Asiling Transliterasi Standar Serat Candramemet

a d d i b s w i I K r D n k N k m k s s n n k n d k k p n M c s t p akathah, dad dangu temah Sareh dipunopeni ingkang wek bab candram supados sag wusana sag ingkang kan Ing tanjung Kridhalukit reraosanipun Dene wosip nagari Surak kados ingka Nagari ing kasusastran: mratelakake kangge nyam sapanunggil su [6] danipun Tum ngangge kas ngangge kas kirang tume namung danguning r kaliyan tam kawontenan punika kula nerangaken Mardibasa candrameme sandhangan tumeka das pigunane m dos wonten han lajeng dh hning candr eman-eman kasanipun b memet wau geda katinga ed wangsul ngge ing akat anom, Surak Ginem ta: “Kulanu n tamu kaliy pun ing rera karta. Tatana ang sampun salebetipun Sriwadari en bilih sen mbut damel anipun pada n gondhelanin munten ta mu susastran Sr susastran tat embel, denin kalpa aosan lajeng mu ingkang ipun candra a nyuwun s bab kawruh : “Saka pan et iku rering bakune cac kaya dene a mung dianggo emperipun hapur ketalib ramemet pu n. Mila mur badhe saged u, badhe ku al, ing [4] kan l gesang, te thah. karta, warsa migati aksa [5] Gelara mipun Mard uwun, nalika yan panung aosan ngrem an anyar ing n kadhawuha n tahun Dal i. Kalasama neng sanget l nindakaken amelan ingka ng : na lan s la layananip riwadari, aw tanan anyar ng ewahipu aprana= g ngrembag g sami raos amemet wau seserepan in candramem ngandikane s gkesaning an ah sepuluh a angka Jawa o [7] gawe sa bilih kathah b. unika pancen ih boten ke sirna tanpa ula giyarake ng lajeng su etep angleng dal: 1855: ti ara murtinin aning candram ibasa kaliya a pinuju wo ggilanipun le mbag bab ka gkang tumin aken kawrat : 1855 ingg anten tamu dhateng k n padamelan ang brendan sapanunggila pun raosan m wit tumrap u wau, rumao un sesigeg n lan sap bab candram san wau r u boten sage ng panjenen met wau”. swargi Kyai ngka sangkal aksara rinek kang wis k angkalan tau h ingkang de n kawruh ja elajeng-lajen lari, ing ma en ing serat umebar kasu ggahi angge inengeran ca ng candra. memet. an Kridhalu onten ing pa enggah won susastran Ja ndak kangge t ing serat gih punika u ingkang kasusastran n nagari tum gan pikantuk anipun. mratelakaken ukara seseka osipun piyam na murda = panunggilani memet. Sareh ragi keperin ed tetela pa ngan sampe i Rangga Ka lan taun, wu ka tinetepake kelumrah. De un, minangk ereng sumer awi deles, b ng anggenipu angke kawon t punika, w umerepan in enipun jineje andra sangka ukita. ajagongan ku nten ing san awi ing kara ing samang Dhawuh Ke ingkang laj miwiti ra tatanan any mrap ing kan k saged ranc n bilih kirang aran bilih pa mbak angga = ipun. Wusa hning paling ng, dados amireng kul eyan, mugi arangrang ka ujud aksara s e dadi angka ene candram ka liru padh 63 rep, dangu- bilih boten un ketalib, ntenanipun wigatosipun ng akathah, er kawruh, ala: ula mireng ndhingipun. aton dalem gke punika, ekancingan jeng karan aosan wau yar amargi ntor-kantor cag, dening g condhong anyeratipun adhahi raos dados ana dangu- ggihan kula katerangan a. Ingkang kaparenga ang diarani sinaroja ing a wiwit siji memet mau hane angka J t b K s t g k M t w a b i d s s u B Jawa kang k taun kang n baboning san Kridhalukit saking pang taun. Manaw gelaranipun kawruh kasu Mardibasa , , aksa , aks , aksar , aksar , aksara , aksa , aksara , aksara , aksara , aksara Anan taun kang w wis kelumra aksara |pasa banjur ekan iku panulise dicakra, wuj sandhangan sandhangan upama nyan Be 1856 kelumrah pak nganggo bas ndi sastra”. ta : “Lah da andika samp wi marengak candramem usastran jawi : “Mungguh , , ara: wa, utaw sara: dha, uta ra: ha, utawa ra: ra, utawa a: ca, utawa ara: ya, utaw a: nya, utaw a: nga, utaw : tha, utawa a: ja, utawa ne netrap-tr wilangane an ah, dene atu angan| ning e |sirah| kat e mangkene ujude cecak dadi a cakra dadi ngkalani taun 6 panulise : koleh ringke a candra san alah, cumep peyan punika ken ing man met wau, sup i”. h candramem , , wa sandhang awa sandhan a sandhanga a sandhangan sandhangan wa sandhang wa sandhanga a sandhanga sandhangan sandhangan rapan 2 pang ngka wis ew usane katulis candramem tulis sandhan e: di pamacan angka wolu, angka lima n: es sarta maw ngkala. Sak plong manah a, bilih cand ngke kula ny pados mewa met mau kah , gan taling tar ngan suku du an wignyan d n layar duma cakra duma an taling dum an pengkal d an cecak dum n ulu 1 dumad pepet duma ganggone m on, iku ewo s sandhanga met, manggon ngan, upam icecak, ing ne . pasangan a, ganep pat Wa wa rasa meme awit ing ng h kula sayek dramemet pu yuwun seser ahana sesere hanane mang , , Te rung dumadi umadi angka dumadi angk adi angka pa adi angka lim madi angka dumadi angk madi angka w di angka sang adi das=0. mangkene: u one katulis w an, tumuli da n ana sangi ane nyangka ngisor sin Terange: dadi ang tang angka awu 1857 p et kaya dene arep candra ktosipun saw unika bangsa repan terang epan kula in gkene : range: i angka siji= a loro=2. ka telu=3. a [8] pat=4. ma=5. enem=6. a pitu=7. wolu=8. ga=9. upama gawe wujud angka asane |tengg isore angka alani ta [9] un aroja pasan dadi gka lima, dadi: 1855. panulise : 64 e sangkalan amemet iku weg mireng a sangkalan gipun pisan ng babagan , , =1. sangkalan a lugu kang gak| katulis lugu mau, n Dal:1855, ngan angka siji, Sabanjure J A E J m e n S i d A u d a a k k r g a Jimakir 185 Alip 1859 Ehe 1860 Jimawal 186 mangkono s Sawe ewone uga k ngisore angk Sangkalan g ing Karaden dalem ingka Aksara sang utawa ngare dipengkal, d angka 1670. ana kang ng kang wis tak Ana katulis angk rinaketake a ge [11] mbung amunggana 58 panulise : 9 panulise : 0 panulise : 61 panulise : apiturute. enehing puja katulis wujud ka kapisan gagrag mang nayon jero ang Sinuhun gkalan mau d pan, panulis yaiku aksar dhuwuring Panunggala anggo sangk kpratelakake sawarna m ka lugu, nang aksara kang lan saper sirah angga ana k d ang [10] ka l |ewon| dasa kono iku kan Kadhaton D n Kangjeng dumunung te se digawe br ra san ane gapura in kalan candra e mau. maneh ngang ging mung k g dadi ang rangan mbu nuli sina Je Dal Be kang ngangg ugu, atusane ane lan ekan ng wis takw Dalem Kara Susuhunan embok, sadh renjul pulase sinaroja pas ndhangan p ng wewengk amemet nang ggo tatanan ajukuk sirah ka dasan, n uri, sumam aroja ing sand 1862 pan 1863 pan 1864 pan go gagrag se e uga tinulis ne padha tin weruhi, dhek aton Suraka Pakubuwan huwuring dh e ireng, eling sangan pepet, unine kon sajronin ging kang tak mangkene he bae lan atu nanging pa mbung ing dhangan, da nulise : nulise : nulise : eje tatanane, wujud angk nulis rupa sa biyen sangk arta. Nalika na kang kap hempel kori gku tulisane = ng Kadhaton kelingi cetha yaiku angk usane rupa s nulise mun angka kap adi kahanani 66 , lire yaiku ka lugu ana andhangan. kalan Regol jumeneng ping sanga. kang njaba mangkene: dadi iku Dalem iya a iya mung kane ewon sandhangan ng kajukuk pisan kang ing wujude m s d s k t c p P s s a b c g b m n K g n b M w mangkene sambungan dumadine sangkalan i kampung Ca Sareh tetelane pad cawuh utaw pujangga k Pamurihe bi sangkalan ta sandhangan aksara candr burine, banj candrameme gawe sangk burine mangkono, nyurasa ora Kridhalukit gampil pam nyuwun kap bangunan w Mardibasa wis takprate bisa m gembung a iku kang ta arikan. hning kahan dha kurang wa nyamar k kang amban isa nggamp aun, ewone l rumaket ing ramemet wu jur ekane i et kang dadi kalan taun D dica iya pancen n dadak angga ta : “Nun maosipun sah paringana u au supados k : “Iya prayo lakake ing n muni karepe angka akweruhi d nane candra andhamang kena diarani ngun tatanan angake sadh lestari ngang g angka kan ungkulan |du iya lestari k i dasan mau Dal : 1855, i akra, dadi nyata banjur agas dawa”. inggih, kas ha enggal sa upami malih kula sageda oga, saiki ka ngarep mau, panemu e angka mang dhek biyen, amemet telu gake sadhen i kememete ne candram hengaha kan ggo angka lu ng dadi ewo udu pasanga katulis sand u. Babare ba iku panulise kena winac r katon wija inggihan pa aged mangr h, panunggil saya lajeng aturutake pis yaiku upam uku iku karep sinaro gkene regol ing ung warna k ngah kang n en. Mulane memet ginaw ng nyumuru ugu sarta atu on mau. Das an| panulise d dhangan rin anguna [12] n m e ca ang temenan ancen nyata retosaken. M lanipun bab gonah”. san sangkala a nyangkala pe oja sandhan Martadipur kaya ing ng nupiksa, den banjur ana we pasaja upi yaiku up usane iya les sane diowah dijejer suma naketake ing mau mangke dicecak, , lah bare n, wah gamp a yektos laj Manawi kap baraning can an taun cand ani taun : 67 dipengkal, gan cecak, , ran lawas, garep mau, ning katon sawijining tur cetha. pama nulis stari tinulis hi nganggo ambung ing g aksarane ene, upama banjur ing eng tinulis pang gonne eng dados areng kula ndramemet dhake kang B W J A E J J J A E J J D B W Be 18 Wawu 18 Jimakir 185 Alip 185 Ehe 18 Jimawal 186 Je 186 Jimakir 186 Alip 18 Ehe 18 Jimawal 18 Je 18 Dal 18 Be 187 Wawu 187 56 panulise 57 panulise 58 panulise 59 panulise 60 panulise 61 panulise 62 panulise 66 panulise 867 panulise 68 panulise 69 panulise 70 panulise 871 panulise 72 panulise 73 panulise e : e : : : : : : : e : : e : : e : : : [13] Da Be Wawu Jimaw Je Dal Be Wawu Jimak Alip Ehe Jimaw Je Dal Be al 1863 pa 1864 pa u 1865 pa wal 1877 pa 1878 pa 1879 pa 1880 pa u 1881 pa kir 1882 pa 1883 p 1884 pa wal 1885 pa 1886 pa 1887 pan 1888 pan anulise : anulise : anulise : anulise : anulise : anulise : anulise : anulise : anulise : panulise : anulise : anulise : anulise : nulise: nulise : 68 J A E E J J D B m [ d k M d w m a d K s p s r w u Jimakir 187 Alip 187 Ehe 187 Ehe 189 Jimawal 18 Je 18 Dal 189 Be 189 mangkono la [15] Kridhalu dhamang say kangge ing a Mardibasa durung pati winadi utaw medharake k akeh, dadi w dhapur ketal Kridhalukit seserepan k pawiyatan J sumerep uta Nuw reka-reka re winastan ku ukara. Sapu 74 panulise 75 panulise 76 panulise 92 panulise 93 panulise 94 panulise 95 panulise 96 panulise : an sabanjure ukita :“Nun yektos. Kulu akathah, kad :”Manawa akeh kang p wa piningit. P kawruh kang wekasane b lib, tandhane ta :”Nun ing kawruh wau Jawi, kula p awi mangreto wun sanes in emen marsu uciwa deren unika kula k : : : : e : : : : e. Wis saman inggih samp u 3 nun candr dos dene can saka panem padha mangr Para sarjana g makolehki isa banjur k e durung sum ggih pancen . Para barak pitakeni bab os. ngkang kula udi kasusast ng wonten b kapengin sag Wawu Jimak Alip Wawu Jimak Alip Ehe na bae layak pun sedheng ramemet wa ndrasangkala muku dhewe, reti, awit kaw kang dhisik- supaya bisa ketalib kaya mebar warata makaten, ku kan kula til b candrame a aturaken s tran tuwin begjanipun s geda ngrakit u 1889 pa kir 1890 pa 1891 pa u 1897 p kir 1898 pa 1899 pan 1900 pa k wis cukup k gan, saha ing au teka dados a, punika pun , layak wose wruh Jawa i -dhisik arang aa sumebar s a dene cand a”. ula piyamba las kanca k emet wangsu sampun kap kalukitan Ja sa [16] ged ang t ukara maw anulise : anulise : anulise : panulise : anulise : nulise : anulise : kanggo pepi g mangke ku s boten sage napaa”. e kagawa sa iku racak-rac g-arang kang sumrambah k dramemet m ak saweg pun kula sinau w ulanipun sa para lami an awi, nangin gsal bathi b wi wangsala 69 ritan”. ula sampun ed kelimrah aka pancen cake padha g kapareng kanggo ing mau rak iya nika angsal wonten ing ami dereng nggen kula ng kenging baut ngiket an, nanging 70 dereng saged kasembadan, dening dereng angsal sesuluh utawi piwulang, mila kula nyuwun mugi kaparingana barkah seserepan bab pratikelipun ngrakit ukara mawi wangsalan”. Mardibasa :“Kang mangkana iya prayoga, nanging saiki ayo padha bubaran ngaso dhisik, seje dina bae dirembug maneh”. Kridhalukita :”Nun inggih, nuwun”. Mardibasa :”Iya, andum salamet”. titi Taksih wonten sambetipun, nama serat: Wendha Pangripta jilid : 1 mratelakaken pathokanipun: 1: ngiket ukara mawi wangsalan. 2: damel serat iber – iber utawi kintunan. 3: nganggit anggit nganggo ukara gancaran. kawedalaken dening: Kridhaukara ing Surakarta

b. Asiling Suntingan Teks Serat Candramemet

[1] Serat Candramemet mratelakaken kawruh ingkang winastan: candramemet Panunggilanipun kawruh sangkalan, inggih sangkalan ingkang rupi aksara. Kawruh wau sadangunipun tansah jenak anggenipun mempen wonten ing sanggar pamelengan, sapunika kawedalaken sarta katerangaken kanggening damelipun. dening: Kridhaksara ing Surakarta le DRUK UITGEVERIJ EN BOEKHANDEL STOOMDRUKKERIJ “DE BLIKSEM” SOLO 1928 [2] Serat Candramemet mratelakaken kawruh ingkang winastan: candramemet 71 Panunggilanipun kawruh sangkalan, inggih sangkalan ingkang rupi aksara. Kawruh wau sadangunipun tansah jenak anggenipun mempen wonten ing sanggar pamelengan, sapunika kawedalaken sarta katerangaken kanggening damelipun. dening: Kridhaksara ing Surakarta le DRUK UITGEVERIJ EN BOEKHANDEL STOOMDRUKKERIJ “DE BLIKSEM” SOLO 1928 [3] Purwaka Wiyosipun serat-serat basa Jawi bab kasusastran sapanunggilanipun ingkang sampun kula waos rumiyin dumugi ing samangke punika, kula dereng nrenjuhi ingkang nyariosaken bab kawruh ingkang winastan: candramemet. Dalah serat-serat pawartos tembung Jawi ing sasumerep kula, inggih dereng nate wonten para sarjana mardi basa ingkang giyaraken kawruh wau. Punapa darunanipun dene candramemet, teka jenak anggenipun mempen wonten ing sanggar pamelengan. Saweg ing pandugi kula piyambak, mbokmanawi sabab dening candramemet wau golonganing kawruh kina, ingkang dereng saged sumebar kasrambah kangge ing akathah, dados wonten emperipun bilih kathah ingkang dereng sumerep, dangu- dangu temahan lajeng dhapur ketalib. Sarehning candramemet punika pancen kawruh jawi deles, bilih boten dipunopeni eman-eman. Mila murih boten kelajeng-lajeng anggenipun ketalib, ingkang wekasanipun badhe saged sirna tanpa lari, ing mangke kawontenanipun bab candramemet wau, badhe kula giyaraken ing serat punika, wigatosipun supados sageda katingal, ing [4] kang lajeng sumebar kasumerepan ing akathah, wusana saged wangsul gesang, tetep anglenggahi anggenipun jinejer kawruh, ingkang kangge ing akathah. Ing tanjung anom, Surakarta, warsa dal: 1855: tinengeran candra sangkala: migati aksara murtining candra. [5] Gelaraning candramemet. Ginemipun Mardibasa kaliyan Kridhalukita. Kridhalukita: “Kulanuwun, nalika pinuju wonten ing pajagongan kula mireng reraosanipun tamu kaliyan panunggilanipun lenggah wonten ing sandhingipun. Dene wosipun ing reraosan ngrembag bab kasusastran Jawi ing karaton dalem nagari Surakarta. Tatanan anyar ingkang tumindak kangge ing samangke punika, kados ingkang sampun kadhawuhaken kawrat ing serat Dhawuh Kekancingan Nagari ing salebetipun tahun Dal: 1855 inggih punika ingkang lajeng karan kasusastran: Sriwadari. Kalasamanten tamu ingkang miwiti raosan wau mratelakaken bilih seneng sanget dhateng kasusastran tatanan anyar amargi kangge nyambut damel nindakaken padamelan nagari tumrap ing kantor-kantor