Golput = "Exit"?
P ik ir a n
•
o GFEDCBA
Rabu
0 K a m is
S e la s a
6
4
5
21
20
o
G o lp u t
O le h A S E P
M ar
O Apr
-
R akyat
7
22
O M ei
8
23
o
0Ags
O Jul
O Sep
O O kt
O N ov
O D es
" E x it" ?
SUM ARYANA
d a k b e n n a lrn a k a re n a tid a k te r-
bang
d e n g a r je la s o le h s a s a ra n n y a .
ra k y a t itu s e n d iri.
R akyat
K
0 M in g g u
S a b tu
9
10
11
12
13
14
15
16
24
25
26
27
28
29
30
31
O Jun
go-
EM ENANGAN
o
Jum at
SRQPONMLKJIHGFEDCBA
yang
m e n e n tu k a n
b e rsu a ra
b is a
s ik a p k e m u d ia n ,
m e n im b a n g
su a ra
h a ti
O r i e n t a s is e p e r t i i t u b i s a m e n d o ro n g c a lo n b e
g le b ih b e rk e tim b a n g
lo n g a n p u tih (g o lp u t)
s e p e rti p ra g m a tis a ta u id e a lis .
p e lu a n g
pada
P ra g m a tis a k a n d ila k u k a n d e n -
y a n g b e rn a s. D e n g a n u a n g n y a ,
P e m ilih a n
U-
m u m K e p a laD a e r a h ( P e m ilu k a -
gan
da)
s u a ra n y a d itu k a r d e n g a n s e ju m -
tim
b is a d ija d ik a n c e n n in . K e m e -
la h
s e rta
n a n g a n in i m e le b ih i p e m e n a n g
D engan
c a ra
tu s a s a a n
jik a
K a b u p a te n
T a s ik m a la y a ,
p e m ilu k a d a y a n g " h a n y a "
32
c a ra
" m e n y e tu ju i"
b in g k is a n
a ta u
in i
jik a
angpau.
ada
kepu-
n a s ib n y a
tid a k
m enang
d a p a t m e n in g k a tk a n g iz i b a g i
s u k s e s y a n g d ia n g k a tn y a
m e m b e rik a n
m a c a m in i y a n g m e m u n g k in k a n
p e r s e n ( " P R " , 1 7 /0 1 /1 1 ).
M ung-
b e ru b a h s e la m a k e p e m im p in a n
b a n y a k p ih a k le b i
k in
g o lp u t
c a lo n y a n g k e la k a k a n m e n a n g .
c a lo n b e ru a n g
s a ja
kem enangan
k o n trib u s i
b a g i p a rp o l p e n d u k u n g . H a l se m enyukai
a g a r d a p u rn y a
te rs e b u t b u k a n h a n y a te Ija d i d i
H a n y a ,jik a h a l in i te rja d i, s ia p a
t e t a p n g e b u l . D a m p a l r n y a ,c a l o n
K a b u p a te n T a s ik m a la y a . B is a
b e r a n i m e m b a y a rl e b i h a k a n d a -
b e rn a s a k a n se m
ja d i a k a n s e m a k in m e n u la r k e
p a t m e m e n a n g k a n p e m ilu k a d a .
a n p a m o rn y a jik a tid a k m a m p u
k a b u p a te n /k o ta /p ro v in s i
la in -
D a m p a k k e p ra g m a tis a n ra k -
uangnya
u a n g m e m b e s a r. M o d a l c a lo n
fig u r y a n g b e rn a s a k a n s e m a k in
m a k in
a k a n s e m a k in b e s a r u n tu k p e r-
tid a k m e n y u k a i ta m p il s e b a g a i
p e rs o a la n k e s a d a ra n y a n g p e rlu
ta ru n g a n .
p e ta n d a n g .
d itin g k a tk a n .
H irs c h m a n
K o n d is i te rs e b u t a k a n m e m p e rk u a t k e lo m p o k g o lp u t a k ib a t
k e p u tu s a s a a n . B a g i H irs h m a n ,
(1 9 7 0 )
M u n g k in b is a a d a
p e rn a h
g a b in g k is a nte rs e b u t tid a k s a m -
s o k o n g a n k e lo m p o k lu a r a g a r
in v e s ta s in y ab is a m u lu s d i w ila -
k a re n a itu ,
m e n y e b u tk a n jik a " s u a ra " itu
p a i s e b a g a im a n a p e s a n ra k y a t
y a h te rte n tu .
b u k t i l o y a l i t a s .J i k a r a k y a t k r i t i s
p u n tid a k s a m p a i k e p a d a c a lo n
tid a k b is a d ite b u s d e n g a n h a -
g o lp u t b is a s a m a d e n g a n e x it
dan
y a n g b e rta ru n g .
D am paknya,
n y a m e n g a n d a lk a n g a ji s e b a g a i
y a n g d ia n g g a p le b i
tik a n te rh a d a p p e m e rin ta h , h a l
p e ta ru n g tid a k ta h u a p a s e b e -
k e p a la d a e ra h . P e lu a n g p e rs e l-
b a n g m e m ilih p e ta n d a n g y a n g
d e m ik ia n m e n u n ju k k a n k e s e tia -
n a rn y a k e in g in a n ra k y a t.
m e n g u m b a r b a n y a k k ri-
a n a k a n p e m e rin ta h a n n y a a g a r
M u n g k in
s a ja
d a la m
in g k u h a n
p e r-
B is a ja d i b ia y a
m e n g g iu rk a n . O le
yang
w a p a rtis ip a s i p o litik ra k y a t s e m u n g k in
p o litik
m e n u n ju k k a n
yat
a ta u
m e n d o ro n g
k e h ila n g -
n y a . P o l i t i k u sb i s a b e r p i k i r b a h re n d a h
b is a
.
pun
b is a
te rb u k a
k e n d a ti k e h id u p a n ra k y a t h a ru s
R akyat
oray
b a ik k e tim -
O le h k a re n a itu ,
w e la n g .
e x it p e rlu d im in im a lis a s i d e n g -
y a n g te rlib a t d i d a la m n y a tid a k
ja la n a n n y a , p e ta ru n g d is e lim u ti
d ik o rb a n k a n .
akan
a n p e ru b a h a n o rie ta s i d a n p o -
te rg o d a o le h ra y u a n g o m b a l p i-
a g a r tid a k b e rs e n tu h a n d e n g a n
m e n ja d i tid a k b e rd a y a k a re n a
la p e n d e k a ta n c a lo n d a n in s titu s i te rk a it la in n y a . P e n y e le k -
M e m p e r-
r a k y a t p e m i l i h n y a ,k e c u a l im e l a -
su a ra n y a
h a tik a n s u a ra n y a ra k y a t m e ru -
l u i p e r a n t a r a d i r i n y a .K o n d i s ii n i
d e n g a n s e ju m la h m a te ri.
p a k a n fa rd u a g a r k e b e rp ih a k a n
m e m u n g k in k a n
k o m u n ik a s i
K e lo m p o k id e a lis b is a b e r-
kepada
h a k y a n g k a la n g s u .
d ig a d a ik a n
s ia n
c a lo n
p e rlu
m e lib a tk a n
ra k y a t d a ri in s titu s i te re n d a h
ra k y a t d e n g a n c a lo n n y a tid a k
p ik ira n b e d a . M u n g k in a d a d u a
D e n g a n k e b e rp ih a k a n in i, p e -
s e c a ra la n g s u n g te rja d i. K e b i-
k e l o m p o k d i d a l a m n y a .P e r t a m a
ra h a n . T o k o h y a n
m e rin ta h
m e-
a s a a n d a la m k o m u n ik a s is a n g a t
y a n g h ita m -p u tih m e n o la k p e -
y a h te rs e b u t d iin v e n ta ris a s ib e -
n g e rti a p a y a n g d ip ik irk a n d a n
te rb u k a le b a r jik a m e la lu i p e r-
n u k a ra n s u a ra d e n g a n s e ju m la h
s e rta tr a c k r e c o r d -
m e n ja d i k e in g in a n ra k y a t.
a n ta ra k e lo m p o k te rs e b u t. P e -
m a te ri. K e d u a , m a te ri d ite rim a
d e m ik ia n , a k a n te rk u m p u l s e -
M e n d e n g a r b is ik a n k a la n g a n
s a n b is a d ip e rh a lu s d a n d is e -
te ta p i tid a k m e m ilih s ia p a p u n .
ju m la h
m e m a n g b is a m e n y e -
s u a ik a n d e n g a n k e p e n tin g a n d i-
K e d u a n y a m e m b e rik a n k o n tri-
c o rd -n y a
s a tk a n . M u n g k in k e lo m p o k in i
rin y a s e h in g g a s e m a k in h a lu s
b u s i te rh a d a p p e n in g k a ta n ju m -
w ila y a h te rs e b u t.
m e n y a ta k a n a d a s e ju m la h d u -
b a h k a n tid a k d im e n g e rti o le h
la h g o lp u t. D ih a ra p k a n d e n g a n
M u n g k in u n tu k h a l te rs e b u t,
k u n g a n ra k y a t te rh a d a p p a s a n g -
c a lo n
B ahkan,
c a ra d e m ik ia n , e v a lu a s i p e m i-
c a lo n in d e p e n d e n a ta u p u n y a n g
a n d a l a m p e m i l u k a d a .M u n g k i n
m u n g k in p e s a n p u n b is a s a n g a t
lu k a d a b is a m e n d e te k s i p e n y e -
b e rn a u n g d i b a w
s a ja k e lo m p o k in i m e n g k la im
p u n y a m a ssa b a n y a k y a n g h a ru s
b e rb e d a ta tk a la s a m p a i k e p a d a
p e ta ru n g .
b a b g o lp u t u n tu k p e m ilu k a d a
b e rik u tn y a y a n g le b ih b a ik . H a -
te n tu h a ru s m e m ilik i k e a je k a n
d a la m p e rju a n g a n n y a , J a n g a n
k a la n g s u
ra k y a t s e m a k in k u a t.
sudah
akan
s e m a k in
itu
s e n d iri.
s e p e rti R T , R W a ta u d e s a fk e lu a d a d i w ila ya. D engan
to k o h y a n g tr a c k
m um puni
re-
u n tu k
p a rp o l te r-
d itu k a r d e n g a n s e ju m la h b in g -
K e a d a a n te rs e b u t m e n y e b a b -
n y a , o rie n ta s i " m e n a n g " ta rn -
te rg o d a o le h p o p u la rita s c a lo n
k is a n a ta u a n g p a u . M u n g k in ju -
k a n " s u a ra " m e n ja d i s e m a k in ti-
p a k n y a le b ih m e n o n jo l k e tim -
y a n g tid a k
~~--~~--------~------~~~------~----~~~~~
tr a c k
c a lo n
" '? , e r k't a n
dengan
re c o rd -n y a . B a g i p a rp o l,
yang
b e rn a s
p e rlu
d i-
c a rik a n a g a r d ip e ro le h k e p a la
d a e ra h /p e m im p in
n a s io n a l
yang m um puni
sanggup
dan
m e m b a w a ra k y a tn y a k e d a la m
k e h id u p a n y a n g s e ja h te ra , s e p i
p a lin g
to w o n g
ram pog.
M em -
b ia rk a n ra k y a t te ru s d ik e c e w a k a n , b is a m e m p e rk u a t g o lp u t
s e rta m e n g u ra n g i Io y a lita s te rh a d a p p e m im p in y a n g m e n a n g .
O l e h k a r e n a i t u , h i n d a r i I a h . ***
Penulis, K e p a l
L P ;3 A N d a n
L e k to r K e p a la p a d a J u r u s a n
m u A d m in is tr a s i
U npad.
K lI p ln g
H um as
O npad
2011
ll-
N e g a ra F IS IP
•
o GFEDCBA
Rabu
0 K a m is
S e la s a
6
4
5
21
20
o
G o lp u t
O le h A S E P
M ar
O Apr
-
R akyat
7
22
O M ei
8
23
o
0Ags
O Jul
O Sep
O O kt
O N ov
O D es
" E x it" ?
SUM ARYANA
d a k b e n n a lrn a k a re n a tid a k te r-
bang
d e n g a r je la s o le h s a s a ra n n y a .
ra k y a t itu s e n d iri.
R akyat
K
0 M in g g u
S a b tu
9
10
11
12
13
14
15
16
24
25
26
27
28
29
30
31
O Jun
go-
EM ENANGAN
o
Jum at
SRQPONMLKJIHGFEDCBA
yang
m e n e n tu k a n
b e rsu a ra
b is a
s ik a p k e m u d ia n ,
m e n im b a n g
su a ra
h a ti
O r i e n t a s is e p e r t i i t u b i s a m e n d o ro n g c a lo n b e
g le b ih b e rk e tim b a n g
lo n g a n p u tih (g o lp u t)
s e p e rti p ra g m a tis a ta u id e a lis .
p e lu a n g
pada
P ra g m a tis a k a n d ila k u k a n d e n -
y a n g b e rn a s. D e n g a n u a n g n y a ,
P e m ilih a n
U-
m u m K e p a laD a e r a h ( P e m ilu k a -
gan
da)
s u a ra n y a d itu k a r d e n g a n s e ju m -
tim
b is a d ija d ik a n c e n n in . K e m e -
la h
s e rta
n a n g a n in i m e le b ih i p e m e n a n g
D engan
c a ra
tu s a s a a n
jik a
K a b u p a te n
T a s ik m a la y a ,
p e m ilu k a d a y a n g " h a n y a "
32
c a ra
" m e n y e tu ju i"
b in g k is a n
a ta u
in i
jik a
angpau.
ada
kepu-
n a s ib n y a
tid a k
m enang
d a p a t m e n in g k a tk a n g iz i b a g i
s u k s e s y a n g d ia n g k a tn y a
m e m b e rik a n
m a c a m in i y a n g m e m u n g k in k a n
p e r s e n ( " P R " , 1 7 /0 1 /1 1 ).
M ung-
b e ru b a h s e la m a k e p e m im p in a n
b a n y a k p ih a k le b i
k in
g o lp u t
c a lo n y a n g k e la k a k a n m e n a n g .
c a lo n b e ru a n g
s a ja
kem enangan
k o n trib u s i
b a g i p a rp o l p e n d u k u n g . H a l se m enyukai
a g a r d a p u rn y a
te rs e b u t b u k a n h a n y a te Ija d i d i
H a n y a ,jik a h a l in i te rja d i, s ia p a
t e t a p n g e b u l . D a m p a l r n y a ,c a l o n
K a b u p a te n T a s ik m a la y a . B is a
b e r a n i m e m b a y a rl e b i h a k a n d a -
b e rn a s a k a n se m
ja d i a k a n s e m a k in m e n u la r k e
p a t m e m e n a n g k a n p e m ilu k a d a .
a n p a m o rn y a jik a tid a k m a m p u
k a b u p a te n /k o ta /p ro v in s i
la in -
D a m p a k k e p ra g m a tis a n ra k -
uangnya
u a n g m e m b e s a r. M o d a l c a lo n
fig u r y a n g b e rn a s a k a n s e m a k in
m a k in
a k a n s e m a k in b e s a r u n tu k p e r-
tid a k m e n y u k a i ta m p il s e b a g a i
p e rs o a la n k e s a d a ra n y a n g p e rlu
ta ru n g a n .
p e ta n d a n g .
d itin g k a tk a n .
H irs c h m a n
K o n d is i te rs e b u t a k a n m e m p e rk u a t k e lo m p o k g o lp u t a k ib a t
k e p u tu s a s a a n . B a g i H irs h m a n ,
(1 9 7 0 )
M u n g k in b is a a d a
p e rn a h
g a b in g k is a nte rs e b u t tid a k s a m -
s o k o n g a n k e lo m p o k lu a r a g a r
in v e s ta s in y ab is a m u lu s d i w ila -
k a re n a itu ,
m e n y e b u tk a n jik a " s u a ra " itu
p a i s e b a g a im a n a p e s a n ra k y a t
y a h te rte n tu .
b u k t i l o y a l i t a s .J i k a r a k y a t k r i t i s
p u n tid a k s a m p a i k e p a d a c a lo n
tid a k b is a d ite b u s d e n g a n h a -
g o lp u t b is a s a m a d e n g a n e x it
dan
y a n g b e rta ru n g .
D am paknya,
n y a m e n g a n d a lk a n g a ji s e b a g a i
y a n g d ia n g g a p le b i
tik a n te rh a d a p p e m e rin ta h , h a l
p e ta ru n g tid a k ta h u a p a s e b e -
k e p a la d a e ra h . P e lu a n g p e rs e l-
b a n g m e m ilih p e ta n d a n g y a n g
d e m ik ia n m e n u n ju k k a n k e s e tia -
n a rn y a k e in g in a n ra k y a t.
m e n g u m b a r b a n y a k k ri-
a n a k a n p e m e rin ta h a n n y a a g a r
M u n g k in
s a ja
d a la m
in g k u h a n
p e r-
B is a ja d i b ia y a
m e n g g iu rk a n . O le
yang
w a p a rtis ip a s i p o litik ra k y a t s e m u n g k in
p o litik
m e n u n ju k k a n
yat
a ta u
m e n d o ro n g
k e h ila n g -
n y a . P o l i t i k u sb i s a b e r p i k i r b a h re n d a h
b is a
.
pun
b is a
te rb u k a
k e n d a ti k e h id u p a n ra k y a t h a ru s
R akyat
oray
b a ik k e tim -
O le h k a re n a itu ,
w e la n g .
e x it p e rlu d im in im a lis a s i d e n g -
y a n g te rlib a t d i d a la m n y a tid a k
ja la n a n n y a , p e ta ru n g d is e lim u ti
d ik o rb a n k a n .
akan
a n p e ru b a h a n o rie ta s i d a n p o -
te rg o d a o le h ra y u a n g o m b a l p i-
a g a r tid a k b e rs e n tu h a n d e n g a n
m e n ja d i tid a k b e rd a y a k a re n a
la p e n d e k a ta n c a lo n d a n in s titu s i te rk a it la in n y a . P e n y e le k -
M e m p e r-
r a k y a t p e m i l i h n y a ,k e c u a l im e l a -
su a ra n y a
h a tik a n s u a ra n y a ra k y a t m e ru -
l u i p e r a n t a r a d i r i n y a .K o n d i s ii n i
d e n g a n s e ju m la h m a te ri.
p a k a n fa rd u a g a r k e b e rp ih a k a n
m e m u n g k in k a n
k o m u n ik a s i
K e lo m p o k id e a lis b is a b e r-
kepada
h a k y a n g k a la n g s u .
d ig a d a ik a n
s ia n
c a lo n
p e rlu
m e lib a tk a n
ra k y a t d a ri in s titu s i te re n d a h
ra k y a t d e n g a n c a lo n n y a tid a k
p ik ira n b e d a . M u n g k in a d a d u a
D e n g a n k e b e rp ih a k a n in i, p e -
s e c a ra la n g s u n g te rja d i. K e b i-
k e l o m p o k d i d a l a m n y a .P e r t a m a
ra h a n . T o k o h y a n
m e rin ta h
m e-
a s a a n d a la m k o m u n ik a s is a n g a t
y a n g h ita m -p u tih m e n o la k p e -
y a h te rs e b u t d iin v e n ta ris a s ib e -
n g e rti a p a y a n g d ip ik irk a n d a n
te rb u k a le b a r jik a m e la lu i p e r-
n u k a ra n s u a ra d e n g a n s e ju m la h
s e rta tr a c k r e c o r d -
m e n ja d i k e in g in a n ra k y a t.
a n ta ra k e lo m p o k te rs e b u t. P e -
m a te ri. K e d u a , m a te ri d ite rim a
d e m ik ia n , a k a n te rk u m p u l s e -
M e n d e n g a r b is ik a n k a la n g a n
s a n b is a d ip e rh a lu s d a n d is e -
te ta p i tid a k m e m ilih s ia p a p u n .
ju m la h
m e m a n g b is a m e n y e -
s u a ik a n d e n g a n k e p e n tin g a n d i-
K e d u a n y a m e m b e rik a n k o n tri-
c o rd -n y a
s a tk a n . M u n g k in k e lo m p o k in i
rin y a s e h in g g a s e m a k in h a lu s
b u s i te rh a d a p p e n in g k a ta n ju m -
w ila y a h te rs e b u t.
m e n y a ta k a n a d a s e ju m la h d u -
b a h k a n tid a k d im e n g e rti o le h
la h g o lp u t. D ih a ra p k a n d e n g a n
M u n g k in u n tu k h a l te rs e b u t,
k u n g a n ra k y a t te rh a d a p p a s a n g -
c a lo n
B ahkan,
c a ra d e m ik ia n , e v a lu a s i p e m i-
c a lo n in d e p e n d e n a ta u p u n y a n g
a n d a l a m p e m i l u k a d a .M u n g k i n
m u n g k in p e s a n p u n b is a s a n g a t
lu k a d a b is a m e n d e te k s i p e n y e -
b e rn a u n g d i b a w
s a ja k e lo m p o k in i m e n g k la im
p u n y a m a ssa b a n y a k y a n g h a ru s
b e rb e d a ta tk a la s a m p a i k e p a d a
p e ta ru n g .
b a b g o lp u t u n tu k p e m ilu k a d a
b e rik u tn y a y a n g le b ih b a ik . H a -
te n tu h a ru s m e m ilik i k e a je k a n
d a la m p e rju a n g a n n y a , J a n g a n
k a la n g s u
ra k y a t s e m a k in k u a t.
sudah
akan
s e m a k in
itu
s e n d iri.
s e p e rti R T , R W a ta u d e s a fk e lu a d a d i w ila ya. D engan
to k o h y a n g tr a c k
m um puni
re-
u n tu k
p a rp o l te r-
d itu k a r d e n g a n s e ju m la h b in g -
K e a d a a n te rs e b u t m e n y e b a b -
n y a , o rie n ta s i " m e n a n g " ta rn -
te rg o d a o le h p o p u la rita s c a lo n
k is a n a ta u a n g p a u . M u n g k in ju -
k a n " s u a ra " m e n ja d i s e m a k in ti-
p a k n y a le b ih m e n o n jo l k e tim -
y a n g tid a k
~~--~~--------~------~~~------~----~~~~~
tr a c k
c a lo n
" '? , e r k't a n
dengan
re c o rd -n y a . B a g i p a rp o l,
yang
b e rn a s
p e rlu
d i-
c a rik a n a g a r d ip e ro le h k e p a la
d a e ra h /p e m im p in
n a s io n a l
yang m um puni
sanggup
dan
m e m b a w a ra k y a tn y a k e d a la m
k e h id u p a n y a n g s e ja h te ra , s e p i
p a lin g
to w o n g
ram pog.
M em -
b ia rk a n ra k y a t te ru s d ik e c e w a k a n , b is a m e m p e rk u a t g o lp u t
s e rta m e n g u ra n g i Io y a lita s te rh a d a p p e m im p in y a n g m e n a n g .
O l e h k a r e n a i t u , h i n d a r i I a h . ***
Penulis, K e p a l
L P ;3 A N d a n
L e k to r K e p a la p a d a J u r u s a n
m u A d m in is tr a s i
U npad.
K lI p ln g
H um as
O npad
2011
ll-
N e g a ra F IS IP