Tarbiyah al-aqlu wa al-qalbu fi al-quran

‫ﺮﺮ‬

‫ﺔ ا ﺎ ﺔ و ا ﺤﻜ‬

‫ﻰ ا ﺤﺚ‬

‫ﺎ ﺔ هﺬا ا ﺚ ا ﺬي ﺪم ا ﺎ ﺔ آ ﻜﻰ زآ ﺔ ﻮر‬
‫ﺔ و ا ﺮ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ‬
‫ﺎﺋ ﺔ إ ﻰ آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ‬
‫ﻮل ﻰ ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﺔ اﻷو ﻰ‬
‫ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ‬
‫اﷲ اﻹ‬
‫ﺔ و ا ﺮ ﺔ‪ ،‬و ﻮا ‪:‬‬
‫آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ‬
‫ﻰ ا ﺮان‬
‫وا‬
‫ﺮ ﺔا‬
‫ﺪ ﺮ ‪ :‬ﺪ ﺪا‬
‫وذا ﻚ ﻰ ‪ 20 0 6 \2 \1‬ـ ا ﻮا ‪ 1427\3 \3‬هـ أ ﺎم ﺔ‬
‫ا ﺎ ﺔ و ا ﻜ ا ﻰ ﻜﻮن ‪:‬‬
‫اﻷ ﺎذ ا ﺪآ ﻮر ﺼﺮى ا ﺤ ﺮ ﺪ‬

‫ﺔ‬
‫ﺪ ا ﻜ ﺔ رﺋ ا‬

‫)‪(............................‬‬

‫اﻷ ﺎذ ا ﺪآ ﻮر ﺤ ﺪ ﺮازى د ﺎﻃﻰ‬
‫ﺪ ا ﻜ ﺔ ﻜﺮ ﺮا \ ﺮ ﺎ‬
‫ﺎﺋ‬

‫)‪(............................‬‬

‫اﻷ ﺎذة ا ﺪآ ﻮر ا ﻰ ﺎ ﻜﻰ ا ﺎوت‬
‫ﻮا ﺔ\ ﺎ ﺎ‬

‫)‪(............................‬‬

‫اﻷ ﺎذ و ﻰ اوآ ﺎ ﺎ ﻮ ا ﺎﺟ‬
‫ﻮا ﺔ\ ﺎ ﺎ‬

‫ﺮ‬


‫)‪(............................‬‬

‫ﺮ ﺔا‬

‫وا‬

‫ﻰ ا ﺮان‬

‫ﺎ ﺔ ﺮ‬

‫هﺪا ﺔ‬

‫ﺤﺚ ﺪم إ ﻰ آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ ﻼ ﺔ و ا ﺮ ﺔ‬
‫اﷲ‬
‫اﻹ ﻼ ﺔ ا ﺤﻜﻮ ﺔ ﺟﺎآﺮ ﺎ ﺤﺼﻮل ﻰ ا ﺪرﺟﺔ ا ﺎ ﺔ اﻷو ﻰ‬
‫ا ﺪرا ﺎت اﻹ ﻼ ﺔ و ا ﺮ ﺔ‬
‫ﻰ‬

‫إ ﺪاد ‪ :‬آ ﻜﻰ زآ ﺔ ﻮر ﺎﺋ ﺔ‬

‫ر ا ﺪ ‪10 10 80 0 22843 :‬‬
‫ﺮف‬

‫اﻷ ﺎذ ا ﺪآ ﻮر ﺤ ﺪ ﺮازى د ﺎﻃﻰ‬
‫‪1961122520 0 0 0 3 1 0 0 1 :‬‬
‫ر ا ﻮ‬

‫آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ ﻼ ﺔ و ا ﺮ ﺔ‬
‫ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ اﻹ ﻼ ﺔ ا ﺤﻜﻮ ﺔ ﺟﺎآﺮ ﺎ‬
‫‪ 14 2 7‬هـ ‪ 2 0 0 6 /‬ـ‬

‫ﺮ ﺔا‬

‫وا‬

‫ﻰ ا ﺮان‬

‫هﺬا ا ﺮ ﺎ ﺔ ﺪ ﺔ إ ﻰ آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ ﻼ ﺔ‬
‫ﺤﺼﻮل ﻰ ا ﺪرﺟﺔ ا ﺎ ﺔ اﻷو ﻰ‬


‫ﻜ ﺎل ا ﺮوط‬

‫إ ﺪاد ‪:‬‬
‫آ ﻜﻰ زآ ﺔ ﻮر ﺎﺋ ﺔ‬
‫ر ا ﺪ ‪10 10 80 0 22843 :‬‬

‫آ ﺔ ا ﺪر ﺎت اﻹ ﻼ ﺔ و ا ﺮ ﺔ‬
‫ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ اﻹ ﻼ ﺔ ا ﺤﻜﻮ ﺔ ﺟﺎآﺮ ﺎ‬
‫‪ 14 2 7‬هـ ‪ 2 0 0 6 /‬ـ‬
‫آ ﺔ ﻜﺮ و ﺪ ﺮ‬

‫ﻰ أ ﻮر ا ﺪ ﺎ وا ﺪ‬
‫و‬
‫ا ﺪ ﷲ رب ا ﺎ‬
‫ﺪﺎ و ﻮ ﺎ‬
‫ة وا م ﻰ أ ﺮف اﻷ ﺎء وا ﺮ‬
‫وا‬
‫ﻰ‪ ،‬أ ﺎ ﺪ‬
‫ﺪو ﻰأ وأ ﺎ أ‬
‫ا ﺪرا ﺔ‬

‫ﺎ ﺔ ﺮب ا ﻬﺎء ﺮة ا ﺪرا ﺔ ﻜ ﺔ‬
‫هﺪا ﺔ اﷲ‬
‫ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ‬
‫ﺔ ﻜ ﺔ ا ﺪرا ﺔ اﻹ‬
‫اﻹ‬

‫ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ ‪ 20 0 6‬ـ ‪1427 /‬هـ ﺎ ﺔ‬
‫اﻹ‬
‫ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ‪ ،‬ﺪ ﺎن ﻮ ﺪ‬
‫ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ اﻹ‬
‫ﻮل‬
‫ﺎل ا ﺪرا ﺔ وا‬
‫ﺮوط ا‬
‫ﺚ ﻰ ﺮ ﺎ‬
‫ﺪ‬
‫ﺔ‪.‬‬
‫ﻰ ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﺔ ا و ﻰ آ ﺔ ا ﺪرا ﺔ اﻹ‬
‫ﻬ‬
‫ﻬﺬا أود أن أ ﺪم آ ﺔ ﻜﺮ و ﺪ ﺮ ﻜ‬
‫ﻬ ‪:‬‬

‫ﺎ ﻰ ﻰ ا ﺪرا ﺔ ا ﺎ ﺔ‪ ،‬أ‬
‫ﺎ ﺎ ﺪة أ‬
‫ا ﺪرا ﺔ‬
‫ﺔ‪ ،‬ورﺋ‬
‫ﺪ آ ﺔ ا ﺪرا ﺔ اﻹ‬
‫ﺔ‬
‫‪.1‬‬
‫ﺔ‬
‫ﺔ و ﻜﺮ ﺮ‪ ،‬وآﺎ ﺔ ﺪر ﻰ آ ﺔ ا ﺪرا ﺔ اﻹ‬
‫اﻹ‬
‫إ ﻰ أن أ ﻜ ّ ﻰ‬
‫ﻬﺬ و‬
‫ﺪ هﺬ ﻮ ﻰ و ّ ﻮ ﻰ أ‬
‫إ ﺎم هﺬ ا ﺪرا ﺔ ﻰ هﺬ ا ﻜ ﺔ‬
‫ﺪ ﺮازى د ﺎ ﻰ‪ ،‬ﻰ ﺪ‬
‫ﺔ اﻷ ﺎذ ا ﺪآ ﻮر‬
‫‪.2‬‬
‫ﺎﻹ ﺮاف ﻰ آ ﺎ ﺔ هﺬا ا ﺚ ا ﻰ وآﺎ إر ﺎد‬
‫ﺎ ﻰإ ﺎ ‪.‬‬
‫و ﻮ ﻬﺎ دورا‬

‫ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ‬
‫هﺪا ﺔ اﷲ اﻹ‬
‫ﻜ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ‬
‫‪ .3‬رﺋ‬
‫ﺔ و ﻮ ﻬ ﺎ‪ ،‬ﻬ‬
‫ﻜ ﺔ ا ﺪرا ﺔ اﻹ‬
‫ﺎآﺮ ﺎ‪ ،‬ورﺋ‬
‫ﺪون أ ﺪ ﻬ ﺎ ﺎو ﺔ ﻰ إ ﺎرة ا ﻜ ا ﻰ ا ﺎج‬
‫اﺬ‬
‫ا ﻬﺎ ﻰ إ ﺪاد آ ﺎ ﺔ هﺬا ا ﺚ‬
‫ﺎ‬
‫أن أ‬
‫ﻮع و ﺎ ﺔ ا ﻮ‬
‫‪ .4‬ﻰ ﻰ ﻬﺎ ﺔ ا‬
‫ا ﺬان ﺪ ر ﺎ ﻰ أ‬
‫ا ﻜﺮ وا ﺮاف ﻮا ﺪي ا ﺮ‬
‫ﺮ ﺔ و ﺪ أ ﺎ ﻰ اه ﺎ ﻬ ﺎ ا ﻜ ﺮ ﻰ آ ﺎ ﺔ هﺬا ا ﺚ‬
‫ا ﻰ‪ ،‬ﺎرك اﷲ ﻬ ﺎ‪.‬‬
‫آ ﺔ ا ﻜﺮ ﻷ ﺮ ﻰ و‬
‫ﻮ ﻰ آﺬ ﻚ أن أ‬

‫‪ .5‬اﻷ ﺮ‬
‫ﻮ ﻰ ﻰ ﺮ إ ﺎم هﺬا ا ﺚ‪.‬‬
‫اﻷ ﺪ ﺎء و‬
‫أ ﺮا‬
‫ا ﺰاء وهﻮ‬
‫ﺰاه اﷲ ﺎ ﻰ أ‬
‫ﺎآﺮ ﺎ‪ 20 0 6 \2 \1 ,‬ـ‬

‫ا ﺎ ﺚ‬

  ‫ا ﺎب اﻷوّل‬
‫ا ّﺪ ﺔ‬

  ‫ﺔا ﻜﺔ‬
.‫أ‬
‫ ا ﺪة ﻬﺎ أ ﺮ‬.
‫ﺔ أ ﺎس اﻹ ﺎن و ﻮام ا‬
‫إن ا ﺮ ﺔ اﻹ‬
‫ﺪى اﷲ‬
‫و ﻮت ا ّﺔ‬

‫ ﻮ‬،‫ا ﺎ ا ﺎهﺮ‬
‫ ﺎر ﻰ ﺮ ﺎ و ﺎ ﻰ‬.ّ ‫ّﺰ و‬
ّ ‫ﺪة ا ّﺔ‬
‫ﺔ ﺮّر ا ﺎواة‬
‫ ا ﺮ ﺔ اﻹ‬.‫ل اﷲ ﺎ ﻰ‬
‫ﺎم اﻹ م‬
‫ﺔ‬
‫ ا ﺮ ﺔ ا‬.‫ﺪى اﷲ ﺎ ﻰ ﺎﻹ ﺎن وا ﻮى‬
‫ّﺔ‬
‫اﻹ‬
‫ا ﺮ ﺔ وا‬
‫ﻰ ﺮ‬
‫ّﺔ و‬
‫ﻰ ا ﺰا ﺔ ا ﺮ ﺔ اﻹ‬
1
.‫وا ﻬﺬ وا ﺮ ﺎ ﺔ‬
‫ﺎت‬
‫ّﺔ ﺪّة ا‬
‫ﺰا ﺔ ا ﺮ ﺔ اﻹ‬
‫ن‬

ّ ‫ﻮم أ‬
‫ﺎل‬
2
‫وا ﻬﺬ وا ﺪر‬
‫ا ﺮ ﺔ وا‬
‫ﻰ‬
‫ﻰ أ ﻮال ا ﺎة ا ﺎ ﺔ‬
‫ّﺔ ﻬ ا ﺮ ﺔ‬
‫ا ﺮ ﺔ اﻹ‬
3
‫ﺪ ا ﺎس‬
‫ن ا ﺮ ﺔ ﻬﺎ‬
ّ ‫ ( رأى أ‬1974:23 ‫ﺔ ا ﺮ ﻮ ّﺔ‬
‫أ ﺎم‬
‫ا ّﻰ‬

ّ‫ا ﺮ‬

‫رو ﺮت ـ ﻮد ـ ) ا‬
4

.‫ﺔ ﺎ ﺮة وا ﺮ ﺔ‬

ّ ‫ن إ ﺮاف ا ﺮ‬
ّ‫نا ﺮ ﺔأ‬
ّ ‫أ ﺪ ـ دار ﺎ رأى أ‬
5
.‫ﺔ‬
‫ﺔ ﻮّه ا‬
‫ﺎو ﺔ ا‬

‫ا‬

‫ّﺔ ه‬
‫ﺔ ا ﺮ ﺔ اﻹ‬
‫ﺮّف‬
‫ﺎر‬
6
‫ﺔ ا ﺄة‬
‫ﺄة ﺮة ا ﺔ ﺪ اﻹ م‬

                                                            
1

 Muhammad dan Abdul Mujib, Pemikiran Pendidikan Islam: Kajian Filosofik dan Kerangka Dasar 
Operasionalnya,(Bandung:Trigenda Karya,1993) Cet ke1 Hal 127 
2
 Maksum,Madrasah, Sejarah & Perkembangannya,( Jakarta:Penerbit : Logos, 1999) Cet Ke‐ Hal.11 
3
 Nur Uhbiyati,DR,Ilmu Pendidikan Islam, (Bandung:Pustaka Setia 2000),Cet ke 2 Hal. 13 
4
 Ahmad Tafsir,DR,MOAI,(Bandung : Remaja Rosda Karya,2000).Cet ke‐5 Hal.5 
5
 Ahmad D. Marimba,Pengantar Filsafat Pendidikan Islam,( Bandung: Al‐Maarif,1989), Cet. Ke‐8 Hal.19 
6
 Arifin, Ilmu Pendidikan Islam : Suatu Tinjauan Teoritis dan Praktis Berdasarkan Pendekatan Interdisipliner,( Jakrta: 
Bumi Aksara,1991), Cet ke‐2 Hal.32 

1

‫ﺔ‬

‫ّﺔ‬
‫ن ا ﺮ ﺔ اﻹ‬
‫رأ ﺎ أ ّ‬
‫ّﻮ ا ﻮّة ا ﺮ ّﺔ ﻜ ا ﺎة اﻹ ﺎ ّﺔ‬

‫و ﺪ ا‬
‫ﻬ‬
‫ا ﻮم و ﻜﻮ ا ﺎﺋ‬
‫‪7‬‬
‫آ ّ ﺎ ﺔ‪.‬‬

‫م‬

‫ﻮ‬

‫ﺔ ﻬ ﺔ أ ّﺔ اﻹ‬
‫ّﺔ ه ا ﺎو ﺔ ا‬
‫ا ﺮ ﺔ اﻹ‬
‫ن ﺮ‬
‫ﺎ ﻰ ﺮ اﻹ م‪ .‬و ﺎ ﻰ هﺬ ا ﺮ ﺎت أ ّ‬
‫ﺎﻬ‬
‫ﻮ ا ﻮم و ﻜﻮ ا ﺎﺋ‬
‫ّﺔ ﻰ هﺬا ا ﺚ ه‬
‫ا ﺮ ﺔ اﻹ‬
‫ﺪي ا ﺔ‪.‬‬
‫اﻹ م‬
‫ﻜﺮو‬
‫ﻜ ّ ﺮئ‬
‫ّﻮ ا ﺬوق و ﺮ ﺔ م‬
‫و ﺎ أ ذ ﻚ‪.‬‬

‫ﺮ‬

‫ا ﺎ ﺎت و‬
‫ﺮ‬
‫ا ﺎﺋ‬
‫أى إدراك اﻷ ﻮر ا ﺎﺋ ﺔ‬
‫ا‬

‫ﻰ ا ﺮ ‪ ،‬ﻜ ّ ﺮئ ذوق و ﻜ ﺮ‪،‬‬
‫ن آ هﺎ‬
‫أ ‪ ،‬أّ‬
‫ﺪّة ا ﺔ و ﻮّة ا ‪ .‬و ﺬ ﻚ أن‬
‫ﻬ ﺎ وا‬
‫و ﺪت‬
‫وا ﺎ‬
‫ﺎ ﻰ‬
‫ا ﺎﺋ ‪ .‬ﺪ‬
‫ا ﺔ ﻰ‬
‫اﻜﺎﺔ ﺆﺮ ا ﻜﺮ‬
‫وا ‪.‬‬
‫ﺮ ﺔ أهﺪاف ﺎر ﺔ ا‬
‫ﺮ ﺎن ه ﺎ ا ﺮ ﺔ ا ﺮو ﺎ ﺔ وا ﻮاﺋ ا ﺪ ﻮ ّﺔ‪.‬‬
‫اﻹ ﺎن‬
‫ا ﺮأن و ا ﺔ و ا ﺮ ﺔ و ا ﺪو ﻰ و ا ﻜ ﺔ‪ .‬وا ﺎ ﺔ‬
‫اﻷو ﻰ‬
‫ﺎ ﺎرب وا ﺮة‪ .‬ﺎل اﻹ ﺎم أ ﺪ زآ ﺎ ﻰ و ﻮح‬
‫ﻮل ا‬
‫أ ﺎن ‪:‬‬

‫ﺎ‬

‫ﻃ‬

‫و ﺮض ﻰ ا‬
‫أ ﻮال ا‬
‫وآﺬ ﻚ ﺮض ﻪ‬
‫‪9‬‬
‫وا ﺮﺿﺎ ﺈ ّﻪ وا ﻰ ﺟ اﻷ ﻮال‪.‬‬

‫ﻪ ﻰ ﺎ ﻪ ﻰ أي ﺎل آﺎن‬
‫ﺔ‬
‫ا ﻮآ واﻹ ﺎ ﺔ وا‬
‫‪8‬‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪ 7 ‬ا ﺮ‬

‫ا ﺎ‬

‫‪:‬‬

‫و ﺪا‬

‫ص‪  136 :‬‬

‫‪2‬‬

‫ن ﺪم ا‬
‫ﺮ ﻹدراآﻬ ﺎ ﻷ ّ‬
‫اﻮ‬
‫ا ﻰ ﺪم ا‬
‫ﺪم ا ا ﺎ‬
‫ا ﺎ وا ﻜ‬

‫ا ﻰ ﺪم ا‬
‫ا ﺎ ‪.‬‬

‫ﻜﺔ‬
‫ﻚ‬
‫ّﺔ ﻬﺎ ّ‬
‫ن ا ﺮ ﺔ اﻹ‬
‫ﺮﺎ ا ﺎ ﺮ أّ‬
‫وﻰ‬
‫ﻮ ﻮد ا ﺎ ﺔ ا ﺮ ّﺔ ا ﺆ ﺮة ﺎ ﻮم وا ﻜ ﻮ ﻮآ ّﺔ‪ .‬و ﻰ هﺬ ا ﺎ ﺔ‬
‫ﺪ ﻰ اﻷ ﻮر‬
‫ﺎط ﻷ ﻬﺎ‬
‫ّﺔ ﻰ ﺪّة ا‬
‫أن ا ﺮ ﺔ اﻹ‬
‫ﺔ‬
‫ّﺔ ﻬﺎ‬
‫ﺮ ﺎ ا ﺎ ﺮ أهﺪاف ا ﺮ ﺔ اﻹ‬
‫ا ﺎ ّد ّﺔ‪ .‬ﻰ‬
‫ﺎط اﻹ ﺎ ﻰ‪ ،‬ﻷن أوّل اﻹ ﺎن ّﺮ ّﺔ و ﺮآﺰ آ ّ‬
‫را ﺔ ﺎ‬
‫وأ ّﺎ ا ﻜ ‪ ،‬ا ﺎط ا ﺪر ﺔ اﻹ ﺎ ﺔ ﺎاﻷ ﺔ ا ﻜ ﻮ ﻮآ ّﺔ‪ .‬ﺪ ﺮ‬
‫ّﺔ ﺎ ﺔ ﻰ ﺮ ﺮ ﺮ اﷲ و ﺎ ﻰ ﻮ ﺎ ﻰ ‪  :‬‬
‫ﺎ ﺮ ﺔ اﻹ‬

‫⌧‬

‫ﺚ اﷲ ﺎ ﻰ ا ﺎس ﻰ ا‬
‫ا ﻰ أم ا ﺎ ‪ ،‬أ ﺎ ﺮا ﺎة ا‬
‫ﻰ ﻮ ﺎﻰ‪:‬‬

‫ﺬام ا‬
‫ا‬

‫ا ﻜ ﺮ وا ﺪ ﺮ‬
‫ﺎن‪ .‬و ﺎ‬
‫وا ﻜ ﺎ ﺔ‬

‫⌧‬
‫☺‬
‫⌧‬

‫‪                                                                                                                                                                                                ‬‬
‫‪ 9 ‬ا ﺮ‬
‫‪ ‬‬

‫ا ﺎ‬

‫‪ Ahmad Zacky,Maftuh Ahnan, Terjemah Ta`limul Muta`allim,( Surabaya: Terbit Terang), Cet I Hal 1 ‬‬
‫ص‪2 :‬‬

‫‪3‬‬

‫‪8‬‬

‫ﻮدة ا ﺮ ﺔ و ﺔ‬
‫ا ﺎ‬
‫وه اﷲ اﻹ ﺎن ا‬
‫‪.‬‬
‫ﺔ ﻬﻚا‬
‫ﻰ ﺮ ﺄ ‪ ،‬ﻮ ا ﺮ ﺔا‬
‫وا‬
‫ا‬
‫ﺮّق اﻹ م‬
‫ﻰ اﻹ م ﻜﺮة اﻹ ﺎن وأ ّﺎ ا‬
‫وا ﻮا ﺎت‬

‫نا‬
‫أّ‬
‫اﻷ‬

‫نا‬
‫ﻷّ‬
‫ﻰا‬
‫ﺎب ﺮؤوس ا ﺎس‬

‫ﺔ ﺎ ﺮ ه ا ﻜﺮ وا ﻮر واﻹرادة ‪،‬‬
‫ﻰ ا ّ وأ ّﺎ ا ﺮض ﻰ ا ﺎ ّﺔ وأ ّﺎ اﻹرادة ﻰ ا‬
‫ﻮاﺋﺪ ا ‪.‬‬
‫إ‬
‫ﺎ‪ .‬إن‬
‫ﻬﺎ‬

‫نا ﻜﺮ‬
‫أّ‬
‫‪ .‬آّﻬﺎ‬

‫أ ﺮ‬
‫ا‬
‫ﺮ ﺎن ‪ :‬اﻷوّل هﻮ‬
‫وأ ّﺎ ا‬
‫اﻷ ﺔ ﻰ ا ﺪمّ‪ ،‬ا ﺎ هﻮ ﺮآﺰ آ ّ ﻮر‬
‫ا ﻮداء‬
‫ا ‪ .‬ﻰ اﻷول ﺮ ا ﺎس ﺎﻷ ت ا ّﺔ ذا ﺎ وأ ّﺎ ا ﺎ‬
‫ﺎ‪.‬‬
‫ﺮ ا ﺎس‬
‫ا ﺮ‬

‫ّ اﻹ ﺎم ا ﺰا ﻰ‬
‫‪10‬‬
‫ا ّ ‪.‬‬
‫وا‬

‫ﻮل إ ﺪاهﺎ ‪ :‬ا‬

‫ﺔ‬

‫ﻜﺮ‬

‫ا‬

‫ﻮ‬
‫ّﻮ‬
‫ﺎ‬

‫ﺎ ‪ ،‬وا‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪ Imam Ghazali, Ihya Ulumuddin, ( Semarang : Toha Putera) Juz :1 Hal 4 ‬‬

‫‪4‬‬

‫‪10‬‬

‫ا ﺮ ﺔ ﻮ هﺎ ﻬ ﻚ اﻷ ّﺔ ‪ ،‬ﺎل اﻹ ﺎم إ‬

‫ﻰ أ ﺪ ا ﺎس‬

‫ﺮا‬

‫ﺎ ﻰ ا ّﺪ‬

‫ﻪ‬

‫ﺎ و ﺪن‬

‫ﺎﺮ و ﺎ ﺔ‬

‫‪11‬‬

‫و ﺔ و ﺪة ﻮ ﻮل ا ﻰ در ﺔ ا‬
‫إذن ا‬
‫ا‬
‫ﺔ ا ﺪ ﻮ ّﺔ ﻬﺎ‪ ،‬ﺪ ﺮ ﺎ‬
‫ﺎل و ا‬
‫ﺎدة ا ﺪ ﻮ ّﺔ واﻷ ﺮو ّﺔ‪.‬‬
‫وا‬

‫ﺎدة وا ﻜ ﺎل‬
‫ا ﺰن‬
‫ﺪا‬

‫و‬
‫ن ﺎح ﺪم ا‬
‫رأى آ ﺎهﻰ ا ﺎح ﺪ اﷲ آ ﺎ ﺎر أ ّ‬
‫ا ﺎ ﺔ اﻹ ﺎ ﺔ‬
‫ﺮ ﻬﺎ‬
‫ا ‪.‬و‬
‫ا ﺰن ا ﻬﺎرة ﻰ‬
‫ﻰ ﻚ‬
‫‪ ،‬إذا و ا‬
‫ﺬآ ﺮ آ ﻬ ا ﻮء أو ﺪ ﻬ ا ﻮ ا‬
‫‪12‬‬
‫ﺎ ﻬ و ﻮ ذرّة‪.‬‬
‫ﺬآ ﺮ‬
‫ا‬
‫ا ﺎﺔ‬
‫ا ﺮئ ﻮا‬
‫ن آّ ﻮ‬
‫رأى ا ﺎ ﺚ أ ّ‬
‫ﺎ ﻰ آ ّ ﻮب‪ .‬ﺎل ر ﻮل اﷲ ص‪.‬م ‪:‬‬
‫وا ﺎ‬

‫ر ﺎء اﷲ‬

‫ﺎل ‪ :‬ﺎل ر ﻮل اﷲ ص‪.‬م‬
‫اﷲ‬
‫أ هﺮ ﺮة ر‬
‫ا ّإ ّ‬
‫ﺎدى و ّﺎ ﺪ أد ﺎ ﺮب و ﺎ ﺮّب إ ّ ﺪي‬
‫ّﻰ أ ّ ﺈذا‬
‫و ﺎ ﺰال ﺪي ﺮّب ا ّ ﺎ ﻮا‬
‫ّﺎ ا ﺮ‬
‫ﺮ و ﺪ ا ﻰ‬
‫و ﺮ ا ﺬي‬
‫ا ﺬي‬
‫آ‬
‫ا‬
‫و ا ﺄذ ﻰ‬
‫ﻰ ﻬﺎ وإن ﺄ ﻰ ﻷ‬
‫ﻬﺎ ور ا ﻰ‬
‫ا ﺆ ﻜﺮ‬
‫ﺮددى‬
‫أﺎ ﺎ‬
‫ﻷ ﺬ ّ و ﺎ ﺮددت‬
‫‪13‬‬
‫ا ﻮت وأ ﺎ أآﺮ ﺎء ) ورا ا ﺎرى (‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪11‬‬

‫‪12 ‬ا ﺮ‬

‫ا ﺎ‬

‫‪:‬ا‬

‫ﺮا‬

‫‪ Ibnu Hajar Al Asqalani,  Nashaihul Ibad, (Jakarta : Pustaka Amani), Cet 1 Hal 51 ‬‬
‫ﻰ‪ :‬ص‪  624 :‬‬
‫‪13‬‬
‫‪  Imam Az Zabidi,  Ringkasan Shahih Bukhari, Bandung : Mizan) Cet. IV Hal 883 ‬‬

‫‪5‬‬

‫‪ ،‬ﻰ ﻜّ‬
‫ﺮ ﺮ اﻹ م ﻜﺮا و‬
‫ر ﻰ اﻹ م أ ّ‬
‫ّ ا ﺪ ﻮة‬
‫ّﺔ ‪ .‬ﺪ‬
‫ﺎ ﺔ ا ﻮادث ا ﺎ ﺮة ﺎﻷ ﻜﺎم اﻹ‬
‫‪.‬‬
‫ّﺔ ﻜﺮة ﺎ ﺔ ﺮ ا‬
‫اﻹ‬
‫ﺔ وا‬

‫نا ﺮ ﺔا‬
‫اﻷ ﻮال رأى ا ﺎ ﺚ أ ّ‬
‫ﺮا ﻰ‬
‫ﺎن دورا هﺎ ّﺎ و ﺎ ﻰ ﻮ ﻮع هﺬا ا ﺚ ‪ :‬ﻜﺮة ا ﺮ ﺔ‬
‫ا ﻮّة ا‬
‫ن ا ﺮ ﺔ ا‬
‫ﺮة ا ﺔ وا ﺔ ﺪ ا ﺮأن‪ ، .‬و أ ّ‬
‫وا ﺔ ﺎ ﺔ ﻜﺎ ﺔ ا ﺎس ﺬ ﺮه ا ﻰ آ ﺮه ‪.‬‬
‫ا ﺮ ﺔا‬
‫و ﺎو‬

‫ﺔ وا ﺔ و ﺎن ﻜﻮ‬
‫ﺎء ﺮ ﺎة اﷲ‪.‬‬

‫ا ﻜﺎ‬

‫ا‬

‫وا‬
‫ب‪.‬‬

‫ﺰى ا‬

‫ﺔ ﺪ ا ﺮأن‪.‬‬
‫ﺤﺪ ﺪ ا‬
‫ﻬ اﻹ‬
‫اﻷ ﺔ ‪:‬‬

‫ت‪.‬‬

‫ﺚ ‪:‬‬

‫أ‪.‬‬

‫آ‬

‫ﻜﺮة ا ﺮ ﺔ‬

‫ﺮة ا‬

‫ﺔ‬

‫ﻰ‬

‫ﺔ‬

‫ﻜﺔ ‪ ‬‬
‫م ﺎ ﺎت ا ﺮ ﺔ ‪ ،‬ﻬﺬا‬
‫ﻜﻮن ﻬ ا ﺮ ﺔ‬

‫ﻰ هﺬ اﻷ ﻮر‬

‫ﺪ ا ﺮأن ؟ ‪ ‬‬

‫ب‪.‬‬

‫آ‬

‫ﻜﻮن دور ا‬

‫ﻰا ﺮ ﺔ‬

‫ﺪ ا ﺮأن ؟ ‪ ‬‬

‫ت‪.‬‬

‫آ‬

‫ﻜﻮن دور ا‬

‫ﻰا ﺮ ﺔ‬

‫ﺪ ا ﺮأن ؟ ‪ ‬‬

‫ث‪.‬‬

‫آ‬

‫ﻜﻮن دور ا‬

‫ا ﻐﺮض‬

‫ﺪّم‬

‫ﺎ أد ﺎ‬

‫ﻬ ﺎ ﻰ ﺪر ﻰ ﺄد ﺔ آ ّ‬
‫ﺮ ﻰ اﻮ ا‬
‫ﺪي اﷲ ‪.‬‬
‫إ ﺎر ﺎهﺮا و ﺎ ﺎ ﺆو ﺔ‬
‫اﻮ‬

‫ﺪّم ا ﻮّة ا‬

‫ﺔ‬

‫وا‬

‫ا ﺤﺚ ‪ ‬‬
‫‪6‬‬

‫ﻰ ﻜﻮ‬

‫ا‬

‫ا ﻜﺎ‬

‫؟‪ ‬‬

‫ﺄﺔ و‬

‫ا‬
‫ﻮ‬
‫ﺮا ﻰ‬
‫و ﺎ ﻰ ﻮ ﺎﻰ‪:‬‬
‫ا‬

‫ﺬام‬

‫ﻰ آ ّ ﺮد ا‬

‫⌧‬
‫☺‬
‫⌧‬

‫ﺪا ﺔ‬
‫ﻬﺮ ا‬
‫ﺎ ﻰ ‪ ،‬و ّﺪ‬
‫ﻰ‬
‫ﺮا ﻰ ا ﺋ ا ﺔ‪.‬‬
‫ﺮ ﺔا‬

‫وا ﺪ ﺮ‬
‫ﻜﺮ‬
‫ﺬم ا‬
‫ﻮاﺋ ‪ .‬و ﻚ اﻷ ﺔ ﺮ ﺎ‬
‫ّﺪ‬

‫ﺔ أ ﺮاض ) ﻮل ا‬

‫ن ا ﺮض ا ﺮ ﺔ ا ﺔ آ‬
‫إّ‬
‫وا ﻬﺎرة وا‬
‫ﺎل ﺎ ﺮ اﻹ ﺎن ‪.‬‬
‫‪14‬‬

‫ّﺔ ( ‪:‬‬

‫ا ﺮ ﺔ و ﻬﺬ‬

‫ن ا ﺮاد ﺎا ﺮ ﺔ ا‬
‫رأى ا ﺎ ﺚ أ ّ‬
‫ﺮ ﺔ ا ﻜﺮة ا ﺎهﺮة ‪.‬‬
‫وا ّﺎ ا ﺮ ﺔ ا‬
‫ﺎﻰ‪:‬‬

‫ﺔأ‬

‫ء ا ﻮم‬

‫ﺎ ﻬﺎ ﺮهﺎن ود ﺋ‬

‫ا‬
‫ّﺪ ّﺎ‬

‫ﻬﺎ‪ ،‬ﺎل اﷲ‬
‫⌧‬

‫☯‬
‫⌧‬

‫ا‬
‫هﺬ اﻷ ﺔ ﻮ ّ آ ﺔ ر ﺎ ﺔ ا‬
‫ّﺎ‪ .‬و أ ﺮاض ا ﺮ ﺔ ا‬
‫ﺎ ﻰ ﻬ ّﺎ أم‬

‫ﺬآﺮ اﷲ‬
‫ﺔ ‪ :‬إ ﺎء‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪ ‬‬

‫‪14‬‬

‫ﺤﺪ‬

‫ﻴﺔ‪ ،‬روح ا ﺘى ﻴﺔ وا ﺘ ﻴ ‪ ،‬دار ا ﻔﻜﺮ‪ ،‬ﻴﺮوت ﺎن ص‪  5 :‬‬

‫‪7‬‬

‫‪ .1‬ا‬

‫ا‬

‫ﺎﺮ ‪ ‬‬

‫ﺔ ا ﺮ‬
‫ﺎﻰ‬
‫ﺎد‬

‫ﻰ اﻹ ﺎك‬
‫ﻰ ا ﺮأن ‪:‬‬

‫ا ﺎ ﻰ وا‬

‫ﺮ ﻰ‬

‫‪ .2‬ا ﺎؤ ـ ‪ ‬‬
‫ﻮب‬

‫ا ﺎؤم ﻮف ﺎل ا ﻰ ا‬
‫ن‬
‫إّ‬
‫ﺎدا ا ﺎم ﺎ ﺎ ﺎت ﺪ ّﺎ وو‬
‫و ﺎ ﻰ هّ و‬
‫ا ﻰ ﺎب ا ﺎح‪ .‬ﺪ ﺮ ﺎ ﺎر ﺔ ا ﺮ ﺔ ا ﺔ وا ﺔ‬
‫ﺎ ﻬﺬا ا ﺚ‪: ،‬‬
‫ﺎل اﷲ ﺎ ﻰ ‪:‬‬

‫ث‪.‬‬

‫ﻃﺮ ﺔ ا ﺤﺚ‬

‫‪ ‬‬

‫ا ﺎﺋ ) ا ﺮاءة وا ﺎ ﺔ‬
‫ا ﺬم ا ﺎ ﺚ ا ﻜ ﺔ‬
‫ﺔ را ﺔ ﺎ ﺮ ﺔ ا ﺔ وا ﺔ‬
‫ﺔ ا ﻜ ا ﻰ ﻬﺎ‬
‫و‬
‫ا ﺮ وا ﺪ ﺚ و ﺎ أ ذ ﻚ ‪.‬‬
‫ا ﻜﺎ‬
‫وا‬

‫‪8‬‬

‫ﺮ إ آ ﺮ ‪،‬‬
‫ﺬ ﺔ ‪ :‬ا ﺮأن‪،‬‬
‫وأ ّﺎ ا ﻜ ا‬
‫‪ ،‬ﺮ ﺔ اﻷو د ‪ ،‬ا ﺎرى ‪ ،‬إ ﺎء ﻮم ا ﺪ ‪،‬‬
‫ا ﺮا ﺮ‬
‫ﺔ‬
‫ﺎﺋ ا ﺎد‪،‬‬
‫وا ﻮ ‪ ،‬وا ﺎدر اﻷ ﺮى ‪:‬‬
‫ا‬
‫ﺔ‪.‬‬
‫ا ﺮ ﺔ اﻹ‬
‫ﺔ ا ﺤﺚ ‪ ‬‬

‫ج‪.‬‬

‫ا‬
‫ﺎﺋ ا‬

‫ﺬم ا ﺎ ﺚ ا ﺔ ا ﻮ ﺔ وا‬
‫ّﺔ ا‬
‫ا ﺎ تا‬
‫ﺔ‬

‫ﺮ ﺔ ﺎ ﺔ ‪.‬‬
‫ّﺎ‬
‫ﺔ ‪ .‬أ ّﺪ ﻬﺎ‬

‫‪:‬‬
‫‪    ‬ا‬

‫اﻷوّل ‪:‬‬

‫ﺔا‬

‫ف‪،‬‬

‫ﺔا‬

‫ﺔ ا ﻮ ﻮع ‪،‬‬

‫ﺎن‪ ،‬آ ﺔ ا ﻜﺮ وا ﺪ ﺮ ‪،‬‬
‫ا ﺚ‬

‫ﺔ‬

‫ﺪـ‬
‫ﻮ ﺎت‬

‫ﺔ ا ﻜ ﺔ‪ ،‬ﺪ ﺪ ا ﻜ ﺔ‪،‬‬
‫ا ﺎب اﻷوّل ‪ :‬ا ّﺪ ﺔ )‬
‫ﺔ‬
‫ا ﺚ‪ ،‬ﺮ ﺔ ا ﺚ ‪،‬‬
‫ا ﺮض‬
‫ا ﺚ‪.‬‬
‫ا ﺎب ا ﺎ ﻰ ‪ :‬ﺄة ا ﻮّة ا ﺔ‬
‫ﺮ ا ﺮ ﺔ ا‬
‫ب‪.‬‬
‫ا ﺔ‪ ،‬ث‪ .‬ﺮ ﺔ‬

‫ﻰ أ‪ .‬ﺮ ا ﺔ‪،‬‬
‫ﺔ‪ ،‬ت‪ .‬أهﺪاف ا ﺮ ﺔ‬

‫ا ﺮ ﺔ ا ﺔ‪ ،‬ج‪.‬‬
‫ﺆو ﺔ ا ﺮ ﺔ ا ﺔ‪،‬‬

‫ﺔ‪ ،‬ح‪.‬‬

‫ا ﺎب ا ﺎ ﺚ ‪ :‬ﺄة ا‬
‫ب‪ .‬ﺮ‬
‫ا ﺔ ث‪.‬‬
‫ا ﺮ ﺔ ا‬
‫ﺆو ﺔ ا‬

‫ﺔ ا ﺮ ﺔ ا‬

‫ﻰ أ‪ .‬ﺮ ا ﺔ ‪،‬‬
‫ﺔ ‪ ،‬ت‪ .‬أهﺪاف ا ﺮ ﺔ‬

‫ﻮّة ا ﺔ‬
‫ا ﺮ ﺔ ا‬
‫ﺮﺔ‬
‫ﺔ ا ﺮ ﺔ ا‬
‫ﺔ ج‪.‬‬
‫ﺮ ﺔا ﺔ‪،‬‬
‫‪9‬‬

‫ﺔ ‪ ،‬ح‪.‬‬

‫ﺪ ﻜﺮة‬
‫‪ ،‬ب‪ .‬ا‬
‫وا‬
‫ا‬
‫‪ :‬أ‪.‬‬
‫ا ﺎب ا ﺮا‬
‫ﻮ ا ‪ ،‬ث‪ .‬ا ﺮ ﺔ‬
‫اﻹ م ت‪ .‬ﺄ ﺮ ا‬
‫ا ﻜﺎ ‪ ،‬ج‪ .‬ا ﺮ ﺔ ا ﺔ‬
‫ا ﺔ ﻰ ﻜﻮ ا‬
‫ا ﻜﺎ ‪،‬ح‪.‬ا ﺎو ﺔ ﺪ ﻮاﺋ‬
‫ﻰ ﻜﻮ ا‬
‫ا ﺮ ﺔا ﺔوا ﺮ ﺔا ﺔ‬
‫ّﺪ ا ﺎﺋ ﻰ هﺬا ا ﺚ‬
‫ﺔ‬
‫ا ﺎب ا ﺎ ‪ :‬ا‬

‫ا ﺎب ا ﺎ ﻰ‬
‫ﺄة ا ﻮّة ا‬
‫أ‪.‬‬

‫ﺔ‬

‫ﺮ ا ﺔ‬
‫ا ﺔ ا ﺮ ﺔ ﻬﺎ ﺎء ا‬
‫ﺎﺔ‬
‫ا ﺔ‬
‫ﺪ اﷲ‬
‫ّﺪ‬
‫ﺎل ا ﺪ‬
‫ا ‪.‬و ّ‬
‫ﻰا ﺔ ﺎ ﻰ‪:‬‬
‫ﺎ‬
‫ا‬

‫‪10‬‬

‫هﻮ‬
‫ﺔ ‪ ،‬وأ ّﺎ اﻷ‬
‫ﺎ ﻚ ﻰ آ ﺎب ا ﺮح‬

‫ا ﻰ ﺪ أو‬
‫ﺎل ﻰ ا‬

‫إذ أر ﺪ إ ﺎ ﺔ‬
‫ﻜ ﻮرا ﺎ ﻬﺎ‬
‫‪15‬‬
‫وا ﻰ أ ﺪ أ ﺪي‪.‬‬

‫أ ﺮ ﺎء‬
‫ّ وا ﻰ‬

‫ﺔ أو ﻮ ذ ﻚ‬
‫د‬
‫اﻰ د‬

‫ﺪّدة‬
‫ّ‬

‫ا ﻜ ﺮ وا ﻬ ‪،‬‬
‫ﻮّة ﻜﺮة ا ﺮء و ا‬
‫ن ا‬
‫روي أ ّ‬
‫ا ﺔ ا ﺮ ﺔ اى ا ﺮ وا ﺎك ‪ .‬و ﻰ ا ﺮ‬
‫ﺎق‬
‫ا‬
‫و‬
‫ا ﺎم ﺎ ﻮ‬
‫وا ﻬﻮى‬
‫ا ﺎه ا ﺎ هﻮ ّﺪ ا‬
‫ا ﻜ ﺔ ﻰ ﺎ ﺔ آ ّ ﺄ ﺔ ‪. 16‬‬
‫ﺪر " " و‬
‫ا‬
‫آ ﺔ ﻜ ﻮ ﺔ ﻰ آ ّ ﻮرة‬
‫ﺎﻰ‪:‬‬
‫أ‪.‬‬

‫ﻮن" ) ا‬

‫"‬

‫ا‬

‫ﻮ ﺪ ﻰ ا ﺮأن‪ ،‬وأ ّﺎ ا‬
‫ﻮؤ ا ﺮأن ‪ ،‬ا ﺎل ‪:‬‬
‫ﺎرع‬

‫ﺬآﺮ ﺎ‬

‫‪49‬‬
‫ﺎرع‬
‫ﻮن ‪ ،‬ﺎل اﷲ‬

‫(‪ ‬‬

‫⌧‬

‫ب‪.‬‬

‫"‬

‫ت‪.‬‬

‫"‬

‫ﻮن" ) ا‬

‫ﺎرع‬

‫ا‬

‫ﺬآﺮ ﺎﺋ ( ‪ ‬‬

‫☺‬
‫⌧‬
‫⌧‬

‫ﻮن" ) ا‬

‫ا‬

‫☺‬

‫ﺎرع‬

‫ﺬآﺮ ﺎﺋ ( ‪ ‬‬
‫⌧‬
‫‪                                                            ‬‬
‫‪15‬‬

‫‪ Jamaludin