Kalawarti Cariyos Sambung Cerbung

13 Saking andharan menika saged dipuntingali bilih miturut sarana ingkang dipunginakaken wonten pasrawungan ing masarakat, wacana saged dipunperang dados kalih inggih menika wacana lisan kaliyan wacana ingkang sinerat. Wacana lisan menika salah satunggaling jinising wacana ingkang dipunandharaken mawi lisan utawi langsung. Tuladhanipun pawicantenan, pidato, khutbah, saha siaran langsung TV utawi radio. Wacana lisan menika wujudipun tuturan. Unsur ingkang wonten ing wacana lisan kedah wonten tiyang ingkang ngendika utawi penutur saha mitra tutur utawi tiyang ingkang dipunajak guneman. Wondene wacana ingkang sinerat inggih menika jinising wacana ingkang dipunandharaken lumantar seratan. Tuladhanipun pawarta, artikel, novel, cerkak, cerbung, makalah lan sanesipun. Wacana sinerat menika wujudipun teks. Unsur ingkang kedah wonten ing salebeting wacana sinerat inggih menika panyerat saha pamaos. Wacana lisan saha wacana ingkang sinerat menika saged dipunwastani sae saha wetah menawi unsur- unsur ingkang dipunginakaken menika kohesif saha koheren . Kohesi saha koherensi menika unsur ingkang wigatos wonten ing salebeting wacana. Keutuhan struktur satunggaling wacana menika dipuntemtokaken saking kalih aspek menika. Mulyana 2005: 5 ngandhraken beda antawisipun wujud wacana kaliyan ingkang boten kalebet wujud wacana inggih menika: “Unsur pembeda antara bentuk wacana dengan bentuk bukan wacana adalah pada ada tidaknya kesatuan makna organisasi semantis yang dimilikinya. Oleh karenanya, kriteria yang relatif paling menentukan dalam wacana adalah keutuhan maknanya. Ketika seseorang disuatu warung makan mengatakan “soto, es jeruk, dua” ucapan itu dapat dimaknai sebagai wacana karena mengandung keutuhan makna yang lengkap. Keutuhan itu tersirat dalam 14 hal-hal berikut : 1 urutan kata ditata secara teratur, 2 makna dan amanatnya berkesinambungan, 3 diucapkan ditempat yang sesuai kontekstual, dan 4 antara penyapa dan pesapa saling memahami makna tuturan singkat tersebut mutual intelligibility. Tuladhanipun ukara “Soto, es jeruk, dua” ukara ing nginggil menika kalebet wacana amargi gadhah keutuhan makna ingkang jangkep. Keutuhan makna ingkang wonten ing ukara menika antawisipun makna saha amanat ingkang badhe dipunandharaken saged dipuntampi kanthi cetha. Ukara menika dipunandharaken wonten panggenan ingkang trep kaliyan kawontenanipun, lajeng tiyang ingkang ngendika kaliyan pamireng sami-sami mangertos makna utawi maksud saking tuturan menika. Babagan ingkang kaandharaken ing nginggil menika wonten ing kajian linguistik kalebet bab keutuhan struktur wacana. Wosing wacana minangka satunggaling bab ingkang wigati sanget, amargi tiyang saged mangertosi informasi ingkang dipunbetahaken. Kangge manggihaken informasi ingkang wetah menika, pamaos utawi pamireng ugi kedah dipunbiyantu kaliyan kemampuan saha cara tartemtu. Kemampuan menika wonten gegayutanipun kaliyan kawruh umum satunggaling tiyang anggenipun nganalisis wacana. Wondene cara menika awujud prinsip-prinsip pemahaman wacana. Prinsip ingkang dipunmaksud menika awujud prinsip analogi saha prinsip penafsiran lokal Mulyana, 2005: 70. Satunggaling wacana menika sejatosipun ngewrat satunggaling kawruh saha informasi , ingkang kadangkala boten saged dipunmangertosi dening pamaos utawi pamireng kanthi sae. Saengga dipunbetahaken prinsip analogi. Prinsip