1. 2 Melakukan Pengambilan Data 1. 3 Pemindahan data dari GPS dan transformasi data menj adi GIS data

DE.ODVLÀNDVLLWUD8QWXN0HPEXDW3HWD7XWXSDQDKDQ 104

9. 1. 2 Melakukan Pengambilan Data

Š•Š–ȱ ‹Š’Š—ȱ ’—’ȱ Š”Š—ȱ ħŽ•Šœ”Š—ȱ Š‘Š™Š—ȱ ™Ž—ž–™ž•Š—ȱ ŠŠȱ •Š™Š—Š—ȱ Ž—Š—ȱ–Ž—ž—Š”Š—ȱ ȱreceiverȱŽ—Š—ȱ’™Žȱ™›˜ž”ȱ Š›–’—ǯȱ ȱreceiver tersedia dalam berbagai tipe dengan cara operasi yang hampir serupa, tetapi berbeda dalam tingkat akurasi, fasilitas, penampilan dan kapasitas penyimpanan data. Pengambilan data kelas tutupan lahan sebaiknya dilakukan di dalam areal yang homogen dalam radius yang tidak lebih kecil dari resolusi spasial citra œŠŽ•’ȱ ¢Š—ȱ Š”Š—ȱ ’”•Šœ’ꔊœ’”Š—ǯȱ Ž‹ŠŠ’ȱ Œ˜—˜‘ǰȱ –’œŠ•”Š—ȱ ŠŠȱ •Š™Š—Š—ȱ Š”Š—ȱ’ž—Š”Š—ȱž—ž”ȱ”•Šœ’ꔊœ’ȱŒ’›Šȱ•Š—œŠǰȱ–Š”Šȱ•žŠœŠ—ȱŠŽ›Š‘ȱ¢Š—ȱŠ”Š—ȱ diambil sebagai sample tidak boleh lebih kecil dari luasan satu piksel landsat, ¢Š’žȱ şŖŖ–ȱ ™Ž›œŽ’ǯȱ Š•ȱ ’—’ȱ ™Ž—’—ȱ ž—ž”ȱ –Ž—ž›Š—’ȱ ’—”Šȱ ”ŽœŠ•Š‘Š—ȱ ”Š›Ž—Šȱ ™Ž›ŽœŽ›Š—ȱ ”Žȱ Š”ž›Šœ’Š—ȱ ȱ Ž›œŽ‹žǯȱ Ž‹Ž›Š™Šȱ œž–‹Ž›ȱ ”ŽœŠ•Š‘Š—ȱ Š›’ȱ ȱȱŠ—Š›Šȱ•Š’—DZ Š–‹ŠŠ—ȱ’ȱŠ–˜œŽ›ȱ¢Š—ȱ–Ž—Š”’‹Š”Š—ȱœ’—¢Š•ȱ’Ž›’–Šȱ•Ž‹’‘ȱ•Š–‹Š x ’—¢Š•ȱŠ—ŠDzȱŠ”’‹ŠȱŠŠ—¢Šȱ™Ž–Š—ž•Š—ȱŠ›’ȱŽž—ȱ’—’ȱŠŠžȱ x pegunungan ŽœŠ•Š‘Š—ȱ™Ž—Šž›Š—ȱ“Š–ȱ™ŠŠȱ›ŽŒŽ’ŸŽ› x Kesalahan orbit satelit x Rendahnya kualitas dan kuantitas sinyal satelit yang diterima receiver; x œŽ–Š”’—ȱ‹Š—¢Š”ȱœ’—¢Š•ȱœŽ–Š”’—ȱ‹Š’”ȱ‘Šœ’•ȱ™Ž—ž”ž›Š—ȱ ’—¢Š•ȱ¢Š—ȱŽ›Ž›ŠŠœ’DzȱœŽ‹Ž•ž–ȱŠ‘ž—ȱŘŖŖŘǰȱ–Ž›’”ŠȱŽ›’”Šȱ x œŽ‹ŠŠ’ȱ™Ž–’•’”ȱȱ–Ž—Š”’ĤŠ—ȱœ’œŽ–ȱŽ›ŠŠœ’ȱœ’—¢Š•ȱ¢Š—ȱ –Ž—ŒŽŠ‘ȱ™’‘Š”ȱ•Š’—ȱ’ȱ•žŠ›ȱȱž—ž”ȱ–Ž—Š™Š”Š—ȱ™Ž—ž”ž›Š—ȱ¢Š—ȱ Š”ž›ŠǯȱŽ“Š”ȱŘŖŖŘǰȱŠž›Š—ȱ’—’ȱ’ŒŠ‹žȱœŽ‘’—ŠȱŠ”ž›Šœ’ȱ ȱ–Ž—’—”Šȱ œŠ–™Š’ȱŜȬŗؖ

9. 1. 3 Pemindahan data dari GPS dan transformasi data menj adi GIS data

Data yang dikumpulkan di lapangan selama survey harus dipindahkan dari ȱ”Žȱ”˜–™žŽ›ȱœŽ‘’—Šȱ‹’œŠȱ’ž—Š”Š—ȱŠ•Š–ȱ™Ž›Š—”Šȱ•ž—Š”ȱ ǯȱŠ•Š–ȱ –ŠŽ›’ȱ’—’ȱ”’ŠȱŠ”Š—ȱ’ž—“ž””Š—ȱ•Š—”Š‘Ȭ•Š—”Š‘ȱž—ž”ȱ–Ž–’—Š‘”Š—ȱŠŠȱ Š›’ȱ ȱž—ž”ȱ”Ž–ž’Š—ȱ’™Š”Š’ȱŽ—Š—ȱǯȱ—ž”ȱ™›˜œŽœȱŽ›œŽ‹žȱŠ”Š—ȱ ’ž—Š”Š—ȱ œ˜Ğ Š›Žȱ Ȭ Š›–’—ȱ ¢Š—ȱ –Ž›ž™Š”Š—ȱ ™Ž›Š—”Šȱ •ž—Š”ȱ Š”ȱ ‹Ž›‹Š¢Š›ȱ¢Š—ȱ‹’œŠȱ’ž—ž‘ȱ–Ž•Š•ž’ȱœ’žœȱ ‘Ĵ™DZȦȦ ǯ—›ǯœŠŽǯ–—ǯžœȦ–’œȦ’œȦ˜˜•œȦŠ›ŒŸ’Ž ȦŽ¡Ž—œ’˜—œȦ Š›–’—Ȧ Š›–’—ǯ‘–l ǼǯȱȱŽ›Š—”Šȱ’—œŠ•Šœ’ȱȱ Š›–’—ȱ“žŠȱ’œŽ›Š”Š—ȱŠ•Š–ȱ ǯȱ Š‘Š™ȱŠ•Š–ȱ–Ž•Š”ž”Š—ȱ›Š—œŽ›ȱŠŠȱ–Ž•’™ž’DZ Š”ž”Š—ȱ™›˜œŽœȱ’—œŠ•Šœ’ȱȱ Š›–’—ȱ”Ž–ž’Š—ȱŠ”’ĤŠ—ȱ–Ž•Š•ž’ȱ˜–‹˜•ȱ ŗǯȱ Start pada Windows DE.ODVLÀNDVLLWUD8QWXN0HPEXDW3HWD7XWXSDQDKDQ 105 Gambar 9. 1: Jendela ut ama DNR Garmin J Řǯȱ ika dibutuhkan, ubahlah pengaturan proyeksi yang digunakan dengan memilih File Æ Set projection . Gambar 9. 2: Memilih sist em koordinat DE.ODVLÀNDVLLWUD8QWXN0HPEXDW3HWD7XWXSDQDKDQ 106 ž‹ž—”Š—ȱ ™Ž›Š—”Šȱ ȱ ™ŠŠȱ ”˜–™žŽ›ȱ Ž—Š—ȱ –Ž—ž—Š”Š—ȱ řǯȱ kabel transfer. Kabel transfer umumnya disertakan dalam setiap paket ™Ž—“žŠ•Š—ȱ ǯȱ Ž–ž’Š—ȱ ™’•’‘ȱ GPS Æ Set Port Æ Pilih koneksi yang Ž™ŠȱœŽœžŠ’ȱ“Ž—’œȱ”Š‹Ž•ȱ›Š—œŽ›ȱǻ–’œŠ•—¢Šȱ UsbPort 1 . Gambar 9. 3: Mimilih saluran port unt uk melakukan t ransf er dat a ’—Š‘”Š—ȱŠŠȱŠ›’ȱ ȱ”ŽȱŠ•Š–ȱ”˜–™žŽ›ȱŽ—Š—ȱ–Ž–’•’‘ȱ Śǯȱ Waypoint Æ Download Æ OK . Gambar 9. 4: Mengeksekusi perint ah t ransf er dat a DE.ODVLÀNDVLLWUD8QWXN0HPEXDW3HWD7XWXSDQDKDQ 107 —ž”ȱ Š™Šȱ –Ž–’—Š‘”Š—ȱ ŠŠȱ ”Žȱ Š•Š–ȱ ǰȱ ŠŠȱ ȱ ‘Š›žœ•Š‘ȱ śǯȱ terlebih dahulu disimpan dalam format yang umum digunakan, misalnya format ‘Š™Žę•ŽǯȱUntuk menyimpan data dalam format œ‘Š™Žę•Žǰȱ pilih File Æ Save to Æ kemudia piilihlah ›ŒŸ’Ž ȱœ‘Š™Žę•Žȱ™›˜“ŽŒŽ Gambar 9. 5: Memilih f ormat akhir ›Š—œ˜›–Šœ’ȱ ŠŠȱ ȱ ¢Š—ȱ Ž•Š‘ȱ ’œ’–™Š—ȱ Š•Š–ȱ ‹Ž—ž”ȱ ‘Š™Žę•Ž dapat dilakukan dengan proses Importing ȱœŽ‹ŠŠ’–Š—ŠȱŽ•Š‘ȱħŽ•Šœ”Š—ȱŠ•Š–ȱŠ‹ȱ śǯ .ODVLÀNDVL7DN7HUELPELQJHQJDQ Densit y Slicing •Šœ’ꔊœ’ȱ Ž—Š—ȱ Ž”—’”ȱ density slicing dilakukan dengan cara –Ž—Ž•˜–™˜””Š—ȱ™’”œŽ•ȱ‹Ž›ŠœŠ›”Š—ȱ›Ž—Š—ȱ—’•Š’ȱœ™Ž”›Š•ȱŽ›Ž—žǯȱŽ‹ŠŠ’ȱ Œ˜—˜‘ǰȱ ‘Šœ’•ȱ ™Ž—˜•Š‘Š—ȱ ȱ ¢Š—ȱ Ž•Š‘ȱ ħŽ•Šœ”Š—ȱ ™ŠŠȱ Š‹ȱ ŞǯŘȱ Š”Š—ȱ digunakan sebagai sumber data untuk melakukan proses density slicing. Ž™Ž›’ȱŽ•Š‘ȱ’”ŽŠ‘ž’ȱ—’•Š’ȱȬŗȱœŠ–™Š’ȱŽ—Š—ȱŖȱ™ŠŠȱȱ–Ž—ž—“ž””Š—ȱ ŠŽ›Š‘ȬŠŽ›Š‘ȱ ¢Š—ȱ ’Š”ȱ ‹Ž›ŸŽŽŠœ’ǰȱ œŽŠ—”Š—ȱ —’•Š’ȱ Ŗȱ œŠ–™Š’ȱ Ž—Š—ȱ ŗȱ –Ž—ž—“ž””Š—ȱŠŽ›Š‘ȬŠŽ›Š‘ȱ‹Ž›ŸŽŽŠœ’ǯȱŠŠȱŒ˜—˜‘ȱ‹Ž›’”žȱŠ”Š—ȱ’•Š”ž”Š—ȱ ”•Šœ’ꔊœ’ȱ Ž—Š—ȱ Ž”—’”ȱ density slicing untuk membedakan kelas tutupan lahan vegetasi dan non vegetasi. Klik ŗǯȱ Operations Æ I mage Processing Æ Slicing ™ŠŠȱ“Ž—Ž•ŠȱžŠ–Šȱ ǯȱJendela Slicing akan terbuka. DE.ODVLÀNDVLLWUD8QWXN0HPEXDW3HWD7XWXSDQDKDQ 108 Gambar 9. 6: Inst ruksi Operasi Slicing Pilih data Řǯȱ NDVI pada kolom Raster Map dan beri nama NDVI_Class pada kolom Output Raster Map. Klik tombol untuk membuat domain baru. Gambar 9. 7: Proses Operasi Slicing Beri nama řǯȱ NDVI _class ȱ™ŠŠȱ“Ž—Ž•Šȱ’Š•˜ȱCreate Domain , Š”’ĤŠ—ȱ kotak Group dan klik OK . Buat dua domain baru dengan nama Vegetasi dan Non Vegetasi ǯȱ Šœž””Š—ȱ Š—”Šȱ Ŗȱ ž—ž”ȱ Upper bound kelas Non vegetasi ȱŠ—ȱŠ—”Šȱŗȱž—ž”ȱ”Ž•Šœ Vegetasi. DE.ODVLÀNDVLLWUD8QWXN0HPEXDW3HWD7XWXSDQDKDQ 109 Gambar 9. 8: Edit Domain Klik Śǯȱ Show ™ŠŠȱ“Ž—Ž•ŠȱSlicing . Šœ’•ȱŠ›’ȱ™›˜œŽœȱ”•Šœ’ꔊœ’ȱœŽŽ›‘Š—Šȱ ’—’ȱ’ž—“ž””Š—ȱ™ŠŠȱŠ–‹Š›ȱ’‹Š Š‘DZ Gambar 9. 9: Cont oh Tampilan Hasil Slicing Sederhana DE.ODVLÀNDVLLWUD8QWXN0HPEXDW3HWD7XWXSDQDKDQ 110 .ODVLÀNDVL7DN7HUELPELQJHQJDQ Clust ering ›˜œŽœȱ •Š’—ȱ Š•Š–ȱ ”ŠŽ˜›’ȱ ”•Šœ’ꔊœ’ȱ ’Š”ȱ Ž›‹’–‹’—ȱ ™ŠŠȱ ȱ ŠŠ•Š‘ȱ clustering . Langkah-langkah clustering ȱŠŠ•Š‘ȱœŽ‹ŠŠ’ȱ‹Ž›’”žDZ ”’ĤŠ—ȱ –Ž—žȱ ŗǯȱ Clustering dengan menekan Operations Æ I mage processing Æ Cluster . Gambar 9. 10: Inst ruksi Clust ering Jendela dialog Řǯȱ Clustering Š”Š—ȱŽ›‹ž”Šǯȱ’•’‘ȱȱ“ž–•Š‘ȱŠŠȱ¢Š—ȱŠ”Š—ȱ ’”•Šœ’ꔊœ’ȱ Ž—Š—ȱ ŒŠ›Šȱ –Ž—Ž”Š—ȱ ˜–‹˜•ȱ 4 ȱ œŽ‹ŠŠ’–Š—Šȱ ’ž—“ž””Š—ȱ pada gambar dibawah. Pilih kanal-kanal dalam citra satelit yang telah dipergunakan sebelumnya œŽ‹ŠŠ’ȱ ’—™žȱ ”•Šœ’ꔊœ’ǯȱ Number of cluster –Ž—Ž—ž”Š—ȱ ‹Ž›Š™Šȱ “ž–•Š‘ȱ ”Ž•Šœȱ ¢Š—ȱ Š”Š—ȱ ’‘Šœ’•”Š—ǰȱ –Šœž””Š—ȱ 10 kelas pada kolom ini. Berikan nama pada kolom Output Raster Map , Š”’ĤŠ—ȱ˜–‹˜•ȱOutput Table dan beri nama pada kolom tersebut. Klik Show . Gambar 9. 11: Proses Clust ering DE.ODVLÀNDVLLWUD8QWXN0HPEXDW3HWD7XWXSDQDKDQ 111 Šœ’•ȱ ”•Šœ’ꔊœ’ȱ Ž—Š—ȱ –Ž˜Žȱ řǯȱ clustering akan muncul sebagaimana dicontohkan pada gambar dibawah ini. Gambar 9. 12: Cont oh Tampilan Hasil Clust ering

9. 4 KLASIFIKASI TERBIMBING