITAS JEMBER
http
tp
ac
nej.
h
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
lib.u
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
ht
h
.id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
ac
nej.
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
id/
ac.
nej.
Oleh:
lib.u
lib.u
digi
tp://
http
.id/
.id/
ac
nej.
.u
u
ilib.
g
i
d
/
Nindya Laksmi
Aldelina
ttp:/
h
NIM 091610101043
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u MUDA (Carica papaya)
.u EKSTRAK DAUN PEPAYA
EFEK PEMBERIAN
gilib
gilib
gilib
lib.u
digi
tp://
u
ht
.id/
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
://di
://di
://di
p
TERHADAP
JUMLAH SEL MAKROFAG
PADA GINGIVA
httTIKUS
http
http
WISTAR YANG DIINDUKSI Porphyromonas gingivalis
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
.id/
.id/
.id/
.id/
gilib
i
d
/
/
:
ht
ht
SKRIPSI
d/
ac.i
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
d/
ac.i
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
guna melengkapi tugasttakhir
p
tp
httsyarat
h p dan memenuhi salah satu
htDiajukan
tp
ac.
nej.
u
ilib.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
g
Oleh:
://di
p
t
t
h
ht
id/
id/
id/
id/
dig
tp://
ht
untuk menyelesaikan Program Studi Kedokteran Gigi (S 1)
dan mencapai gelar Sarjana Kedokteran Gigi
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
Nindya Laksmi Aldelina
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
digi
tp://
/
.id/NIM 091610101043
c.id
a
.
j
.une
b
i
l
i
g
://di
http
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
/
/
c.idBAGIAN BIOMEDIK j.ac.id
a
.
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
FAKULTAS KEDOKTERAN
GIGI
://di
://di
http
http
UNIVERSITAS JEMBER
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
i
id/
ac.
nej.
id/
ht
h
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
ht
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac.
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.id/
2013
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ttp:/
nej
.u
igilib
d
ht
id/
id/
ilib
Skripsi ini saya
/digpersembahkan untuk :
id/
.ac.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
PERSEMBAHAN
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
h
1. hAllah SWT yang telah memberikan
rahmat, pertolongan danh petunjuk-Nya
ht
karena sesungguhnya tidak
ada satupun kemudahan / apabila bukan atas
/
/
d
i
.
c.id
c.id
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
kehendak-Nya.
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i ibunda Fenti Wini D.H tercinta.
di
di
2. Orang
://ddan
tp://
tp:// tua saya ayahanda Sutikto,tpSH
ht
t
t
ht
ht
3. Almamater Fakultas Kedokteran Gigi Universitas Jember
ht
/
/
/
.id/ 4. Guru – guru saya .semenjak
c.idperguruan tinggi yang j.ac.id
c.id taman kanak-kanak hingga
a
a
.
j
j
ne
terhormat,libyang
membimbing
saya dengan penuh
.une
.u
.unetelah memberikan ilmu dan
b
b
i
i
l
l
i
i
i
g
g
dig
://di
://di
tp://
http
http
htkesabaran.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
id/
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ht
.id/
ii
http
tp
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ht
id/
id/
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
ilib
ilib tentang Aku, maka (jawablah),
ilib
“Dan apabila
/dig
/dig
/dighamba-hamba-Ku bertanya kepadamu
ttp:/
ttp:/
ttp:/
ac.
nej.
.u
.u
.u
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
ttp
hMOTTO
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
h yang berdoa
h
bahwasannya
Aku adalah dekat. Akuhmengabulkan permohonan orang
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
apabila ia memohon kepada-Ku,
/ maka hendaklah mereka itu/memenuhi segala
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
perintah-Ku danun
mereka beriman kepada-Ku,
agar mereka selalu
.une
.une
. hendaklah
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
di
berada dalam
://di
://kebenaran”
://di
http
http
http
(terjemahan QS. Al Baqarah ayat 186)
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
i
gi
gi
“ Kami:/perintahkan
kepada manusia supaya
/dig
://di ibu
://di berbuat baik kepada dua orang
http
http
http
tp
ht
bapaknya, ibunya mengandungnya dengan susah payah dan melahirkannya
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
dengan
/ susah payah (pula)” .id/
c.id
a
.
j.ac
j
e
e
n
n
(terjemahan
QS.
Al
AhQaaf
46:15)
u
u
.
.
gilib
gilib
i
i
d
d
/
/
/
/
:
:
http
http
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
id/
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ht
.id/
iii
http
tp
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
h
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ht
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
lib.u
ac
nej.
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
http
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
ac
nej.
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ttp:/
u
ht
ht
.id/
.id/
: 091610101043
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
u
u
u
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
Nama : Nindya Laksmih Aldelina
NIM
id/
.u
.u
:/
ht
id/
ac.
nej.
lib
Saya/d
yang
igilibbertanda tangan di bawah /ini:
digi
http
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
PERNYATAAN
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
. ilmiah yang berjudul “ ilEfek
ib.
menyatakan dengan
ilibtulis
ilib. sesungguhnya bahwa karya
g
g
g
i
i
i
d
d
d
://
://
://
httpJumlah Sel
http (Carica papaya) Terhadap
http Ekstrak Daun Pepaya Muda
Pemberian
ht
Makrofag Pada Gingiva Tikus Wistar Yang Diinduksi Porphyromonas gingivalis”
ac
j.acsebutkan sumbernya dan nej.ac
adalah benar-benar karya
nej.sendiri, kecuali kutipan yangnesaya
nej
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
id/
.ac.
lib.u
lib.u
lib.u
gi
gi dan bukan karya jiplakan.
gi
belum pernah
://di Saya
://di
://di diajukan pada institusi manapun
http
http
http
tp
ht
bertanggung jawab atas keabsahan dan kebenaran isinya sesuai dengan sikap ilmiah
yangg harus dijunjung tinggi. id/
c.
.id/
ac
nej.
tp
ternyata di kemudian hari pernyataan ini tidak benar.
id/
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
nej
lib.u
lib.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
id/
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ht
.id/
iv
http
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.id/
ac
nej.
ht
u
Laksmi Aldelina ilib.u
.Nindya
ig
p://d
t
t
h
NIM 091610101043
http
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
/
c.id
a
.
j
ne menyatakan,
Yang
lib.u
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
Jember, 17 Januari 2013
h
.id/
ac
nej.
u
ilib.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
ac.
nej.
ht
id/
.ac.
nej
i
/dig
/
:
p
t
t
id/
dig
tp://
ht
id/
.ac.
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
digi
tp://
ac
nej.
.u
Demikian
ini saya buat dengan
tanpa adanya tekanan
b.u
lib.u
libsebenarnya,
lipenyataan
i
i
i
g
g
g
i
i
i
/d
://d
://d
ttp:/
dan paksaan
jika
http bersedia mendapat sanksi hakademik
http dari pihak manapun serta
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
a
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
ttp
SKRIPSI
h
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
t
ht papaya)
ht PEMBERIAN EKSTRAKhDAUN
EFEK
PEPAYA MUDA (Carica
id/
.ac.
TERHADAP JUMLAH SEL MAKROFAG PADA GINGIVA TIKUS
lib.u
digi
tp://
lib.u
lib.u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
tp
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
h
/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
Pembimbing
.une
.une
.u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g : drg. Desi Sandra Sari,
g
ig
Dosen
://dMD.Sc.
://diPembimbing Utama ttp://di
http
h
http
d/
ac.i
.u
nej.
ac
nej.
id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac.
nej.
.id/
.id/
v
ht
: drg. M. Nurul Amin, M. Kes.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ht
ht
.id/
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
d/
ac.i
tp
ac.
nej.
ac
nej.
nej.
.u
id/
ac
nej.
Dosen Pembimbing Pendamping
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
http
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/NIM 091610101043
c
c
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
lib.u
.id/
.u
.u
tp
htOleh:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
Nindya Laksmi Aldelina
ac
nej.
digi
tp://
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
.u
lib.u
h
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
h
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
ac gingivalis
j.ac DIINDUKSI Porphyromonas
WISTARne
YANG
nej.
nej
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
Pembimbing Utama,
nej.
/ 197512152003122005 .id/
dNIP
c
ej.a
n
u
.
igilib
d
/
/
:
http
tp:
.id/
ac
nej.
ht
Pembimbing Pendamping,
id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
c.i
ej.a
ht
u 195909061985032001 lib.u
lib.NIP
i
g
i
digi
d
/
/
/
/
:
:
p
p
htt
htt
dig
tp://
ht
.un
.u
gilib
i
d
/
/
:
/
nej
nej.
drg. Desi Sandra Sari, MD.Sc
ilib
//dig
.id/
ac
nej.
.id
drg. Hj.
M.Kes.
.acHerniyati,
d/
ac.i
u
ilib.
dig
tp://
ht
h
http
http
/
/
c.id
c.iddrg. Yuliana M.D.A., M.Kes.
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
NIP
197506182000122001
i
i
g
dig
://di
p
t
tp://
t
h
d/
ac.i
lib.u
u
Anggota,
.Penguji
://d
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
u
ht
.id/
.id/
ac
nej.
Penguji Ketua, lib.u
igi
.u
ilib.
.u
.u
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
hari, tanggal : 17 Januari
.une
.une 2013
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
tempat tp://di: Fakultas Kedokteran Gigi
Jember
//di
:Universitas
http
ht
.id/
dig
tp://
ac.
nej.
Porphyromonas gingivalis” telah/ diuji dan disahkan pada :
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
id/
ac.
nej.
id/
.ac.
lib.u
ht
b
Skripsi berjudul
Pemberian Ekstrak/dDaun
papaya)
igilib
igilib Pepaya Muda (Carica
igili“Efek
d
d
/
/
/
/
/
:
:
:
http Diinduksi
http Gingiva Tikus Wistar Yang
http Jumlah Sel Makrofag Pada
Terhadap
nej
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
PENGESAHAN
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
drg. M. Nurul Amin, M.Kes.
NIP 1977020420021210002
d/
.id/
.i
ac
nej.
ac
nej.
lib.u
u
ilib.
g
i
d
://
Mengesahkan
http
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
h
Dekan,
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
vi
id/
ac.
nej.
http
id/
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.u
NIP 195909061985032001
d/
ac.i
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ttp
drg. Hj. h
Herniyati,
M.Kes.
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
tp
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
gilib
i
d
/
/
:
http
RINGKASAN
EFEK PEMBERIAN EKSTRAK DAUN PEPAYA MUDA (Carica papaya)
TERHADAP JUMLAH SEL MAKROFAG PADA GINGIVA TIKUS WISTAR
YANG DIINDUKSI Porphyromonas gingivalis; Nindya Laksmi Aldelina;
091610101043; 2013; 73 halaman; Fakultas Kedokteran Gigi Universitas Jember.
Penyakit periodontal dapat diderita oleh semua manusia dimulai dari
gingivitis yang apabila tidak dirawat dapat berkembang menjadi periodontitis.
Ditandai dengan kerusakan ligamen periodontal ,tulang alveolar dan terbentuknya
poket. Etiologi dari penyakit periodontal ini salah satunya adalah Porphyromonas
gingivalis (P.gingivalis). P.gingivalis memiliki beberapa molekul seperti LPS, kapsul
dan outer membran protein yang dapat memicu terjadinya peradangan pada gingiva
dengan adanya peningkatan produksi sel radang, salah satunya sel makrofag. Sel
makrofag merupakan sel efektor dalam imunitas seluler dan berfungsi mengeliminasi
mikroorganisme terfagosit, tetapi sel makrofag tersebut juga dapat mengaktifasi
MMPs yang menyebabkan kerusakan pada jaringan periodontal. Daun pepaya
merupakan tanaman tradisional yang memiliki efek antibakteri dan antiinflamasi.
Kandungan dari daun pepaya antara lain saponin, flavonoid, vitamin C, viitamin A,
enzim papain, tanin dan carpain. Tujuan dari penelitian ini adalah untuk mengetahui
efek pemberian ekstrak daun pepaya muda terhadap penurunan jumlah sel makrofag
pada gingiva tikus wistar yang diinduksi P.gingivalis dan konsentrasi yang efektif
untuk menurunkan jumlah sel makrofag.
Penelitian ini merupakan penelitian eksperimental laboratoris dengan
rancangan penelitian the post test only control group design. Penelitian ini dibagi
menjadi 5 kelompok, masing-masing kelompok terdiri dari 4 sampel. Kelompok I
merupakan kelompok kontrol normal. Kelompok II merupakan kelompok kontrol
vii
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
negatif yang diberi wire ligature pada gigi molar kiri rahang bawah dan induksi
P.gingivalis sebanyak 0,02 ml, 3x seminggu selama 3 minggu. Kelompok III
merupakan kelompok yang diberi wire ligature pada gigi molar kiri rahang bawah
dan induksi P.gingivalis 0,02 ml, 3x seminggu selama 3 minggu, kemudian diberi
ekstrak daun pepaya muda 25% sebanyak 0,05 ml secara intragastrik sehari sekali
selama 6 hari. Kelompok IV merupakan kelompok yang diberi wire ligature pada
gigi molar kiri rahang bawah dan induksi P.gingivalis 0,02 ml, 3x seminggu selama 3
minggu, kemudian diberi ekstrak daun pepaya muda 50% sebanyak 0,05 ml secara
intragastrik sehari sekali selama 6 hari. Kelompok V merupakan kelompok yang
diberi wire ligature pada gigi molar kiri rahang bawah dan induksi P.gingivalis 0,02
ml, 3x seminggu selama 3 minggu, kemudian diberi ekstrak daun pepaya muda 75%
sebanyak 0,05 ml secara intragastrik sehari sekali selama 6 hari. Tikus di dekapitasi
pada hari ke 28 secara bersama-sama. Kemudian dilakukan pembuatan preparat dan
perhitungan sel makrofag. Data rata-rata jumlah sel makrofag yang diperoleh
dilakukan uji Kolmogorov-Smirnov untuk menguji normalitas, uji Levene untuk
menguji homogenitas, uji One-Way Anova dilanjutkan uji LSD untuk mengetahui
perbedaan antar kelompok.
Hasil penelitian menunjukkan jumlah rata-rata sel makrofag kelompok II lebih
besar dari pada kelompok I secara signifikan (p