Tabel 4.3 Hasil pengukuran berat jenis minyak sereh
Menurut EOA 1975, berat jenis untuk minyak sereh adalah 0,800 gmL –
0,900 gmL pada suhu 25
o
C. Nilai pengukuran berat jenis minyak sereh pada penelitian ini adalah 0,896 gmL sehingga memenuhi rentang nilai dalam literatur.
Berat jenis minyak dihubungkan dengan fraksi berat komponen-komponen yang terkandung di dalamnya. Semakin besar fraksi berat komponen-komponen di dalam
minyak maka semakin besar pula nilai berat jenisnya. Berat jenis komponen terpen teroksigenasi umumnya lebih besar dibanding terpen tidak teroksigenasi Pramani,
2010. Minyak sereh diduga mengandung terpen teroksigenasi seperti sitral dalam jumlah yang lebih banyak.
4.4 Pembuatan Krim
Krim minyak sereh yang dibuat dalam penelitian ini adalah F 0 bb,
F
1
5 bb, F
2
7 bb, dan F
3
10 bb untuk uji sifat fisika kimia dan aktivitas antijamur krim, sedangkan uji KHM krim menggunakan krim dengan konsentrasi
minyak 0,5 bb, 1 bb, 2 bb, 3 bb, 4 bb dan 5 bb. Formula mengandung bahan aktif dan bahan tambahan yang sama tetapi jumlah minyak sereh dan volume
aquadest yang ditambahkan berbeda Lihat Tabel 3.1 dan 3.2. Jumlah minyak sereh bervariasi berdasarkan persen berat minyak dalam krim. Volume aquadest
menyesuaikan dengan jumlah yang harus ditambahkan pada masing-masing formula sehingga mendapatkan berat krim 100 gram untuk uji sifat fisika kimia dan aktivitas
krim serta 20 gram untuk uji KHM. Bahan tambahan yang digunakan pada pembuatan basis krim adalah asam
stearat, setil alkohol, stearil alkohol, gliserin, trietanolamin, dan aquadest. Pada formulasi, krim tidak ditambahkan pengawet yang memiliki aktivitas bakterisid
Bahan uji Berat Jenis ± SD gmL
Minyak sereh 0,896 ± 0,003
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
maupun bakteriostatik. Tujuan formulasi adalah mengetahui aktivitas bahan aktif, yakni minyak sereh, tanpa gangguan bahan lain yang mungkin memiliki aktivitas
sama seperti bahan aktif. Krim kemungkinan bersifat kurang stabil karena tidak mengandung pengawet maupun stabilizing agent sehingga jangka waktu antara
formulasi dan pengujian krim tidak boleh terlalu lama. Pengujian aktivitas dan KHM krim dilakukan 3 hari setelah formulasi, sedangkan pengujian sifat fisik dilakukan 2-6
hari setelah formulasi. Hasil penelitian menunjukkan bahwa minyak sereh dapat diformulasikan ke
dalam bentuk sediaan krim dengan basis vanishing cream. Proses pembuatan dilakukan pada temperatur dan pengadukan yang terkontrol menggunakan hot plate
pada 70
o
C dan stirrer dengan putaran 300 rpm. Semua bahan dalam fase minyak meleleh sempurna pada saat proses peleburan. Minyak sereh larut di dalam fase
minyak yang telah meleleh. Semua bahan fase air larut sempurna di dalam air panas. Metode pencampuran fase dilakukan dengan cara menambahkan fase air yang
merupakan fase pendispers ke dalam fase minyak yang berfungsi sebagai fase terdispers. Emulsi akan mengalami inversi dari tipe emulsi selama penambahan fase
air yang mengakibatkan tetesan fase minyak lebih halus. Fase air ditambahkan sedikit demi sedikit ke dalam fase minyak disertai pengadukan. Konsentrasi awal dari air
yang rendah dibandingkan dengan konsentrasi minyak mengakibatkan pembentukan emulsi air dalam minyak. Viskositas emulsi meningkat secara berkala sesuai dengan
semakin banyaknya air yang ditambahkan dan volume fase minyak juga terus meningkat sampai titik ekspansi maksimal. Fase-fase akan terbalik dengan sendirinya
dan fase minyak akan terdispersi lebih halus Lachman, 1989 Penambahan fase air ke dalam fase minyak dilakukan ketika kedua fase sama-sama berada pada
temperatur 70
o
C dan tetap disertai pengadukan. Pencampuran kedua fase menghasilkan sediaan krim yang lembut dan homogen secara visual.
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
4.5 Evaluasi Sediaan Krim