Al-Farazdaq wa Syi'ruhu Fi Madhi Zainal Abidin:Dirasah 'Urudliyah

‫ﺪح ز‬
‫ا ﺮزدق و ﺮ‬
‫)درا ﺔ ﺮو ﺔ(‬

‫ا ﺎﺪ‬

‫ﺪم إ ﻰ آ ﺔ ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ‬
‫ﻮل ﻰ ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﺔ‬
‫ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ‬
‫ا‬
‫ا و ﻰ )‪(S.S‬‬

‫إ ﺪاد‪:‬‬

‫و ﻮدي‬
‫ر ا‬

‫‪102021024344 :‬‬

‫ا ﺔ ا ﺮ ﺔ و دا ﻬﺎ‬
‫آ ﺔ ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ‬

‫ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ‬
‫ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا‬
‫ﺎآﺮ ﺎ‬
‫‪ 1429‬هـ‪ 2008 /‬م‬

‫ﻜﺮا و ﺪ ﺮ‬
‫ّ ﺪ‬
‫ﺎ‬
‫ا ﺬي‬
‫ا ﺪ ﷲ رب ا ﺎ‬
‫ﺪﺎ‬
‫ة و ا م ﻰ ﺪ ا ﺎء و ا ﺮ‬
‫وا‬
‫ا ﺎ‬
‫‪.‬‬
‫و ﻮ ﺎ ّﺪ و ﻰ و أ ﺎ أ‬
‫ﻮن‬
‫أ ﺎ ﺪ‪ ،‬ﺈن ا ﺰ ﺎن ﺪ ﺎر ودار وا ﺮن أن‬
‫ﻮان "‬
‫ا ﻰ ا ﻮا‬

‫اﷲ ﺰ و آ ﺎ ﺔ هﺬا ا‬
‫إﻰ آ ﺔ‬
‫ﺪح ز ا ﺎ ﺪ " ﺪ ا ﺎ‬
‫ا ﺮزدق و ﺮ‬
‫ﺔ‬
‫هﺪا ﺔ اﷲ ا‬
‫ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ‬
‫ﻮل ﻰ ﻬﺎدة ا ﺪر ﺔ‬
‫ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ ﻜ ﺔ ا ﺮوط‬
‫ا ﺎ ﺔ ا و ﻰ آ ﺔ ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ‪.‬‬
‫ﻜﺮ‬
‫أن ﺪم ﺎ‬
‫ﺎ‬
‫ﻬﺬ ا ﺎ ﺔ‬
‫ﺎ ﻮا ﺎ ﻬ‬
‫ﺪ ﺮ ﻰ هﺆ ء ا ﺎدات ا ﺎد ا ﺬ‬
‫و‬
‫ﻬ و‬
‫ﺎو ﻬ و‬
‫إ ﺎح آ ﺎ ﺔ هﺬا‬

‫إه ﺎ ﻬ‬
‫ﺎ ﺬآﺮ ‪:‬‬
‫ا ﺎ‬
‫وإ ﺎ و‬
‫ا‬
‫او ‪ :‬وا ﺪي ا ﻮب و ا ﻜﺮ أ ﻮرا ﺪ و أ ّ‬
‫إ ﺎم‬
‫ﺮي ا ﻰ ان ا‬
‫ﺬ‬
‫ر ﺎ ﺎر ا ﺬ ر ﺎ‬
‫ﻰ هﺬ ا ﻜ ﺔ‪.‬‬
‫درا‬
‫ﺪ آ ﺔ ا داب وا ﻮن ا ﺎ ﺔ و‬
‫ﺎ ﺎ ‪:‬‬
‫ا ﺎ ﺬة ا ﺬ ﺪ ﺬ ﻮا ﻬﻮده ﻰ ﺰو ﺪي ﺎ ﻮم ا ﺎ ﺔ‪.‬‬
‫‪ ،‬هﻮ ا ﻜﺮّم و ا ﺮم ا ﺎذ‬
‫ﺎ ﺎ ‪ :‬ﺮف هﺬا ا‬
‫ﺮاف ﻰ هﺬا‬
‫ﺮ ﻰ‬
‫ا ﺪآ ﻮر ﺪوس ﻮاوي ا ﺎ‬

‫ا ﺮاف‪.‬‬
‫ا ﻰأ‬
‫ا‬
‫ﺔ‬
‫را ﺎ ‪ :‬أ ﺎء ﻜ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا‬
‫ﺔ و ا ﺮ ﺔ ﺈ ﺪو‬
‫ﺎآﺮ ﺎ و ﻬﺪ ﻮم ا‬
‫ﺎ ) ‪( LIPIA‬‬
‫ﺎ ﺎ ‪ :‬آ ا ﺎ ا ﺎء ﻰ ا ﺮة ﻜﺮ ﺎ ﻜ ﻰ‪،‬‬
‫‪.‬‬
‫ا ﺬى ﺪ ﺎ ﺪ ﻰ ﻰ آ ا‬
‫ﻮ ﺎاﻰأ ﺪ ﺮ‬
‫ا ﺬي ﺪ د ﺎ ‪.‬‬
‫ﺎن أ ﺎر‬
‫ﺎد ﺎ ‪ :‬أ‬

‫ا‬
‫ا‬

‫ﺎ ﺎ‪:‬‬


‫ﺎ‬

‫ﺮ ن أ ﺪي ا ﺬى ﺪ ﺎ ﺪ ﻰ ﻰ آ‬

‫و اﷲ ﻮ ّه‬

‫و ﻮدي ‪ :‬ا ﺮزدق و‬

‫ا ﺰاء و اﷲ‬

‫ﺮد ا‬
‫ﺮ‬

‫ﻰ‬
‫ﺪح ز‬

‫ا ﺎﺪ‬

‫أ ﺮ‬


‫ﺎ ﺔ‬
‫ﺔ‬
‫ﺎ‬
‫ا ﺮزدق هﻮ ه ﺎم‬
‫دارم‪ ،‬و ﺪ ا ﺮزدق ﺔ‬
‫ﺎ‬
‫ﺎن‬
‫ﺪ ـ‬
‫ﺎل‬
‫ﺎ ﺔ ﺔ‪ .‬و ﺄ‬
‫‪19‬هـ و ﺄ ﺎ ﺮة و ﺎش ا ﺮزدق ﺮ ﺎ‬
‫ﺎت ا ﺮزدق ا ذآﻰ‪ .‬ﺮ‬
‫ﺰو ﺎدة‪ .‬و‬
‫ا ﻮاب‪ ،‬ﺎ ﺮ ا ﺪ ﻬﺔ‪.‬‬

‫ا ﺎ ﺪ ؟ ﻬﺮ ا‬
‫ﻮ وإ ﺮا ﻬ‬

‫لا‬

‫ﻬ‬

‫ﺎذا ﺪح ا ﺮزدق ز‬
‫ﻮل دون ﺪ‬
‫و‬
‫ﺔ‪.‬‬
‫ا‬
‫ا ﺮاء ا ﻮ و إن آﺎ ﻮا ﺪ ر ﻮا إ ﻰ‬
‫ا ﺮزدق‬
‫ا ﺎ ﻰ ا ﺎه ﺔ‪ .‬ﻰ ا ﺮ ﻰ ا ﺮ ا ﻮي‬
‫ﺮ‬
‫أ ﺎ‬
‫ﺔ‪ .‬آﺎ‬
‫ا ﺎ ﻰ ا ﺎه ﺔ و ا ﺎ ﻰ ا‬
‫ا ﺮزدق ﻮ ّ ﺔ‬
‫ا ﻬﻮ ﺔ و ا ﻮّة‪ ،‬ﺎز ﺮ ا ﺮزدق‬
‫وآ ﺮة ﺮ و ﺪا ﺔ‬
‫ﺎ ﺔ ﺎر و ﺰا ﺔ‬
‫ﻰ ﺪد ا ﻜ م ﻬ أآ ﺮ‬
‫أ ﺎ ‪ .‬و ا ّﺎ ا ﺮ ا ﺬي‬

‫‪.‬‬
‫ا ﺮا‬

‫ﻮ ﺎت ا‬
‫ا ﺎ‬

‫ﺮ‬
‫ﺮﺔا‬
‫ﻜﺮ و ﺪ ﺮ‬
‫ﻮ ﺎت ا‬

‫أ‪ .‬ﺔ ا‬
‫ب‪ .‬ﺪ ﺪ ا‬
‫ج‪ .‬ا ﻬﺪف‬
‫د‪ .‬ﺮ ﺔ ا‬

‫ا ﺎب اﻷول‬
‫ﺪ ﺔ‬

‫ا‬


‫و‬

‫‪1 .............................‬‬
‫‪3 .............................‬‬
‫‪4 .............................‬‬
‫‪4 .............................‬‬

‫ا ﺎب ا ﺎ‬
‫ﺎة ا ﺮزدق و ﺎة ز ا ﺎ ﺪ‬
‫‪7 ............................‬‬
‫أ‪ .‬ﺎة ا ﺮزدق‬
‫‪7 ............................‬‬
‫‪ .1‬ﻮ ﺪ و ـﺄ‬
‫‪11 ...........................‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪13 ...........................‬‬
‫‪.3‬‬
‫ﺮ ‪...............‬‬
‫اد ﺎء ا ﺮب ﻰ‬

‫‪ .4‬ﻜﺎ‬
‫‪15‬‬
‫‪19 ...........................‬‬
‫ب‪ .‬ﺎة ز ا ﺎ ﺪ‬
‫ا ﺎب ا ﺎ‬

‫ا ﺮ ا ﺮ اﻷ ﻮى‬
‫ا ﺮ ا ﻮى ‪22 .....................‬‬
‫أ‪ .‬ﺔ ﻮ ﺰة‬
‫‪25 ...........................‬‬
‫ب‪ .‬ﺮ ا ﺮ‬
‫ج‪ .‬أ ﻮال ا ﺮ ﻰ ا ﺮ ا ﻮى‪........................‬‬
‫‪27‬‬
‫‪31 .....................‬‬
‫د‪ .‬ﻜﺎ ﺔ ا ﺮ ﻰ هﺬا ا ﺮ‬
‫‪33 .................................‬‬
‫‪ .‬أ ﺮا‬
‫ا ﺎب ا ﺮا‬
‫ﺪح ز ا ﺎ ﺪ‬
‫ﺮ ا ﺮزدق‬

‫‪38 ...............................‬‬
‫أ‪ .‬أ ﺎ و أ ﺎ‬
‫‪40 ...............................‬‬
‫ب‪ .‬ﺎ و ا ﺮا‬
‫ج‪ .‬ﺪح ا ﺮزدق ﺰ ا ﺎ ﺪ ‪41 ...................‬‬
‫‪42 ...............................‬‬
‫د‪ .‬أوزا و ﻮا‬
‫ا ﺎب ا ﺎ‬
‫ﺎ ﺔ‬
‫‪52 ...............................‬‬
‫أ‪ .‬ﺎ ا‬
‫‪53 ...............................‬‬
‫ب‪ .‬ﺮا ا‬

‫ا ﺎب اﻷول‬
‫ﺪ ﺔ‬
‫ﺔا‬

‫أ‪.‬‬

‫ﺪدت أ ﺮاض ا‬
‫وا‬

‫ﻰ ذ ﻚ إ ــﺎع ر ﺔ ا‬

‫و آ ﺮة ا ﺮاق وا هﻮاء‬
‫ﺪد أ ﻮاع ا‬

‫ﺎ‬

‫ﺮو ﻮ‬
‫ﺮا‬

‫ﺮا ﺪ ﺔ‬

‫ا راء‬

‫ﺔو‬

‫ا ﻜﺮ ﺔ و‬

‫ف ا ﺎهﺎت ا ﺎ‬
‫‪ ،‬ﻰا‬

‫ﺎ ﻰ‪ ،‬و ﺪ ﺎ‬
‫ﺪح و‬

‫ﺪ‬

‫ﺎز‬

‫ﺮ ا ﺪح ‪،‬‬
‫ﻰ‬

‫ا ﻮ ﻮن‬

‫ﺮ و ه ﺎء و ر ﺎء و ﺰل‬

‫‪1‬‬

‫‪.‬‬

‫وآ ﺎن‬
‫ا‬

‫دا‬

‫ﺮا‬

‫ﺮ ‪ ،‬و ﻰ ا ــﺎم ﻜ ﺮ‬

‫و ﻰ ا ﺮاق ﺮز ا‬
‫أ ﺮاض ا‬

‫ﺎهﺎ‬

‫ﻮن ا ﺎ ا‬

‫ا ﺰل ﺰده ﺮ أآ ﺮ‬

‫وو‬

‫ﺮو‬

‫ﻰا‬

‫ﻮى‪،‬‬

‫ﺎ ﺎو ﺮ‬

‫روح ا ﺎ‬

‫ﺎء ﻰ أ ﺔ‬

‫ﺪ ﻮن إ ﻰ ا‬

‫ﻮن ﻬ ا رزاق ﻰ ﻮت ا‬
‫إ ﻰ أ ﻮاب ا‬

‫ﺎء وا ﺎ‬

‫ﻰ‬

‫ــ ‪ ،‬اﻷدب ا ﺮ ﻰ و ﺎر‬

‫ﺪا‬
‫‪ 1‬ﺪ ا ﺰﺰ‬
‫ا ﻮد ﺔ ‪ :‬دن‪1405 ،‬هـ( ‪ ،‬ص ‪168 -167‬‬
‫ﻰ ﺎ ‪ ،‬اﻮ‬
‫‪ 2‬أ ﺪ ا ﻜ ﺪري و‬
‫)ا ﺎهﺮة ‪ :‬دار ا ﺎرف‪ ،‬دت(‪ ،‬ط ‪ ،18‬ص ‪171‬‬

‫ــﺮاء ﺰ‬
‫ﻮال‬

‫ﻮن ﻬ‬

‫ﺮ ــﺎ ﻬ ‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫‪) ،‬ا ﻜﺔ ا ﺮ ﺔ‬

‫ﻰ اﻷدب ا ﺮ‬

‫و ﺎر‬

‫‪،‬‬

‫و‬
‫ه ـﺎم‬

‫أ ﻬﺮ‬

‫ﺮاء ه ﺬا ا‬

‫ﺎـ ا‬
‫و ﻜ‬

‫ا‬

‫ﺮ ﻮا ﻮ ﻮن ‪ " :‬ﻮ‬

‫أ ﺮ‬

‫ﺎظ‬

‫ﺮ آﺬﻚ و‬

‫ا ﻮادث ا ﻰ و‬

‫ﻰاﺎ ‪.‬‬

‫ﺎز‬

‫ﺮ ا ﺮزدق‬

‫ا ﺄ ﺮ‪ ،‬وا‬

‫ا ﺔو‬

‫ور ﺔ ر‬

‫‪،‬آ ﺎ‬

‫و ﺪ ‪ .‬وا‬

‫ﺪة ا ﻰ أورد ﺎهﺎ ﺎهﺮة ا ﺄ ﺮ‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ا ﺮ ‪ ،‬ص ‪140‬‬

‫ﻰ ﺎﻰ‪،‬اﻮ‬

‫ﻰ أ ﻮب‬
‫ﺪو‬

‫ﺎ ﺪل‬

‫وا ﻜ ﺮم وأ ﺎ ﺔ ا‬

‫ﺎ ﻮر‪ ،‬د ﻮان ا ﺮزدق ‪ ) ،‬ﺮوت – ﺎن ‪ :‬دار ا ﻜ‬

‫أ ا ﺪ ا ﻜ ﺪرى و‬
‫)ا ﺎهﺮة ‪ :‬دار ا ﺎرف ‪ ،‬دت(‪ ،‬ص ‪173‬‬
‫‪5‬‬

‫ﺎ‬

‫‪،‬‬

‫ﺪ ا ﺮودق ﻜ ﺮ ﻬ ﺎ‬

‫ﺎ ﻰ ا ﺪ ﺔ‪ ،‬ﻬ ﻮ‬
‫ﺮف ا‬

‫وا‬

‫ﺮى‬

‫ا ﺎﻰا‬

‫‪4‬‬

‫ا‬

‫‪،‬‬

‫ا ﺪ و‬

‫‪ ،‬وآ ﺮة ﻮع ا ﺮاآ‬

‫ﺎ ﻰ ا ﺪ ﺔ‪ ،‬وآ ﺎن‬
‫ﺎ‬

‫ﺎر ‪ ،‬و ﺰا ﺔ‬

‫ﺔ‬

‫‪3‬‬

‫ﺎع‬

‫ﺔ ﺎر ﺔ ﻜ ﺮ‬

‫أ ﺎ‬

‫وا ﻮ‬
‫ﻰا‬

‫ﺎ ﺔ‬

‫ﺮه ‪ 5.‬و ﺎ ﻰ ا ﺪح‬

‫ا ﺎه ﺔ‬

‫ﺮ ا ﺮزدق‬

‫‪4‬‬

‫آ ﺮة ﺮ ‪ ،‬و ﺪا ﺔ‬
‫وا‬

‫ﻮ‬

‫ﻬﺎ‪ .‬و ﺮ ﺮ أه ا ﺔ و ا ﻮ‬

‫ﺮ ا ﺮزدق ﺬه‬

‫أ ﺎر ا ﺎس" و ا‬

‫ﺎل‬

‫ﺔا‬

‫ﺮاء ا‬

‫ﻰ ا ﺮ وا ﺪح وا ﻬ ـ ـﺎء‪ 3.‬و‬

‫وأ ﺰل ا ﺪ‬
‫ﺰل‬

‫ا ﺪار‬

‫ﺮ ا ﺮزدق ه ﻮ أ ﻮ ﺮاس‬

‫ﺔا‬

‫ا‬

‫ﺪ‬
‫ﺪ ﺪة‬

‫ﺔ‪1407 ،‬هـ(‪ ،‬ط ‪ ،1‬ص‬

‫ﻰ اﻷدب ا ﺮ‬

‫و ﺎر‬

‫‪،‬‬

‫ا ﺪا ا‬
‫ا‬

‫ﺮى‪.‬‬

‫ﻰ‬

‫ﻬﺔا‬

‫ﻮب‬

‫ﺮ ﺎ ﻮ و أ ﻮ ﺎج‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫وآ ذ ﻚد‬

‫ﺪح ز‬

‫ا ﺎ ﺪ‬

‫ﺮ‬

‫ﺎر "ا ﺮزدق و‬

‫ﻰإ ﻰإ‬
‫" ﻮ‬

‫ﻮ ﺎ‬

‫ب‪.‬‬

‫ﺮى‬

‫ﻰ‬

‫ا ﻮران‬

‫ﻮ ﺎ ﻬ ﺎذا ا‬

‫ا‬

‫ﺮ‬
‫ﻰ‬

‫ﺮ ﺔ‬

‫ا ﺪح‪.‬‬

‫ﺪﺪا‬
‫أن ا ﻮ ﻮع ا ﺬى أ ﺪ‬

‫ﻬ‬
‫ﻮا‬

‫ا ﺎ‬

‫ودرا‬
‫ا ﻮ‬

‫ا ﻰ ﺎو ﻬﺎ ا‬

‫و‬
‫‪.1‬‬

‫هﻮ ا ﺮزدق‬
‫ﺰات‬

‫ج‪ .‬ا ﻬﺪف‬
‫‪ .1‬ا ﻜ‬

‫ص ‪190‬‬

‫وا ﺪرا ﺔ‪.‬‬

‫ا ﺎﺪ ؟‬

‫ا‬

‫و أ ﺎ ا ﻬﺪف‬

‫هﺬا ا‬

‫ا ﺮزدق‬
‫ﺰات‬
‫‪6‬‬

‫ﻮل ا ﻰ ا ﺎ ﺔ ا ﺮ ﻮة‪ .‬ﺪد‬

‫ﺮ‬

‫‪ .3‬ﺎذا ﺪح ا ﺮزدق ﺰ‬

‫‪.2‬‬

‫وا‬

‫و ﻮ‬

‫ﺮ ﻰ ﺎ ﻰ‪:‬‬

‫‪ .2‬ﺎ‬

‫ا ﺎدة و ﺰ ﻰ‬

‫ﺪﺪ‬

‫ﺮ‬
‫ﺔ‬

‫ا‬

‫‪:‬‬
‫ﺎ‬

‫ا ﺪح‬
‫ﺎ ﺬة ﺎ‬

‫ﺎر ا ﺮ ﺔ‪ ،‬ا ﻮ ﺰ‪ ) ،‬ﺎن‪ :‬دارا ﺎرف‪(1962 ،‬‬

‫‪ .3‬ﺪح ا ﺮزدق ﺰ‬

‫ﺮ ﺔا‬

‫د‪.‬‬

‫ا ﺎﺪ ‪.‬‬

‫و‬

‫أ ﺎ ﺮ ﺔا‬
‫ﺔا‬

‫اﻮ‬

‫ﺔا‬

‫درا ﺔ ا‬
‫ﺎ‬

‫ﻰ درا ﺔ ا‬

‫ﺎدر وا ﺮا‬

‫ﺄﺔا‬
‫‪-‬‬

‫ﺔ‬
‫ﺪ‬

‫آ ﺎ ﺔ ه ﺬا ا‬

‫ﻬ‬

‫ا‬
‫ﺎدر وا ﺮا‬

‫‪.‬أ ﺎ‬

‫ﺔا‬

‫ﺔ‬

‫ا‬

‫ﺮاءة ا ﻜ‬

‫ﻮ ﺔ‪ ،‬وه ‪:‬‬
‫ا ﻮاد وا‬

‫ﻮ ﺎت ا‬

‫ﺮب‬

‫ﺔ‬

‫ آ ﺎب د ﻮان ا ﺮزدق‪.‬‬‫و‬
‫ا ﺬى أ‬

‫آ ﺎ ﺔ هﺬا ا‬
‫ﺎ‬

‫ﺪر‬

‫ﺎآﺮ ﺎ‪،‬‬

‫ﺔ‬

‫ا‬
‫ﺮ‬

‫ﺪ‬

‫ﻰ آ ﺎب "ا ﺪ "‬

‫هﺪا ﺔ اﷲ ا‬

‫ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ‬

‫ﻮان ‪:‬‬

‫‪Pedoman Penulisan Skripsi, Tesis, dam Disertasi UIN Syarif Hidayatullah Jakarta.‬‬

‫ﻬ‬
‫هﺬا ا‬

‫إﻰ ﺎ‬

‫ا ﺎب ا ول‬

‫و ا ﺪرا ﺔ‪ ،‬أ‬

‫ﻮا‬

‫ا ﻮ ﻮع ﻰ‬

‫‪:‬‬
‫‪:‬ا ﺪ ﺔا ﻰ‬
‫ﺪ ﺪ ‪ ،‬وا ﻬﺪف‬
‫‪.‬‬

‫ﻮى‬

‫ﻰ‬

‫ﺔا‬

‫و‬

‫ا‬

‫و ﺮ ﺔا‬

‫و‬

‫ﺎة ا ﺮزدق و‬

‫ا ﺎب ا ﺎ ﻰ‬

‫‪:‬‬

‫ا ﺎب ا ﺎ‬

‫‪:‬اﻜ م‬

‫و‬
‫ﺮ و‬

‫ﺎة ز‬
‫ا‬

‫ﻰ‬

‫ﺔ‬

‫ﺮ‬
‫ا‬

‫ا‬

‫ا ﺎب ا ﺮا‬

‫أد ﺎء ا ﺮب ﻰ‬

‫ا ﺎﺪ ‪.‬‬
‫ﺮ ﻰا‬

‫ﺮا‬

‫ﻮ ﺰة‬

‫ﻮى‬

‫ا‬

‫ﺮا‬

‫ﺮ و أ ﻮال ا‬

‫ﻮى و ﻜﺎ ﺔ ا‬

‫وأ ﺮا‬
‫‪:‬‬

‫ﻮى ﻰ ﻮ ﺪ و‬

‫و ﻜﺎ‬

‫ﺄ و‬

‫ﻮى و‬

‫ﺮ ﻰا‬

‫ﺮ‬

‫ﺮ ﻰ ه ﺬا ا‬

‫ﺮ‬

‫‪.‬‬

‫ﺮ ا ﺮزدق‬
‫ﻮى‬

‫ﺪح ز‬

‫ا ﺎ ﺪ‬

‫ﻰ أ ﺎ ﻬ ﺎ وأ ﺎ ﻬﺎ و‬

‫ا ﺬى‬
‫ﺎ ﻬ ﺎو‬

‫أوزا ﻬ ﺎ و ﻮا ﻬ ﺎ و ﺪح ا ﺮزدق ﺰ‬
‫ا ﺎﺪ ‪.‬‬
‫ا ﺎب ا ﺎ‬

‫‪ :‬ا ﺎ ﺔ ﻜ ﻮن‬
‫ا‬

‫ﺪم ا ﺎ‬

‫ﺎ‬

‫ا‬

‫ﺎ ﺔ ا ﺮا ‪.‬‬

‫و‬

‫ﻬﺎ ﺔ‬

‫ا ﺎب ا ﺎ‬
‫ﺎة ا ﺮزدق و ﺎة ز‬
‫‪.1‬‬

‫ﺎة ا ﺮودق‬

‫أ‪.‬‬

‫ﻮ ﺪ و ـﺄ‬
‫ا ﺮزدق هﻮ ه ﺎم‬
‫ﺪ ـ‬

‫ﺎل‬

‫دارم إ ﺪى ﺎ‬
‫ﺪ‬

‫ﺔ‬

‫ﺎ‬

‫ﺎن‬
‫ا‬

‫ا ﺎﺪ‬

‫ﺎ‬

‫ﺎ ﺔ‬
‫ﺎ‬

‫دارم‪ ،‬و‬

‫ﻬﻮرة ﻰ ا ﺎه ﺔ ه أ ﺪاد ا ﺮزدق‬

‫ﺔ‪ ،‬آﺎن آﺮ ﺎ‬

‫ا ﺪر وآﺎن ﻬﻰ ﻮ‬

‫وأد‬

‫ا ﺎت‪ ،‬و ﺪ ا ﺮى آ ﺮا‬

‫إ ﻬﺎ‬

‫إﻰ‬

‫ﺎ ﺔ‪ ،‬و ﺪ و ﺪ‬

‫أر‬

‫ا ﻮءودات‬
‫ﻰ ا ﺮ ﻮل‬

‫ﺔ‬

‫و‬

‫ﻰ اﷲ‬

‫‪7‬‬

‫‪.‬‬

‫ﺎل ا ﻮ‬
‫و ﺎل‬
‫ﺎل –‬

‫ا‬

‫‪:‬‬

‫ﺎ‬

‫ﺪة ‪ :‬ا‬

‫دارم‬

‫ﺮ‪ ,‬وا‬

‫ﺮ ﺄ ﻰ ﺎ ﺮ ﺔ–‬

‫ﻬﺎ ﺪرم‬

‫ﻬﺎ‬

‫أ‬

‫ﺮ ﺔ آﺎن‬

‫‪ ،‬وا ﺪر ﺎن‪ :‬ﺎرب ا‬

‫‪ ،‬اﻷدب ا ﺮ ﻰ و ﺎر‬

‫ﺪا‬
‫‪ 7‬ﺪا ﺰﺰ‬
‫ﻮد ﺔ ‪ :‬دن ‪1405 ،‬هـ( ‪ ،‬ط ‪ ، 1‬ص ‪308‬‬

‫ﺎ ﻚ ﻮف‬

‫‪) ،‬ا‬

‫ﻬﺎ‬

‫ﻮ‪ ،‬ﺎل‬

‫ﻜﺔ ا ﺮ ﺔ‬

‫ﻬ ‪ :‬ﺎءآ‬
‫ﻮد ‪.‬‬

‫ﺪرم ﻬﺎ‪,‬‬

‫أﻮ‬

‫‪8‬‬

‫و ﺪ ا ﺮزدق‬
‫ﺮ ﺎ‬
‫ﺮة و‬

‫ﺔ ‪19‬هـ و ﺄ ﺎ‬

‫ﺮة و ﺎش ا ﺮزدق‬

‫ﻮا ﻰ‬

‫ﻬ ﺮة‬

‫ﺔ‪ 9.‬و‬

‫ﺎﺔ‬

‫ﺎ‬

‫ﻰ دارم‪ ,‬و‬

‫ﺎﻚ ﺮ ﺎ‬

‫وﺪ‬

‫ﺎد ﺔ ﻰ‬

‫ا‬

‫ﻰ‬

‫ّﺪ‬

‫ﺔ‬

‫ﺄ ﻬﺎ‪ ،‬و ﻮل ﻰ ا ﺎد ﺔ و ﺪ ا ﺮزدق ﻰ آﺎ ﺔ‬
‫ﺰ و ﺎدة‪ 10.‬أ ﻮ‬

‫ب آﺮ هﻮ ﺎ ‪ ،‬و ﺄ‬
‫وا‬

‫ﺮ‬

‫ﺎ‬

‫ﻮاد ا‬
‫‪،‬أ‬

‫ﺮاف‪ ،‬ﻬ‬
‫ﺎ‬

‫ا‬

‫و‬

‫ﺪ‬

‫ﺎ‬

‫ﺎب‪.‬‬

‫ﺮ‬

‫ا ﺮع‬

‫ﺎ‬

‫ﺎدات ا ﺮب ﻰ ا ﺎه ﺔ و ﺪ‬

‫ا ﺬي‬
‫ﺔ‬

‫ا ﺪر‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫وآﺎن‬
‫ﺮزدق‬

‫ﺮزدق أخ ﺎل‬
‫اﻮﺪ‬

‫ﺔ و‬

‫ه ‪،‬و‬
‫ﺔ و‬

‫وآﺎن‬

‫ا‬

‫ﺔ‪ ،‬هﺆ ء ا ﺮو ﻮن‪،‬‬

‫ﻬﺎ ﻰ ‪ ،‬اﻷ ﺎ ﻰ ‪ ) ،‬ﺮوت ‪ :‬دار ا ﻜ‬

‫ا‬

‫ﺔ ‪ ،‬دت( ‪ ،‬ـ‬

‫‪ 8‬أ ﻰ ا ﺮج ا‬
‫‪ ، 21‬ص‪367‬‬
‫‪ 9‬ا ﺪ ا ﻬﺎ‬
‫‪ ،‬ﻮاهﺮ اﻷدب ﻰ ا د ﺎت و ا ﺎء ا ﺔ ا ﺮب ‪) ،‬دار‬
‫ا ﻜﺮ ‪ :‬ﺎ ﺔ و ا ﺮ و ا ﻮر ‪ ،‬دت( ‪ ،‬ط ‪ ، 30‬ـ ‪ ، 2‬ص ‪405‬‬
‫ا‬

‫‪ ،‬اﻷدب ا ﺮ ﻰ و ﺎر‬

‫ﺪا‬
‫‪ 10‬ﺪ ا ﺰ ﺰ‬
‫ﻮد ﺔ ‪ :‬دن ‪1405 ،‬هـ( ‪ ،‬ط ‪ ، 1‬ص ‪308‬‬

‫‪11‬‬
‫ﺎ ﻮر‪ ،‬د ﻮان ا ﺮزدق‪ ) ،‬ﺮوت –‬
‫‪1407‬هـ(‪ ،‬ط ‪ ،1‬ص ‪5‬‬

‫‪) ،‬ا‬

‫ﺎن ‪ :‬دار ا ﻜ‬

‫ﻜﺔ ا ﺮ ﺔ‬
‫ا‬

‫ﺔ‪،‬‬

‫ﺮه‬

‫وآﺎن‬

‫ﺮ ﻮا‪ .‬وآﺎن‬

‫ﺎ ﻮا‪ ،‬و‬

‫أو‬

‫ﺎت‬

‫‪12‬‬

‫‪.‬‬

‫و ا ﻬﺮ ا ﺮزدق ﺎ ﺎء‪ ،‬ﻜﺎن ز ﺮ ﻮان‪،‬‬
‫و ﻬ ‪ :‬ﺪراء‬

‫زو ﺎ‬

‫ﺎج ا‬

‫ا‬
‫و ﺮه ‪.‬‬
‫لا‬

‫ر‬

‫ﺎ ﻰ‪ ،‬وره ﺔ‬

‫ﺎش ا ﺎ ﺮ‬

‫وا ﻮ ة‪،‬‬

‫ﺎم‬

‫ﻬ‪.‬‬

‫‪ ،‬ﺎهﺮ‬

‫ا‬
‫ﺪ‬

‫ﺎء وا ﺮاء‬

‫وآﺎن ﺪ ﺪ ا‬

‫‪13‬‬

‫ﺪ ا ﻬﺮ أ ﻮ ﻜﺮ‬

‫ﻰ ﺎم ا‬

‫ﺎ ﺔ ﻰز‬

‫ﻰ‬

‫أﻰ ﺎ‬

‫ر ﻰ اﷲ‬

‫‪،‬‬

‫أ ﺬ‬

‫ﻮم‬

‫ﺮا‬

‫و‬

‫ﻬﺎ ا ﺮاء‬

‫ﺔ ا ﺮزدق ﻬﺎ ﺄن‬

‫ا‬
‫وا‬
‫و‬

‫م وهﺬا هﻮ ا‬
‫‪.‬و‬

‫ا ﺬي‬

‫ﻬﺎ‬

‫ﺮآ‬

‫ﻰ ا ﺎه ﺔ‬

‫ا ﺮزدق‬

‫ﺎت ا ﺮزدق ا ذآﻰ‪ .‬ﺮ‬

‫ا ﺪ ﻬﺔ‪ ،‬ﺰ ﺰ ا‬

‫ﺬل‬

‫و ﺪ آﺎ‬

‫ﺄ‬

‫ﺎن وا‬

‫وأ ﺎم‬

‫ﺔ‬

‫دره ا ﺮ ﺔ‬

‫ﺎ‬

‫ﺪح وا ﺪه‬

‫‪،‬و‬

‫ﻰ‬

‫ﻬ ﻮ‪،‬‬

‫ﺪدت‬

‫ﺮ‬

‫ا ﻮاب‪ ،‬ﺎ ﺮ‬

‫ا ﺪا‪.‬‬

‫ﻰ‬

‫آﺮ ذى‬

‫ﺮ و ﺎ ﺮ‪ ،‬و ﺔ‬

‫ﻬﻮرة‪ ،‬أ ﺮ‬

‫ﻰ ا‬

‫ﻬﺎ ﻰ ‪ ،‬اﻷ ﺎ ﻰ ‪ ) ،‬ﺮوت ‪ :‬دار ا ﻜ‬

‫‪ 12‬أ ﻰ ا ﺮج ا‬
‫‪ ، 21‬ص ‪278‬‬
‫‪13‬‬
‫ﺎ ﻮر‪ ،‬د ﻮان ا ﺮزدق‪ ) ،‬ﺮوت –‬
‫‪1407‬هـ(‪ ،‬ط ‪ ،1‬ص ‪6‬‬

‫ا‬

‫ﺪاد ﻬ ﺎ‬
‫ﺔ ‪ ،‬دت( ‪ ،‬ـ‬

‫ﺎن ‪ :‬دار ا ﻜ‬

‫ا‬

‫ﺔ‪،‬‬

‫ﺎ ﺪه ﺎ وهﻮ ﺮد‬

‫وا ﺎ ﺮ‬
‫و ﺎه‬
‫ا‬

‫ﺮاء ا ﺬ‬

‫ا‬

‫ﻮ‬

‫ﻰ‬

‫ﺎو ﻮا ا‬

‫و ﺎ‬

‫ﺎص‬

‫أ ﺪاء ‪،‬‬
‫وهﺬ‬

‫هﺬا ا‬

‫ﺔ‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫ﺎش ا ﺮزدق ﺮ ﺎ‬

‫ﺎﺔ‬

‫ﺮض ا ﺪ ﺔ وه دم ﻰ ا‬
‫ﺄ ﺎ ا‬

‫ب‪.‬‬

‫ﺬه‬

‫ﺎرا أ‬

‫ا ﺪ ﺎ؟‪15‬و ﺪ ﻮ‬

‫ﺎل‪ :‬ا‬

‫ﺎ‬

‫ﺔ‬

‫ﺮة‬

‫ا ﺮزدق ﺎ ﺮ‬

‫ا ﺮ ﺔ أ ﺎم ا ﺎه ﺔ‪،‬‬
‫و ًﺎ‬

‫و‬

‫ﺔ‪ ،‬ﺪ ﺮض ا ﺮزدق‬
‫إﻰ ا‬

‫ا ﺎر وأ ﺎ ﻰ‬

‫ﻮن‬

‫ﺮ و ﺎ ﺔ ﻬ ﺮة‪.‬‬

‫ﻰ‪ ،‬وآﺎن‬

‫ﻮا‬

‫ﻰ أ ﺎّم آ ﺮة‬

‫ا‬

‫ا ﺎ‬

‫ﺎرات‬

‫ﺔ او آ ﺮة‬

‫ﺮق و‬

‫اﻰ ﺎ‬

‫‪16‬‬

‫ﺰل ﺮق ا ﺰ ﺮة‬

‫ا ﺎ ﺔ إ ﻰ ا ﺮات‬
‫ﺪدة‪،‬‬

‫ﺮة‬

‫ﺎل‬
‫ﺔ وا‬

‫ا‬

‫ﺎر وا ﺪاد‬

‫ﻮض‬

‫ﻬﺎ‪ .‬وآﺎن‬

‫ﺮ ّﺔ وا ﺮ ﺔ‪ ،‬و ﻬﺎ‬

‫ﻮك ا ﺮة آ ﻰ‬
‫و ﻮن‪ ،‬ﺪ‬
‫و‬

‫ﺪاوى‬

‫وهﻰ ذا ﻬﺎ‬

‫ﻰ و ﺮق ﻰ أ ﺎم‬

‫ﺮون‪ ،‬اﻷدب ا ﺮ ﻰ‪ ) ،‬ﺪاد ‪:‬‬

‫ﺔ أ ﺪ ‪،‬‬

‫‪ 14‬ﺎد ﺰوان إ ﺎ‬
‫‪ ،(1973‬ط ‪ ، 3‬ص ‪170‬‬
‫‪ ،‬اﻷدب ا ﺮ ﻰ و ﺎر ‪) ،‬ا ﻜﺔ ا ﺮ ﺔ‬
‫ﺪا‬
‫‪ 15‬ﺪ ا ﺰ ﺰ‬
‫ا ﻮد ﺔ ‪ :‬دن ‪1405 ،‬هـ( ‪ ،‬ط ‪ ، 1‬ص ‪308-309‬‬
‫‪ 16‬ﺮ ا ﺪ ا ﺰرآ ﻰ ‪ ،‬ا م ﺎ ﻮس ﺮا ﻷ ﻬﺮ ا ﺮ ﺎل و ا ﺎء‬
‫ﺮ وا‬
‫ا ﺮب و ا‬
‫‪ ،‬دن ‪ ،‬دت( ‪ ،‬ط ‪ ، 8‬ـ‬
‫ﺮ ‪ ) ،‬ﺮوت – ﺎن ‪ :‬دار ا‬
‫‪ ، 5‬ص ‪146‬‬

‫آ ﺮة و ﺎ ﺮ‬

‫ﻬﺎ‪ .‬وأه هﺬ ا ﺎ‬

‫ﺎ‬

‫و ﺎزن و ﺮ و ﻮ ا ﻬ‬
‫م وار ﺪت‬

‫ا‬

‫و ﻮ أ‬

‫وﺎ‬

‫اﻮ ﺪ أ‬

‫ﺔ هﻰ‬

‫ﺎﺪ ﺎﻚ‬

‫ا ﺬي ر ﺎ ر ﺎءا دا ﺎ و‬
‫وآﺎ‬

‫ﻰ‬
‫ﺎﺪ‬

‫ﺎح‪ ،‬و ﻜ‬
‫ﻮ ﺮة‬

‫ﻜﻰ‬

‫ﺮﺎ‬

‫ﺪ ﻮع‬

‫ﺎ ﺔ‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫وآﺎ‬

‫دارم‬

‫وﻰ‬

‫ﺎ أه ﻬﺎ ﻮ‬
‫ﺮة ا‬

‫ﻮت ا‬
‫و ﺪ آﺎن ﺪ‬

‫ﺮة و ﺪ ا ﺮزدق‪.‬‬

‫ﺔ‪،‬‬

‫ا ﺮى أر‬

‫ﺎﺔ‬

‫ﻬ ‪ ،‬و‬

‫ﻬﺬ ا ﻜﺮ ﺔ ا ﻰ أ ﺮت‬
‫ا ﻮ ﺪان وآﺎن وا ﺪ‬
‫إ ذ‬
‫ﺮ أر‬

‫ﺎ‬

‫آﺮ ‪،‬‬

‫آﺎ ﻮا‬

‫ﻬ ﻮن ﻮأده و‬

‫أآ ﺮ و‬
‫ﺪ ‪ ،‬وهﻮ‬

‫أ‬

‫ﺎ آﺎن‬

‫أ‬

‫أ ‪ .‬وا ﺮزدق‬
‫ﻮن‬

‫ﺮ‬

‫ﺪ و‬

‫ﺎرون ﺎ ﻜﺮم‪ .‬ﻬ‬

‫ﺎﺔ ﺎﺔ ﻰ ﺎ ﺔ ﻰ ﻮ‬
‫ﺎ ﺔ‪ .‬و ﺎ‬

‫ﻬ و ﻮ‬

‫ﺎ ‪،‬‬

‫‪18‬‬

‫ﺮون ا ﺎت ا ﻮا ﻰ آﺎن أه ﻬ‬

‫و‬

‫آﺎ‬
‫ا ﺎ ﺔ‪ .‬د‬

‫ﻬﺎ‬

‫ﺎو‬

‫دارم و ﺮ ﻮع‬

‫ﺎب‬

‫ﻮر‪ .‬و‬

‫إ‬

‫ﻮ ﺪون ﻰ و ﺪان‬

‫‪ 17‬ا ﺎ ا ﺎوى ‪ ،‬ﺮح د ﻮان ا ﺮزدق‪ ) ،‬ﺮوت ‪ :‬دار ا ﻜ‬
‫ط‪ ، 1‬ـ ‪ ، 1‬ص ‪5‬‬
‫ﻰ ‪) ،‬ا ﺎهﺮة ‪ :‬دار ا ﺎرف ‪1404 ،‬هـ( ‪ ،‬ط‬
‫‪ ،‬ا ﺮ اﻹ‬
‫‪ 18‬ﻮ‬
‫‪ ، 7‬ص ‪266‬‬

‫ا ﺎن ‪ ،‬دت( ‪،‬‬

‫ﺔا‬

‫ا ﺮزدق‬

‫ﺎ‬

‫ﺮ‬
‫و‬

‫ﺎس و ا ﻮق‪ .‬و ﻜﺎد ا ﺎ ﺮ‬

‫ﺮ‬

‫ﺔ وأ ﺎد ﻰ دارم و‬

‫إ ﻬ‪.‬‬

‫و‬

‫ﻜ‬

‫ﺎ ﺮف‬

‫أ ﺮة ﺮ ﺔ‬
‫و‬

‫ﺔ‬

‫و‬

‫ﺮر هﺎ‬

‫م و‬

‫آﺎن‬

‫إﻰ‬

‫آﺎن‬

‫ا ﺬي ﻬ‬

‫ﺪة ﺎ‬

‫ﻰ‬

‫ﺮهﺎ‪.‬‬

‫وإن‬

‫ﻮا‬

‫ا ﺎه ﺔ‪،‬‬

‫ﻰ‬

‫آﺎن‬

‫ﻰ‬

‫ﺔ‪.‬‬

‫و ﺮوى‬

‫ﺎ‬
‫‪ ،‬ﺈ‬

‫ﺮ ﺎ ﻬﺎ و ﺎرا ﻬﺎ‬

‫أ ﺎ ﻬﺎ‪ .‬ﻬﻮ آﺎن‬

‫ﺎ ت ور ﺎ ار ﻬ ا‬

‫وا ﺪ ‪،‬‬

‫ﻰ‬

‫‪،‬‬

‫‪20‬‬

‫ﺎت ا ﻮى وا ﻮف وا‬

‫و ّﻰ ﺄ ﺎدهﺎ و‬
‫ﺎ‬

‫ﺎ‬

‫آ ﺮ‬

‫ﺰال‬
‫و‬

‫ﺮب ﺪ‬

‫ﺎء ا ﺮاء‪ .‬إذا آﺎ‬

‫ا ﺮزدق هﻮ ه ﺎم‬

‫ا‬

‫ﺪ آﺎ‬

‫أ‬

‫أ‬

‫ﻰ‪ ،‬و ﺪ ّﺮ ﺮ ﺮ ا ﺮزدق ﺬا ﻚ آ ﺮا‬

‫ﺮا ﺮ ﻬﺎ ﺎ‬
‫ج‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫و ﺪ‬

‫ﺔ‪ .‬وآﺎ‬

‫ﺎدف أن أ ﺪ أ ﺮار ﻰ‬
‫ﺮ‬

‫ا‬

‫أ‬

‫ﻰ‬

‫ﺮ‬

‫‪ ،‬و ﺪ‬

‫ﻰ ﺮ أ‬
‫ا ﺪ ﺎت و‬

‫ﺔ‪ .‬و‬

‫ﺎ ﺪ آ ﺮة ﻰ ذآﺮ ﺮ‬

‫ﻰ ﻬﺎ و ﺎدى‪ ،‬وهﻮ ﺰ‬

‫اﻮ ﺪ‬

‫ﺮ وهﻮ‬

‫و‬

‫أن وا ﺪ هﻮ ا‬
‫ا‬

‫ﺎء وه ا‬

‫ﺎء‪.‬‬

‫‪ 19‬ا ﺎ ا ﺎوى ‪ ،‬ﺮح د ﻮان ا ﺮزدق‪ ) ،‬ﺮوت ‪ :‬دار ا ﻜ‬
‫ط‪ ،1‬ـ ‪ ،1‬ص ‪6-5‬‬
‫ﻰ ‪) ،‬ا ﺎهﺮة ‪ :‬دار ا ﺎرف ‪1404 ،‬هـ( ‪ ،‬ط‬
‫‪ ،‬ا ﺮ اﻹ‬
‫‪ 20‬ﻮ‬
‫‪ ، 7‬ص ‪267‬‬
‫ا ﺎن‪ ،‬دت(‪،‬‬

‫و آﺎن ا ﺮزدق‬
‫ا ﺎه‬

‫ﺮ ا ﺎق‬

‫آﺎ‬

‫ﺮ ﺎ‬

‫ﺮوان ﺬآﻰ أوار ا‬
‫وﺪ‬
‫ﻮ‬

‫ﺮ ﻰ‬

‫ﻰ ﺮ‬

‫ﺪة ﻮ ﺔ‬
‫وآﺎن‬
‫و ﻬًﺎ و‬

‫ّﺎ‬
‫ﺎع ا‬

‫أ ﺎد ﻮ‬

‫و ﺎ ﺮه‬

‫ﻰ أ ّ و أ ﺄن‬
‫ا‬

‫و ﺪح ل ا ﺰ ﺮ‬

‫د‪.‬‬

‫ﻮ‬

‫ﻮ ﺔ وا ﻮة‬

‫‪22‬‬

‫ﺮ‪23.‬و ﺄ‬

‫ا ﺎن وا ﺮة‬
‫ﺔ أه‬

‫ﺔ وا‬

‫ﺎ ﺎ ﺔ‬

‫ﺮ‬

‫ﺪ‬

‫ﻮ ﺎت ﻬ ﺮ‬
‫ﺎن‪.‬‬

‫ﺎل ا‬

‫ﺮ‬

‫ﺮ‪.‬‬

‫ﺄ ﺪ ﺪ ا ﺎن‬
‫ﺪ‬

‫ﻰ‬

‫‪21‬‬

‫و ﺮ ﻮ ‪.‬و ز‬

‫ﺮب‬

‫ﻰ ا ﻮر‬

‫ﺎدة‬

‫ﺎ‬

‫ًﺎ‬

‫ﺎ إﻰ ا‬

‫وا ﻮر‪،‬‬

‫ﻰ ﺎل و‬
‫وا‬

‫ﺮاب‬

‫ﺎ ﻬ و ﻮاده ‪ .‬ﺮاح‬

‫ﺮار‪ ،‬و ﺪ‬

‫ﺮ‬
‫ﺎ ‪،‬‬
‫ﺪ‬

‫و ه ﺎء‬

‫اﻮ ء‬

‫ﺪ‪ .‬و ﺪ ه ﺄ ز ﺎد‬

‫أ ‪،‬‬

‫ه ﺎه ‪ ،‬وه ﺄ ا‬

‫ﺎج‪ ،‬وه ﺄ ل ا ﻬ‬

‫ﻮاد‬

‫‪ 21‬ا ﺎ ا ﺎوى ‪ ،‬ﺮح د ﻮان ا ﺮزدق‪ ) ،‬ﺮوت ‪ :‬دار ا ﻜ‬
‫ط‪ ، 1‬ـ ‪ ، 1‬ص ‪9‬‬
‫‪ 22‬ﺎد ﺰوان إ ﺎ‬
‫ﺔأ ﺪ‪،‬‬
‫و ﺮون ‪ ،‬اﻷدب ا ﺮ ﻰ ‪ ،‬ﺪاد ‪:‬‬
‫‪ ، (1973‬ط ‪ ، 3‬ص‪170‬‬
‫‪ 23‬آﺮم ا ﺎ ﻰ ‪ ،‬دوان ا ﺮزدق‪ ) ،‬ﺮوت ‪ :‬دار ﺮوت ‪ ( 1984,‬دط‪ ، 1‬ج ‪،1‬‬
‫ص‪5‬‬

‫ا ﺎن ‪ ،‬دت( ‪،‬‬

‫ﺪ ﻬ‬

‫ا ﺪو ﺔ‬
‫ﻰ‬

‫ﺪح ز‬

‫ﺎه ‪ .‬و ﺎ‬

‫ا ﺎﺪ‬

‫ﻮ أ ﺔ‪.‬‬

‫‪24‬‬

‫وآﺎن ا ﺮزدق‬
‫ﺎهﺮا‬

‫ل ا‬

‫ﺎ‬

‫إ ﺎه ‪ .‬ﺈذا ﺪ ﻬ‬

‫ﻮ ﺎ إﻰ ا ﻜ‬

‫‪،‬‬

‫لا‬

‫ﺮى‬

‫ف ﺪ‬

‫ﺪ ا‬

‫ﺪ‬
‫ﻮ‬

‫‪ ،‬و ﺮ اﺪ‬

‫ﻰ‬

‫ﺔ ا ﻰ ﺪح ﻬﺎ ز‬

‫ا ﺎﺪ‬

‫ﻰ‬

‫ﺎ ‪ ،‬ﺈن ﺎ ﻬﺎ‬

‫ﺎ ﺔ‬

‫ﺎد ﺔ‬

‫وا ﺪ ﺎع‬

‫ﻮرى ﺆ ﺪ ﺎ‬

‫ﻬ‪.‬‬

‫د‪ .‬ﻜﺎ‬

‫ﺮ‬
‫اد ﺎء ا ﺮب ﻰ‬
‫ﺎز ﺮ ا ﺮزدق ﺎ ﺔ‬

‫ﺎر و ﺰا ﺔ‬

‫و ﺪا ﺔ‬
‫وا ﻮ‬

‫أ ﺎ‬

‫ﻰ‬

‫ﻰ ا ﺎ ﻰ ا ﺪ ﺔ‪ .‬وآﺎن‬
‫ا ﻮل‬

‫و ﺎس‬

‫وآ ﺮة‬

‫ا ﺪ وا ﺄ ﺮ‬

‫وآ ﺮة ﻮع ا ﺮاآ‬

‫ﺮه ‪ ،‬و ﺬا ﻚ‬

‫ﺮى‬

‫وا‬

‫ﺎ‬

‫‪ ،‬وا‬

‫ﺎل‬

‫ﻰ أ ﻮب ا ﺎه ﺔ ﻰ‬

‫أه ا ﺔ وا ﻮ و‬
‫ﺎ‬

‫ﻬ‬

‫ﻬ ﻜ ﺎ‪ ،‬و‬

‫ا‬

‫وا‬

‫أ‬

‫ﺪﺪ ا‬

‫ﻰ‬

‫ﺮ‬

‫ﺪ‬

‫ﺎل‬

‫ﻬ‬

‫‪25‬‬

‫‪.‬‬

‫ﺎر ا ﺮ ﺔ‪ ،‬ا ﻮ ﺰ ﻰ اﻷدب ا ﺮ ﻰ و ﺎر‬

‫ا ﺎ ﺬة ﺎ‬
‫‪ 24‬ﺔ‬
‫ﺎن ‪ :‬دار ا ﺎرف‪ ،( 1962 ،‬ص ‪187‬‬
‫ﻰ‬
‫‪ 25‬ا ﺪ ا ﻜ ﺪرى و‬
‫)ا ﺎهﺮة‪ :‬دار ا ﺎرف‪ ،‬دت(‪ ،‬ص ‪173‬‬

‫ﺎ ﻰ‪ ،‬ا ﻮ‬

‫ﻰ اﻷدب ا ﺮ‬

‫و ﺎر‬

‫‪) ،‬‬
‫‪،‬‬

‫و‬
‫ﺪاد‬

‫ﺮ ا ﺮزدق‬

‫ﺮ ﺎ‬

‫ﺮاء ا ﺮب وأ ﺪه و ﻮ ﺎ‬

‫أ ﺮ‬

‫وأ ﺪاد ‪ ،‬و ﺪى‬

‫ﺎ‬

‫ﻜﺎر ﻬ‬

‫ﺪ‬

‫ﺎء و ﻰ آﺎن ذ ﻚ‬

‫ﺎ ﻰ ﺮ ﺎن‬

‫وإ ﺎ‬

‫ﻰ ﺎ ‪ .‬ﻜﺎن ﺬ ﻚ‬

‫ﺮ‬

‫ﻰ ا‬

‫أن ا ﺮزدق آﺎن‬
‫‪.‬‬

‫ﺮاء ا‬

‫ﺮ أآ ﺮ‬
‫ﺎ‬

‫ﺎ آ ﺮا‬

‫‪27‬‬

‫ﺮج‬

‫أن ّ‬

‫ﻰ‬

‫ا‬

‫ﺪ ﺎ و ﺪ ﺎ‪ ،‬و‬
‫ﺎ ﻬ‬

‫ا‬

‫ﺎ‬

‫ﺎ ﺮهﺎ‪ .‬ﺄ ﺎ ﺪ ﺎء أه ا‬
‫‪،‬‬

‫‪،‬و‬

‫‪26‬‬
‫‪27‬‬

‫‪ ، 7‬ص ‪275‬‬

‫ﻮ‬

‫ا ﺮ‬

‫‪،‬ا‬

‫ﺮ اﻹ‬

‫ﺰﺪ‬

‫ﺔ ﻰ أﻬ‬
‫وا ﺮواة‬

‫ﺮﻬ ﺎ ﻰ‬

‫‪ ،‬و‬
‫ﻰ ﻜﺎ‬

‫ﻰ‬
‫‪،‬‬

‫ﻮ‬

‫ﺎ ﺮا ﺎ‬

‫‪ .‬و ﺪ ﻜ ا ﺎس ﻰ هﺬا‬

‫ﻮا ﺎ‬

‫ﺄوه ﺎ ﻰ ا‬
‫ﺮف آ‬

‫ا‬

‫ﺎن ﺪ‬

‫ﺎﺔ ﻰ اﻮ‬
‫هﺬ ا‬

‫ﺮ‪ ،‬وهﻮ‬

‫ﺎل ا ﻮ ا ﺮج ‪ :‬وا ﺮزدق ﺪم‬

‫ﻮ ‪ ،‬أو ﺪل‬

‫ﻮا‪ ،‬وا‬

‫ﻰ ﺪ‬

‫ﻮ ‪ ،‬و‬

‫ﺎ‬

‫هﻮ و ﺮ ﺮ وا‬

‫ن ا ﺎص وا ﺎم ﺮ ﺎ‬

‫ا‬

‫ﺎا‬

‫أ ﺎم‬

‫أ ﺎب ا ﺮب و أ ﻮا ﻬﺎ‪.‬‬
‫آﺎن ﺪ‬

‫ا‬

‫ا‬

‫‪26‬‬

‫ا‬

‫ا‬

‫ﻬ‬

‫ﺎء‬

‫ﻰآ ﺮ‬

‫ا ﺮب و ﺎ ﺮهﺎ و ﺎ ﻬﺎ و ﺮوع أ ﺎ ﻬﺎ‬
‫ا‬

‫ﻰ‬

‫ﺮ‪ ،‬و‬

‫‪ ،‬وا‬
‫أ‬

‫ﻮا ﺪ‬

‫ﺎ ﺪم‬
‫ﻮّوا‬

‫ﻰ‬

‫ﻬﺎ و‬
‫ﺎﻬ ﺎ‬

‫ﺎ ﺮ وز ﻮا أن ر ﺔ‬

‫ﻰ ‪) ،‬ا ﺎهﺮة ‪ :‬دار ا ﺎرف ‪1404 ،‬هـ( ‪ ،‬ط‬

‫‪،‬‬

‫أﺮ‬

‫ﻰأ‬

‫إ ﻰ ﺰا ﺔ ا‬
‫آﺎن‬
‫ا ﺰل‬

‫ﻬ ﺎ وه ﻰ ذ ﻚ‬
‫ﺮو ﺎ‬

‫ﺎن‪ ،‬أ ﺎ‬

‫و ﺪة أ ﺮ ‪،‬‬
‫ﻮ‬

‫إ ﻰ أ ﺎر ا‬

‫آﺎن‬

‫ﺪم ا ﺮزدق وأ ﺎ‬
‫ا ﻬ‬

‫وا ﻰ ا ﻜ م ا‬

‫ﺪم ﺮ ﺮ‪.‬‬
‫أ ﺮﺎأﻮ‬

‫ﻮ‬

‫ﺔ ‪ :‬ﺎل ﺪ ﺎ‬

‫م ﺎل‬

‫ﺪ‬

‫ﻮل ‪:‬‬
‫ﺎ ﻬﺪت‬

‫أه ذ ﻚ ا‬
‫ا ﺮزدق‬

‫ﻬﺪا‬

‫ا ﺮزدق و ﺮ ﺮ ﺎ‬

‫ذآﺮ‬

‫ﻰ أ ﺪه ﺎ‪ .‬ﺎل ا‬
‫ﺮ إ ﺮاط‪ ،‬وآﺎن ا‬

‫ﺎل ا‬

‫م ‪ :‬وآﺎن ﻮ‬
‫ﺪ‬

‫م ‪ :‬و ﺎل ا‬

‫ﺪم‬

‫ﺪ ﺔ ﺪ ﺪة‪.‬‬
‫ﻬﺎ‬

‫دأب و‬

‫ﺎل ‪:‬‬

‫ا ﺮزدق أ ﺮ ﺎ ﺔ و ﺮ ﺮ أ ﺮ ﺎ ﺔ‪.‬‬

‫‪28‬‬

‫أ ﺮ ﻰ هﺎ‬
‫أ‬

‫ا ﺰ ﻰ‬
‫ﻮ‬

‫ﺪة ﺎل ‪:‬‬

‫ﺎ‬

‫أ‬
‫ﻮل ‪ :‬ﻮ‬

‫ﺎﻰ‬

‫ا‬

‫ﺮ ا ﺮزدق ﺬه‬

‫ﺔ ا ﺮب‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫و ﻰأ‬
‫ﺎز‬
‫ﺮو‬

‫ﺮو‬
‫أ‬

‫ا‬

‫ء ﻮل ا ﺮزدق ‪:‬‬

‫أ ﻮاب و أ ﻬﺎ‬

‫‪#‬‬

‫ﻰ‬

‫أ‬

‫أﺎ‬

‫ّﺎر‬

‫‪ 28‬أ ﻰ ا ﺮج ا‬
‫‪ ، 21‬ص ‪397-396‬‬
‫‪29‬‬

‫ا ﺮ‬

‫ﻬﺎ ﻰ ‪ ،‬اﻷ ﺎ ﻰ ‪ ) ،‬ﺮوت ‪ :‬دار ا ﻜ‬
‫‪ ،‬ص ‪397‬‬

‫ا‬

‫ﺔ ‪ ،‬دت( ‪ ،‬ـ‬

‫ﺎل‪ :‬ﺈذا آﺎن ا ﺮزدق وهﻮ راو ﺔ ا ﺎس و ﺎ ﺮه‬
‫و ﺎ‬

‫أ ﺎره‬
‫ﺎ و‬

‫ﻰ‬

‫و ﺎل ﻮ‬

‫ﻮل‬

‫ﻚ‬

‫هﺬا ا ﻮل ﻬﻮ ا ﺬى‬

‫‪.‬‬
‫‪ :‬ﻮ‬

‫أ ﺎر‬

‫ﺮ ا ﺮزدق ﺬه‬

‫ا ﺎس‪.‬‬

‫‪30‬‬

‫وآﺎن ا‬

‫ﻰ‬
‫‪،‬‬

‫ﺮق أ ﺎ ﺎ‬
‫ﺎ ﺮ ‪.‬و‬

‫أ ﻮد ﻬﺎ و أ ﺪهﺎ إ‬
‫‪.‬و ﺮ ﻮ ﺎ ﺈ‬

‫ﻰ ﺪح أه ‪،‬‬
‫ﺪ‬

‫‪.2‬‬

‫ﺎة ز‬

‫ر‬
‫ﻮدن ﻬﺎ ﺄ ﺎ أ‬

‫ﻚ‪ ،‬وآﺎن ذو ا ﺮ ﺔ‬
‫ﺎدة ا ﺮ ﺎح‬

‫ﺎف أن ﺮك‬

‫أ ﺮد ا ﺮى‪ ،‬وهﻮ‬

‫أ ﻚ ﻰ ﺮهﺎ‪ ،‬ﺎل‬
‫‪ ،‬ﺄ ﺮ ا ﺮزدق روا‬

‫ﻰ‬

‫أن‬

‫ﺪ‬

‫ﻬﺎ ﻚ‪ ،‬ﺎل‬

‫ﺎ ا ﺮزدق ﺎل‪ :‬أ ﺎ واﷲ ﺎا‬

‫أو‬

‫ﺎرك اﷲ ﻚ‬

‫أه ا ﺪ ﺔ ﻚ ﻰ‬

‫إن ذا ا ﺮ ﺔ ﺎل ﻮ ﺎ أ ﺎ ﺎ ﻬﺎ ﺮاد و‬

‫ﺄ ﺪهﺎ ﺮزدق‪ ،‬ﺎل‬
‫ﺮ‬

‫ﻰ ا ﺮزدق آ ﺮة ا ﺮ ﺔ‪ .‬ﺪ‬

‫ا‬
‫ﺪا‬

‫ﺪ‬

‫ا ﺎر ﺔ‬
‫ﺎدة‪ :‬ﺬ‬
‫‪31‬‬

‫‪.‬‬

‫ا ﺎﺪ‬

‫‪ ،‬ا ﺎن و ا‬

‫‪ 30‬ا ﺎ‬
‫‪ 31‬آﺎرل ﺮو آ ﺎن ‪ ،‬ﺎر‬
‫‪ ،‬ـ ‪ ، 1‬ص ‪212‬‬

‫‪ ،‬دت( ‪ ،‬ـ ‪ ، 1‬ص ‪321‬‬
‫‪ ) ،‬ﺮوت ‪ :‬دار ا‬
‫اﻷدب ا ﺮ ﻰ ‪) ،‬ا ﺎهﺮة ‪ :‬دار ا ﺎرف‪ ،‬دت( ط ‪4‬‬

‫ا ﺎم‬
‫را أ ﺔ ا‬

‫ا‬

‫ا‬

‫ا ﺮوف ﺎ‬

‫ﺔ‪،‬أ‬

‫ﺎ ز ﺎن )أي ﻜﺔ ا ﺎء(و‬
‫ﺰد ﺮد‬

‫ﻬﺮ ﺎ ﻮ ‪ ،‬و ﺎل ه‬
‫ﻮك ا ﺮس‪ .‬و ﺪ‬
‫ه ﺮي ‪.‬‬
‫ﺎ ًﺎ‬

‫‪35‬‬

‫ﺔا‬

‫ﻰ اﷲ‬

‫ﺮ ا ﺮو‬

‫و‬

‫‪،‬‬

‫ّ‬

‫أ ّﺔ ا‬
‫و‬

‫ا ﺎم‬

‫أر‬

‫ﺔ أه ا‬

‫ﺔ‬
‫ا‬

‫آ‬

‫ﻮد‬
‫ﺮة‬

‫ﺎم ز‬

‫ﺎر ﺎ ﺔ وآﺎن‬
‫ﺎت ‪،‬‬

‫ا ﺎﺪ‬

‫ذا‬
‫ا ﻜ ّﻮ ﺎت‬

‫ﺮ ﻬﺎ أ ﺪ ﻮا ‪ ،‬و ﺪ‬
‫ﻮرة‬
‫اﺬ‬

‫‪ ،‬و‬

‫و‬

‫ﺬي ا ﺎت ‪ ،‬أ ّ‬
‫ن ا ﺎم‬

‫ا ﺎت ﺬ ﻚ « ﺪ ﻮ ّﺮت‬
‫و ﺎء‬

‫) ﺬآﺮة‬

‫ا ﺮوا ﺎت ا‬

‫ﻮ‬

‫ا ﺮﻮﺔ اﺮ ﺔ ا‬

‫ﺔ ‪38‬‬

‫ﻰ اﷲ‬

‫و‬

‫‪.‬و ﺎء‬

‫ا ﺔ ﺮ‬

‫ﺮ‬

‫ﺎد‪ ،‬و ذو ا ﺎت ﺪة إ ﺎ‬

‫وآﺬ ﻚ‬

‫ا ﺎ ﺮ ﺎل ‪ » :‬آﺎن‬

‫(‬

‫ﺎن‬

‫ا ﻮزي ‪ ،‬أن ر ﻮل اﷲ‬

‫هﻮ ا ﺬي‬

‫ﻜﻮ‬

‫ﺔا ﺎ‬

‫ا ﺎﺪ ‪،‬وا‬

‫ﺎ ﻬﺬا ا‬

‫ﻬﺎ‬

‫آ ﺮى‬

‫ﺔ ‪ 61‬إ ﻰ ‪ 95‬ه ﺮ ﺔ ‪.‬و ﺎء‬

‫ا ﻮاص (‬
‫و‬

‫ا ﺪ ﺔ ﻮم ا‬

‫ﺰ‬

‫ﺎد ا‬

‫ﻬﺮ ﺎر‬

‫ا ﺎم‬

‫ﻬ‬

‫ّﺰة‪،‬‬

‫ﻬ ا ﺮ ﻮل)‬
‫ﺎدة‬

‫ّ‬

‫وا ﺎء‬

‫وأ ﺎ أ وهﻮ‬

‫اﺮ‬
‫ﻰ اﷲ‬

‫ﻰ‬
‫ا ول‬
‫و‬

‫ﻰ أداء ر ﺎ ‪ .‬ﺄ‬
‫ا ﻮّة وا ﺎ ﺔ ا ﺬي‬

‫أذن اﷲ أن ﺮ‬

‫و ﺬآﺮ‬

‫‪ 29،‬و ﺬ ا ﺎم ا و ﻰ‬

‫ا‬

‫ﺎ آﺎن ﺪ ا ﺎم أ ﺮ ا ﺆ‬
‫ّ‬

‫ﺎﺮ ﺎﺔ و‬

‫ﺄ ﺮ ‪ ،‬ﻜﺎن ا‬
‫و‬

‫ﺎه‬

‫أ ﻮار رو‬
‫ﺪ ـ‬

‫ﻮرة‬

‫ّ ـ‬

‫ّ و ﻜ ّﻮ ﺎ ا‬

‫ا ﺎﺪ‬

‫آ‬

‫ا‬

‫ﺄو‬

‫ا ﺰﺪ‬

‫و ﺎ‬

‫ّﺪ ‪،‬‬

‫ﺎد ﺔ‬

‫ﺎآ‬

‫ﺔ‪ .‬آ ﺎ ﺎش ا ﺎم ز‬
‫ّﺪ‬
‫و ‪,‬و‬

‫ﺎب أه‬
‫( و‬

‫و ﺎ ‪ ،‬و ﺮس‬
‫ا ﺎم ا‬

‫ا ﺬي رأى‬

‫وﺪ‬

‫ا ﺪادًا ذا ًّﺎ و ﺮ ًﺎ ﺮو ﺎ ّﺔ ا ﻮّة و‬

‫ا ﺎ ﺔ‪،‬‬

‫ﻰ‬

‫ﺔ أ ﺎ ‪،‬‬

‫ر ﺎ‬

‫أآ ﺮ أو ﺎ ‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫ﺬاهﺎ ا ﺎ‬

‫ﺎ ا ﺎ ﺔ‪ ،‬وآﺎن ا ﺎم ﻮال هﺬ ا‬

‫ّ وا ﺪ ا‬
‫ا ﺎﺪ‬

‫ّ‬

‫ﻰ اﷲ‬

‫ا ول‪ ،‬إذ آﺎن ﺪق‬
‫ﺔو‬

‫ا‬

‫ﺎ‬

‫ّ ا ﺎم ا‬

‫ا ّﺔ ور ﺎ ﺔ ر ﻮل اﷲ)‬

‫ز‬

‫أ‬

‫ﺎهﺪ‬

‫و ﺎ ‪ ،‬و ّﺪ‬
‫‪32‬‬

‫و ﻜ ﺪ ﺎ‪ ،‬ا ﻮ ﻮ ﺔ ا ﺮة‬

‫ا ﺎب ا ﺎ‬
‫ا‬
‫أ‪.‬‬

‫ﺮ‬

‫ﺔ ﻮ ﺰة‬
‫ﺪأ ﺎر‬

‫‪ 41‬هـ و‬
‫ﻮ‬

‫ا‬

‫ا‬

‫ﺮ اﻷ ﻮى‬

‫ﺮ اﻷ ﻮى‬

‫ا ﺪو ﺔ ا ﻮ ﺔ ﺬ ا‬

‫ﺪ إ ﻰ ﻬﺎ ﺔ ﻜ ﺮوان‬

‫ا ﺎة ا ﺮ ﺔ ﻰ هﺬا ا‬
‫ﺎة ا ﺮب ا ﺬ‬

‫‪.1‬‬

‫وه‬
‫ا‬

‫ﺎﺎا ﺎ‬

‫ا‬

‫ﺎ‬

‫ﺎﺎ أ‬

‫أ ﺎء ا‬

‫ﺎر ا‬

‫ﻮ ﺔ‬

‫ﺎورة ا ﺮ‬

‫ﺎب ا ﺮ ﻮل‬

‫ﺎء و‬
‫ا ﺮ‬

‫هﺎ ‪ .‬و ﺪ‬
‫ﺎدة و ﺪار ﺔ‬

‫وا ﺮ آ ﺎ آﺎن ﻬ‬

‫ﺎت و ﺪ ﺮ‬

‫ﺮة‬

‫ﺎﻬ ا ﺮ‬

‫ﺔ‬

‫ﺎت وا ﺬا ﺬ ا ﺎ ﺔ و ﺮ ا ﺎ ﺔ‪.‬‬

‫وأ ﺎ أ ﺮاب ا ﺎد ﺔ ﺪ ﺎ ﻮا‬
‫و‬

‫ﺎ‬

‫‪:‬‬

‫ﻰ ا ﺰ ﺮة ا ﺮ ﺔ‪ ،‬ﺄ ﺎ أه‬

‫ﻮم ا ﺮ ن وا ﺔ وا‬
‫ﺎو ﺔ ﺎ‬

‫‪ 132‬هـ‪ ،‬و ﺪ‬

‫وأ ﺎﻬ ‪.‬‬

‫م و‬

‫اآ ﻰ أآ ﺮه‬

‫ا‬

‫ﺮإﻰ‬

‫ﺎز ﻬ ﻜﺎن أآ ﺮه‬
‫ة وا‬

‫ﺪ‬

‫ﺎو ﺔ‬

‫ﺰ ﻮا إ ﻰ ا ﺪن وا‬

‫ﺎة ا ﺮب ا‬

‫‪.2‬‬

‫ا ﺮ‬

‫ﺔ‬

‫ﺎ ﻬﺎ إ‬
‫ﺎرات ا ﺪو‪ .‬وآﺎن‬

‫ا‬

‫ﺔ ا ﺎه ﺔ‬

‫ﺔ‬

‫ﺎن وا ﺎدة وا‬
‫ا ﺎ‬

‫ا ﺮ ﺔ‬

‫ﺎل‬

‫ا ﺎء‪ ،‬ﻜ ﺮت‬
‫أه‬

‫ﻬ‬

‫ﻮادث ا‬

‫ﻮادث ا ﺮام‬

‫ﺎب‬

‫ﺪ وا‬
‫آﺎ‬

‫ﺎز‪.‬‬

‫ﺮك‬

‫‪،‬‬
‫ﻰ هﺬ ا‬

‫ا ﺪو ﺔ ا ﻰ ﺎدهﺎ‬
‫ﻰ ﺪارج‬

‫ﺎدة ا ﻮ‬
‫ﺎ‬

‫ﺎ‬

‫ﻮ ا‬

‫ﺎ ﺔ‬

‫ﺮ وازدهﺎر ‪.‬‬

‫ﺮ ا ﺎ ﺔ‪ ،‬ﺪ أن ز ﺰ‬

‫ﺮ‪ ،‬أ ﺄ‬

‫ﺪ اﷲ‬

‫ﺎم وا ﺮق‪،‬‬

‫ﺔ ﺮة أ ﺮى ﺎ‬

‫ﺎ‬

‫أ‬

‫ﺎة ا ﺮب‪ ،‬وا ﺄ ﻮا ا ﺮ‬

‫وأهﺪأ‪ .‬ﺎ هﺪد ﺮوج‬

‫ا ﺎز ﻬﺎ " ﺪ ا ﻚ‬

‫ا ﺰ ﺰ ا ﺪو ﺔ‬
‫ﻰ ا ﻜ ا ﺬي‬

‫ﺮوان" أن ﻮ ﺪ ا ﺪو ﺔ ﺎ ﺎ ﺪ داه ﺔ‬

‫ﺪر‪ ،‬وأن ﺆ‬

‫ا ﻮى ا‬

‫ا ﺎس‬

‫ﺔ ﻬﺎ ﻰ و‬

‫أ ﺮهﺎ أ‬

‫ﺮ‪،‬‬

‫ا‬

‫ﺬرة و ﻮار ﻬﺎ و‬

‫‪33‬‬

‫ﺎ ﺮوب و ا‬

‫ا‬

‫ا‬

‫ا ز ﺔ ا وﻰ‬

‫ا‬

‫وأآ ﺮ ﺎآﺎ‬

‫ﺎ ﻰ ا‬

‫ﺎ ﺔ ا ﻰ ذه‬

‫دو ﺔ ﻰ‬

‫ﺄ ﺮ‪ .‬و ﺪ أ ﺮت آ هﺬ ا‬
‫ﺮ ﺔ ﺪ ﺪة‬

‫ﺎب‬

‫ﻬﺎن ﻬﺎ‬

‫ﻰ ا زدهﺎ‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫وآﺎن ا‬

‫ﺮ ا ﻮي ﺪ‬

‫ﺮاء ﻰ ا‬

‫ﺪه ﺬاه ا ﺪ ﺎء‪ ،‬ﺈ ﻬ‬
‫‪33‬‬

‫ﺪ‬

‫ﺪ‪ ،‬أ ﺪ‬

‫ﻮا ﻰ ا ﻮ‬

‫آ‬

‫‪ ،‬ﺎر‬

‫ﻜﻮا ﻰ ﻮا‬
‫آ ﻮن‬

‫اﻷدب ا ﺮ ‪) ،‬د ن (‪ ،‬ط ‪ ،2‬ص ‪-87‬‬

‫‪88‬‬

‫‪ 34‬آﺎرل ﺮو آ ﺎن ‪ ،‬ﺎر‬

‫‪ ،‬ـ ‪ ، 1‬ص ‪187‬‬

‫اﻷدب ا ﺮ ﻰ ‪) ،‬ا ﺎهﺮة ‪ :‬دار ا ﺎرف‪ ،‬دت( ط ‪4‬‬

‫ا‬

‫ﺎ ﺔ‪ ،‬إذا آﺎن‬

‫ﺮك إ‬
‫ا‬

‫ﺎ‬

‫ﺎوي ا ﺎ ا ﻰ‬

‫ﺎ ﺮزوا ا‬

‫ﺎل ﺎ ﻜ ﺔ ﺪ أن‬
‫ﺮاء ا‬

‫أآ ﺮ‬

‫ﺎر ذ ﻚ ا ﺎ‬

‫ﺎر ا‬

‫ﻚ ا ﺔ‬

‫ﺮة‬

‫ﺔ‪ .‬و ﻜ‬

‫ﺎ ا ﻰ ا ﺪ إ ﺎرا‬
‫ﻬ و‬

‫ﺎء‬

‫ﺎ‬

‫وأو‬

‫ﺮأ‬

‫ﺎ ﺎزدهﺎر ا‬

‫ﺮ‪ .‬و‬

‫ﺎ ﺎ‬

‫ﻜ ﺮ‬

‫أآ ﺮ ﺎذ ﺔ‪ ،‬وأ ﺪ أه ﺔ‪ .‬ﺪ‬

‫ﺮب ﻰ‬
‫ﻮ ﺮا ﺎهﺮا‪.‬‬
‫ﺮ ﻰ هﺬا‬

‫ﺮ ا ﺎه ‪ ،‬ا ﺬي هﻮ‬

‫أد ﺎء ا ﺪو ﺔ ا ﺎ ﺔ أ ﺎر‬
‫ﻬﺎ ﺎ ﺔ ﺎم‪ ،‬آ ﺎ أ ﻜ ﻬ‬

‫ﺮاء ﻰ هﺬ ا ﻬ ﺔ و ﺎ‬

‫أن‬

‫ﻮا‬

‫آ ﺮا‬

‫روا ﺔ أ ﺎر ا ﺎه ﺔ‪.‬‬

‫ب‪.‬‬

‫ا ﻰ‬

‫ﺮه ﻰ أ ﺎن آ ﺮة‬

‫زا ﺮا ﺎ ﺎة ﺬ ﻚ ا‬

‫ا‬

‫ﺔ‬

‫ﻰ هﺬا‬

‫ﻮن ا ﺎ ﺔ‪ ،‬و ﺎز ﺎت ا ﺎ ‪ ،‬و ﺎهﺮ‬

‫ﺔ ا ﺮ ﺔ‪،‬‬

‫ا‬

‫ﺪ‬

‫ا ﺮد ﺔ‪ ،‬ﺪ ا‬

‫ﺮ ا ﻮي ا ﺬوا هﺬا‬

‫ﺪل‬
‫ا‬

‫ﺎ‬

‫ﺮاء ا ﺎه ﺔ‬

‫ﻮص أ ﺎره و ﺮ ﻮهﺎ روا ﺔ أ‬

‫وأ‬

‫‪35‬‬

‫ا‬

‫ﺮ‬
‫ا‬

‫ﺮ‬
‫ﺮ ﻰا ﺔا‬

‫ح ‪ :‬ا ﻜ م ا ﻮزون‬

‫‪،‬وﻰا‬

‫ﺪا وزن ﺮ ‪ .‬ﻮ ﺎ "ا ﻜ م"‬
‫"ا ﻮزون"‬

‫ﺮج ا ﻜ م ا‬

‫‪ 35‬آﺎرل ﺮو آ ﺎن ‪ ،‬ا ﺮ‬

‫ا ﺎ‬

‫ا ﺮف و ﺮ و‬
‫ﻮر‪" .‬‬

‫ﺪا"‬

‫‪ ،‬ص ‪188 – 187‬‬

‫ﺮج‬

‫ا ﻜ م ا ﻮزون ا ﺎ ﺎ‬
‫ﺪ‬

‫هﻮ‬

‫ﺮ‬

‫ا ﻮزن وا‬

‫و‬

‫ﺔ‪.‬‬

‫إن ﺮ‬

‫وا ﺎ ﺔ‪ ،‬و‬

‫إن ا‬

‫ا ﺎل‪ ،‬و‬

‫ﺪ‬

‫وا ﺎ ﺔ أو‬

‫ﺪ‪ 36.‬وا ﺮ‬
‫ﺮ هﻮ ا ﻜ م ا‬

‫ﻮم ﻰ ا ﻮزن‬

‫ﺪ‬

‫ﻰ‬

‫ﺮ هﻮ ا ﻜ م ا ﺬي‬
‫إ ﻰ هﺬا ا‬

‫ﺎل ا ﻰ ا ﺬي‬

‫ﺪل‬
‫ا‬

‫ﻮ ﺎ ﻰ ا ﻮزن‬

‫ﻮم‪.‬‬

‫ﻰ‪ ،‬وا‬

‫وه ا‬

‫ا ﺎب و‬

‫‪38‬‬

‫و ﺎل ﺪا ﺔ ﻰ ﺮ‬
‫ﻰ‬

‫ﺎ‬

‫أن ﻜﻮن هﺬا ا ﻜ م‬

‫ﺮ‬

‫وا‬

‫ا‬

‫ﺮ‪:‬إ‬

‫ﻮل ﻮزون‬

‫ﻰ‬

‫ا‬

‫ﺮ‪،‬‬

‫ﺎب ا ﺮدات ا‬

‫ﻰ وا ﻮزن وا‬

‫ﺮ هﻮ ا ﻜ م ا ﻮزون ا‬

‫ﻬﺎ‬

‫ﺔ‪ .‬وأ ﺎ ا‬

‫ﻰو‬

‫ﺪون‬

‫ا‬

‫ﺮ‬

‫ﺮ‬

‫ﻰ‬

‫‪ :‬أن‬

‫أ ﺎرت ﻰ ﻮس ا ﺎس‬
‫هﺬا ا‬

‫ﺮون‬
‫‪36‬‬

‫‪،‬ط‪،2‬ص‪8‬‬

‫‪37‬‬
‫‪38‬‬

‫ص ‪309‬‬

‫‪،‬ا‬

‫ا‬
‫أﻮا‬

‫‪،‬ا‬

‫‪،‬‬

‫ﺮ ن آ ﺔ ا‬

‫ﺎﻰ‬

‫ﻮل ‪:‬‬

‫ﺎ ا ﺬي ﻜﻮن أوزا آ ﻬﺎ‬

‫ﻰ راوى وا ﺪ وهﻮ ا ﺎ ﺔ‪ .‬و زاد أ ﺪ ﺎ‬
‫ﺮ‬

‫ﺮا‬

‫‪37‬‬

‫ا‬

‫ﻬﻮى ا ﻮب‪،‬‬

‫ا‬

‫ﺮ‬

‫ﺮ‬

‫ﺮ إذا أ‬

‫ﺔ‬

‫درا ﻬ أو ﺎ ﺪ‬

‫أداء ‪ ،‬ﺎ ﺮو‬

‫ﻮن ﺎ ﺔ‬

‫ﺮ ﻰ‬
‫ﺪ ﻰا ﺔوا‬

‫ﻮن أو ا‬

‫ا ﺮوض ‪ ) ،‬ﺎآﺮ ﺎ ‪ :‬ﺮآﺔ ﻜ ﺔ ﻬ ﺪ إ ﺪا ‪1992 ،‬م(‬

‫اﻷدب ا ﺎه‬

‫م ‪ ) ،‬ﺮوت ‪ :‬دار ا‬

‫‪) ،‬ا ﺎهﺮة ‪ :‬دار ا‬

‫ﺮق ‪1986 ،‬م( ط ‪18‬‬

‫ﺎرف ‪ ،‬دت ( ‪ ،‬ط ‪، 15‬‬

‫ﻬ ﻮن‬

‫هﺬا ا‬

‫ﺰا‬

‫ﻮر ا ﺎهﺮة ﻰ ا ﻮزن وا ﺎ ﺔ ا ﺬ‬

‫ا ﺮ وا ﺎ ﺔ ﺮون‬

‫ا ﻮس إ ﺎ‬
‫ا د ﺎء أ‬

‫ﺎ‪،‬‬

‫ﻬ ا‬

‫دون ا ﺎ ﺔ‬

‫ج ‪ .‬أ ﻮال ا‬

‫و‬

‫أ ﻜﺎر وأ ﺎ‬
‫ا‬

‫ﺮوا ﺬا ﻚ ا ﻰ ﺎ‬

‫ا‬

‫ﺮوا ا ﻰ و‬

‫ا‬

‫ﺮ أو إ ﺮا‬

‫ﺪا ﺎ ﺎ ﺎ ﺎ آ ﺎ ﻮل ا ﺎ ﺔ‪.‬‬

‫ﺮ ﻰا‬
‫ﺮ‬

‫ﺮ اﻷ ﻮى‬
‫ﺪ ﻬﻮر ا‬

‫ﻬﺎ ﻰ ﺎدا ﻬﺎ وأ‬

‫ﻬﺮا‬

‫ﺎهﺮ ا ﺔ‬

‫م‬

‫ﻬﺎ و ﺎ ﻬﺎ ا‬

‫ﺔ‬

‫ﺪا ﻬﺎ وأ ﺎ ﺮهﺎ إ ﻰ ﺎ‬

‫ا ﺔا‬

‫ﻰ أن‬

‫‪39‬‬

‫آﺎن ا‬
‫ا ﺎه ﺔ‪،‬‬

‫و ﺔ ﺆ ﺮة‬
‫ﻮ ﺔ‪،‬‬

‫ﺮ ﻮا‬

‫ﺪّ‬

‫ﻰ‬

‫ﻮ ﺮًا أ ﺎً‪،‬‬

‫ﺔ‬

‫وأ ﺎ‬

‫ﺮاء ا ﺪا ﻰ‪.‬‬

‫‪40‬‬

‫ﺎ ﺔ‬

‫ﺮص ا‬
‫ﺪا‬

‫ﺎ ﺔ وا‬
‫ﺮاء‬

‫ﻰ‬

‫ا ﻮ وا ﺎ ﺔ‪ .‬وآﺎ‬

‫ﻰ ا ﻬ ا ﺎه ﻰ ا ﺬي‬

‫و ﺪ ﺎ ﺎء ا ﻰ ا ﻜﺮ ‪ ،‬وا‬

‫ا ﺮب‪ ،‬ﺄ ﺎه ﺎ ﺮ ا‬

‫ﻮﺮ‬
‫ﻜ‬

‫ﺮ د ﻮان‬

‫وا ﺎدث ا‬

‫ﺮ ﺎ‬

‫ﺈ ﺪى ﺪ‬

‫ا ﺮ ن ﺪ ﻮ ا ﺎس إ ﻰ ﻮ ﺪ اﷲ‪ ،‬وا‬

‫ﻚ ﺎ‬

‫ﺔ و ﺎهﺮًا‬

‫‪ ،‬أ ﻮل ا ﺪ اﻷد‬

‫‪ 39‬أ ﺪ ﺎ‬
‫‪1964‬م( ‪ ،‬ط ‪ ، 7‬ط ‪296 – 695‬‬
‫‪ 40‬ﺎد ﺰوان إ ﺎ‬
‫‪ ، (1973‬ط ‪ ، 3‬ص ‪136‬‬

‫‪) ،‬ا ﺎهﺮة ‪ :‬ﻜ ﺔ ا ﻬ ﺔ ا‬

‫و ﺮون ‪ ،‬اﻷدب ا ﺮ ﻰ ‪ ،‬ﺪاد ‪:‬‬

‫ﺮﺔ‪،‬‬
‫ﺔأ ﺪ‪،‬‬

‫ﺎ‬

‫ﺮى‬

‫ﺎ ﺔ هﺬ ا ﺪ ﻮة وآﺎن أ ّﺪ ذهﻮ ﻬ‬

‫ا‬

‫ﻬ ﺎ وا ﺰ ﺎ ﻬ‬
‫و ﺮ ﻮن أ ﺎ‬

‫و ﻬ ﺎ‪ ،‬ﻬ ﻮا‬

‫و ﺎ‬
‫ﺎ‬

‫ﺎﺪ‬

‫و ﺮ ﻮن أ ﺎ‬
‫وﺆ‬

‫ﺎل ﺎو و ﻬ ﺪ ﺎ ﺪ‬
‫ﺎ‬
‫ا‬

‫ﻮ‬

‫ﺮ‪،‬‬

‫وا ﺎز ﺔ و‬
‫ا‬

‫ﺮ ﻮ ‪:‬‬

‫‪41‬‬

‫)وا‬

‫واد ﻬ ﻮن‪ .‬وأ ﻬ‬
‫ا‬

‫ﺎر ذ ﻚ‬

‫ا ﺮف وا‬
‫إ ﻬ‬

‫اﺬ‬
‫ﻮ‬
‫ا ﺮ ﻮل‬

‫ﺆ‬

‫ﺎ‬

‫و ا ﻬ ﺎء‪،‬‬

‫ﺮاء‬
‫ﻮ ﻮن ﺎ‬

‫ﻬﺬا‬

‫روح ا ﺮ ن‪ ،‬آﺎ ﻮ‬
‫و ّ أ‬

‫ﺮ أﻬ ﻰ آّ‬

‫ﻮن‪ .‬إ ا ﺬ‬
‫ﺮوا‬

‫ﻮا و‬

‫ﺪ ﺎ‬
‫ﻜ‬

‫ﻰ‬
‫ﻮا‬

‫ﻮا و‬
‫ﺮاء ا‬

‫وا ر ﺎد‪ ،‬و ﺪح‬

‫ﺎ ‪.‬‬

‫‪43‬‬

‫‪ ،‬ﻮاهﺮ اﻷدب ﻰ أد ﺎت و ا ﺎء ﺔ ا ﺮب ‪ ) ،‬ﺮوت ‪:‬‬
‫‪ 41‬ا ﺪ ا ﻬﺎ‬
‫ﺔ ا ﺎرف ‪ ،‬دت( ‪ ،‬ط ﺪ ﺪة ‪ ،‬ـ ‪ ،1‬ص ‪132- 131‬‬
‫‪ 42‬ا ﺮ ن ‪ ،‬ا‬

‫ﺆ‬

‫ﻰ أآ ﺮ ﻮ‬

‫ﻬ ا ﺎوون‪ .‬أ‬

‫ﻮن(‪.‬‬

‫ﻰ اﷲ‬

‫ﻬ‬

‫ا ﺎ‬

‫ﻚ ا ﻮن ا ﺮذو ﺔ ﺎزدراء ا ﺮ ن‬

‫‪42‬‬

‫ﺎ‬

‫ﺎﻰ ‪:‬‬

‫ﺎر ﺎ ﻬ‬

‫آﺎ ﺪح ﺎ ﺎ‬

‫ﺎ ﺎت وذآﺮوا اﷲ آ ﺮا وا‬
‫ي‬
‫ﻮا أ ّ‬

‫و ﺎز ‪ ،‬ﺎ‬

‫و ﺄه ﻮا‬

‫ﺮى أ ﻜﺎر ا ﺆ‬

‫ﺮﺔ‬

‫ّ ﻮن ا ول‪،‬‬

‫ﺮاء ‪227 – 224‬‬

‫‪ ،‬ﻮاهﺮ اﻷدب ﻰ أد ﺎت و ا ﺎء ﺔ ا ﺮب ‪ ) ،‬ﺮوت ‪:‬‬
‫‪ 43‬ا ﺪ ا ﻬﺎ‬
‫ﺔ ا ﺎرف ‪ ،‬دت( ‪ ،‬ط ﺪ ﺪة ‪ ،‬ـ ‪ ،1‬ص ‪132- 131‬‬

‫و ﺎ لا ﺮإﻰ‬
‫‪ ،‬آﺎ‬

‫ا‬
‫أ‬

‫أ ﺔو‬

‫ﺔ وا ﻮارج و أ ﺎع‬

‫ﺪ ا ﻰ و ﺮه أ‬

‫ﺎ ﺪآ‬

‫ﺰب‪ ،‬ا ﻮم‬

‫أ ﺮاﻮ ﺎ‬

‫ﺎء‬

‫ا‬

‫ﺮب ا‬

‫ء ﺄ ﻬ ‪ ،‬وإ‬

‫وآﺎن‬
‫هﺔ‬

‫ﻬ آ ﺮ‬
‫ﺪ اﷲ‬

‫اﺰ ﺮو‬

‫ﺮاء‬

‫ﺎﺎ‬

‫ﺎر‬
‫ﺮ‬

‫ﺮاء أ ﺮ ا ﻮال‬

‫ﺪه ‪ ،‬و‬

‫ن أ ﺮه ‪.‬‬

‫أ ﺔ ﻰ ا ﺬاب ا‬
‫ﺄ ﺪ ﻮا‬

‫ﻰ و ﺰ ﺔ‬

‫ﺮق‬

‫ﺮاء ا ﻬ و‬
‫ﺰ‬

‫ﻬ‬

‫ﻬ‬
‫ﺎ ﺎ‪،‬‬

‫ا‬

‫و ﺮ ﻮا ﻬ ا رزاق ﻰ ﻮت ا ﻮال وأآﺮ ﻮا و ﺎد ﻬ و ﻮا‬
‫ﺎ ﻬ و ﻮا ﻬ روح ا ﺎ‬
‫ﺮ ﺎﻬ ‪ ،‬و‬
‫و رؤ ﺎء‬

‫ﺮ أ ﺎره‬

‫ﻬ دون‬

‫ﻬ و ﻬ ﻰذﻚ‬
‫و‬

‫ا‬
‫ﺎ ﻬ‪.‬‬

‫إ ﻰ أ ﻮا ﻬ وا ﺎ‬

‫ﺮاء دون‬
‫ﻬﻮه‬
‫ﺔا‬

‫ذﻚ‬
‫أ ﻮا ﻬ ‪ ،‬وا‬

‫ﺬﻚ‬

‫‪،‬‬

‫دون و ﻬ‬

‫ﺎﻬ وو ﻬ ‪.‬‬

‫أ ﺔ‬

‫ﺎء‬

‫ﺮه ‪،‬‬

‫ﻰ‬

‫ﺪ هﺬا ا ﺪ ﺎ ﻮا ﻰ إآﺮام‬
‫ا‬

‫ﺎق‬

‫ﻬ و‬

‫ﻬ ﻰ ذﻚ‬

‫ﺎوأ ﻬ و ﺮا ﺔ أ ﺎ ﻬ ‪ ،‬و‬
‫وا ﺄد‬

‫ﺎ‬

‫ﺬ‬

‫ﻬ ‪ ،‬وا‬

‫ﺎ ﺮ دون ﺎ ﺮ‪ ،‬و ﻮ ذ ﻚ‬

‫ا ﻮض ﻰ ا ﺎ ﺔ و أ ﻮر ا ﻚ‪ .‬و ﺬ ﻚ ﺎد ا‬

‫ﻰ‬
‫ﺎ‬

‫ﺪه‬
‫ﺮ اﻰ‬

‫‪،‬و‬

‫ﻜﺎن‬

‫ا‬

‫ﻜ ﻬﺎ ﺄن‬

‫ﺮاء‬

‫آ ا ﺎ‬

‫ﻰ ﺮ‬

‫‪44‬‬

‫‪.‬‬

‫و ﺪ ا ﺎزت هﺬ ا ﺮة ﻜﻮ ﻬﺎ‬
‫ﺮاء ﺮب ّ‬

‫إ‬

‫‪،‬‬

‫ﺮا ﺮ ّﺎ ﺎ‬

‫ا‬

‫ﺎر ﺔ‬

‫ﺎ ﺎ وا‬

‫ا ﺪ ﺪة وا‬

‫ﺪ‬

‫ﺎ ﺪو ﺔ ا ﺮ ﺔ‬
‫ﺮاء‬

‫ا‬

‫ﺎ ﺎ ﺪ ﺪا‬
‫و ﺮب‬

‫ﺪ أن‬

‫ﺮ‬

‫ﺎة‪ ،‬و ﺪ‬
‫ا‬

‫ﺮ‬

‫ا‬

‫ﻰ ﺎ ﻰ‪ ،‬ا ﻮ‬

‫)‬

‫ﺬاه‬
‫ا‬

‫ﻰ ﺪ آ هﺬا‬

‫ﺪة‬

‫ﺬ‬

‫و‬

‫ﺎ ﻬﺎ‪،‬‬
‫ﺎ‪ ،‬و ﻮ‬

‫ﺮ هﺬا ا‬

‫ا ﻜﺎء ا‬
‫ا‬

‫‪ 44‬أ ﺪ ا ﻜ ﺪرى و