Al-naz'ah al-khari jiyyah fi afkari wa harakati al-shaykh ahmad rifa 'i bi kali salak

INDONESIAN JOURNAL FOR ISLAMIC STUDIES

A

Volume 2, Number 2, 1995

A

HADHRAMI SCHOLARS IN THE MALAY-INDONESIAN DIASPQRA:
A Preliminary Study of Sayyid 'Uthman

Azyumardi Azra

THE MUHAMMADIYAH DA'WAH AND ALLOCATIVE POLITICS IN THE NEW ORDER

M. Din Syamsuddin

OUR'AN INTERPRETATIONS OF HAMZAH FANSURI (CA.1600)
AND HAMKA (1908-1982): A Comparison

Karel Steenbrink

ISLAM AND THE STATE IN INDONESIA:
Munawir Sjadzali and the Development of a New Theological
Underpinning of Political Islam

Bahtiar Effendy
ISSN 0215-0492

STUDlA ISLAMIKA
Indonesian Journal for Islamic Studies
Volume 2, Number 2, 1995

EDITORIAL BOARD:
Harun Nasution
Mastubu
M. Quraisb Sbibab
A Aziz Dab/an
M. Satria Effendi
Nabilab Lubis
M. Yunan Yusuf
Komaruddin Hidayat

M. Din Syamsuddin
Muslim Nasution
Wabib Mu 'tbi
EDITOR IN CHIEF:
Azyumardi Azra
EDITORS:
Saiful Muzani
Hendro Prasetyo
joban H. Meuleman
Nuru/Fajri
BadriYatim
AsSISTANTS TO THE EDITOR:
ArifSubban
Much/is Ainurrafik
ENGUSH LANGUAGE ADVISOR:
judith M. Dent
ARABIC LANGUAGE ADVISOR:
M. Fuad Facbruddin
COVER DESIGNER:
S. Prinka

STUDIA ISIAMIKA (ISSN 0215-0492) is a journal published quarterly by the Institut Agama Islam
Negeri (lAIN, The State Institute for Islamic Studies) Syarif Hidayatullah, Jakarta, (SIT DEPPEN No.
129/SK/DilJEN/PPG/STI/1976) and sponsored by the Department of Religious Affairs of the Republic
of Indonesia. It specializes in Indonesian Islamic studies, and is intended to communicate original
researches and current issues on the subject. This journal warmly welcomes contributions from
scholars of related disciplines.
All articles published do not necessarily represent the views of the journal, or other institutions to
which it is affiliated. They are solely the views of the authors.

Muhlisin Sa 'ad

Al-N az' ah al-Khari jiyyah f1 Afkari wa
Harakati al-Shaykh Ahmad Rifa '1 bi Kal!
Salak
Abstract: Throughout the nineteenth and the first half of the twentieth
centuries, Indonesian history was colored by indigenous upheavals and
social protests. These events were the result ofconflicts of interest between
the indigenous people and the Dutch colonial government. The patterns
ofthe emerging movements can be classified into four categories: {1) antiexploitation movements, (2) milleniaristic, including messianistic or 'Just
king", movements, (3) revivalistic of sect movements, and {4) semi-modern movement. Most of the Islamic revivalist movements tended to be

neo-Kharijite in character, which rejects the legitimate power ofthe existing government and its apparatus. This tendency is not only prevalent in
their intellectual output, but also in their actual movements, although
not necessarily manifested in terms ofphysical rebellion. Such is the apparent characteristics ofthoughts and movements proclaimed by a prominent religious figure, K.H. Ahmad Rifa'i.
Rifa'i was a religious intellectual ('ulama), who spent about 20 years
ofhis life in the Middle East, notably Mecca and Cairo, undertaking religious studies. Returning/rom the Middle East, he resided in Kaliwungu,
Kendal, Central Java. In this place he grave his full attention to the teaching of religious knowledge and writing books. He was also active in encouraging the students and the surrounding societies to uphold socio-religious consciousness in order to overcome the moral crisis faced by Muslims in general. He held the view that the attitude of the colonial government had resulted in moral decadence among Indonesian Muslims. Based
on this view, Rifa 'i launched severe criticisms to the government and of
the indigenous feudal groups and nobility who supported the existence of
colonial government.
Being regarded as a disrupter of social stability and a threat to exist-

123

Studia Islamika, Vol. 2, No. 2, 1995

124

Muhlisin Sa 'ad

ing positions, the colonial government finally arrested and jailed Rifa 'i

in the Kendal and Semarang prisons. After being freed from custody,
Rifa 'i moved to Kalisalak, a countryside area in the sub-district of
Limpung, Batang, Central Java. There he established a traditional religious school (pesantren) which quitely flourished. The vast influence of
Rifa 'i can not be detached from his counter-stream teachings. He pro·
scribed marriages which were solemnized by government-elected religious
officials; he also proscribed fum 'at prayers which were conducted in
mosques bulit by the colonial government. Rifa 'i categorized all the government religious officials as fasiq people because they collaborated with
a kafir government. Therefore, a marriage conducted before these offi·
cials was invalid and reqired revalidation. These officials were also construed to not be competent to lead fum 'ah prayers, since fasiq people are
not able to command religious rituals, including being imam offum 'ah
prayers.
As a result of Rifa 'i's appeals, many Muslims went to Kalisalak to
request reapproval oftheir marriages. Meanwhile, Rifa 'i himselfclaimed
to be a just leader" on the grounds that his position was neutral, that he
was Jar from being a colonial collaborator, and he even challenged ofthe
power the colonial government.
Ahmad Rifa'i's activities did not cease even during his political asy·
lum in Ambon. On this island he wrote four books and sent letters to his
followers via his son-in-law, Imam Puro. However, his absence from the
midst ofhis disciples eventually weakened the movement, which was previously radical. The influential charisma ofAhmad Rifa 'i, that functioned

as the main pillar of the movement against the Dutch colonials, was no
longer effective in boosting their moral courage. At the same time, being
supported by indigenous bureaucrats, the colonial government tightened
its control against Rifa 'i's followers. This unfortunate situation finally
drove them to the edge ofthe politico-religious arena. They withdrew themselves and built religious movements which were very different from the
previous movement.
The organization which was then known as Jama 'ah Rifa'iah emerged
from amongst Ahmad Rifa 'i 's followers. Different from Rifa 'i 's ideas, the
successors and the adherents of this organization were not as radical as
their master. They conducted the activities of]ama 'ah Rifa'iyah by means
ofpeaceful ways and avoided radical impressions. One of the movement
that still being maintained was the insistence of religious activity on the
establishment ofpesantrens.

Studia Islamika, VoL 2, No. 2, 1995

AI Naz'ah a/ Kharijiyyah

125


Muhlisin Sa 'ad

Al-N az' ah al-Khari jiyyah £1 Afkari wa
Harakati al-Shaykh Ahmad Rifa'1 bi Kall
Salak
Abstraksi: Sepanjang abad 19 dan paruh pertama abad 20, sejarah Indonesia ditandai oleh meledaknya pelbagai gejolak dan prates sosial di
kalangan pribumi. Kenyataan ini dapat dipahami sebagai akibat
timbulnya konjlik kepentingan yang terjadi antara masyarakat pribumi
dan pmerintah kolonial. Gerakan yang muncul dapat dibedakan menjadi
empat kategori: (1} gerakan anti-pemerasan, (2} gerakan mileniaristik,
termasuk gerakan messianistik atau ratu adil, (3} gerakan revivalistik
atau sektaris, dan (4} gerakan semi-modern. Khususnya gerakan revival is
Islam yang sering muncul ke permukaan cenderung bersifat neo-Kharijis
yang pada intinya menggariskan penolakan terhadap keabsahan
kekuasaan penguasa berikut aparatnya. Kecenderungan tersebut tidak
hanya tampak pada produk-produk pernik iran, melainkan juga pada aksi
kongkrit, kendati tidak sampai berwujud pemberontakan [tsik. Demikian
itulah yang akan terlihat dalam pemikiran dan gerakan tokoh yang
bernama K.H. Ahamd Rifa 'i.
Rifa 'i adalah seorang 'ulama' yang menghabiskan umurnya selama

20 tahun untuk belajar di Timur Ten gab, khususnya di Mekkah dan Kairo.
Sekembalinya dari Timur Ten gab, Rifa 'i menetap di Kaliwungu, Kendal,
]awa Tengah. Di sana ia mencurahkan perhatian untuk mengajar ilmuilmu agama sekaligus menulis kitab. fa pun aktif mengajak santri dan
masyarakat pada umumnya untuk menumbuhkan kesadaran sosialkeagamaan guna mengikis krisis moral yang tengah menimpa umat.
Menurutnya, kemerosotan moral umat merupakan akibat ulah perilaku
kaum kolonial Belanda. Untuk itu, Ahamad Rifa 'i melancarkan kritik
terhadap pemerintah kolonial dan juga kaum priyayi feodal dan
tradisional yang menjadi aparatnya.
Dipandang dapat mengganggu kedudukan mereka dan ketenteraman
masyarakat umum, akhirnya pemerintah Belanda menangkap dan
mengamankannya di penjara Kendal dan Semarang. Sebebasnya dari
tahanan, ia hijrah ke Kali Salak, sebuah desa yang termasuk dalam

Studia Islamika, VoL 2, No. 2, 1995

126

Muhlisin Sa'ad

kecamatan Limpung, Kabupaten Batang, fawa Tengah. Di sana ia

mendirikan pondok pesantren yang dengan segera berkembang pesat.
Pangaruhnya yang bertambah luas tidak dapat dilepaskan dari ajaran·
ajarannya yang melawan arus kekuasaan. !a mengharamkan perkawinan
yang dilakukan oleh para penghulu yang diangkat pemerintah kolonial,
begitu juga salat fum 'at di masjid-masjid yang didirikan oleh pemerintah
penjajah. Alasan yang diajukan oleh Ahmad Rifa'i adalah karena para
pengurus dan seluruh pejabat keagamaan yang diangkat oleh pemerintah
kolonial dapat dikategorikan sebagai orang-orang fasiq, karena
bekerjasama dengan pemerintah kafir. Maka perkawinan yang dilakukan
di depan penghulu tidak sah hukumnya dan perlu diulang. Mereka pun
tidak layak memimpin salat fum 'at, karena orang fasiq tidak memenuhi
persyaratan untuk memimpin ibadah, termasuk di dalamnya
menyelenggarakan salat fum 'at. Akibatnya, banyak umat Islam yang
datang ke Kali Salak untuk meminta pengesahan perkawinan mereka.
Ahmad R ifa 'i juga menyatakan diri sebagai satu-satunya pemimpin "adil"
di wilayah tersebut. Kedudukannya netral, bukan antek kolonial, dan
bahkan menentang kekuasaan pemerintah penjajah.
Aktifitas Ahmad Rifa 'i tidak berhenti pada saat ia diasingkan ke
Ambon. Di sana ia masih sempat menulis empat buah buku dan melayangkan surat wasiat kepada murid-muridnya melalui menantunya,
Imam Puro. Namun, ketidakhadirannya di tengah-tengah pengikut

setianya jelas memperlemah gerakan tersebut yang tadinya sangat radikal.
Kharisma besar Ahmad Rifa 'i yang menjadi penopang utama kekuatan
moral pengikutnya dalam melawan penjajah tidak lagi mampu
mendorong semangat mereka. Pada saatyang sama, pemerintah kolonial
dengan didukung oleh kalangan birokrat pribumi terus memperkuat
kontrol mereka terhadap pengikut Rifa 'i. Di bawah tekanan yang begitu
kuat ini, kelompok Rifa 'i akhirnya tersingkir dari pentas pergumulan
politik-keagamaan. Mereka menarik diri dan membangun gerakan
keagamaan yang sangat berbeda dari pola yang dilancarkan oleh Rifa'i
sendiri.
Organisasi yang kemudian dikenal dengan nama fama 'ah Rifa 'iyah
muncul dari para bekas pengikut Ahmad Rifa 'i. Berbeda dari Rifa 'i,
pengganti dan pendukung gerakan ini tidak seradikal kyainya. Mereka
melangsungkan kehidupan fama 'ah Rifa 'iyah melalui cara-cara damai
dan menjauhkan diri dari sikap radikal. Salah satu pola gerakan yang
masih diteruskan oleh kelompok ini hanyalah tekanan kegiatan
keagamaan pada bidang pendidikan, khususnya pendirian pusat-pusat
kegiatan keagamaan yang berupa pesantren.
Studia Islamika, Vol. 2, No. 2, 1995


AI Naz'ah a! Khdrijiyyah

セQNAZY@

jセェ@

(p 11\Vd-IVI\l) セulNオ@
¥-L..::>.-1 .;...LS'? セ@

..:..> _;t1

J_;ll jJI} J HNUセQ@

p

;; セ@

セ@

セi@

NLセ@

セ@

SuliiJ セj@

NAゥャセ@

セi@ セ@
セ@

,J-'

.;...LS'_)-1 セ@

:L.,;,

u? (') -" y.- NセM@

oJ.r-=JIJ セgji@

;;-'>- N[セ「@

_r-1jl l.._.iJ l,b.. ')I

J...li'il .;...[:')I )I

セ@

_; JLS j _; .r"

セゥヲ@

....,__r!JJ

」Nイゥjセ@

NZ[⦅ケセ@

oPJ N セQ@

i')L...'il

y

L p i J ⦅LNセ@

.!.U£J jMNaャセ@

,. N セQ@
セI@

;;.5'?

セuj@

N[セQ@

ljlS .:r:ill セ@

NAljセ@

セ@

セjlZLャ@

..lA"-i セ@

J..i セj@

セ@

J ,..,_LJIJ

Studia Islamika, Vol. 2, No. 2, 1995

VNZIセBQ@

Pセ@

セ@

ゥセ@

-.?I ;; _jui)l
...:....>.\..1. セ@

J1 TMエャセゥ@

C">

Jy-:!:.1 (1_,-jf

_,.Qll セi@

(.Sill !..\"))L..

ゥセ@

.._.JWI .:...jl5' セGゥャ@

セi@

y JLS' j y .r'
OJ_raj

セ@

,J_,;,-1)

セ@

セ@
Y'" NセM@

セi@

i f -'>-IJ JLS'

Jf セ@

....ーゥセ@

セij@

セ@

L>}...a.i jセ@

J 0::!...li"l'_,!l セ@

¥-1

セ@

U,\.j N_セ@

"-:-4-- ;;s-?

ッセ@

r-:ll..J.j J1 lセャ@
セ@

N セQ@

;;.5'?) ( t) Lセ@

cセGゥ@

J1 oy..UI oL r..S") J .o)l5:li セ@

N[ijセ@

JL.i LS- iwi セI@

.;...u_)-1 ッセ@

oTJ L>.iJI セi@

'

.;...LS'?

セji@

IJL..,.,. o.r..? セ@
laNiセ@

b

jl セQ@ ..:,r-_r:....ll

ャセォMエ@

t. L..,;:.} ャェセlNZj@

Ji LS:..:J .oJ.fliJ セgji@

...Lo"--i セi@

NセGIlゥャ@

jケZMセ@
jャセゥ@

. .A:..IJ:-1 ¥1J ..:...,...L:ll セi@
JLS セuj@

セi@

L>.AJ _,!1 jセBャG@

._,.._,....ii セ@

セj|NZIQ@

u? cr> LセQI@

d.t.jj.JI

el.::ll J_;ll ⦅[^iスLIセBO@

IJL..,.,. 0.r!-?) N⦅セ@

セ@

jセ@

w J...li1 セQILN@

......_.p1 ...L..P セQ⦅L@

セMG^

セjwi@

$JI

127

セwi@
p i ) .• .r--=-11

セ@

:L.,;, 1il1 セ@

L.. _,k.>.i
,.)

Jl
セTjNi@

Muhlisin Sa'ad

128

セ|@

u?
|セ@

0 _,..1., セ@

4_j

セ|I@

,.r)) Lセ|I@

セ@
セ@

オセャ@
oセ@

セ@

i f l.p _,... セM

o)5::.;\ セ@

セg@

セ@

0i セ@

セ@

.._.)l...) iff..)

)..UI o).S:..\ J ')6:.

PlNjャセ@

セ@

L.\) t N セ|@

l p セャィ@

p

セ|SNQ@

セ@

4.p.- J i f セ@

o

l)y Llis- 015" .-.. _,ll \Jl.t.: Ji..L.S' セ@

セ@

セNZ@

セ@

セャNゥ@

-t_ \.;.,..;. セM

lNZセwi@

セ@

J.s- ....; _rdJJ

. . __.セ@

セオj@

. セiNZsB@

...S:... Jl セオ@

..:_...j. セB[スNGゥャ@

J...>IJ セ@

セNゥャ@

..L.I"-i )L... ,o セ@

J

i_,_.w1 セ@

..} セ|jッZ@

,_}9 ....u.ll

o..i;L...'JI セGZャー@

セ@

lNIッZセ@

Nセ|@

TN|ケセ@

0LSJ jセ@

セ@

..u--i ..U J
· · i _/

Ll i '

o:i. !.\La il.if セ@

-¥- J. セ@

J

.6..0.1dl セ@

p$JI oyf ッセI@

i f .:r.!')l!ll

Yi)i セ|j@

it.; o_,.o.WI セ@ J Nセ@

QNセ^M|j@

セlゥ@

Jl oy.i JA:il
セ|@

セa@

..r..rJI

セ@

セ@

Gャ^セji@

セNZ@

Pセ@

._;jl_,il) GTセ|B@

\VA i

セj@

J. セ@
or

.u-i セ@

'4} セ@

..L.A"-i 01S"J J.s-'JI セIi@

,_J.:)) JIS" セ@

L:._;

P|jセ@

oy.f 015" NHPTZセ@

L..Ji セ@

エ⦅セI@

J.s- Wl_,ll

lik-t
セ@

セ@

セ|ェI@
セ@ セ@

G セ@

NセQ@

0 Jr- --jJ NZセlAj@

r--

.!.l.hJ Lセwi@

"·->J..f"'"WI r-::-"l..r.l セ@
NjZセ@

..L.A"-i e-J セ@

Jl セuj@

\)L>..

INZセ@

Jl j_,_...,_,ll

セ@

(I) Z⦅[セls@

jャTNセQ@

,...._.y.__;JI セwi@

_,.JI

オセ@

セj@

4._jJ)i

HNZセI@

Jl ッNZセ@

IJL>.-

NZセQI@

..h...J'JI J_r.ll セ@
.:r.,> J NPGZQ|セ@

r-¥.1.r.

セ@

セ@

セ@

セエ[@

4..r.J (Y) LセQ@

( セj@

セ@

'r-+'" jS セ@

セijNZゥヲ@

オェャNZセヲ@

セ@

I:J"]--- |Iセ@

セ@

.y セjN[@

oy-...ill セg@

0J?

->J.i セ@
セGI|A@

j⦅LNャセ@

C:

t_r-.!.ll セGZャ⦅ケN@

J.s- I_#Li
jセヲ@

U_f'

Nセャゥヲ@

セ@

r'1 1 .._.l.il
J セj@

Y _,.,... J

セGゥャ@

Studia Islamika, VoL 2, No. 2, 1995

AI Naz'ah al Kharijiyyah

0 セ@

0i

セ@

ャセゥ@

j-# セi@
セ@

NAjセ@

セゥ@

セ@

Nセui@

セ⦅[ji@

'i_r--. .)WI HNsjセ@
セ@

セi@

J)

セ@

NセIGケャ@

Nオ[セ@

p 11 セ@ ..) セTjZMi@
J .1-# ..) V"'\.:.:. '-:-"'"\) セ@
j(J

if J.__,-=-il

-.....IJ..UI セ@

セij@

,..0\..WI..) セ@

セ@

jA'-- セl[@

セ@

セエ[@

..uo-f セij@

J

129

.f 'iJJ---- PGゥ|Nセ@
,._j _ra=jl

..) セi@

セエ[@
V.wJI

HNsjセ@

p i L.iJ

セi@

.4J:. J..) 41.:>- ゥセ@

11 oU _r: セ@

ッセ@ ッセj@

j') セ@

• o ; a·IIJ セi@

Njセゥ@

NL⦅[セj@

._j セNI@

QNUBGI|セ@

'"'ip 0i セuj@

セi@

..::....A.Jf セi@

L
セ@

セ@

セ@

4..! iu L. J)iJ

セャ@

セ@
(Y.J-" セ@

セ@

iセ@

jセ@

J..l.ll

JJ\...>. ,J--") NMセ@

セl[j@

セiIj@

Y..r" j )) PャセIj@

セオI@

..l...o"-i セゥ@

JJ-J-,:$") セ@

Studia Islamika, VoL 2, No. 2, 1995

セャォ[Gゥ@

. 0 _,.;W'il ゥセャ@

..uo-f セi@

Jl セiN[I@

a...p i

..uo-i .f"'u. \セN^MャイB@

J')\.1,1 ...l.o;J

Jj [セ⦅@ J ..L.; ..!.lbJ セ⦅[ャ@

セNlゥューオョァ@
.J-J セ@

..l...o"-i セ@

_,..)J (y._,....... j JJ) セ@

.!..it ..)

セ⦅h@
N⦅ウZセ@

Jl セキ@

セjyエN@

...LfA.A l.)"'::""'t;

Ji..& セ@

セ\Z[Q@

U. INセヲ@

セNw⦅Lai@

セヲ@

r
セl[@

J

i f o..l:--"YU

セIN、@

...;IS'_r- J oJL5:.;f NZOセi@
J

セ@

U.).,a.ifJ o__,-=-il a...p1 Jl4-P--J

. U. セI@

ljl.S' r-" J . セu@

..uo-f jセ@

_)I y.l.:l-1 a...j-i

\.:.5:_. .J:JJ JIS'

jyセ@

.........,\.:.:. ッセIGu@

セI|Zji@

..) セ@
iU セi@

..l:S- セ@

セi@

_r-. jセャᄃウG@
セ@

i f 01.5"J . BケQセ@

セ@

..)

Muhlisin Sa 'ad

130

セ@

J£) IJ.)-1 iL.'jiJ Hセ@

L.k _,5') セlN[@

Lセg@

iL.'iiJ HNウセ「@

y.JIS) iU.lJ (y..)-""' y JJ -!.1" _?) Nウセui@

JJJY.) 0\.J.I セ@

'\ .y.-:5' セャANゥ@

セI@

L. y. pl.J:.I ..s..U -':I_? セ|Nェ@

t

!.\_H

セj@

wjセ@

"-:y.Y\11

セI@

0i oセi@

ゥヲセ@

' ' .ors-

セ@

i' AVo.}

ojセャ@

セヲB@

-....;S" セ@

J J/-; "-:Jl>.
セ⦅Nji@

WI

.

i

..s.iJI セi@

セNaャ@

セj@

セNui@

·-

セスi@
Nセ⦅ji@

.
セ@

\·.

セwi@
セ@

セ@

セ@

o)l5:!i

,.IJ T 01

._,_.:.) セ@

LBセャNイji@

J

'" ....s
. .
C:i"'"-'

'i -6...-) ll-1
Wll Jl•
.

J'

.";y')L..'jl o_y..UI.} iセ@

t セゥャ@

WI iセ@

セN^ャゥL@

,.'}p .y ._}ls-..s..UI セi@

_r...:, ...:.. ,_/..r.J セ@

セ@

cjセ@

0'::1 if J.P:-1 .. w1...:.. セ@

·r-+"lr J
セ@ .b
c-=-=-'

i w.11
- セ@

.-....;S" セ@
セ@

セ@

セi@
41

......s::_. if N[セ@

1(" •
,,. o セ@
..r-...s-J

) ./'-""•
y..UI セwi@

cb;

0\S" lᆪ N jセN^@

r セ@

...,a>- セイ@
. セ@ l=5""

0

セ@

..;l,:>- .}

LセlNajiス@

Pセ@

.

,;J セ@

";A>..) 0\S" セ|Nェj@

...l.a"'i 01 J_,..a;

セオ@

0\S"

J

...l.a"'i -':.r.

._,.£)1 セX@

r-:lWI ..!il j_,_,.i J .";y')L..'jl セwiNス@

) (i) ,...._wl} .......r--=JI HセI@

セゥ@

セNui@

o._l} セ@

Mセ@

Pjセ@

:\...p _;)I

.r.

セケZM

. 1:.". ...,-) \J:-1 WJI jセMN[キ@

..U セj|ZMQ@

JA: '1

i .:./ セ@

セI@

セ@

GMBセQ@

_,:J

if t._,JI l.ilJ .Arab Pegon
a...{'l
'i

-.

セ@

...L.."'i

...L.."'i セi@

J

セ@

J>- j>--)1 I.U ANijセ|@

JL.... .} ..; ⦅LNMセ@
NZjセ@

J セ⦅[ォNM
セ@

セXQ@

」BI|Nーセャ@

セu@

セキ@

i')L..'il

I

iY- セ@

....YJ Jl セ|Nェj@
GBセQj@

JWI セ@

セ@

._,.£)1 セ@

Nウ⦅イMャセ@
iセ@

セ@

セ@

. セN@ r-IL...; セ@

)..;-->" ) セ@

セi@

.:.r--

セェNャッ@

ッスセ@

p>-

セi@

セ@
イセ@

セI@

...::_.\j

..:..L) ._,5'} L. .} :Y')L.. 'j I ..; ⦅LNMセ@

t__,.l! セ@

A'\

,,_;, JJ

a... _,5:j-l ...::..JiJ ll

.";y')L..'jl o_y..ill
)\j J1 ._,.£)I

J

(J.;.-y.S"" L⦅ゥNセI@

·i' Ao'\.} 0r.-i J1 セ@

セI、N_@

.} ッセ@

(0\). スセ@

jセャ@

...L.."'i -.5""? セ@

'lyo:..- セエ[@

._,_.:.)

j--.i:i IJ 'I J \.>.

(JI...lS LセケN[I@

J

セi@

J (y.L.IJ...I,j1) セaj@

セ@

0i セ@

セ@
セ@

セiス@

セQ@

JL.... J if
-a... セi@

-..J,-1 -.-;:.5' ..;:)> .:./

j_,......,i (') :iL..ii セ@

セ@

Studia Islamika, VoL 2, No. 2, 1995

AI Naz'ah al Kharijiyyah

セ@

.I J}S

4-J.A; セi@

オlOセQ@

セ@

..;y\,.;JI ゥwセi@

.J セi@

Jl } ...';.\)

oh

131

\ \:Karel A Steenbrink

jNyゥGMセ@
J-..01
PセQ@

Zェャセ@

セNゥャ@

.!J.L.; セ|Nェj@

ZBwiNLセ⦅[@

セゥ@

"-1\..S L⦅スセi@

NZjャセゥI@

.,;y\,.;JI ゥwセi@

セ@

j_,...,i セ@
...u.\1

iuJ セi@

..JuL. 4i セ@

lh セj@

I

セ@

J...L.,.:u

}

J=l.) PIセ@

t

) セGゥ@

r:.r') . / ..LO Njゥャセ@

IJ セ@

セ@

J-: ..L,a;;)l セ@

J-:..L,a;;)l セ@

Studia Jslamika, Vol. 2, No. 2, 1995

セ@

iJ

tJ ..l:...._Aj セNITM]j@

r-lt..:a

セ@

!.ll.ili

j5:l セ@ .;4
ᄋセ@

セ@

0i セi@

,_} セ@
M\セNZ@

セi@

J-.U

セ@

セ@

y.
!.11£ J

J>f JJ-Y- セNゥッ@

jM_セQ@

' t Nッセャ@
j-w.JI) 0 L-.l.l セ@

セi@

y.i セBji@

Jl:;&.l

.WI

セ@

WI)

.y •._;.,; セi@

jMセ@

NセQ@

y.i セBji@

セ@

セ@

j_,...,i 01

セiエ@

j_,...,i..} Jlkl.l
セi@

WI) .J i_;ll

セI@

J_,...,i ( \)

ャセNイ@

c.S-'vylll jセ@

Ljセ@

:..:.r-..01
..:r-..01

」NsイGスセャ@

_JL:ll)

_? ..i;)

._s:ll ッセij@
L.:.....p)

セ@

Y PセQ@

..!..it ,y ...l:>-1)

J-..01

Pセ@

4-.:...o jNOセQ@

lhl£i)

Jll£.) _;:..... NZuセ@
0 セGゥ@

'-:-"-""-

セ@

セ@

I ..:.LJ£)

NP|UGIセ@

Muhlisin Sa 'ad

132

rJ-:!1 Ji..:...;i ._,;;
. J\.:_"fl .;...... ...,....... _,.. _,...

HGiIセ@

l; 0Lc.'jl (\) Zセ@

Pセ⦅Gji@

, _r'- ';I i _r.lL;

オセ@

t_l_,...;i

セ@

4.A..p)

セ@ PセNGェャ@

セ@

.y セi@

セj@

ッ⦅ェBセ@

or- J

op>-

セキN@

セN[@

0i d' J セ@

e:)J セ|I@

jセN[@

セ@

J

..;_,LA..,.,

NセjlLi@

セーjZMQ@

セ@

セャェj@

セNゥ@
NャoGセ@

オNセ@
キセ@

bU:il セN[@
.4.A....lj セ@

Lei

.,...r .._;f セ Q@ ,u
jT^セ@

J

Pセ⦅Gji@

jNャaセ@

Pセ⦅Gji@
J

..lA'i セ@

d'

セ@ [セ@

yt> セi@

..l.O'i ...l4:;j\ NZセQ@

セ@

セャ⦅L@

e::) J.... )J) . セNa^|I@

4.A..p)

t_yJ.- Nセ@ [セ@

Jwi セ@

\......2.L:JS') LセNゥ@

c--"\J p;-Aj 0).:. HDセ@

(i)

セj@

\ v .4.A..p 0 _y--i-ᄋセjNャai@

L.S" P|NHセI@

0\..('JIJ ('I") LNᆪ[セ@

.}J \ i.

4.A..p 0J?

..;_,LA..,.,

セNス@

( t) Lセ@

j.... )IJ セ@

G')l;

0J.?J

セ|I@

"ar,l_rjl"

( o) ,.J...., ..r! PセNGji@

JS ..;_,U...,J .J..... J) セ@
._:.,l.A.,aJI セ@

0\.S) セ@

..;J

セjNャa|@

ゥlNセ@

セNイjZャェ@

;;.;jls;

セ@

セ⦅ー[@

..i_,:.f N[セ@

\A .j.wJIJ セ|j@

:i...J

bJ セ@

セNlwi@

セ@

LセNオ⦅@

.#-J セ@

..l,:]li:JIJ ケセGェャ@

オMセGゥャ@
セャ⦅L@

NZゥセj@

セ|@

セ|@

NCMセwi@

_,J セi@

!.S/' セ N MGZセ@

J1 Nウ⦅セ@

Zセ@

J1 セ@

セGIャェ@
TNLセ|@

..:r-..UI

Jyf.} N⦅Iセ[@

セNu|@

.:;li.} セャェj@

jyセ|@

..l.O'i

. .J:.L...I}

Ji_J>f Y. セャェj@

セ@

0f Ll セャェ@
c')l..:.1 jャッNLセ|@

01 Nセ|@

セNL@

, f [ゥLェセ|@

(J.I- (.S..iJI セNui@

4........;')\ll セNゥ@

..l.O'i JL; N セ|@

ゥセGャ@

J _,....L-.

セi@

t__rll セ[@

._,.,.l.-

セ@

J J.J"'lk.::.

t. 1.,;1 .:/ jケLセ@
.:oJWI N[iZセ@

セlNZャ@

セゥ@

セャ@
セ@

J J...U.0.

Studi4lslamika, Vol. 2, No. 2, 1995

A I Naz 'ah a/ Kharijiyyah

133

'jl セisN⦅ス@

(t) ,...:..>L>S"WIJ (i) ,...:..>J\...WIJ (r)

ッ⦅_セ@

セ@

. o cq • NZセア@
i f セ@
セ@

-

...:..>l>S"WI yl_$" ,rJ-1 セゥヲ@

opA-.a..ll -...;S" ..})
" •. Jl)

JL..... セ@
セ@

_?.' Nイjセ@

4.....,6j.\ ッセ@

j⦅LNセャ@

Jj 0 セ@

J)...L...l.i セlNZji@

ゥャセ@

NZ⦅イM^セオ@

...l.>....;j . .... )\]

4--..Li

...I.A"-i

NZ^ゥャセ@

¥ _r.ll ゥセャ@

,L..r-i セ@

セ@

¥\....::>..)II orol.IJIJ ..,_\J-1

-?1 4-UJI.:.., セ@

...r'L......i d" -?I .1:o J?IJ J\5') セ@

.1-) 'J"'I_,.:l-1) ii_,JI if

....u.li C: .1-L..:;;

Ji セ@

rJ-'

セオI@

if o...I..P> J\5'J NセQ@

)IL!:.-1 ゥャセI@

セ@

Jy- ...:..> Iセ@

cr-) c. w^NZセ@

セi@

セ@

._} セオj@

...I.A"-i '"I} Jj NッOQIセ@

J)lJ..I NZLセ@

ャセj@

C: ojl) 0ilk::J セi@

:J: 1....5"' ti.rJI

..:;....UI ゥセ@

jャl^セ@

N セーゥ@
l.il セI@

セ@

y. セ@ 4-UJI セ|Nェ@

セ@

:r'Jw.'il J) .- J

J Y'-!) _r セi@

セ@

t .1J.rJI セNゥャ@
セ|@

U.\.r.)

セi@

ッセ@
セゥ@

セ@

セ@

セI@

セャイN@

セ@
ャセj@

セ|@

セゥ@

L.iJ Mセ@

-:.r-.i.ll セi@

セ@

ッセ@

セiFM

I.A...a.ll ij./'-'

-.,..lAJI..}
YA_Ji.A; セ@

Studia lslamika, VoL 2, No. 2, 1995

.:J)

.._._,..l.. セI@

L.....]l;.;. セi@

キセ@

136

Muhlisin Sa 'ad

Mセ@

Jl セ@

11

_rll

セ@

セ@

j J .J.JI

セ@

Y' jセ@

1.5"\.....JI J..U.IJ

Zセオj@

...I.A"-i

.)_,5"..i.l.l N⦅[セi@

セ@

f- _;..ll ..,..uJI

Jli

t..iJ

_r.-+k;

.I" i

_t+i

JWI r-:> )1..1 I J!._,. r.)
M セ@

._,.; J__,-::ll セ@

uNセI@

Nイ]M|Qセ@

セオj@

...l..A"-i セ@

0-' セwi@

\..-11-l>f セヲN@
セl[ャLN@

セNu@

4.-:.,.:Ju Mセイji@

PャウNセ@

r::'').... i f

..1 I 1.5_,...-

_t+i

...:...)...... as.L.J,.IJ WI セゥ@

0W.. jセi@

y. J セij@

jQセ@

1--'::!G-

セwi@

o_r1>\.1JI セi@

t.. J

C:

セ@

rL-..-;1

4.-:.,.:Ju . La; J
'I''\ .u. Lc\JI
·1 J''l..

..; .o.:..LA:.....I ._s..L.< L:.J セ@

...;, セ@

..; セオ@

:o..LW.I セ@

J

Js- .. セ@

...I.A"-i Jl5:Ji

.y ッセij@

_,...JI ..:...l:}:a.JI

セ@

)IJ oJ...1>U.IJ

セ@
4.-:.,.:JI

ZセNuij@

セij@

セ@

セ@ .._?:.ll ..:...l...i..,.JI (I)

Y_r)IJ _p-.aJIJ as.lA.JIJ J...1>)I セ@
ッセャ@

Z セオI@

..:...l.A..,.JIJ

...I.A"-i

t__r.ll

J.:s- ッセ@

Jli N セGIjNZLi@

_,..$-1 ._:..,LA...:JI 0"

-.,;\11 '-oiWll .J.Y' -l:)IJ セij@

Studia IsLtmika, VoL 2, No. 2, 1995

A I Naz 'ah a/ Kharijiyyah

._. _yil.l ..;..\A...JI セ@
エ⦅Nイセャゥ@

セ@

0l:.!J

_,lAJI

y

..l....tj

t_ l,JI 4!)t;J eWIJ y..UI

セij@

_;ll

-.;t... _)_,..i '-:,ill ..?J

4"l:.!
I.S _,.kl

13 7

..I...J..IJ セQ⦅L@

'-:->"

. } JL..u 1il1 o.J..U .}

セ@ _r-11

-.,>;セ@

.:,i セ@

f>lJ:JI uL....

u-i u _,..iiJ

l>..Lo JL; L....l5' ._j }.JL; .JW 1il セi@

n

セ@

セl[@

..L.i--i )2i .} o _,..iiJ

.J

.._;.J 0-" セi@

._,..JI->.1 C: エNイjセ@

(Y)

y} lS _,::.-.- Njセ@

セャNji@

セNui@

N[Lセャ⦅@

.JW o':i_,l.l_f...;. J L;U"J .:ol.:oji...;l:...J- 0;J_;ll ,y

i.J .ill

セjN@

JL...i

イNセ@

Studi4 Isktmik4, VoL 2, No. 2, 1995

-.,.,. .J..UI セi@

l....f-oJ

セij@

.JW

.J j/.:: ol_,... ,y) M セI@
JL,.:.Ji l>J".:o セャIjヲN[Q@

Muhlisin Sa'ad

138

QセIH@

エ⦅セ@

セ@

..J .>-"" J) 1 I y.:;f .sJI セi⦅Lj@

}) ._,...1y3-1 セlNZj@
セキ@

u1 j^セ@

LセNス@

セi@

"-' j'Yv..} NAセFM

d' セij@

jセ@

.r""'IJ)I セj@
セ@

)'11

jセ@

J Iセ@

c..>.iJI jセwi@

セ@

uャセ@

JW 11 セ@

. ._,....i-4

i f Jll

0;>-

_y. .j\!JIJ

}r"''il ゥNセFMj@

J=.'- c..>.iJI t WI jセwi@

Iセ|@

c..>i jMセQ@

d' セ|@

.r4 Y' .11 0 /'-" J:J>

Iセ@

セ@
.__4j

* .:J\!11 L.iJ

...;1 Nuセゥj@

6..il ,---.\;1 .h... J ..} ._. _# セ@

j5:;
セQ⦅L[ヲ@

L:i...lll [セ|@

..u ._;'J

Jl.:>l

...u.;

y_,;.iJI セj@

0L....i'il
jセャゥ@

Nセwi@

t \. : . セ@

J:)> d' NAIjセ@

J }:JI d'

n.old
.--.._# セj@

セ@

TNZAセ@

N セ|ェ@

;;_y...U r-f'...u ;;_; セ@ セ@
.:_r-S-

セャZN^I@

"-1_,:)1 Jl

if Jll Y' JJ'Ju .._,...1y..1 ._,...1-""'

.r'JIJ )UI セ@

NイMijセ@

J=.'- if _y. 1 I セj@
セlNZj@

jセ|NLi@

,LbL.:JIJ ;;/'LkJI )UIJ Iセ|@

セI@

NイャOセQ@

:..,...;l.r N[セ@

J--WIJ N[l」セス@

NZ^Qセ@

NセQ@

ri_,.JI セlNZj@

)'11)

d' セI@

a.JyJI r-v.r4 セlNZj|[Q@

1 I .rl} Njセ@

J.
セ@

4.:.:.-- セZwL@

Y..,.. ..:..,--' wセ@

..:..;IS セi@
ju . IJL.>.. セ@

gェセャ@

_;_,......l::ll セ@

セ@

セ@

J セ@

!l':i'L... Jl.S'

ojl} r.s-"> ッセ@

_;_,....:J

W')l... セャェN|@

セ@

NセIi^j@

a_,..W _,!1

4_..

_,sJ-.1

セi@

lji _r:.: セi@

__,j r _,.1JI セ@
AJ ケセ@

J\.5'

セj@

エウセwi@

._} c_:J.IJ )=;- ._} セ@

セi@

Jl.i J セNイB@

N[LQセ|aZェャ@

セNui@

..:...4Jt セ@

IJ_rjiJ

.y _;_r=ll ..u.,

iセ@

ゥセ@

Nセui@

Jl ..i:--":>81 セ@

セェャ@
セi@

U.__,k J o)LJI ..l)U::l.J セXA@
:o_;l.....!.f セ@

Studia Islamika, VoL 2, No. 2, 1995

c_:J.IJ

J_,l_r-ll '-':i'JA Ji セヲM

a.:; Jl ..?L;.) ....L..i"-i NヲBGセ@

Q⦅セMNャゥ@

[HZセ@

o__,......:-11 4,..._,sJ-.1 :W, セ@

セi@

J j\..15 ._} セ@

..,...:.t セ@

..:..,--'J Ngセi@

セi@

_;._r=l セ@

.o..JI}J ...u-i _;Wi _;L!..::.i4 ケャセ@

NセQI@

iセ@

セケ@

オセ⦅イ^M

Ji '"':i'p -.;i_; L1J Nセui@

セ@

セ@

..?L;.J ....L..i"-f

-.;i_; __,j ,_pl.&. NイMセ@

. Ul r--J
. .1.7 ("....._...1·11"
· J'"'
イセ@

セ@

.r- ..u., ..?L;.) ....L..i"-i Ji セ@

rv MセT@
L.:.J...LII
••

._} i.S')L.'jl c_:J.I

c)l,1 ..} o..u.b..J.l "-=-'-.? ..:-eli J .........A.i

..1)\.A::JI

セ@

ajセ@

1Jt.>.. Jl

J _;ll ._} Aceh

セ@

ッMTセQ@

r _,.w1

139

セijNu@

J o-4J.>..

._} ..?L;.J ....L..i"-i

Muhlisin Sa 'ad

140

Jk-01 Y'

J.] セ@ TMNAQセ@

セI_@

';1 セオQ@

セaN@

セNL。ェ@

l}ljL.. Lr!ill 0;!JL:l:-1 0l5:___j1 .:_,-- GWI y
. I" .J •
'"'·
.r; セ@

J.

;:.-a1 •....J

セゥ@

L;

セ@

u

) ..l...i'-i ...u-.1- ':1

ャs⦅LN^MセQ@

Jl セNlj|Q@

セ@

W .1> J.rJI セ@

セ@

NZLオ[|セェ@

ᄋセ@

·l>Jl.J,.I セi@

t J ;; ._;;·
セ@

jセゥ@

.オセ@
セQ@

セi@

,.......; ) ) LセMーZQ@

l^NZM]BGセQ@

セ@

セlNZゥMQ@

._,...;U,..i

R ._) ))JI セ@

jセI@

ゥヲ⦅LN^MHセス@
ケセ@

セ@

セ@

セI@

jJf U. セ@

__u_,... セ@

0i セ@

NセQ@

uiJ_; 0j_r-J..J

ゥセ@

セi@

セ⦅イZャ@

JIJ.I

セ@

_,....a1; )"' セ@
セ|NェI@

..l...i'-i

.:_,--) Lセ⦅イZIャ@
...l;$-

セI@

•...:.....&.) セQス@
JL£

jセャ@
HPセ@

セGZスI@

Jl セ|NェI@
セ@

..l...i'-i

セ@

J-..w jセャ@

p-ll セ@

._,..::l

,j_r.A.. セス@

セij@

.1- Pjセ@

セi@

jセャMZ@

0 セGji@

P.Y セ|@

':11 ᄋGMセQ@

0i

4.,bL.JI yl>....,..i 0i L>.1-

0p1

Jyl:-IJ

_;:,-: NイBセ@

o.i....l> ._,j セ@

':1 セNui@

セ@

セQ|Nゥャ@

ケセGZャ@

セ@

J-_,........:-il

セI@

rlki .Y'J u-"-y.__. 'JI

Js- PI jセ@

Pセ@

..U iセ@

セ@

o_,........:-ii4...pl

セH@

L.J ..;;}

d_;:,-: 1ri セT@

Jl ..:;?-(

·J-..UI t"""4

セi@

セi@

U.\.J..IJ
............,JWI

J-Al4

\ rl

_r:, .js- ッセlN@

..l...i'-i セ|Nェ@

セエイNMj@

yw1 Q^セj@

...... lJ)I)

セ@

セiI@

· r i J j:AJI il,b.;

セ@

4.,1> J

':}\ 0 _,L!JIJ ;; : •. 11 _,.-J211pl 0j

Jl セオI@

J=..o セ@

JJ

").>..) (0J"!)) f..

l.)..J i"j__.'JI セla[@

セ⦅LN@

0 ,
セ@

f. } iセH_@

uT Lr!..UI ゥ|セQ@

セ@

L:.?.r ly..l-..a-o oIセT@

Iセ@

J

.y ッセャNスZ[@

,..:;_y..U セL[ォji@

__u _,... セlNZ[i@

C: dbJ

01.5"' セケ@

ッセ@

セGZQI@

• _r.-S- ..:..jl.S' ケセ@

セ@

jセH@

o')\., "bi

rs

"...l>IJ セBェ⦅NGji@

01S) セ@

i J( HセI@

...l;$-

.1

J:, .JA-P
. .

セj@

J:,)_r.

Jliif HセI@

._A)tJ 4.:Jl.J,.I WJ\....,.\..l>...:....l

セlN@

PQsGjセi@

i"j__.'JI

..l...i'-(

iセ@

) セ@

..

aJ.-4 .a.....J..I
セ|NェI@

41.k. セi@

.#)

セji@

セj|@

セ@

..,...WI .j セi@
セオ@

セ@

Y.J NセI@

.:.r- 0 セGゥA@

o..i.J. セ@

Nッセャ@

-..._,s::J-1 C:: WI.) 0jJ\...:::

.r- ..r' o...L.>IJ ..s-.r- ,.} セNャ@

U

0 _,.....ili _,ll セ@

y セ@

_}I oセi@

4... _,s::J.-1 0;!

'

a..p..

. (.5 .f"" I

セ@

ol.,aj Jl_r.l J
c_WI セ@

J--:-. J

j5"" { Qセ@ セlNZャL@

.J セIi@

J.---WIJ NセQ[@

,J.)L..JI iL.'il .Y" N⦅[セ@
セ@

セ@

セ|NェI@

..u--i セj@

J.

.L.L.l.Y" Pセ@

0i セ@

FセI@

)II セi@

t_l_rll セi@

セi@

if セ|Nェ@

' -,.....
..u-- I セ@ _r-)

J

セ@

op,.} lj\S" セ@

. u,:t.p セi@ ..WI .....0 y ..i.il

セlN[@

o)L..:, J c L(J1 Pセ@

i ):.-i l>pi o..i.J. . Lf:J=:. セ|Naャj@
jセ@

セ|I@

l..i.J. セゥ@

Lッセャ@

セi@

-..._,s::J-1 if

o)L..:, 4...uj )I) o.)4--=JI )I)

.o'JL.aJI -...ulJ cl.(J1 セ@
oセi@

.J セ@

J.)\s.

t N[セ@

) ..,ajiJ 01_yi i f セ@

4... _,s::J.-1

セᆪI@

a..p..

CL(J\ セ@

.UI_r.j J

Pセ@

0i

. oYl.a.JI J c L(J1
y y-li
4-J セl^Nス@
l..l.J.

juセ@

"---! ...;:_, }G

.0 セi@

セ@

J セ@

0::! セiN[@

J

t.IJ ..;.,..c..; .-... _,s::J.-1 y'-> セ@

PセQ@

u..)
セNャ@

0p1 J_r..--. J... セ@

Studia Islamika, Vol. 2, No. 2, 1995

ッNIセ@

NセQ@

セN^@

⦅セMNッス@

セェ@

ljiS" .:r-.i.ll
"-:.;JI ッセ@

J セ@

_}1- セ|Nェj@

セ@

J セ@ /'r ..:..;IS" セ⦅Lオ@
r+"_,.Qi セ@

.) J>- J if o_,All セGjilN@

._,..k.:liJ

j

⦅[Mセ@

イMャljセ@

J.
セuZMG@

..u--i r-lW 01

-r- ,__,..LJI v _,.Qi ,.} セ@
セ@

t_l_rll
Jl

t •. _r-_ri-1) セ@

MセQ@

_r-.;1.;

_,A. I ....p I 0::!)

,o)L5:.ll MNセ@

0\S" if

o\s..)\ L.

-..._,s::J-1 J....
セ@

._;.,..lkjt.;

vrL セ@

u;1.r J セNオQ@

..}

セl^@

. . . . . . セ@
ケキセ@

0 _r..ei Jl セ@

セャZゥj@

ul;.l?l

4...,.:ol>

セ[i@

イセ@

__,-JI セ@
L:y.Y\ll Hェjセ@

.._oiL''o
i 'I
.....--..;:,;...
,1.,12.>
イMャセ@

セI@

セ@

_,....

o..l..::--'JIJ セ@
J! C セ@

0i (.5 j .:ll..U J

0

11-11J-- セIG@

4.-. p1

011

t \ P セ@

セ|ェ@

Jl>-

セ@

u)\kj\ セ@

_,...:;; §' セ@

jJ

.Y
jNw