Tarbiyah al-aqlu wa al-qalbu fi al-quran
ﺮﺮ
ﺔ ا ﺎ ﺔ و ا ﺤﻜ
ﻰ ا ﺤﺚ
ﺎ ﺔ هﺬا ا ﺚ ا ﺬي ﺪم ا ﺎ ﺔ آ ﻜﻰ زآ ﺔ ﻮر
ﺔ و ا ﺮ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ
ﺎﺋ ﺔ إ ﻰ آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ
ﻮل ﻰ ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﺔ اﻷو ﻰ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ
اﷲ اﻹ
ﺔ و ا ﺮ ﺔ ،و ﻮا :
آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ
ﻰ ا ﺮان
وا
ﺮ ﺔا
ﺪ ﺮ :ﺪ ﺪا
وذا ﻚ ﻰ 20 0 6 \2 \1ـ ا ﻮا 1427\3 \3هـ أ ﺎم ﺔ
ا ﺎ ﺔ و ا ﻜ ا ﻰ ﻜﻮن :
اﻷ ﺎذ ا ﺪآ ﻮر ﺼﺮى ا ﺤ ﺮ ﺪ
ﺔ
ﺪ ا ﻜ ﺔ رﺋ ا
)(............................
اﻷ ﺎذ ا ﺪآ ﻮر ﺤ ﺪ ﺮازى د ﺎﻃﻰ
ﺪ ا ﻜ ﺔ ﻜﺮ ﺮا \ ﺮ ﺎ
ﺎﺋ
)(............................
اﻷ ﺎذة ا ﺪآ ﻮر ا ﻰ ﺎ ﻜﻰ ا ﺎوت
ﻮا ﺔ\ ﺎ ﺎ
)(............................
اﻷ ﺎذ و ﻰ اوآ ﺎ ﺎ ﻮ ا ﺎﺟ
ﻮا ﺔ\ ﺎ ﺎ
ﺮ
)(............................
ﺮ ﺔا
وا
ﻰ ا ﺮان
ﺎ ﺔ ﺮ
هﺪا ﺔ
ﺤﺚ ﺪم إ ﻰ آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ ﻼ ﺔ و ا ﺮ ﺔ
اﷲ
اﻹ ﻼ ﺔ ا ﺤﻜﻮ ﺔ ﺟﺎآﺮ ﺎ ﺤﺼﻮل ﻰ ا ﺪرﺟﺔ ا ﺎ ﺔ اﻷو ﻰ
ا ﺪرا ﺎت اﻹ ﻼ ﺔ و ا ﺮ ﺔ
ﻰ
إ ﺪاد :آ ﻜﻰ زآ ﺔ ﻮر ﺎﺋ ﺔ
ر ا ﺪ 10 10 80 0 22843 :
ﺮف
اﻷ ﺎذ ا ﺪآ ﻮر ﺤ ﺪ ﺮازى د ﺎﻃﻰ
1961122520 0 0 0 3 1 0 0 1 :
ر ا ﻮ
آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ ﻼ ﺔ و ا ﺮ ﺔ
ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ اﻹ ﻼ ﺔ ا ﺤﻜﻮ ﺔ ﺟﺎآﺮ ﺎ
14 2 7هـ 2 0 0 6 /ـ
ﺮ ﺔا
وا
ﻰ ا ﺮان
هﺬا ا ﺮ ﺎ ﺔ ﺪ ﺔ إ ﻰ آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ ﻼ ﺔ
ﺤﺼﻮل ﻰ ا ﺪرﺟﺔ ا ﺎ ﺔ اﻷو ﻰ
ﻜ ﺎل ا ﺮوط
إ ﺪاد :
آ ﻜﻰ زآ ﺔ ﻮر ﺎﺋ ﺔ
ر ا ﺪ 10 10 80 0 22843 :
آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ ﻼ ﺔ و ا ﺮ ﺔ
ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ اﻹ ﻼ ﺔ ا ﺤﻜﻮ ﺔ ﺟﺎآﺮ ﺎ
14 2 7هـ 2 0 0 6 /ـ
آ ﺔ ﻜﺮ و ﺪ ﺮ
ﻰ أ ﻮر ا ﺪ ﺎ وا ﺪ
و
ا ﺪ ﷲ رب ا ﺎ
ﺪﺎ و ﻮ ﺎ
ة وا م ﻰ أ ﺮف اﻷ ﺎء وا ﺮ
وا
ﻰ ،أ ﺎ ﺪ
ﺪو ﻰأ وأ ﺎ أ
ا ﺪرا ﺔ
ﺎ ﺔ ﺮب ا ﻬﺎء ﺮة ا ﺪرا ﺔ ﻜ ﺔ
هﺪا ﺔ اﷲ
ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ
ﺔ ﻜ ﺔ ا ﺪرا ﺔ اﻹ
اﻹ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ 20 0 6ـ 1427 /هـ ﺎ ﺔ
اﻹ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ ،ﺪ ﺎن ﻮ ﺪ
ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ اﻹ
ﻮل
ﺎل ا ﺪرا ﺔ وا
ﺮوط ا
ﺚ ﻰ ﺮ ﺎ
ﺪ
ﺔ.
ﻰ ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﺔ ا و ﻰ آ ﺔ ا ﺪرا ﺔ اﻹ
ﻬ
ﻬﺬا أود أن أ ﺪم آ ﺔ ﻜﺮ و ﺪ ﺮ ﻜ
ﻬ :
ﺎ ﻰ ﻰ ا ﺪرا ﺔ ا ﺎ ﺔ ،أ
ﺎ ﺎ ﺪة أ
ا ﺪرا ﺔ
ﺔ ،ورﺋ
ﺪ آ ﺔ ا ﺪرا ﺔ اﻹ
ﺔ
.1
ﺔ
ﺔ و ﻜﺮ ﺮ ،وآﺎ ﺔ ﺪر ﻰ آ ﺔ ا ﺪرا ﺔ اﻹ
اﻹ
إ ﻰ أن أ ﻜ ّ ﻰ
ﻬﺬ و
ﺪ هﺬ ﻮ ﻰ و ّ ﻮ ﻰ أ
إ ﺎم هﺬ ا ﺪرا ﺔ ﻰ هﺬ ا ﻜ ﺔ
ﺪ ﺮازى د ﺎ ﻰ ،ﻰ ﺪ
ﺔ اﻷ ﺎذ ا ﺪآ ﻮر
.2
ﺎﻹ ﺮاف ﻰ آ ﺎ ﺔ هﺬا ا ﺚ ا ﻰ وآﺎ إر ﺎد
ﺎ ﻰإ ﺎ .
و ﻮ ﻬﺎ دورا
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ
هﺪا ﺔ اﷲ اﻹ
ﻜ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ
.3رﺋ
ﺔ و ﻮ ﻬ ﺎ ،ﻬ
ﻜ ﺔ ا ﺪرا ﺔ اﻹ
ﺎآﺮ ﺎ ،ورﺋ
ﺪون أ ﺪ ﻬ ﺎ ﺎو ﺔ ﻰ إ ﺎرة ا ﻜ ا ﻰ ا ﺎج
اﺬ
ا ﻬﺎ ﻰ إ ﺪاد آ ﺎ ﺔ هﺬا ا ﺚ
ﺎ
أن أ
ﻮع و ﺎ ﺔ ا ﻮ
.4ﻰ ﻰ ﻬﺎ ﺔ ا
ا ﺬان ﺪ ر ﺎ ﻰ أ
ا ﻜﺮ وا ﺮاف ﻮا ﺪي ا ﺮ
ﺮ ﺔ و ﺪ أ ﺎ ﻰ اه ﺎ ﻬ ﺎ ا ﻜ ﺮ ﻰ آ ﺎ ﺔ هﺬا ا ﺚ
ا ﻰ ،ﺎرك اﷲ ﻬ ﺎ.
آ ﺔ ا ﻜﺮ ﻷ ﺮ ﻰ و
ﻮ ﻰ آﺬ ﻚ أن أ
.5اﻷ ﺮ
ﻮ ﻰ ﻰ ﺮ إ ﺎم هﺬا ا ﺚ.
اﻷ ﺪ ﺎء و
أ ﺮا
ا ﺰاء وهﻮ
ﺰاه اﷲ ﺎ ﻰ أ
ﺎآﺮ ﺎ 20 0 6 \2 \1 ,ـ
ا ﺎ ﺚ
ا ﺎب اﻷوّل
ا ّﺪ ﺔ
ﺔا ﻜﺔ
.أ
ا ﺪة ﻬﺎ أ ﺮ.
ﺔ أ ﺎس اﻹ ﺎن و ﻮام ا
إن ا ﺮ ﺔ اﻹ
ﺪى اﷲ
و ﻮت ا ّﺔ
ﻮ،ا ﺎ ا ﺎهﺮ
ﺎر ﻰ ﺮ ﺎ و ﺎ ﻰ.ّ ّﺰ و
ّ ﺪة ا ّﺔ
ﺔ ﺮّر ا ﺎواة
ا ﺮ ﺔ اﻹ.ل اﷲ ﺎ ﻰ
ﺎم اﻹ م
ﺔ
ا ﺮ ﺔ ا.ﺪى اﷲ ﺎ ﻰ ﺎﻹ ﺎن وا ﻮى
ّﺔ
اﻹ
ا ﺮ ﺔ وا
ﻰ ﺮ
ّﺔ و
ﻰ ا ﺰا ﺔ ا ﺮ ﺔ اﻹ
1
.وا ﻬﺬ وا ﺮ ﺎ ﺔ
ﺎت
ّﺔ ﺪّة ا
ﺰا ﺔ ا ﺮ ﺔ اﻹ
ن
ّ ﻮم أ
ﺎل
2
وا ﻬﺬ وا ﺪر
ا ﺮ ﺔ وا
ﻰ
ﻰ أ ﻮال ا ﺎة ا ﺎ ﺔ
ّﺔ ﻬ ا ﺮ ﺔ
ا ﺮ ﺔ اﻹ
3
ﺪ ا ﺎس
ن ا ﺮ ﺔ ﻬﺎ
ّ ( رأى أ1974:23 ﺔ ا ﺮ ﻮ ّﺔ
أ ﺎم
ا ّﻰ
ّا ﺮ
رو ﺮت ـ ﻮد ـ ) ا
4
.ﺔ ﺎ ﺮة وا ﺮ ﺔ
ّ ن إ ﺮاف ا ﺮ
ّنا ﺮ ﺔأ
ّ أ ﺪ ـ دار ﺎ رأى أ
5
.ﺔ
ﺔ ﻮّه ا
ﺎو ﺔ ا
ا
ّﺔ ه
ﺔ ا ﺮ ﺔ اﻹ
ﺮّف
ﺎر
6
ﺔ ا ﺄة
ﺄة ﺮة ا ﺔ ﺪ اﻹ م
1
Muhammad dan Abdul Mujib, Pemikiran Pendidikan Islam: Kajian Filosofik dan Kerangka Dasar
Operasionalnya,(Bandung:Trigenda Karya,1993) Cet ke1 Hal 127
2
Maksum,Madrasah, Sejarah & Perkembangannya,( Jakarta:Penerbit : Logos, 1999) Cet Ke‐ Hal.11
3
Nur Uhbiyati,DR,Ilmu Pendidikan Islam, (Bandung:Pustaka Setia 2000),Cet ke 2 Hal. 13
4
Ahmad Tafsir,DR,MOAI,(Bandung : Remaja Rosda Karya,2000).Cet ke‐5 Hal.5
5
Ahmad D. Marimba,Pengantar Filsafat Pendidikan Islam,( Bandung: Al‐Maarif,1989), Cet. Ke‐8 Hal.19
6
Arifin, Ilmu Pendidikan Islam : Suatu Tinjauan Teoritis dan Praktis Berdasarkan Pendekatan Interdisipliner,( Jakrta:
Bumi Aksara,1991), Cet ke‐2 Hal.32
1
ﺔ
ّﺔ
ن ا ﺮ ﺔ اﻹ
رأ ﺎ أ ّ
ّﻮ ا ﻮّة ا ﺮ ّﺔ ﻜ ا ﺎة اﻹ ﺎ ّﺔ
و ﺪ ا
ﻬ
ا ﻮم و ﻜﻮ ا ﺎﺋ
7
آ ّ ﺎ ﺔ.
م
ﻮ
ﺔ ﻬ ﺔ أ ّﺔ اﻹ
ّﺔ ه ا ﺎو ﺔ ا
ا ﺮ ﺔ اﻹ
ن ﺮ
ﺎ ﻰ ﺮ اﻹ م .و ﺎ ﻰ هﺬ ا ﺮ ﺎت أ ّ
ﺎﻬ
ﻮ ا ﻮم و ﻜﻮ ا ﺎﺋ
ّﺔ ﻰ هﺬا ا ﺚ ه
ا ﺮ ﺔ اﻹ
ﺪي ا ﺔ.
اﻹ م
ﻜﺮو
ﻜ ّ ﺮئ
ّﻮ ا ﺬوق و ﺮ ﺔ م
و ﺎ أ ذ ﻚ.
ﺮ
ا ﺎ ﺎت و
ﺮ
ا ﺎﺋ
أى إدراك اﻷ ﻮر ا ﺎﺋ ﺔ
ا
ﻰ ا ﺮ ،ﻜ ّ ﺮئ ذوق و ﻜ ﺮ،
ن آ هﺎ
أ ،أّ
ﺪّة ا ﺔ و ﻮّة ا .و ﺬ ﻚ أن
ﻬ ﺎ وا
و ﺪت
وا ﺎ
ﺎ ﻰ
ا ﺎﺋ .ﺪ
ا ﺔ ﻰ
اﻜﺎﺔ ﺆﺮ ا ﻜﺮ
وا .
ﺮ ﺔ أهﺪاف ﺎر ﺔ ا
ﺮ ﺎن ه ﺎ ا ﺮ ﺔ ا ﺮو ﺎ ﺔ وا ﻮاﺋ ا ﺪ ﻮ ّﺔ.
اﻹ ﺎن
ا ﺮأن و ا ﺔ و ا ﺮ ﺔ و ا ﺪو ﻰ و ا ﻜ ﺔ .وا ﺎ ﺔ
اﻷو ﻰ
ﺎ ﺎرب وا ﺮة .ﺎل اﻹ ﺎم أ ﺪ زآ ﺎ ﻰ و ﻮح
ﻮل ا
أ ﺎن :
ﺎ
ﻃ
و ﺮض ﻰ ا
أ ﻮال ا
وآﺬ ﻚ ﺮض ﻪ
9
وا ﺮﺿﺎ ﺈ ّﻪ وا ﻰ ﺟ اﻷ ﻮال.
ﻪ ﻰ ﺎ ﻪ ﻰ أي ﺎل آﺎن
ﺔ
ا ﻮآ واﻹ ﺎ ﺔ وا
8
7 ا ﺮ
ا ﺎ
:
و ﺪا
ص 136 :
2
ن ﺪم ا
ﺮ ﻹدراآﻬ ﺎ ﻷ ّ
اﻮ
ا ﻰ ﺪم ا
ﺪم ا ا ﺎ
ا ﺎ وا ﻜ
ا ﻰ ﺪم ا
ا ﺎ .
ﻜﺔ
ﻚ
ّﺔ ﻬﺎ ّ
ن ا ﺮ ﺔ اﻹ
ﺮﺎ ا ﺎ ﺮ أّ
وﻰ
ﻮ ﻮد ا ﺎ ﺔ ا ﺮ ّﺔ ا ﺆ ﺮة ﺎ ﻮم وا ﻜ ﻮ ﻮآ ّﺔ .و ﻰ هﺬ ا ﺎ ﺔ
ﺪ ﻰ اﻷ ﻮر
ﺎط ﻷ ﻬﺎ
ّﺔ ﻰ ﺪّة ا
أن ا ﺮ ﺔ اﻹ
ﺔ
ّﺔ ﻬﺎ
ﺮ ﺎ ا ﺎ ﺮ أهﺪاف ا ﺮ ﺔ اﻹ
ا ﺎ ّد ّﺔ .ﻰ
ﺎط اﻹ ﺎ ﻰ ،ﻷن أوّل اﻹ ﺎن ّﺮ ّﺔ و ﺮآﺰ آ ّ
را ﺔ ﺎ
وأ ّﺎ ا ﻜ ،ا ﺎط ا ﺪر ﺔ اﻹ ﺎ ﺔ ﺎاﻷ ﺔ ا ﻜ ﻮ ﻮآ ّﺔ .ﺪ ﺮ
ّﺔ ﺎ ﺔ ﻰ ﺮ ﺮ ﺮ اﷲ و ﺎ ﻰ ﻮ ﺎ ﻰ :
ﺎ ﺮ ﺔ اﻹ
⌧
ﺚ اﷲ ﺎ ﻰ ا ﺎس ﻰ ا
ا ﻰ أم ا ﺎ ،أ ﺎ ﺮا ﺎة ا
ﻰ ﻮ ﺎﻰ:
ﺬام ا
ا
ا ﻜ ﺮ وا ﺪ ﺮ
ﺎن .و ﺎ
وا ﻜ ﺎ ﺔ
⌧
☺
⌧
9 ا ﺮ
ا ﺎ
Ahmad Zacky,Maftuh Ahnan, Terjemah Ta`limul Muta`allim,( Surabaya: Terbit Terang), Cet I Hal 1
ص2 :
3
8
ﻮدة ا ﺮ ﺔ و ﺔ
ا ﺎ
وه اﷲ اﻹ ﺎن ا
.
ﺔ ﻬﻚا
ﻰ ﺮ ﺄ ،ﻮ ا ﺮ ﺔا
وا
ا
ﺮّق اﻹ م
ﻰ اﻹ م ﻜﺮة اﻹ ﺎن وأ ّﺎ ا
وا ﻮا ﺎت
نا
أّ
اﻷ
نا
ﻷّ
ﻰا
ﺎب ﺮؤوس ا ﺎس
ﺔ ﺎ ﺮ ه ا ﻜﺮ وا ﻮر واﻹرادة ،
ﻰ ا ّ وأ ّﺎ ا ﺮض ﻰ ا ﺎ ّﺔ وأ ّﺎ اﻹرادة ﻰ ا
ﻮاﺋﺪ ا .
إ
ﺎ .إن
ﻬﺎ
نا ﻜﺮ
أّ
.آّﻬﺎ
أ ﺮ
ا
ﺮ ﺎن :اﻷوّل هﻮ
وأ ّﺎ ا
اﻷ ﺔ ﻰ ا ﺪمّ ،ا ﺎ هﻮ ﺮآﺰ آ ّ ﻮر
ا ﻮداء
ا .ﻰ اﻷول ﺮ ا ﺎس ﺎﻷ ت ا ّﺔ ذا ﺎ وأ ّﺎ ا ﺎ
ﺎ.
ﺮ ا ﺎس
ا ﺮ
ّ اﻹ ﺎم ا ﺰا ﻰ
10
ا ّ .
وا
ﻮل إ ﺪاهﺎ :ا
ﺔ
ﻜﺮ
ا
ﻮ
ّﻮ
ﺎ
ﺎ ،وا
Imam Ghazali, Ihya Ulumuddin, ( Semarang : Toha Putera) Juz :1 Hal 4
4
10
ا ﺮ ﺔ ﻮ هﺎ ﻬ ﻚ اﻷ ّﺔ ،ﺎل اﻹ ﺎم إ
ﻰ أ ﺪ ا ﺎس
ﺮا
ﺎ ﻰ ا ّﺪ
ﻪ
ﺎ و ﺪن
ﺎﺮ و ﺎ ﺔ
11
و ﺔ و ﺪة ﻮ ﻮل ا ﻰ در ﺔ ا
إذن ا
ا
ﺔ ا ﺪ ﻮ ّﺔ ﻬﺎ ،ﺪ ﺮ ﺎ
ﺎل و ا
ﺎدة ا ﺪ ﻮ ّﺔ واﻷ ﺮو ّﺔ.
وا
ﺎدة وا ﻜ ﺎل
ا ﺰن
ﺪا
و
ن ﺎح ﺪم ا
رأى آ ﺎهﻰ ا ﺎح ﺪ اﷲ آ ﺎ ﺎر أ ّ
ا ﺎ ﺔ اﻹ ﺎ ﺔ
ﺮ ﻬﺎ
ا .و
ا ﺰن ا ﻬﺎرة ﻰ
ﻰ ﻚ
،إذا و ا
ﺬآ ﺮ آ ﻬ ا ﻮء أو ﺪ ﻬ ا ﻮ ا
12
ﺎ ﻬ و ﻮ ذرّة.
ﺬآ ﺮ
ا
ا ﺎﺔ
ا ﺮئ ﻮا
ن آّ ﻮ
رأى ا ﺎ ﺚ أ ّ
ﺎ ﻰ آ ّ ﻮب .ﺎل ر ﻮل اﷲ ص.م :
وا ﺎ
ر ﺎء اﷲ
ﺎل :ﺎل ر ﻮل اﷲ ص.م
اﷲ
أ هﺮ ﺮة ر
ا ّإ ّ
ﺎدى و ّﺎ ﺪ أد ﺎ ﺮب و ﺎ ﺮّب إ ّ ﺪي
ّﻰ أ ّ ﺈذا
و ﺎ ﺰال ﺪي ﺮّب ا ّ ﺎ ﻮا
ّﺎ ا ﺮ
ﺮ و ﺪ ا ﻰ
و ﺮ ا ﺬي
ا ﺬي
آ
ا
و ا ﺄذ ﻰ
ﻰ ﻬﺎ وإن ﺄ ﻰ ﻷ
ﻬﺎ ور ا ﻰ
ا ﺆ ﻜﺮ
ﺮددى
أﺎ ﺎ
ﻷ ﺬ ّ و ﺎ ﺮددت
13
ا ﻮت وأ ﺎ أآﺮ ﺎء ) ورا ا ﺎرى (
11
12 ا ﺮ
ا ﺎ
:ا
ﺮا
Ibnu Hajar Al Asqalani, Nashaihul Ibad, (Jakarta : Pustaka Amani), Cet 1 Hal 51
ﻰ :ص 624 :
13
Imam Az Zabidi, Ringkasan Shahih Bukhari, Bandung : Mizan) Cet. IV Hal 883
5
،ﻰ ﻜّ
ﺮ ﺮ اﻹ م ﻜﺮا و
ر ﻰ اﻹ م أ ّ
ّ ا ﺪ ﻮة
ّﺔ .ﺪ
ﺎ ﺔ ا ﻮادث ا ﺎ ﺮة ﺎﻷ ﻜﺎم اﻹ
.
ّﺔ ﻜﺮة ﺎ ﺔ ﺮ ا
اﻹ
ﺔ وا
نا ﺮ ﺔا
اﻷ ﻮال رأى ا ﺎ ﺚ أ ّ
ﺮا ﻰ
ﺎن دورا هﺎ ّﺎ و ﺎ ﻰ ﻮ ﻮع هﺬا ا ﺚ :ﻜﺮة ا ﺮ ﺔ
ا ﻮّة ا
ن ا ﺮ ﺔ ا
ﺮة ا ﺔ وا ﺔ ﺪ ا ﺮأن ، .و أ ّ
وا ﺔ ﺎ ﺔ ﻜﺎ ﺔ ا ﺎس ﺬ ﺮه ا ﻰ آ ﺮه .
ا ﺮ ﺔا
و ﺎو
ﺔ وا ﺔ و ﺎن ﻜﻮ
ﺎء ﺮ ﺎة اﷲ.
ا ﻜﺎ
ا
وا
ب.
ﺰى ا
ﺔ ﺪ ا ﺮأن.
ﺤﺪ ﺪ ا
ﻬ اﻹ
اﻷ ﺔ :
ت.
ﺚ :
أ.
آ
ﻜﺮة ا ﺮ ﺔ
ﺮة ا
ﺔ
ﻰ
ﺔ
ﻜﺔ
م ﺎ ﺎت ا ﺮ ﺔ ،ﻬﺬا
ﻜﻮن ﻬ ا ﺮ ﺔ
ﻰ هﺬ اﻷ ﻮر
ﺪ ا ﺮأن ؟
ب.
آ
ﻜﻮن دور ا
ﻰا ﺮ ﺔ
ﺪ ا ﺮأن ؟
ت.
آ
ﻜﻮن دور ا
ﻰا ﺮ ﺔ
ﺪ ا ﺮأن ؟
ث.
آ
ﻜﻮن دور ا
ا ﻐﺮض
ﺪّم
ﺎ أد ﺎ
ﻬ ﺎ ﻰ ﺪر ﻰ ﺄد ﺔ آ ّ
ﺮ ﻰ اﻮ ا
ﺪي اﷲ .
إ ﺎر ﺎهﺮا و ﺎ ﺎ ﺆو ﺔ
اﻮ
ﺪّم ا ﻮّة ا
ﺔ
وا
ا ﺤﺚ
6
ﻰ ﻜﻮ
ا
ا ﻜﺎ
؟
ﺄﺔ و
ا
ﻮ
ﺮا ﻰ
و ﺎ ﻰ ﻮ ﺎﻰ:
ا
ﺬام
ﻰ آ ّ ﺮد ا
⌧
☺
⌧
ﺪا ﺔ
ﻬﺮ ا
ﺎ ﻰ ،و ّﺪ
ﻰ
ﺮا ﻰ ا ﺋ ا ﺔ.
ﺮ ﺔا
وا ﺪ ﺮ
ﻜﺮ
ﺬم ا
ﻮاﺋ .و ﻚ اﻷ ﺔ ﺮ ﺎ
ّﺪ
ﺔ أ ﺮاض ) ﻮل ا
ن ا ﺮض ا ﺮ ﺔ ا ﺔ آ
إّ
وا ﻬﺎرة وا
ﺎل ﺎ ﺮ اﻹ ﺎن .
14
ّﺔ ( :
ا ﺮ ﺔ و ﻬﺬ
ن ا ﺮاد ﺎا ﺮ ﺔ ا
رأى ا ﺎ ﺚ أ ّ
ﺮ ﺔ ا ﻜﺮة ا ﺎهﺮة .
وا ّﺎ ا ﺮ ﺔ ا
ﺎﻰ:
ﺔأ
ء ا ﻮم
ﺎ ﻬﺎ ﺮهﺎن ود ﺋ
ا
ّﺪ ّﺎ
ﻬﺎ ،ﺎل اﷲ
⌧
☯
⌧
ا
هﺬ اﻷ ﺔ ﻮ ّ آ ﺔ ر ﺎ ﺔ ا
ّﺎ .و أ ﺮاض ا ﺮ ﺔ ا
ﺎ ﻰ ﻬ ّﺎ أم
ﺬآﺮ اﷲ
ﺔ :إ ﺎء
14
ﺤﺪ
ﻴﺔ ،روح ا ﺘى ﻴﺔ وا ﺘ ﻴ ،دار ا ﻔﻜﺮ ،ﻴﺮوت ﺎن ص 5 :
7
.1ا
ا
ﺎﺮ
ﺔ ا ﺮ
ﺎﻰ
ﺎد
ﻰ اﻹ ﺎك
ﻰ ا ﺮأن :
ا ﺎ ﻰ وا
ﺮ ﻰ
.2ا ﺎؤ ـ
ﻮب
ا ﺎؤم ﻮف ﺎل ا ﻰ ا
ن
إّ
ﺎدا ا ﺎم ﺎ ﺎ ﺎت ﺪ ّﺎ وو
و ﺎ ﻰ هّ و
ا ﻰ ﺎب ا ﺎح .ﺪ ﺮ ﺎ ﺎر ﺔ ا ﺮ ﺔ ا ﺔ وا ﺔ
ﺎ ﻬﺬا ا ﺚ: ،
ﺎل اﷲ ﺎ ﻰ :
ث.
ﻃﺮ ﺔ ا ﺤﺚ
ا ﺎﺋ ) ا ﺮاءة وا ﺎ ﺔ
ا ﺬم ا ﺎ ﺚ ا ﻜ ﺔ
ﺔ را ﺔ ﺎ ﺮ ﺔ ا ﺔ وا ﺔ
ﺔ ا ﻜ ا ﻰ ﻬﺎ
و
ا ﺮ وا ﺪ ﺚ و ﺎ أ ذ ﻚ .
ا ﻜﺎ
وا
8
ﺮ إ آ ﺮ ،
ﺬ ﺔ :ا ﺮأن،
وأ ّﺎ ا ﻜ ا
،ﺮ ﺔ اﻷو د ،ا ﺎرى ،إ ﺎء ﻮم ا ﺪ ،
ا ﺮا ﺮ
ﺔ
ﺎﺋ ا ﺎد،
وا ﻮ ،وا ﺎدر اﻷ ﺮى :
ا
ﺔ.
ا ﺮ ﺔ اﻹ
ﺔ ا ﺤﺚ
ج.
ا
ﺎﺋ ا
ﺬم ا ﺎ ﺚ ا ﺔ ا ﻮ ﺔ وا
ّﺔ ا
ا ﺎ تا
ﺔ
ﺮ ﺔ ﺎ ﺔ .
ّﺎ
ﺔ .أ ّﺪ ﻬﺎ
:
ا
اﻷوّل :
ﺔا
ف،
ﺔا
ﺔ ا ﻮ ﻮع ،
ﺎن ،آ ﺔ ا ﻜﺮ وا ﺪ ﺮ ،
ا ﺚ
ﺔ
ﺪـ
ﻮ ﺎت
ﺔ ا ﻜ ﺔ ،ﺪ ﺪ ا ﻜ ﺔ،
ا ﺎب اﻷوّل :ا ّﺪ ﺔ )
ﺔ
ا ﺚ ،ﺮ ﺔ ا ﺚ ،
ا ﺮض
ا ﺚ.
ا ﺎب ا ﺎ ﻰ :ﺄة ا ﻮّة ا ﺔ
ﺮ ا ﺮ ﺔ ا
ب.
ا ﺔ ،ث .ﺮ ﺔ
ﻰ أ .ﺮ ا ﺔ،
ﺔ ،ت .أهﺪاف ا ﺮ ﺔ
ا ﺮ ﺔ ا ﺔ ،ج.
ﺆو ﺔ ا ﺮ ﺔ ا ﺔ،
ﺔ ،ح.
ا ﺎب ا ﺎ ﺚ :ﺄة ا
ب .ﺮ
ا ﺔ ث.
ا ﺮ ﺔ ا
ﺆو ﺔ ا
ﺔ ا ﺮ ﺔ ا
ﻰ أ .ﺮ ا ﺔ ،
ﺔ ،ت .أهﺪاف ا ﺮ ﺔ
ﻮّة ا ﺔ
ا ﺮ ﺔ ا
ﺮﺔ
ﺔ ا ﺮ ﺔ ا
ﺔ ج.
ﺮ ﺔا ﺔ،
9
ﺔ ،ح.
ﺪ ﻜﺮة
،ب .ا
وا
ا
:أ.
ا ﺎب ا ﺮا
ﻮ ا ،ث .ا ﺮ ﺔ
اﻹ م ت .ﺄ ﺮ ا
ا ﻜﺎ ،ج .ا ﺮ ﺔ ا ﺔ
ا ﺔ ﻰ ﻜﻮ ا
ا ﻜﺎ ،ح.ا ﺎو ﺔ ﺪ ﻮاﺋ
ﻰ ﻜﻮ ا
ا ﺮ ﺔا ﺔوا ﺮ ﺔا ﺔ
ّﺪ ا ﺎﺋ ﻰ هﺬا ا ﺚ
ﺔ
ا ﺎب ا ﺎ :ا
ا ﺎب ا ﺎ ﻰ
ﺄة ا ﻮّة ا
أ.
ﺔ
ﺮ ا ﺔ
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ ﻬﺎ ﺎء ا
ﺎﺔ
ا ﺔ
ﺪ اﷲ
ّﺪ
ﺎل ا ﺪ
ا .و ّ
ﻰا ﺔ ﺎ ﻰ:
ﺎ
ا
10
هﻮ
ﺔ ،وأ ّﺎ اﻷ
ﺎ ﻚ ﻰ آ ﺎب ا ﺮح
ا ﻰ ﺪ أو
ﺎل ﻰ ا
إذ أر ﺪ إ ﺎ ﺔ
ﻜ ﻮرا ﺎ ﻬﺎ
15
وا ﻰ أ ﺪ أ ﺪي.
أ ﺮ ﺎء
ّ وا ﻰ
ﺔ أو ﻮ ذ ﻚ
د
اﻰ د
ﺪّدة
ّ
ا ﻜ ﺮ وا ﻬ ،
ﻮّة ﻜﺮة ا ﺮء و ا
ن ا
روي أ ّ
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ اى ا ﺮ وا ﺎك .و ﻰ ا ﺮ
ﺎق
ا
و
ا ﺎم ﺎ ﻮ
وا ﻬﻮى
ا ﺎه ا ﺎ هﻮ ّﺪ ا
ا ﻜ ﺔ ﻰ ﺎ ﺔ آ ّ ﺄ ﺔ . 16
ﺪر " " و
ا
آ ﺔ ﻜ ﻮ ﺔ ﻰ آ ّ ﻮرة
ﺎﻰ:
أ.
ﻮن" ) ا
"
ا
ﻮ ﺪ ﻰ ا ﺮأن ،وأ ّﺎ ا
ﻮؤ ا ﺮأن ،ا ﺎل :
ﺎرع
ﺬآﺮ ﺎ
49
ﺎرع
ﻮن ،ﺎل اﷲ
(
⌧
ب.
"
ت.
"
ﻮن" ) ا
ﺎرع
ا
ﺬآﺮ ﺎﺋ (
☺
⌧
⌧
ﻮن" ) ا
ا
☺
ﺎرع
ﺬآﺮ ﺎﺋ (
⌧
15
Jamaludin
ﺔ ا ﺎ ﺔ و ا ﺤﻜ
ﻰ ا ﺤﺚ
ﺎ ﺔ هﺬا ا ﺚ ا ﺬي ﺪم ا ﺎ ﺔ آ ﻜﻰ زآ ﺔ ﻮر
ﺔ و ا ﺮ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ
ﺎﺋ ﺔ إ ﻰ آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ
ﻮل ﻰ ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﺔ اﻷو ﻰ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ
اﷲ اﻹ
ﺔ و ا ﺮ ﺔ ،و ﻮا :
آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ
ﻰ ا ﺮان
وا
ﺮ ﺔا
ﺪ ﺮ :ﺪ ﺪا
وذا ﻚ ﻰ 20 0 6 \2 \1ـ ا ﻮا 1427\3 \3هـ أ ﺎم ﺔ
ا ﺎ ﺔ و ا ﻜ ا ﻰ ﻜﻮن :
اﻷ ﺎذ ا ﺪآ ﻮر ﺼﺮى ا ﺤ ﺮ ﺪ
ﺔ
ﺪ ا ﻜ ﺔ رﺋ ا
)(............................
اﻷ ﺎذ ا ﺪآ ﻮر ﺤ ﺪ ﺮازى د ﺎﻃﻰ
ﺪ ا ﻜ ﺔ ﻜﺮ ﺮا \ ﺮ ﺎ
ﺎﺋ
)(............................
اﻷ ﺎذة ا ﺪآ ﻮر ا ﻰ ﺎ ﻜﻰ ا ﺎوت
ﻮا ﺔ\ ﺎ ﺎ
)(............................
اﻷ ﺎذ و ﻰ اوآ ﺎ ﺎ ﻮ ا ﺎﺟ
ﻮا ﺔ\ ﺎ ﺎ
ﺮ
)(............................
ﺮ ﺔا
وا
ﻰ ا ﺮان
ﺎ ﺔ ﺮ
هﺪا ﺔ
ﺤﺚ ﺪم إ ﻰ آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ ﻼ ﺔ و ا ﺮ ﺔ
اﷲ
اﻹ ﻼ ﺔ ا ﺤﻜﻮ ﺔ ﺟﺎآﺮ ﺎ ﺤﺼﻮل ﻰ ا ﺪرﺟﺔ ا ﺎ ﺔ اﻷو ﻰ
ا ﺪرا ﺎت اﻹ ﻼ ﺔ و ا ﺮ ﺔ
ﻰ
إ ﺪاد :آ ﻜﻰ زآ ﺔ ﻮر ﺎﺋ ﺔ
ر ا ﺪ 10 10 80 0 22843 :
ﺮف
اﻷ ﺎذ ا ﺪآ ﻮر ﺤ ﺪ ﺮازى د ﺎﻃﻰ
1961122520 0 0 0 3 1 0 0 1 :
ر ا ﻮ
آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ ﻼ ﺔ و ا ﺮ ﺔ
ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ اﻹ ﻼ ﺔ ا ﺤﻜﻮ ﺔ ﺟﺎآﺮ ﺎ
14 2 7هـ 2 0 0 6 /ـ
ﺮ ﺔا
وا
ﻰ ا ﺮان
هﺬا ا ﺮ ﺎ ﺔ ﺪ ﺔ إ ﻰ آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ ﻼ ﺔ
ﺤﺼﻮل ﻰ ا ﺪرﺟﺔ ا ﺎ ﺔ اﻷو ﻰ
ﻜ ﺎل ا ﺮوط
إ ﺪاد :
آ ﻜﻰ زآ ﺔ ﻮر ﺎﺋ ﺔ
ر ا ﺪ 10 10 80 0 22843 :
آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ ﻼ ﺔ و ا ﺮ ﺔ
ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ اﻹ ﻼ ﺔ ا ﺤﻜﻮ ﺔ ﺟﺎآﺮ ﺎ
14 2 7هـ 2 0 0 6 /ـ
آ ﺔ ﻜﺮ و ﺪ ﺮ
ﻰ أ ﻮر ا ﺪ ﺎ وا ﺪ
و
ا ﺪ ﷲ رب ا ﺎ
ﺪﺎ و ﻮ ﺎ
ة وا م ﻰ أ ﺮف اﻷ ﺎء وا ﺮ
وا
ﻰ ،أ ﺎ ﺪ
ﺪو ﻰأ وأ ﺎ أ
ا ﺪرا ﺔ
ﺎ ﺔ ﺮب ا ﻬﺎء ﺮة ا ﺪرا ﺔ ﻜ ﺔ
هﺪا ﺔ اﷲ
ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ
ﺔ ﻜ ﺔ ا ﺪرا ﺔ اﻹ
اﻹ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ 20 0 6ـ 1427 /هـ ﺎ ﺔ
اﻹ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ ،ﺪ ﺎن ﻮ ﺪ
ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ اﻹ
ﻮل
ﺎل ا ﺪرا ﺔ وا
ﺮوط ا
ﺚ ﻰ ﺮ ﺎ
ﺪ
ﺔ.
ﻰ ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﺔ ا و ﻰ آ ﺔ ا ﺪرا ﺔ اﻹ
ﻬ
ﻬﺬا أود أن أ ﺪم آ ﺔ ﻜﺮ و ﺪ ﺮ ﻜ
ﻬ :
ﺎ ﻰ ﻰ ا ﺪرا ﺔ ا ﺎ ﺔ ،أ
ﺎ ﺎ ﺪة أ
ا ﺪرا ﺔ
ﺔ ،ورﺋ
ﺪ آ ﺔ ا ﺪرا ﺔ اﻹ
ﺔ
.1
ﺔ
ﺔ و ﻜﺮ ﺮ ،وآﺎ ﺔ ﺪر ﻰ آ ﺔ ا ﺪرا ﺔ اﻹ
اﻹ
إ ﻰ أن أ ﻜ ّ ﻰ
ﻬﺬ و
ﺪ هﺬ ﻮ ﻰ و ّ ﻮ ﻰ أ
إ ﺎم هﺬ ا ﺪرا ﺔ ﻰ هﺬ ا ﻜ ﺔ
ﺪ ﺮازى د ﺎ ﻰ ،ﻰ ﺪ
ﺔ اﻷ ﺎذ ا ﺪآ ﻮر
.2
ﺎﻹ ﺮاف ﻰ آ ﺎ ﺔ هﺬا ا ﺚ ا ﻰ وآﺎ إر ﺎد
ﺎ ﻰإ ﺎ .
و ﻮ ﻬﺎ دورا
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ
هﺪا ﺔ اﷲ اﻹ
ﻜ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ
.3رﺋ
ﺔ و ﻮ ﻬ ﺎ ،ﻬ
ﻜ ﺔ ا ﺪرا ﺔ اﻹ
ﺎآﺮ ﺎ ،ورﺋ
ﺪون أ ﺪ ﻬ ﺎ ﺎو ﺔ ﻰ إ ﺎرة ا ﻜ ا ﻰ ا ﺎج
اﺬ
ا ﻬﺎ ﻰ إ ﺪاد آ ﺎ ﺔ هﺬا ا ﺚ
ﺎ
أن أ
ﻮع و ﺎ ﺔ ا ﻮ
.4ﻰ ﻰ ﻬﺎ ﺔ ا
ا ﺬان ﺪ ر ﺎ ﻰ أ
ا ﻜﺮ وا ﺮاف ﻮا ﺪي ا ﺮ
ﺮ ﺔ و ﺪ أ ﺎ ﻰ اه ﺎ ﻬ ﺎ ا ﻜ ﺮ ﻰ آ ﺎ ﺔ هﺬا ا ﺚ
ا ﻰ ،ﺎرك اﷲ ﻬ ﺎ.
آ ﺔ ا ﻜﺮ ﻷ ﺮ ﻰ و
ﻮ ﻰ آﺬ ﻚ أن أ
.5اﻷ ﺮ
ﻮ ﻰ ﻰ ﺮ إ ﺎم هﺬا ا ﺚ.
اﻷ ﺪ ﺎء و
أ ﺮا
ا ﺰاء وهﻮ
ﺰاه اﷲ ﺎ ﻰ أ
ﺎآﺮ ﺎ 20 0 6 \2 \1 ,ـ
ا ﺎ ﺚ
ا ﺎب اﻷوّل
ا ّﺪ ﺔ
ﺔا ﻜﺔ
.أ
ا ﺪة ﻬﺎ أ ﺮ.
ﺔ أ ﺎس اﻹ ﺎن و ﻮام ا
إن ا ﺮ ﺔ اﻹ
ﺪى اﷲ
و ﻮت ا ّﺔ
ﻮ،ا ﺎ ا ﺎهﺮ
ﺎر ﻰ ﺮ ﺎ و ﺎ ﻰ.ّ ّﺰ و
ّ ﺪة ا ّﺔ
ﺔ ﺮّر ا ﺎواة
ا ﺮ ﺔ اﻹ.ل اﷲ ﺎ ﻰ
ﺎم اﻹ م
ﺔ
ا ﺮ ﺔ ا.ﺪى اﷲ ﺎ ﻰ ﺎﻹ ﺎن وا ﻮى
ّﺔ
اﻹ
ا ﺮ ﺔ وا
ﻰ ﺮ
ّﺔ و
ﻰ ا ﺰا ﺔ ا ﺮ ﺔ اﻹ
1
.وا ﻬﺬ وا ﺮ ﺎ ﺔ
ﺎت
ّﺔ ﺪّة ا
ﺰا ﺔ ا ﺮ ﺔ اﻹ
ن
ّ ﻮم أ
ﺎل
2
وا ﻬﺬ وا ﺪر
ا ﺮ ﺔ وا
ﻰ
ﻰ أ ﻮال ا ﺎة ا ﺎ ﺔ
ّﺔ ﻬ ا ﺮ ﺔ
ا ﺮ ﺔ اﻹ
3
ﺪ ا ﺎس
ن ا ﺮ ﺔ ﻬﺎ
ّ ( رأى أ1974:23 ﺔ ا ﺮ ﻮ ّﺔ
أ ﺎم
ا ّﻰ
ّا ﺮ
رو ﺮت ـ ﻮد ـ ) ا
4
.ﺔ ﺎ ﺮة وا ﺮ ﺔ
ّ ن إ ﺮاف ا ﺮ
ّنا ﺮ ﺔأ
ّ أ ﺪ ـ دار ﺎ رأى أ
5
.ﺔ
ﺔ ﻮّه ا
ﺎو ﺔ ا
ا
ّﺔ ه
ﺔ ا ﺮ ﺔ اﻹ
ﺮّف
ﺎر
6
ﺔ ا ﺄة
ﺄة ﺮة ا ﺔ ﺪ اﻹ م
1
Muhammad dan Abdul Mujib, Pemikiran Pendidikan Islam: Kajian Filosofik dan Kerangka Dasar
Operasionalnya,(Bandung:Trigenda Karya,1993) Cet ke1 Hal 127
2
Maksum,Madrasah, Sejarah & Perkembangannya,( Jakarta:Penerbit : Logos, 1999) Cet Ke‐ Hal.11
3
Nur Uhbiyati,DR,Ilmu Pendidikan Islam, (Bandung:Pustaka Setia 2000),Cet ke 2 Hal. 13
4
Ahmad Tafsir,DR,MOAI,(Bandung : Remaja Rosda Karya,2000).Cet ke‐5 Hal.5
5
Ahmad D. Marimba,Pengantar Filsafat Pendidikan Islam,( Bandung: Al‐Maarif,1989), Cet. Ke‐8 Hal.19
6
Arifin, Ilmu Pendidikan Islam : Suatu Tinjauan Teoritis dan Praktis Berdasarkan Pendekatan Interdisipliner,( Jakrta:
Bumi Aksara,1991), Cet ke‐2 Hal.32
1
ﺔ
ّﺔ
ن ا ﺮ ﺔ اﻹ
رأ ﺎ أ ّ
ّﻮ ا ﻮّة ا ﺮ ّﺔ ﻜ ا ﺎة اﻹ ﺎ ّﺔ
و ﺪ ا
ﻬ
ا ﻮم و ﻜﻮ ا ﺎﺋ
7
آ ّ ﺎ ﺔ.
م
ﻮ
ﺔ ﻬ ﺔ أ ّﺔ اﻹ
ّﺔ ه ا ﺎو ﺔ ا
ا ﺮ ﺔ اﻹ
ن ﺮ
ﺎ ﻰ ﺮ اﻹ م .و ﺎ ﻰ هﺬ ا ﺮ ﺎت أ ّ
ﺎﻬ
ﻮ ا ﻮم و ﻜﻮ ا ﺎﺋ
ّﺔ ﻰ هﺬا ا ﺚ ه
ا ﺮ ﺔ اﻹ
ﺪي ا ﺔ.
اﻹ م
ﻜﺮو
ﻜ ّ ﺮئ
ّﻮ ا ﺬوق و ﺮ ﺔ م
و ﺎ أ ذ ﻚ.
ﺮ
ا ﺎ ﺎت و
ﺮ
ا ﺎﺋ
أى إدراك اﻷ ﻮر ا ﺎﺋ ﺔ
ا
ﻰ ا ﺮ ،ﻜ ّ ﺮئ ذوق و ﻜ ﺮ،
ن آ هﺎ
أ ،أّ
ﺪّة ا ﺔ و ﻮّة ا .و ﺬ ﻚ أن
ﻬ ﺎ وا
و ﺪت
وا ﺎ
ﺎ ﻰ
ا ﺎﺋ .ﺪ
ا ﺔ ﻰ
اﻜﺎﺔ ﺆﺮ ا ﻜﺮ
وا .
ﺮ ﺔ أهﺪاف ﺎر ﺔ ا
ﺮ ﺎن ه ﺎ ا ﺮ ﺔ ا ﺮو ﺎ ﺔ وا ﻮاﺋ ا ﺪ ﻮ ّﺔ.
اﻹ ﺎن
ا ﺮأن و ا ﺔ و ا ﺮ ﺔ و ا ﺪو ﻰ و ا ﻜ ﺔ .وا ﺎ ﺔ
اﻷو ﻰ
ﺎ ﺎرب وا ﺮة .ﺎل اﻹ ﺎم أ ﺪ زآ ﺎ ﻰ و ﻮح
ﻮل ا
أ ﺎن :
ﺎ
ﻃ
و ﺮض ﻰ ا
أ ﻮال ا
وآﺬ ﻚ ﺮض ﻪ
9
وا ﺮﺿﺎ ﺈ ّﻪ وا ﻰ ﺟ اﻷ ﻮال.
ﻪ ﻰ ﺎ ﻪ ﻰ أي ﺎل آﺎن
ﺔ
ا ﻮآ واﻹ ﺎ ﺔ وا
8
7 ا ﺮ
ا ﺎ
:
و ﺪا
ص 136 :
2
ن ﺪم ا
ﺮ ﻹدراآﻬ ﺎ ﻷ ّ
اﻮ
ا ﻰ ﺪم ا
ﺪم ا ا ﺎ
ا ﺎ وا ﻜ
ا ﻰ ﺪم ا
ا ﺎ .
ﻜﺔ
ﻚ
ّﺔ ﻬﺎ ّ
ن ا ﺮ ﺔ اﻹ
ﺮﺎ ا ﺎ ﺮ أّ
وﻰ
ﻮ ﻮد ا ﺎ ﺔ ا ﺮ ّﺔ ا ﺆ ﺮة ﺎ ﻮم وا ﻜ ﻮ ﻮآ ّﺔ .و ﻰ هﺬ ا ﺎ ﺔ
ﺪ ﻰ اﻷ ﻮر
ﺎط ﻷ ﻬﺎ
ّﺔ ﻰ ﺪّة ا
أن ا ﺮ ﺔ اﻹ
ﺔ
ّﺔ ﻬﺎ
ﺮ ﺎ ا ﺎ ﺮ أهﺪاف ا ﺮ ﺔ اﻹ
ا ﺎ ّد ّﺔ .ﻰ
ﺎط اﻹ ﺎ ﻰ ،ﻷن أوّل اﻹ ﺎن ّﺮ ّﺔ و ﺮآﺰ آ ّ
را ﺔ ﺎ
وأ ّﺎ ا ﻜ ،ا ﺎط ا ﺪر ﺔ اﻹ ﺎ ﺔ ﺎاﻷ ﺔ ا ﻜ ﻮ ﻮآ ّﺔ .ﺪ ﺮ
ّﺔ ﺎ ﺔ ﻰ ﺮ ﺮ ﺮ اﷲ و ﺎ ﻰ ﻮ ﺎ ﻰ :
ﺎ ﺮ ﺔ اﻹ
⌧
ﺚ اﷲ ﺎ ﻰ ا ﺎس ﻰ ا
ا ﻰ أم ا ﺎ ،أ ﺎ ﺮا ﺎة ا
ﻰ ﻮ ﺎﻰ:
ﺬام ا
ا
ا ﻜ ﺮ وا ﺪ ﺮ
ﺎن .و ﺎ
وا ﻜ ﺎ ﺔ
⌧
☺
⌧
9 ا ﺮ
ا ﺎ
Ahmad Zacky,Maftuh Ahnan, Terjemah Ta`limul Muta`allim,( Surabaya: Terbit Terang), Cet I Hal 1
ص2 :
3
8
ﻮدة ا ﺮ ﺔ و ﺔ
ا ﺎ
وه اﷲ اﻹ ﺎن ا
.
ﺔ ﻬﻚا
ﻰ ﺮ ﺄ ،ﻮ ا ﺮ ﺔا
وا
ا
ﺮّق اﻹ م
ﻰ اﻹ م ﻜﺮة اﻹ ﺎن وأ ّﺎ ا
وا ﻮا ﺎت
نا
أّ
اﻷ
نا
ﻷّ
ﻰا
ﺎب ﺮؤوس ا ﺎس
ﺔ ﺎ ﺮ ه ا ﻜﺮ وا ﻮر واﻹرادة ،
ﻰ ا ّ وأ ّﺎ ا ﺮض ﻰ ا ﺎ ّﺔ وأ ّﺎ اﻹرادة ﻰ ا
ﻮاﺋﺪ ا .
إ
ﺎ .إن
ﻬﺎ
نا ﻜﺮ
أّ
.آّﻬﺎ
أ ﺮ
ا
ﺮ ﺎن :اﻷوّل هﻮ
وأ ّﺎ ا
اﻷ ﺔ ﻰ ا ﺪمّ ،ا ﺎ هﻮ ﺮآﺰ آ ّ ﻮر
ا ﻮداء
ا .ﻰ اﻷول ﺮ ا ﺎس ﺎﻷ ت ا ّﺔ ذا ﺎ وأ ّﺎ ا ﺎ
ﺎ.
ﺮ ا ﺎس
ا ﺮ
ّ اﻹ ﺎم ا ﺰا ﻰ
10
ا ّ .
وا
ﻮل إ ﺪاهﺎ :ا
ﺔ
ﻜﺮ
ا
ﻮ
ّﻮ
ﺎ
ﺎ ،وا
Imam Ghazali, Ihya Ulumuddin, ( Semarang : Toha Putera) Juz :1 Hal 4
4
10
ا ﺮ ﺔ ﻮ هﺎ ﻬ ﻚ اﻷ ّﺔ ،ﺎل اﻹ ﺎم إ
ﻰ أ ﺪ ا ﺎس
ﺮا
ﺎ ﻰ ا ّﺪ
ﻪ
ﺎ و ﺪن
ﺎﺮ و ﺎ ﺔ
11
و ﺔ و ﺪة ﻮ ﻮل ا ﻰ در ﺔ ا
إذن ا
ا
ﺔ ا ﺪ ﻮ ّﺔ ﻬﺎ ،ﺪ ﺮ ﺎ
ﺎل و ا
ﺎدة ا ﺪ ﻮ ّﺔ واﻷ ﺮو ّﺔ.
وا
ﺎدة وا ﻜ ﺎل
ا ﺰن
ﺪا
و
ن ﺎح ﺪم ا
رأى آ ﺎهﻰ ا ﺎح ﺪ اﷲ آ ﺎ ﺎر أ ّ
ا ﺎ ﺔ اﻹ ﺎ ﺔ
ﺮ ﻬﺎ
ا .و
ا ﺰن ا ﻬﺎرة ﻰ
ﻰ ﻚ
،إذا و ا
ﺬآ ﺮ آ ﻬ ا ﻮء أو ﺪ ﻬ ا ﻮ ا
12
ﺎ ﻬ و ﻮ ذرّة.
ﺬآ ﺮ
ا
ا ﺎﺔ
ا ﺮئ ﻮا
ن آّ ﻮ
رأى ا ﺎ ﺚ أ ّ
ﺎ ﻰ آ ّ ﻮب .ﺎل ر ﻮل اﷲ ص.م :
وا ﺎ
ر ﺎء اﷲ
ﺎل :ﺎل ر ﻮل اﷲ ص.م
اﷲ
أ هﺮ ﺮة ر
ا ّإ ّ
ﺎدى و ّﺎ ﺪ أد ﺎ ﺮب و ﺎ ﺮّب إ ّ ﺪي
ّﻰ أ ّ ﺈذا
و ﺎ ﺰال ﺪي ﺮّب ا ّ ﺎ ﻮا
ّﺎ ا ﺮ
ﺮ و ﺪ ا ﻰ
و ﺮ ا ﺬي
ا ﺬي
آ
ا
و ا ﺄذ ﻰ
ﻰ ﻬﺎ وإن ﺄ ﻰ ﻷ
ﻬﺎ ور ا ﻰ
ا ﺆ ﻜﺮ
ﺮددى
أﺎ ﺎ
ﻷ ﺬ ّ و ﺎ ﺮددت
13
ا ﻮت وأ ﺎ أآﺮ ﺎء ) ورا ا ﺎرى (
11
12 ا ﺮ
ا ﺎ
:ا
ﺮا
Ibnu Hajar Al Asqalani, Nashaihul Ibad, (Jakarta : Pustaka Amani), Cet 1 Hal 51
ﻰ :ص 624 :
13
Imam Az Zabidi, Ringkasan Shahih Bukhari, Bandung : Mizan) Cet. IV Hal 883
5
،ﻰ ﻜّ
ﺮ ﺮ اﻹ م ﻜﺮا و
ر ﻰ اﻹ م أ ّ
ّ ا ﺪ ﻮة
ّﺔ .ﺪ
ﺎ ﺔ ا ﻮادث ا ﺎ ﺮة ﺎﻷ ﻜﺎم اﻹ
.
ّﺔ ﻜﺮة ﺎ ﺔ ﺮ ا
اﻹ
ﺔ وا
نا ﺮ ﺔا
اﻷ ﻮال رأى ا ﺎ ﺚ أ ّ
ﺮا ﻰ
ﺎن دورا هﺎ ّﺎ و ﺎ ﻰ ﻮ ﻮع هﺬا ا ﺚ :ﻜﺮة ا ﺮ ﺔ
ا ﻮّة ا
ن ا ﺮ ﺔ ا
ﺮة ا ﺔ وا ﺔ ﺪ ا ﺮأن ، .و أ ّ
وا ﺔ ﺎ ﺔ ﻜﺎ ﺔ ا ﺎس ﺬ ﺮه ا ﻰ آ ﺮه .
ا ﺮ ﺔا
و ﺎو
ﺔ وا ﺔ و ﺎن ﻜﻮ
ﺎء ﺮ ﺎة اﷲ.
ا ﻜﺎ
ا
وا
ب.
ﺰى ا
ﺔ ﺪ ا ﺮأن.
ﺤﺪ ﺪ ا
ﻬ اﻹ
اﻷ ﺔ :
ت.
ﺚ :
أ.
آ
ﻜﺮة ا ﺮ ﺔ
ﺮة ا
ﺔ
ﻰ
ﺔ
ﻜﺔ
م ﺎ ﺎت ا ﺮ ﺔ ،ﻬﺬا
ﻜﻮن ﻬ ا ﺮ ﺔ
ﻰ هﺬ اﻷ ﻮر
ﺪ ا ﺮأن ؟
ب.
آ
ﻜﻮن دور ا
ﻰا ﺮ ﺔ
ﺪ ا ﺮأن ؟
ت.
آ
ﻜﻮن دور ا
ﻰا ﺮ ﺔ
ﺪ ا ﺮأن ؟
ث.
آ
ﻜﻮن دور ا
ا ﻐﺮض
ﺪّم
ﺎ أد ﺎ
ﻬ ﺎ ﻰ ﺪر ﻰ ﺄد ﺔ آ ّ
ﺮ ﻰ اﻮ ا
ﺪي اﷲ .
إ ﺎر ﺎهﺮا و ﺎ ﺎ ﺆو ﺔ
اﻮ
ﺪّم ا ﻮّة ا
ﺔ
وا
ا ﺤﺚ
6
ﻰ ﻜﻮ
ا
ا ﻜﺎ
؟
ﺄﺔ و
ا
ﻮ
ﺮا ﻰ
و ﺎ ﻰ ﻮ ﺎﻰ:
ا
ﺬام
ﻰ آ ّ ﺮد ا
⌧
☺
⌧
ﺪا ﺔ
ﻬﺮ ا
ﺎ ﻰ ،و ّﺪ
ﻰ
ﺮا ﻰ ا ﺋ ا ﺔ.
ﺮ ﺔا
وا ﺪ ﺮ
ﻜﺮ
ﺬم ا
ﻮاﺋ .و ﻚ اﻷ ﺔ ﺮ ﺎ
ّﺪ
ﺔ أ ﺮاض ) ﻮل ا
ن ا ﺮض ا ﺮ ﺔ ا ﺔ آ
إّ
وا ﻬﺎرة وا
ﺎل ﺎ ﺮ اﻹ ﺎن .
14
ّﺔ ( :
ا ﺮ ﺔ و ﻬﺬ
ن ا ﺮاد ﺎا ﺮ ﺔ ا
رأى ا ﺎ ﺚ أ ّ
ﺮ ﺔ ا ﻜﺮة ا ﺎهﺮة .
وا ّﺎ ا ﺮ ﺔ ا
ﺎﻰ:
ﺔأ
ء ا ﻮم
ﺎ ﻬﺎ ﺮهﺎن ود ﺋ
ا
ّﺪ ّﺎ
ﻬﺎ ،ﺎل اﷲ
⌧
☯
⌧
ا
هﺬ اﻷ ﺔ ﻮ ّ آ ﺔ ر ﺎ ﺔ ا
ّﺎ .و أ ﺮاض ا ﺮ ﺔ ا
ﺎ ﻰ ﻬ ّﺎ أم
ﺬآﺮ اﷲ
ﺔ :إ ﺎء
14
ﺤﺪ
ﻴﺔ ،روح ا ﺘى ﻴﺔ وا ﺘ ﻴ ،دار ا ﻔﻜﺮ ،ﻴﺮوت ﺎن ص 5 :
7
.1ا
ا
ﺎﺮ
ﺔ ا ﺮ
ﺎﻰ
ﺎد
ﻰ اﻹ ﺎك
ﻰ ا ﺮأن :
ا ﺎ ﻰ وا
ﺮ ﻰ
.2ا ﺎؤ ـ
ﻮب
ا ﺎؤم ﻮف ﺎل ا ﻰ ا
ن
إّ
ﺎدا ا ﺎم ﺎ ﺎ ﺎت ﺪ ّﺎ وو
و ﺎ ﻰ هّ و
ا ﻰ ﺎب ا ﺎح .ﺪ ﺮ ﺎ ﺎر ﺔ ا ﺮ ﺔ ا ﺔ وا ﺔ
ﺎ ﻬﺬا ا ﺚ: ،
ﺎل اﷲ ﺎ ﻰ :
ث.
ﻃﺮ ﺔ ا ﺤﺚ
ا ﺎﺋ ) ا ﺮاءة وا ﺎ ﺔ
ا ﺬم ا ﺎ ﺚ ا ﻜ ﺔ
ﺔ را ﺔ ﺎ ﺮ ﺔ ا ﺔ وا ﺔ
ﺔ ا ﻜ ا ﻰ ﻬﺎ
و
ا ﺮ وا ﺪ ﺚ و ﺎ أ ذ ﻚ .
ا ﻜﺎ
وا
8
ﺮ إ آ ﺮ ،
ﺬ ﺔ :ا ﺮأن،
وأ ّﺎ ا ﻜ ا
،ﺮ ﺔ اﻷو د ،ا ﺎرى ،إ ﺎء ﻮم ا ﺪ ،
ا ﺮا ﺮ
ﺔ
ﺎﺋ ا ﺎد،
وا ﻮ ،وا ﺎدر اﻷ ﺮى :
ا
ﺔ.
ا ﺮ ﺔ اﻹ
ﺔ ا ﺤﺚ
ج.
ا
ﺎﺋ ا
ﺬم ا ﺎ ﺚ ا ﺔ ا ﻮ ﺔ وا
ّﺔ ا
ا ﺎ تا
ﺔ
ﺮ ﺔ ﺎ ﺔ .
ّﺎ
ﺔ .أ ّﺪ ﻬﺎ
:
ا
اﻷوّل :
ﺔا
ف،
ﺔا
ﺔ ا ﻮ ﻮع ،
ﺎن ،آ ﺔ ا ﻜﺮ وا ﺪ ﺮ ،
ا ﺚ
ﺔ
ﺪـ
ﻮ ﺎت
ﺔ ا ﻜ ﺔ ،ﺪ ﺪ ا ﻜ ﺔ،
ا ﺎب اﻷوّل :ا ّﺪ ﺔ )
ﺔ
ا ﺚ ،ﺮ ﺔ ا ﺚ ،
ا ﺮض
ا ﺚ.
ا ﺎب ا ﺎ ﻰ :ﺄة ا ﻮّة ا ﺔ
ﺮ ا ﺮ ﺔ ا
ب.
ا ﺔ ،ث .ﺮ ﺔ
ﻰ أ .ﺮ ا ﺔ،
ﺔ ،ت .أهﺪاف ا ﺮ ﺔ
ا ﺮ ﺔ ا ﺔ ،ج.
ﺆو ﺔ ا ﺮ ﺔ ا ﺔ،
ﺔ ،ح.
ا ﺎب ا ﺎ ﺚ :ﺄة ا
ب .ﺮ
ا ﺔ ث.
ا ﺮ ﺔ ا
ﺆو ﺔ ا
ﺔ ا ﺮ ﺔ ا
ﻰ أ .ﺮ ا ﺔ ،
ﺔ ،ت .أهﺪاف ا ﺮ ﺔ
ﻮّة ا ﺔ
ا ﺮ ﺔ ا
ﺮﺔ
ﺔ ا ﺮ ﺔ ا
ﺔ ج.
ﺮ ﺔا ﺔ،
9
ﺔ ،ح.
ﺪ ﻜﺮة
،ب .ا
وا
ا
:أ.
ا ﺎب ا ﺮا
ﻮ ا ،ث .ا ﺮ ﺔ
اﻹ م ت .ﺄ ﺮ ا
ا ﻜﺎ ،ج .ا ﺮ ﺔ ا ﺔ
ا ﺔ ﻰ ﻜﻮ ا
ا ﻜﺎ ،ح.ا ﺎو ﺔ ﺪ ﻮاﺋ
ﻰ ﻜﻮ ا
ا ﺮ ﺔا ﺔوا ﺮ ﺔا ﺔ
ّﺪ ا ﺎﺋ ﻰ هﺬا ا ﺚ
ﺔ
ا ﺎب ا ﺎ :ا
ا ﺎب ا ﺎ ﻰ
ﺄة ا ﻮّة ا
أ.
ﺔ
ﺮ ا ﺔ
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ ﻬﺎ ﺎء ا
ﺎﺔ
ا ﺔ
ﺪ اﷲ
ّﺪ
ﺎل ا ﺪ
ا .و ّ
ﻰا ﺔ ﺎ ﻰ:
ﺎ
ا
10
هﻮ
ﺔ ،وأ ّﺎ اﻷ
ﺎ ﻚ ﻰ آ ﺎب ا ﺮح
ا ﻰ ﺪ أو
ﺎل ﻰ ا
إذ أر ﺪ إ ﺎ ﺔ
ﻜ ﻮرا ﺎ ﻬﺎ
15
وا ﻰ أ ﺪ أ ﺪي.
أ ﺮ ﺎء
ّ وا ﻰ
ﺔ أو ﻮ ذ ﻚ
د
اﻰ د
ﺪّدة
ّ
ا ﻜ ﺮ وا ﻬ ،
ﻮّة ﻜﺮة ا ﺮء و ا
ن ا
روي أ ّ
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ اى ا ﺮ وا ﺎك .و ﻰ ا ﺮ
ﺎق
ا
و
ا ﺎم ﺎ ﻮ
وا ﻬﻮى
ا ﺎه ا ﺎ هﻮ ّﺪ ا
ا ﻜ ﺔ ﻰ ﺎ ﺔ آ ّ ﺄ ﺔ . 16
ﺪر " " و
ا
آ ﺔ ﻜ ﻮ ﺔ ﻰ آ ّ ﻮرة
ﺎﻰ:
أ.
ﻮن" ) ا
"
ا
ﻮ ﺪ ﻰ ا ﺮأن ،وأ ّﺎ ا
ﻮؤ ا ﺮأن ،ا ﺎل :
ﺎرع
ﺬآﺮ ﺎ
49
ﺎرع
ﻮن ،ﺎل اﷲ
(
⌧
ب.
"
ت.
"
ﻮن" ) ا
ﺎرع
ا
ﺬآﺮ ﺎﺋ (
☺
⌧
⌧
ﻮن" ) ا
ا
☺
ﺎرع
ﺬآﺮ ﺎﺋ (
⌧
15
Jamaludin