Tadris al-Qawaid fi fahmi al-maqru lada talamidzi as-shaffi ats tsani bi Madrasah Darul Ma'arif Cipete Jakarta al-Janubiyah wa alaqatuhu bi maharafim ala al-qiraah
ا ّﺎ
ﺬا ّ
ﺪر ا ﻮا ﺪ ﻬ ا ﺮوء ﺪى
ّﺔ
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ ّ ﺔ اﻹ
ﻬﺎر ﻬ ﻰ ا ﺮاءة
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ّﺔ و
ﺪم ﻜ ﺔ ﺮط ا ﺮوط ا ز ﺔ
ا ﺔا ﺮ ﺔ
ﻮل ﻰ ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﺔ ا و ﻰ
ر ا
إ ﺪاد :
ﺪ ا ﻜﻮر
103012026890 :
ا ّ ﺔ ا ﺮ ّﺔ آّ ّﺔ ا ّﺮ ّﺔ
ّﺔ ا ﻜﻮ ّﺔ
ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ اﻹ
ﺎآﺮ ﺎ 2007م 1427 /هـ
ﺬا
ﺪر ا ﻮا ﺪ ﻬ ا ﺮوء ﺪى
ﺔ
"دار ا ﺎرف" ا ﻮ ﺔ اﻹ
ﻬﺎر ﻬ ﻰ ا ﺮاءة
و
ا ﺎ
ﺎآﺮ ﺎ ا
ﺪر ﺔ
ﻮ ﺔ
إ ﺪاد :
ﺪ ا ﻜﻮر
103012026890
إ ﺮاف :
ا
)ا
ﺮف ا ول
ا
ﺮف ا ﺎ
ﺎذ ا ﺪآ ﻮر ﺰ ﺰ ﺮ ا ﺮازي ا ﺎ
ﺮ(
رﺎ ا ﺎ
ﺎ ﺔ ﺮ
ﺮ(
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ آ ﺔ ﻮم ا ﺮ ﺔ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ
هﺪا ﺔ اﷲ ا
1428هـ2007/م
)أ ﺪ
ﺪ
ﺬ ا ّ
اﻹ
ﺔا
ﻮ ﻮع " ﺪر
ﺪم هﺬا ا
ﺪى
ا ّﺎ
ّﺔ
ا ﺮاءة" إ ﻰ آ ﺔ ا ﺮ ﺔ
ﺎ ﺔ
ﺮ
ﻬﺎر ﻬ
هﺪا ﺔ اﷲ ا
ﻮم ا ﺎ
ﺎن .و ﺎل ا ﺎ
ا ﺮ ﺔ
ﺎرف" ا ﻮ ّ ﺔ
ﻮ ّﺔ و
ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ ،و ﺪ ﻮ
أ ﺎم
ا ﻮا ﺪ ﻬ ا ﺮوء
ﺪر ﺔ "دار ا
ﺎآﺮ ﺎ ا
ﺔا
ﺎن
ا ﺪر ﺔ ا ﺎ
ﻰ
ﺔ
4 ،أوآ ﻮ ﺮ 2007
ﺔ ا وﻰ
آ ﺔ
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ.
ﺎآﺮ ﺎ
4
أآ ﻮ ﺮ 2007
ﺔا
ا
ر
ﺔ
ﻜﺮ ﺮي ا
ﺔ
)أ.د\ د ﺪي ر ﺎدا ا ﺎ
ا ﺮازي ﺎ
)أ.د\ ﺰ ﺰ
ﺮ(
ﺮ(
ﻮا ا
اﻷول
ﺎن
ﺔ
ا ﺎ
ﺮ
)ا ﺪآ ﻮر ﺪوس\
)ا ﺪآ ﻮر ﺪوس\
ﺪ
ا ﺎر
ا ﻮه
ا ﺎ
ا ﺎ
ﺮ(
ﺮ(
ﻜﺮ و ﺪ ﺮ
ا
و
ـﺪ ﷲ رب ا ـﺎ
ﺔ ﻮة ا
ا ﺮ
وا
ا ـﺬي أ
و ﻰ ﺁ وأ
ﺎ أ
أ ﺎ ﺪ ،ﻮ ﻮد ا
هﺬا ا
ﻜﺮ اﷲ ا
ﻬ
ا ﺎ
ﺈ ﺎ ﺔ إ ﻰ أن
وا
ا ﻜﺮام وا ﻮ
ﻰ
أن ﻜ
ﺎ
ا ﺮوط ا ز ﺔ
ﻮل
ا ﺔا ﺮ ﺔ
آ ﺔ
ﻮم
هﺪا ﺔ اﷲ ﺎآﺮ ﺎ،
ﺎ ﺔ إ ﻬﺎء هﺬا ا
ﻰآﺎﺔ
م
ﺪ
ﻰ
ﺔ ا وﻰ ﻰ
ا ﺮ ﺔ وا
ـ ة وا
ﺎت ا ﻜ ﺮة
ﺎ ﺔ ﺮ
ﺎن وا
،أ ﺎ ﺪ.
ا ﺬي آﺎن ﺮ ﺎ
ا ﺪر ﺔ ا ﺎ
ﺎ
ﺔ وا ـﺎ ﺔ .وا
ﺔا
م
أن
ﺰم ا ﺎ
و ﺪون ﻮن اﷲ ﺎ ﻰ
.
ﺎح ا ﻜ ﺎ ﺔ
ﻚ
ﺰاء،
ﺪ ﺎء ا
ا ﺮاك ا ﺪر
ﺮص ا ﺎ
ﻰ
ﺪ ا ﻜﺮ وا ﺪ ﺮ ا ﻜ ﺮ إ ﻰ :
.1
ﺪآ ﺔ
ـ ﺔ
ر ﺪى ا ﺎ
.2
ﺮ.
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ ا ﺪآ ﻮرا ﺪوس
ـ ﺔر
ا ﻮهﺎب ا ﺎ
.3
ﻮم ا ﺮ ﺔ وا
ا
ﺎذ ا ﺪآ ﻮر د ﺪي
ـ ﺔا
ﺮ و ﻜﺮ ﺮ ز
ﺎذ ا ﺪآ ﻮر ﺰ ﺰ
را ﺎ
ا ﺎ
ﺮ
هﺬا ا
ا
.
ﻰ
ﻬﺎ
ا
ا ﺎ
ﺪ
ﺮ.
ﺮ ا ﺮازي ا ﺎ
ﺮ وأ ﺪ
إ ﺮاف ا ﺎ
آﺎﺔ
ـ
.4
أ
اﺬ
ﺎء ا ﺪر
ا
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ
ا ﺎج أ ﻮ
ا ﻮا ﺪ
ﻮص ا ﻜﺮ و
ا ﺎ
درا
ﺎ،
ا
ﻬ ﺎ ا ـﺎ ﺔ
أ ﻮا
ﻰ
ا
آ ﺎل
ﺔ؛ ﻮر ا ﺪ ،وﺁ
ﺎ ﺎ ،وأ ﺪ ﻮزان ،و ﺰ ﺰ ،وأ ﺪ
ﺎري،
ﺎري ،وإ ﺎ ﺮ ﺔ ،و أ ﻮن أ ﺮة،
ﺪة ،وﺁ ﺮون.
.9و
ا
و
ﺮاف ا ﺬ
ا ـ ﺎم
وأن اﷲ
ا
ﻮص ا ﻜﺮ
ح ا ﺎم ،و ﻮرآ ﺎ
وإ ﺎ
ﺮام
ﺔ.
ا ﺪ ،وأ ﺪي
وإ
ﺎ
ﻰ
ﻰ هﺬ ا ﺎ ﺔ.
أ ﺪ ﺎء ا ﺎ
.8
ﺔ ا
ا ـ ﺔ وا
ا ﺮ ﺔ وأ
ا ﺎ
وإ ﻮا
ﺎ
ر ﺎ أ
ا ﺰﺰ
ﻰ
ﺔ
ﺪ اﷲ.
.6و ﺪم ا ﺎ
.7أ
ﺮ ا ﺰاد ﺎ ﻮم وا ﺎرف
ﺮة.
ـ ﺔ ر
.5
ا ﻜﺮ ﺎء
ﺪ ﺎ ﻮا ﺰو ﺪ ا ﺎ
ا ﺔا ﺮ ﺔ
ﻜ
ﺄل اﷲ ﺎ ﻰ ا ﺎ
أ ﺮ ا
و
ﺎر ﻬﺎ ،ﺁ
ﺎ
ا
ـ
وا ﻬ
وا
ﺪ ﷲ.
ذآﺮه آ ﻬ .
أن
ﺰﻬ
ﺰاء
،وأن ﻜﻮن هﺬا ا
ا ﺔا ﺮ ﺔو
ﺎ
ﺎ ﺎ
ﺎ ﺔ
ﺎآﺮ ﺎ،
29
ﺮ 2007
ﺪ
ا ﻜﻮر
ﻮ ﺎت ا
ﻜﺮ و ﺪ ﺮ i .........................................................................
ا
iii ......................................................................
v .....................................................................
ﻮ ﺎت ا
ا ﺎب اﻷول
ﺪ ﺔ
1 ..................................................................
ﺎت ا
أ.
5 ................................................................
ب .ﻜ ت ا
ا ﻜ ت 5 ........................................................
.1
.2ﺪ ﺪ ا ﻜ ت 6 ............................................................
.3ﺎ ﺔ ا ﻜ ت6 ..........................................................
7 ...................................................................
ج .أهﺪاف ا
7 .....................................................................
د .ﻮا ﺪ ا
.ا ﺪرا ﺎت ا ﺎ ﺔ 8 ...............................................................
و .ﺮ ﺔ ا ﻜ ﺎ ﺔ 8 ...................................................................
ا ﺎب ا ﺎ
اﻹ ﺎر ا ﻈﺮي
أ .ﻬﻮم ﺪر ا ﻮا ﺪ 9 .........................................................
......................................................................... .1
ﺪر ا ﻮا ﺪ ا ﺮ ﺔ 9 .........................................
ﺮ
........................................................................ .2
وا ﺪ ا ﺮ ﺔ أ ﻬﺎ وأهﺪاف ﺪر ﻬﺎ 12.................................
........................................................................ .3
رق ﺪر ا ﻮا ﺪ 17........................................................
........................................................................ .4أ
ﺪر ا ﻮا ﺪ ا ﺮ ﺔ 22...........................................
ب .ﻬﺎرة ا ﺮاءة 23..................................................................
........................................................................ .1
ﻬﺎرة ا ﺮاءة 23......................................................
ﺮ
........................................................................ .2ا
ﻬﺎرات ا ﺮ ﺔ ﺎ ﺮاءة 25...............................................
........................................................................ .3
وا ﺎت ا ﺎرئ ا ﺎهﺮ 29...................................................
ا ﺎب ا ﺎ
ﺎه ا
30 ...................................................................
أ .ﻮع ا
وا ﺔ30 .........................................................
ا
ب.
ج .ﺎدر ا ﺎ ﺎت 31 ...............................................................
ا ﺎ ﺎت 32 .........................................................
د .أ ﻮب
.أ ﻮب ﺎ ﺔ ا ﺎ ﺎت 33 ......................................................
ا ﺎ ﺎت 34.........................................................
و .أ ﻮب
36..................................................................
ز .ﺮ ﺔ ا
ا ﺎب ا ﺮا
ﺎ ا
ﺪر ا ﻮا ﺪ
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف"
أ .ﻮرة ﻮ ﺰة
ﺔ
ا ﻮ ﺔا
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ 37........................................................
ا ﺎ 40........................
ب .ﺎدة ا ﺮاءة آ ﺎب ا ﺔ ا ﺮ ﺔ
ا ﺎ ﺎت 41..................................................................
ج.
........................................................................ .1ا
اﻮ
41.............................................................
........................................................................ .2ا
ا ر ﺎ 55..........................................................
ﺮ ا ﺎ ﺎت 57..................................................................
د.
ا ﺎب ا ﺎ
أ .ا
ب .ا
ﺮا
ا ﺎ ﺔ
ﺔ63.........................................................................
ﺮا ﺎت 64......................................................................
65.......................................................................
ا
ﺎت
اﻹ ﺮار
أ ﺮ أ ﺎ ا ﻮ أد ﺎ
ا
:
ر ا
103012026890 :
ا
و ﺎر
ا ﻮان
ﺪ ا ﻜﻮر
د :ﺮ
:آﺎرا
28 ،ﺎ ﻮ 1984
د ﻮل-آﺎ
ﺎوى ا ﻮ ﻰ
ﺄن هﺬا ا
ﺬا
وﻮ ﻮ
ا ﺎ
:ﺪر
ﺎ ﺈ ﺪاد و ﺪ
إﻰ
هﺪا ﺔ اﷲ ﺎآﺮ ﺎ ،وهﻮ آ
ذآﺮت
ﺎدرهﺎ و ﺮا ﻬﺎ ،وهﻮ
ﺎ
ﻮ
أﺎ
ا
ﻜﺎف -ﻮ
ا ﻮا ﺪ ﻬ ا ﺮوء ﺪى
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ و
ﺮ
ﺁ ﻮ -ﺮ
،وآﺬ ﻚ إذا و ﺪ
ﺎ.
-
ﻬﺎر ﻬ
ﺔا
ﺔ
ﻰ ا ﺮاءة،
أﺎ
ا ﺔ ا ﺮ ﺔآ ﺔا ﺮ ﺔ ﺎ ﺔ
أ ﻜﺎري ﺎ ﺪا ا
ا ﻮ ﻮع ،وأ ﺎ
ا
ﺄ ﻬﻮ
ﺎت ا
ﻮل
ﻰ
ﺎآﺮ ﺎ،
30
ﺮ 2007
ا ﺮر
ا ﺎ
) ﺪ ا ﻜﻮر(
ا ﺎب اﻷ ّول
ﺪ ﺔ
ﺎت ا
أ.
ا ﺮاءة ﻬﺎرة
ا
ﺎس ا ﺬي
وآ ﺎ ﺔ .و
ﻰ
أن ا ﺪرة
ﻜ أن
ا ﺮاءة
ﻜ
ﻜﻬﺎ ا ﺮد
ﺰات هﺬا ا
ﺮد
أن
وا ﺮاءة أه ﻬﺎ
ا
ﻬ
ا ﺮ ﺔ و ﻬﺬ
ا ﺪر ﺔ؛ ﺎ
ﺬ
ا
أه
ﻰ ا ﺮاءة
ا ﺬي
ا
ا ﺪ
.ﺎ
ﺎ ﺔ إ ﻰ هﺬا،
ﻜﺎ ﻬ
ﺮ
.وه
ﺎ
ﺪ ﺎ ﺎ ﺮ "ا ﺮأ".
ﺬ -ﺎ ﺔ
ﻬ
ا ﻮا
ﺎع وآ م
ا ﺮاءة ﺎدة ﺪاو ﺔ
ا ﻮ ﺔ ن آ ﺎ ا ﺰ ﺰ ا ﺪس
-
ﺎ ﺔ
ﺮوع ا ﺎط ا ﻮي
ه ﺎك ر
ا ﻬﺎرات ا
أ
ا ﻬﺎرات ا
ﺔ ا ﺮ ﺔ .ﻬ
أ
ﻮن أن
إ ﺪى أ ﺮاد
ا
ﺎ أداة ا
ﺪ ﻮا
واآ ﺎب
ا ﺎة
أي ﺎ ﺔ
ا ﻮا
ا ﺪرا ﺔ إ إذا ا
ا
ﺎ ﻮا ا
ﺮة ﻰ ﻬﺎرة ا ﺮاءة.
ا ﺮاءة ﺆد ﻬ إ ﻰ ا
ﺎع
ﺪم ا
وا ﻜ م وا ﻜ ﺎ ﺔ .و ﻜ
ﺔ ا
ﻚا
ﺬ
ﻮا أو ا ﻬﺎرات ا ﺮا ﺔ .إذا ﺎ
ﻬﺎرات ا ﺮاءة
ﻮ
أ
ا ﺪر ﺔ و ﺎر ﻬﺎ .ﺄ
ﺄ ﺬ ﺎ ﺎ
ﺎدة
آ
ا
ا
ﻜﺎ ﻬ
ﺬ
ﻮا ﻬﻬﺎ ا ﺎ
ﺮون ا
ﺔ
ﺪﺎ
ﺮ ﺄن
ا ﺮاءة .ﺎ هﻮ ا
ﻬﺮ؟.
ل درا ﻬ
ﺮا ﺎ
ﺎز أر
ﺮاءة آ
ﻮ ﺎت ﻮا ﻬﻬﺎ
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ ﺎ
ﺔ
ﻬﺎ ،وه :
.1
ﻮ ﺎت ا
ﻮى ا
.2
ﻮ ﺎت ا
ﻮى ا ﺮآ
.3
ﻮ ﺎت ا
ﻮى ا
ﺮ
.4
ﻮ ﺎت ا
ﻮى ا ﺪ
ﺎن ،ا ﻮ
ا ﺎﺔ
ا ﻜ أن
ﺎن ﺄن ا ﺮاءة ه أ ﺎس ا ﺎح
دآ ﻮر أ ﺪ ﺎرف
ا
ﺎ ﻬ ا ﻮ ﺔ دا
ﻰ ﻚ ا ه ﺔ
ﺔ ا
ﺪوث هﺬا ا
ﺬ
ﺎ ﻮن إ ﻰ
ﻮاد ا ﺪرا ﺔ.1
إن إ ﺪى ا
آ ﺮا
ﻬﺎ
ﺎ
ﻮد
ﺬ
ﺎت
ﻬ أن
ا
1ﻮد
2أ ﺪ ﺎرف ﺎز،
ﺎ ﺔ وا ﺮ ﺎ ﺔ ا ﺎم
ﻮ ﺎت
ﻮد
ﻮ
)(Phonetico
)(Syntatic
)(Morphological
)(Semanetix
2
ﺪر ا ﺔ ا ﺮ ﺔ ) ﺎ :دن1979 ،م( ،ص15 .
ﻬﺎ ) ﺎآﺮ ﺎ :ا دارة
ا ّ ﺔ ا ﺮ ّﺔ ﺮ ا ّﺎ
ﺔ1997 ،م( ،ص190-187 .
ﻮد ا
و ﺮ
ﺎ
ﻮد
ﺎء ا
ا
ا
ﺎن أن
ﻮن ﻬﺎ وا
.1ا
ﺄ
.2ا
ﺄ
إ ﺮاج ا ﺮوف
.3ا
ﺄ
ا ﻮ ﻮف
.4ا
ﺄ
أداء
أﺎا
وا
ﺎء ا
ا
ﺎب
ﺎره أو
ﻬ
ﺪ
أن
ﻮا
و
ﻬﺎ.3
ﺪ
ا
ﺔ
اﻜ م
ﺎن ﺮ
إﻰ
ﻬ أو ذآﺎ ﻬ .4
ﺬ
ﺮ ﺔ وا
ﻮص ا ﻜ ﻮ ﺔ .5ﺬا،
ﺪر ﻬ
ﻰ ا ﺮاءة وا
أ
ﺎب ،أن
ﺔأ
ا ﺪرا ﺔ ﻜ
ﺔ
ﺎ ا ﺔ ا ﺮ ﺔ .و ﺪرس ا ﺔ ا ﺮ ﺔ أن
ﺎر دا ﺎ أن ا ﻮا ﺪ و ﺔ و
أن ﻜﻮن ا ﻮاد ا
و
ﺪث
ﺎر ﻬﺎ ا
ﺮ ﻮا ا ﻮا ﺪ ،ن ا ﻮا ﺪ
و
ا ﻮا
ﺮاب
ﻮر ا ﺎ
ا ﺔ ه ا ﻮا ﺪ ا
ا
ﺬ
ﺔ:
ا
أ
ﻮى ا
ا ﺮاءة
ﺎ ﺔ.
ﺪم إ ﻰ ا
ﺔ ﻰ ﺎ ﺎ ﻬ ا ﺮا ﺔ ،و ﻬ ﻬ
3
ا ﺎن ،،ا ﻮ ،...ص123 .
4
ا ﺎن ،،ا ﻮ ،...ص124-123 .
5
ا ّ ﺔ ا ّﺔ و
ح ﺪا ﺪا ﺮ ،
ﻜ ﺔ ﺎن1981 ،م(
ﻬﺎ
ﺬ
ا ﻮا ﺪ ﻮاد
ﺔ ا ﺮف وا ﻬ
ا ّﻈﺮ ّﺔ وا ّ
) ﺮوت :
ﺮءون ﺮاءة
هﻮ ﻜ
ﺬ
ا
ﺔ ،ن ا ﻬﺪف ا ﺮ
ﺮاءة ا
و ﺪرس أن
ﻬﺎ
ﻬ
و
ﻮص ا ﻜ ﻮ ﺔ ﻬﺎ.6
ﺬ
أ ﺬ
ا ﻮا ﺪ
ا ﻜ ﺎت
ﺎ ﺰام
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ وا
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ
.1آ ﺎب "
ﺎ،
آ ا ﺪروس.
ﺔا
ﺔا
إ ﺪى ا ﺪارس ا
ﺔ ﺎآﺮ ﺎ .ﺪر ﻮا ﻬﺎ ا
آ ﺎب ا ﺔ ا ﺮ ﺔ ا
ﺎ
ﺮ ﺔ
إن ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ
ﺎ
ﺰ
درس ا ﺮاءة .وا ﺪرس ا ﺪ هﻮ ا ﺬي ﺄ ﺬ
ﺬ
و ﺮا ﺎة
ا ﺔ
ﺔ
ﺬ درس ا ﺔ ا ﺮ ﺔ .أ ﺎ
ﻚ ا ﺪر ﺔ ﻬ :
ﺪم
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ" ﺪآ ﻮر د .هﺪا ﺔ.
ا
.2آ ﺎب "ا ﺔ ا ﺮ ﺔ" ﺎ
.
.7 LKS Bahasa Arab .3
ﺮرت هﺬ ا ﺪر ﺔ ا ﻮ وا
ا ﺪرا ﺔ ا
ﺪر ﻬﺎ ا
ﺪر ﻬ ﺎ آ ﺎ ﺎل أ ﻮج
ا ﺮ ﺔو
ﺔ ﻬﺎر ﻬ
ﺮف ﺎد
ﺬ .وا ﺮض ا
ﺪ اﷲ
ا ﻮاد
ﺎ
ﻬ
أ ﺮاض
ﺬ ﺮاءة آ
ﻰ ﻬ ا ﺮﺁن ا ﻜﺮ .8و
،ﺮا
ﺪر
ا ّ ﺔ ا ﺮ ّﺔ ّﺎ
هﺬ
ﺎت أ ﺮى
6ﺪ ا ﺰ ﺰ إ ﺮاه ا
)ا ﺮ ﺎض :دن2002 ،م( ،ص35 .
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ ﺔ ا
7ﻮر هﺪا ﺔ ،ﺪرس ا ﺔ ا ﺮ ﺔ
ﺔ
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ :ا ﺎ ﺔ ا
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ ﺔ ا
8أ ﻮج ﺪ اﷲ ا ﺎج ،ر
ﺔ
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ :ا ﺎ ﺔ ا
ﺔ
ﺔ
ا
ا ﺮاءة
ﺮاض ا ﺮ ﻮة
ﺎل ور هﺎدي " :
ﺔ ا ﺪر
ل
ﺎ
ﺄ
ﺔ ﺪر ﻬ ﺎ ﻮم ﺎ ﻮ
ﺎت ا ﺎ ﺔ ﺮ ﺪ ا ﺎ
ا ﻮا ﺪ ﻬ ا ﺮوء ﺪى
ﻬﺎر ﻬ
ا ﻮ ّﺔ و
ب.
ﻜ تا
.1
ا
ﻜ ت
ﺎ
ا
ﻜ ت
ا
ﺎت
ﻰ
ﺎ
.1ﺪم اه ﺎم ا
و ﻮد ا ﺪا
ﺬا ّ
هﺬ ا
9
ا
ﺔ
ّﺔ
ﺎ
ا
ا ﺪر ﺔ
ﺔ ا ﺎ ﺮة
:
ﺬ
ﺬ
ﻜ ت ﺎ
.3ﺔ اه ﺎم آ
ا ﺮا ﺔ.
ﻜ
ﺪى ا
.2
ﺎآﺮ ﺎ
أن
ﺬ ﺎ ﻮا ﺪ.
ا
ا ّﺎ
ﻰ ا ﺮاءة".
ﺎ
و ﺮﺔا
ﻬﺎ
أن ﻮم ﺎ
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ ّ ﺔ اﻹ
ا
ﺮوا
" .9
ﻰا
" ﺪر
ﺪ
ﺮﺔ
ﺬ أن
ﻬﺎ.
ﻜ ت
هﺬ ا
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ وا
ﻰ
ﺮ ﺔ.
ا ﻮا ﺪ
ا ﺮاءة.
ﺎء ا
ﻮن ﻬﺎ وه
ﺮءون.
ا ﺪرس
ﺮا ﺎة ا ﻮا ﺪ
ﻮن ا ﻮا ﺪ
ا
ور هﺎدي ،ﺪرس
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ :ا ﺎ ﺔ ا
ﺎﺔ
ﺮف وا ﻮ
ﺔ
ا
ﺔ
ﺪم
ﺔ
ﺪر ﻬ
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ
ﺔ
و ﺮ ﻮن
ﺮح
ا ﻮي
ا ﻮا ﺪ
ا ﺮاءة.
ﺔ هﺆ ء ا
ﺬ
.4
ﺬ و ﻮن ا ﺎط
ﺔ ا ﻮا ﺪ
ا ﻜﺮة
ا ﺮا
ا ﻮا ﺪ.
ﺪﺪا
.2
ﻜ ت
ﺎ
ﺄ
ه ﺎك
ﻰ
ﺔ و
إﻰ ﺎ
،ﻮم ا ﺎ
ا ﻮ ﺔ وا
ﺎ ﺪ ا ﺎ
ﻮال إ ﺮاء ا
ﺮهﺎ وا ﻮ
و ﺎ
ﻜ ت ا ﺬآﻮرة
ﻜ ت آ ﺮة .ﺬا،
أهﺪاف
و
ا
ﺔ
ﺮ ﺔ
ﻰ ا ﺮآ ﺰ
ﻰ
و
:ﺪر
ا ﺎ
ا ﺎ ﺎت
ﻰ و
ﺪ ﺪهﺎ آ ﺎ
ا
ﻬﺮ ﺎ
أن
و
ﺪود
ﺎدة ا ﻮا ﺪ
ﺬ
ﻬﺎرة ا
ﺮاءة ﺎدة ا ﺔ ا ﺮ ﺔ ﻮ ﻮع "ا ﻬ ﺔ".
.3
ﺎ ﺔا
ا
ﻜ ت
ﺎ
ﺪد
ﺪﺪا
ا
.1إ ﻰ أي ﺪى
ﻜ تا ﺎ ﺔ
ﺔ ﻰا ﻮا
:
ﻮك ا ﺪرس و
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ وا
.2إ ﻰ أي ﺪى ﻬﺎرة ا
ﺎغ ا ﺎ
ا
ﻜ ت
ﺔ ﺪر
ﺬ
ﺮ ﺔ؟
ﺬ
ﻰ
ا ﻮا ﺪ
ﺮاءة
آ ﺎب ا ﺔ ا ﺮ ﺔ ﺪآ ﻮر د .هﺪا ﺔ ﻮ ﻮع "ا ﻬ ﺔ" ؟
.3ه
ﺪر
ا
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ وا
ﻬﺎرة
ﺮ ﺔ أ ﺮ دال
ﺬ ﻰ ا ﺮاءة ؟
ج .أهﺪاف ا
.1ا ﻬﺪف ا ﺎم
ﺎول ا ﺎ
ﺪر
ل هﺬا ا
ا ﻮا ﺪ
اﻜ
ﺪى
ﻬﺎرة ا ﺮاءة ﺪى
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ
ﺬا
ﺔ
ا ﺎ
ﺔ
ﺔ ا
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ.
.2اﻷهﺪاف ا ﺎ ﺔ
أ ﺎ ا هﺪاف ا ﺎ ﺔ
أ.
ﺮﺔ
وا
د.
هﺬا ا
ﺮ ﺔ ﺎدة ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ وا
ب.
ج.
ﻬ آﺎ
ﺪار ا ﺎ
ا
ﺮ ﺔ
ﺬ
:
هﺬ ا ﺪر ﺔ.
ﻰ درس ا ﻮ ﺔ
ﺮ ﺔ.
ﺮ ﺔ ﺪار
ﺮﺔ
ﺎح ﺪر
ﺪار ﻬﺎرة ا
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ وا
ﺬ
ﻰ
ﺮ ﺔ.
ا ﻮا ﺪ
ا ﺮاءة.
د .ﻮا ﺪ ا
.1أن ﻜﻮن هﺬا ا
ا ﻮ ﺔ وا
ﺮ ﺔ.
ﻮ ﺎ ﺮﻮﺎ ﻰ
ﺔ ﺪر
ا ﻮا ﺪ
.2أن ﻜﻮن هﺬا ا
ا ﻮ ﺔ وا
ﻮرة
ﺮ ﺔ و ﻬﺎر ﻬ
.3أن ﻜﻮن هﺬا ا
ﺎث ا
ﺎ
ﺮﺔ ا
ﻰ
و ﺔ
ﺔا
ﺬ
ﻬﺎ
ا ﻮا ﺪ
ا ﺮاءة.
ﺮ ﺔ
ا ﺎم
ﺎ
ﺮى.
هـ .ا ّﺪرا ﺎت ا ّﺎ ﺔ
ا ﺎ
وه ﺎك
آ ﻮا
ا ﻮ ﻮع "ا
.1ﺎم أ ﺎر ﺎ
ﻬﺎرة ا ﺮاءة ﺪى
"ا
ﻰ" ا ﻮ
ﺎم ا ﺪرا
.3و ﺎ
ﻚ ﻮ
ﺎآﺮ ﺎ"
ا ﺎ
ﺎم ا ﺪرا
ﺮﺔ ﺎ
ﺪر ﺔ ا ﻮ
ﺎم ا ﺪرا
ﺔ ا
ﻬﺎرة ا ﺮاءة
ﺪر ﺔ " ﻮر ا
.2005
ا ﻮ ﻮع "ا
ﺎب ا ﻮا ﺪ ﻬ ا ﺮوء ﺪى
،
ا ول
ﺪر ﺔ
ا ﻮ ﻮع " ﺪر
ﺔ" ﻮ ﻮر ﺎوى ا ﺮ ﺔ
ﻮ ﺎ
ا
ﺔ
ﺮ ﺔ
.2005
ﺬ ا
ا ﻮ
ﺎو ت
ﺬ ا
ﺔ ا
.2ﺎم ر ﺪ ﺎ
ﺪى
ا ﻮا ﺪ وا ﺮاءة ﻬ :
ﺔ
.2005
با
ﻬﺪ "ا
ﺔ
ا ﺎ
ﺪ ﺔ" ﺎ ﺮا
ح
ﻮر
.4و ﺎ
ﺮف
ا
ﺮ ﺔ("
.5و ﺪ ﺎم أ
ﺎم ا ﺪرا
ﺪ
ﻰ ﻬ درس ا
ﺬا
ﺮ ﺪى
ﺎوي ا ﺮ ﺔ"
ﺎ
.1997
ﻮ ﺪ
ا ﺎ
ا ﻮث ا ﺎ ﺔ ﺎ
هﺬا ا
ﺔ ا
ا ﺎ
ﺪم و
ا ﻮا ﺪ ﻬ ا ﺮوء ا ﻮ ﻮدة
ا ﻮ
ل اﺪ
ا ﻮ ﻮع "أ ﺎر ﻬﺎرة
ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﻮ ﺔ ﺪ
ا ول
ا ﻮ
.2004
ﺎدي ﺎ
ا ﺮاءة ا ﺮ ﺔ
و
ﺎ
ﻬ ا ﺔ ا ﺮ ﺔ
)درا ﺔ
ا ﺪرا
ا ﻮ ﻮع "أ ﺎر
ﺔ
،
ن
ﺔ ﺪر
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف"
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ
ﻬﺎرة ا
ﺬ
ﻰ ا ﺮاءة.
و .ﺮ ﺔ ا ﻜ ﺎ ﺔ
آ ﺎ ﺔ ه ﺬا ا
ا
ا
ا ﺬي ﺮر
ﺪا ﺎ
ﺎ ﺔ ﺮ
ﻰا ﺪ
هﺪا ﺔ اﷲ ا
آﺎ ﺔ
ﺔ
ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ ،وهﻮ:
Pedoman Penulisan Skripsi Fakultas Ilmu Tarbiyah dan Keguruan
Universitas Islam Negeri Syarif Hidayatullah : Jakarta, 2007
ا ﺎب ا ّﺎ
اﻹ ﺎر ا ّﻈﺮي
أ.
ﻬﻮم ﺪر
ا ﻮا ﺪ
ﺪر
ا ﻮا ﺪ
.1ﺮ
ﻬ ﺔ ا ﺪر
ﺎ ﺔ آﺎ
ﻬ ﺔ ﻬ ﺔ،
أو ﺎ ﺔ،
ﺮف إ ﺮاه
ا
ﺪ ﺎ
ﺔا
ﺎ ﺮ ا ﺪر
ا ﺪرس و
وا ﺎ
ﻬﺎ
ﺬﻚ
ا هﺪاف ا ﺪر
ﺬ
ﺮ
ا ﺪر
ﺔ،
.
ﺬ وا
ﺎء وا ﻮار
ﺮﺔ ا
أو ﺎ ﺔ
ﺎ ﺮات.10
و
ا
ا ﺪر
ﻬﺬا ا ﻬﻮم
ﻮم ﻬﺎ ا ﺪرس
ا ﺪارس .و ﻜ ،
ا ﺪرس وا ﺪار
ﺪم ﺪ ﺔ
ﻰ ا
ا
ﺮي
ا ﺪار
ﺔ ا ﺪر
ه ﺎك أدوار ﻜ
.ه دور ا ﺪرس
ا ﺎرف ؟ وه دور ا ﺪار
ﺎت
ﺮد إ ﺎء ا
ﻮ ﺎت أو
ﻚا
ﻮ ﺎت أو
ﺮد
ا ﺎرف ؟.
و ﺪا ﺎ
ﻮ
آ ﺎب
ﻮل ﺪر
– ﺎوي أن
و ﻬﺔ ا
ﺮ ا
ﺔ
ﺮ ا ﺪ ﺔ .ا ﺪر
ﻮ ﺎت وا ﺎرف ،وإ ﺎ ﻮ
10إ ﺮاه
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ؛ ا ﺪائ -
ﺎ ﺮّ ،ﺪ ﺔ
ا ّﺮ ّﺔ ) ﺎن :دار
ﺮف ا ﺪر
ﺮ
ﺄ
ﻰ آﻮ
ﺎط
ﺎر1999 ،م( ،ص82 .
،ﻬﺪف
ﺮ ﺎت
إﻰ
ﺬ،
ﺔ ﺮ ﻮب ﻬﺎ ﺪى ا
ﻮم
هﺬا ا ﺎط وإدار .11و ﻰ هﺬا ﺈن
ا ﺪر
ﺔ إ ﺎء أو
ا
ﻰ وا ﺎ
ﻮ ﺎت ﻬ
ﻮل ا ﺪار
ﺄ
ا
ﺮى
إ ﺎء ا ﻮا
ﺎ
ﺪر
ودوا ﻬ و ﺎ ﺎ ﻬ وا ﺎ ﻬ و ﺎ
ﺎ ﻬ و ﻬﺎر ﻬ .
أﺎ
ا
ﺮ
ﻰ
ا ﻮا ﺪ ﻬﻮ
ﺎس وا
ﺎ ﺪة ،وا ﺎ ﺪة
وا ﺪ .وا ﺎ ﺪة ﻮ ﺎن:
ا ﻮع ا ول :ﺪ ﻜﻮن
ا ﻮع ا ﺎ
:ﺪ ﻜﻮن
ا ﻮ ،و ﻮا ﺪ ا
ﺎل
ﻰ
ﺔ ه
ﻮا ﺪ ا ﺪار.
ﺔ
ﻮﺔ
ﻮل ،و ﻮا ﺪ ا
ﺪا ﺮ ﺎ
ﻮا ﺪ ا
ﺮ ،و ﺎ أ
:ا ﺎ ﺪة ه
،و ﻮا ﺪ
ذ ﻚ.12
ﺔ
ﺔآ ﺔ
ﺰ ﻬﺎ.13
ﺎل أ ﻮن ا ﺪ ﺪاح ":ﻮا ﺪ ا ﺮ ﺔ هﻮ
أ ﻮال ا ﻜ ﺎت
ﺮدة و ﺮآ ﺔ ﺎ
ﻮل ﺪر
ﺮف
ﺔ ا ﻜ وا ﻜﺎ
ا ّ ﺔ ا ﺮ ّﺔ؛ ا ﺪائ -
ﻮ
– ﺎوي
11
ﺮ ا ﺔ،
)ا ﺮ ﺎض :ﻜ ﺔ ا ﺮ ﺪ2003 ،م( ،ص12 .
12
ﺪ اﷲ ا ﺰا " ،ﺎدة ا ﻮا ﺪ ا ﻬ ﺔ"
ﺪ ا
11 ،http//www.talkhesat.com.أ ﻮ ﻮس 2007
13
ﺪ ا ﺮ ﺎ ،آ ﺎب ا ّ ﺮ ﺎت ) ﺮوت :ﻜ ﺔ ﺎن (1990 ،ص177 .
ا
ا
ﺄ
ﻰ اﻜ م ا ﺮ
ﻮغ ا
".14
ا ﺮ ﺎت ا ﺎ ﺔ
ﺔ ﺪر
ﺮ ا ﺎ
ا ﻮا ﺪ )ا ﻮ ﺔ وا
ا ﺪارس أو ﺎ
ﻰ ﺎ
و
ﺬ
ا
ﺮات وه ﺎك
ا ﺪر
ﺮﺔ ا
إ ﻰ أذهﺎن ا
ﺪر
ﺮ ﺔ( ا
ﺮي
ﺮي
،أو ا ﺎ
أو ﺎ ﺔ ا
ﺔ إ
ا ﻮا ﺪ ه
ا ﺪرس
ﺎ ﺮات أو
ﻮ ﺎت أو ا ﺎرة
ﺎل ا
ﺬ.
.2ا ﻮا ﺪ ا ﺮ ّﺔ أ ﺎ ﻬﺎ وأهﺪاف ﺪر ﻬﺎ
ا ﻮا ﺪ ا ﺮ ﺔ إ ﻰ
أو
ا ﻮ:
و ﺮف
ا ﺮ
ﺮ
ﺔ و
ﺮف
ﺎﺪ ا ﻮ
ﺎ ،وآ ﺔ ﺎ
و ﻮ ﻬﺎ
اﻜ ﺔ
إ ﺮاب و ﺎء .و ﺮف ﺮاآ
وا
آ ﺔ ا ﺮآ
ﺎ
.15إذن ،ا ﻮ
اﻜ م
و
ﺎظ
،ﺮف
أ ﻮال ﺁ ﺮ
ا ﻜ م ،و ﺎ
ﺪ أو ﺄ ﺮ .و ﻮاء أآﺎن ا ﺪ وا ﺄ ﺮ ﺎ ﺰ أم
.
14أ ﻮان ا ﺪ ﺪاح،
2
15
أ
ا ﻮ وا
ﺮف :
2007
ﺮو ﺎ ﺪ " ،ﺮ
ﻮا ﺪ ا ﺮ ّﺔ ا ﺎ ّﺔ )ا ﺎهﺮة :ﻜ ﺔ ﺎن ،( 1992 ،ص.
اّ ﻮو ﺄ "
10 ،http://forum.amrkhaled.net
ا ﻮ -آ ﺎ ﻮل أه ا ﺔ -ﺎ ﻮن ﺄ
أن ﻜﻮن
اﻜ ﺔ
ا ﺎرة و ﺆدي
و ﻬﺪف
ا
ﺔ
ﺔ ،وا
ﺔ،
ا
ﻰ
ﺎهﺎ .16
ﺔ ا ﺪر
ﺎ ﺪر
ا ﻜ م و ﺎن ﺎ
أ ﺮاض
إﻰ
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ .وا هﺪاف
ﻮ ﺔ ،و
ا ﻮ
ﺪر
ﺪ ﺪة ﻬﺎ :
.1إدراك أه ﺔ ا ﻮ
ﺮ ﺎ ﻰ
ﺔ ا ﺔ ا ﺮ ﺔ و ﻮ ﻬﺎ
ا ﻮ
.2إدراك ﻮ
ا ﻜ ﺎن ا
ﺎ
.3إدراك ا
ا
ﺔ ا
ذﻚ
ا ﺎ
.5ﺪر
ﺔ.
ا ﻮ اﻮ
و ﺮوع ا ﺔ
ا ﻮي.
ت ا ﻮ ﺔ -أ ﺎ ﺎ -وا
ﺎ
ﺎ ﻬﺎ ا ﻜﺮ ﺔ،
ﺎب
ﺪ
ار ﺎح ﺪى ا ﺎرىء ﺪور ا
ا ﻜﺎ ﺔ.
ﺬ
ا
ﻜ
ءم
ا
ﻰ
ﻬ -ﺪ ﺎ و ﺮاءة وآ ﺎ ﺔ-
ﺪرج
وا ﻮي
ﻮاه ا
ﺎ ﺪي.
ﻰ اآ ﺎف ا
ﺮا ،-أو
16
ﻮﺔ
ا ﻜﺎ
.4ﻬ ا ﺪ
.6ا ﺪرة
ا
ا ﺎ
.
ﺎم ا ﻮي ا ﺎم ا ﺬي ﺪور
ﺄو ﻬ ا
ﺮى
ا
ﺔ ا ﺎن ا ﺮ
ا
،
ﺮ،
ﺎ
ﻮل ﺪر
أذ ﺎ ،أو
ﺄ ا ﻮي
ﺪ ا ﻮ ﻮع
،...ص .241
ﺪ
ﺎهﺪ -ﻜ ﻮ ﺎ-
ﺮ
ﺪ
ا ﺎدرة إ ﻰ
.
ﺪ
،إذا آﺎن ا ﻮ
ذ ﻚ.
.7إ ﺮاء ﺮوة ا
و ﺮاآ
ا ﺪروس وا
ا
ل ا
ا ﺎ
ﺪم
ﺮا
،
ﺪار
ﺎ
ﺮاء وا ﺎس.17
ﺮ
ﻰ
ﻮص ا
ﻰ ا ﻜﺮ ا
وا ﺮاآ ،وا
ﺔ
ﻮ
ﺎت وا ﺮ ﺎت.
ﺔ ا ﺪرة
.8
ﺬ ا ﻮﺔ
وأ ﺎط،
ﺎ ﻜ
ﺮدات
ﺔ أهﺪاف ﺪر
ﺪا ﺔ ،وا
ا
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ
ﺪاد ﺔ وا ﺎ ﻮ ﺔ .و ﺮ ﺪ
ﺈ ﺮاد هﺎ :
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ
.1أهﺪاف
ﺪا ﺔ :
ا ﺮ ﺔا
-و ﺔ
ﺎ ﺪة ا
ﺬ ﻰ
ﺔ ا ﺮاءة و ﻬ ﻬﺎ
-و ﺔ
ﺎ ﺪة ا
ﺬ ﻰ
ﺔاﻜﺎﺔ
-و ﺔ
ﺎ ﺪة ا
ﺬ ﻰ
ﺔ ﻬ ا
-و ﺔ
ﺎ ﺪة ا
ﺬ ﻰا
ﺮا
ﺬ
ﻰ
و ﺔو
ا
ﺎ ﺪة
ﻮع
ﻬ
ادراك
ا
ﺔ
ﺰ ﺎ ﺮهﺎ
-و ﺔ
ﺬ
ﺎ ﺪة ا
ﻰ
ﺮف و ﺎ
ا
ﺔ
وأ ﻜﺎ ﻬﺎ
17ﺎ
،(1998ص183.
ﻮد
ﺮوف،
ﺎ
ا ﺮ ﺔ و ﺮا
ﺪر ﻬﺎ ) ﺮوت :دار ا ﺎ
،
و ﺔا
ﺬ ﺮف
ﺎ ﺪة ا
ا ﻮا
ﺮاب
-و ﺔ
ﺎ ﺪة ا
وا
ﺎت ا
-إآ ﺎب ا
ﻰ
ﺬ
ﺮﺔ ا ﻜ ا
ﺮا
ﺔ
ﺬ ا ﺪرة ﻰ ﺎء ا
ا
ا ﺬي
و ﺎ ﺮ
ﻰ
-إآ ﺎب ا
ﺬ ا ﺪرة
و ﺮ
ﻮﺎ
-
ا ﺆ ﺮة
ﺬ
ﻮﺪ ا
ﻰ ا
ﺎ هﻮ
ﺰ
ﺔ ا ﻜ ود ﺔ ا
ﺔ
ﺔ و
ا ﻜ ﺮ.
ا ذواق
وا
ﺎ ﺪر
ﺬ
ا
ﺔ
ا
ﺎ
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ
.2أهﺪاف
ا
ا ﺮ
ﺪاد ﺔ
وا ﺎ ﻮ ﺔ :
-
ﺎ ﺪة ا
ب ﻰ ﻮ أ ﻬ
-
ﺎ ﺪة ا
ب ﻰ ﻮ آﺎ ﻬ
-
ﺔ ﺪرة ا
ب ﻰ ﻬ ﺎ ﺮؤن ﻬ ﺎ د ﺎ
-
ﺔ ﺪرة ا
ﻮن ﻬ د ﺎ
ا
-ﺪر
ب ﻰ ﻬ ﺎ
ب ﻰاﺮ
ﻬ ا ﺎ ﺪة ا ﻮ ﺔ-
ا
ﺄ
ا ﺪ
أ ﺰاء ا ﻜ م
ا
ار ﺎ ﻬﺎ ﺎ
وا ﺮاءة وا ﻜ ﺎ ﺔ
ﻰ
ا ﺮاآ
-ادراك ا ﺮوق ا ﺪ ﺔ
وا ﺎرات وا
وا ﻜ ﺎت
-ا ﺪر
ﻰا
ﺎق وا
-
ﺰا
ﻮاب
ا
ﺄ
-
ﺰا
ﻮاب
ا
ﺄ
ﺔاﻜ ﺔ
-
ﺰا
ﻮاب
ا
ﺄ
ﻬﺎ ﺔ ا ﻜ ﺔ
ﺎل ا ﺎ
ا ﺮاآ
ا
ﺬوق ا ﺎ ﺪة ا ﻮ ﺔ -إآ ﺎب ا
باﺪ ﺔ
-إآ ﺎب ا
با ﻜﺮا
ﺪم ا ﺪ
ا ﻮا ﺪ.
ﻮص ا ﻮ ﺔ
ﻬ ا ﺔ
.18
ا هﺪاف ا ﺎ ﺔ
ا
ا ﺮ ﺔ
ﺎ أن
ﺎ
ﺔ
ﺮ ا
أهﺪاف ﺪر
ن ه ﺎك ﻮ ﺪ ا هﺪاف
ل ا
ﺎع،
وا ﻜ م ،وا ﺮاءة وا ﻜ ﺎ ﺔ.
هﺬ ا ﻮن ا أر ﺔ ه أرآﺎن ا
ﻬﺎ
ﺔ
ﺎم ا
ﺮى .ﺎ
ﺎ ﻮن ا
ﺪ ،و ﺎرئ
ﺎ
وأن ﻜﻮن
ﺎ ﺎ
18
ا ﺪ هﻮ ﺎ
ﺪ ،وآﺎ
ﺮورة
ا
ﺎل .وآ
ﺪث
ﺪ وآﺎ
ﺎ
ﺪا و ﺎر ﺎ
ﺮف :
ﺮ،
ﻮل ﺪر
،...ص 343
ﺎل ا ﻮي .وه
ﻬﺎ ﺆ ﺮ و ﺄ ﺮ
ﺮورة
ﺪث
ﺪ ،وا ﺎرئ ا ﺪ ،هﻮ
ﺪ ،وا ﻜ ﺎب ا ﺪ
ﺪا.
ﺪ
ﺮف وا
ا
هﺎ
ﺮ
ﺪرا
و ﺮف ﺎ ﺪ ﺪ ،وآ ه ﺎ
ﺮ،
وا
ﺎ
ﺔ
ا
ﺎ
ﺪ ا ﻮ
ﺔ ا ﺮب
ا ﺎ ﻬﺬ ا ،ا ﺬي آﺎن أول
-
ا ﻬﺮاء.19
ﺮف
ﺎء ا ﺮ ﺔ
آ ﺔ
ﺎ ﺔا
ﺔ ا ﺮ ﺔ،
ﺎ -أ ﻮ
ﺮف
ﺮف ﺄ
وأ ﻮال هﺬ ا
"ﺎ
ﺮف
إ ﺮا ﺎ و
ﺔ ا
ﻮد
ﺎء .وا
ﺔ" ه ه ﺔ ا ﻜ ﺔ .20
ﺎل ا
ا
أ ﺪ ا
ﻮ
:
ا
وي ا
ا
ﻮدة،
ا ﻮا ﺪ إ ﻰ أ ﺔ
إ ﻰ ﻬﺎ ،آﺎ
،وا
ﺮف ا
ﺔ ،وا
ا ﺎ
،إﻰ
،وا
ﺮ ذ ﻚ .و ﺎ
ﺎ ﺎ
ﻰ
ﺔ
ﺎن
ﻮل ،وا
ﻰا
ﺄ ﻮل ﺮف ﻬﺎ أ ﻮال أ ﺔ ا ﻜ ﺔ ،ا
و
،
ﺎء .21و ﺎء
ا
آ ﺎب
ﻰ أن
و ﺮﺔذﻚآ
ﻰ
ا ﺮ ﺎت ا ﺎ ﺔ
ﺈ ﺮاب
ا ﺪروس ا ﺮ ﺔ
ﺮ
ﺎ ﺮض ﻬﺎ .و ﻬﺬا ا
ا
:
ا ﻜ ﺔ هﻮ
ﺮ أ ﻜﺎم آﺎ
ﺮ
أو ا
ا
ﻬﺎ
ﺮ
ل.
ﺔ وا
ﺮف.22
ﺮف ا
ﺎ
ﻰ
:
ﺪ ا ﺮازق،
ﻮان ا ّﻈﺮف
ا ّﺮف )ا ﻜﻮ
:ﻜ ﺔا
،دت( ص
19هﺎرون
5
ا ّﺮف ،ص 7
،اّ
20ﺪ ا ﺮا
21أ ﺪ ا
ا ّﺮف )ا ﺎهﺮة :دن ،دت( ،ص1 .
ويّ ،ﺬ ا ﺮف
22
،ﺎ ا ّﺪروس ا ﺮ ّﺔ ) ﺮوت :ا ﻜ ﺔ ا ﺮ ﺔ2000 ،م( ص
ﻰا
207
ﻮ
ا ول:
آﺎ
اﻜ ﺔ إﻰ أ ﺔ
ﺮ وا ﻜ ﺮ ،وا
و ﺮ ذ ﻚ .وا ﺎ :
فا
ﺮا
ﺔ داء ا ﺎ
ﺔ وا
أ
هﺬ ا
و
أ ﺎ ا ﻜ ﺎت ا
ﻬﺎ ﺮض ﺁ ﺮ
ﺮ ﺎ
ا
ﻬﻮل
ل .و
ﺔ أ ﺎء :ا ﺪف وا ﺰ ﺎدة وا ﺪال وا
ﺪرس
ا
.و ﺎء ا
ﺮاﻜ ﺔ
ﻰ ،و
ﺔ
ﺮ
وا د ﺎم.
وا
ﺮ
ﻮ
ﺮ
ه ﺎ:
ﺎء ا ﻜ ﺔ ) ا
.1ا
ﺎل ا
.2ا
ﺎء ا
ﺮﺔ
ﻮ ﺪا ﺎ
ا هﺪاف ا ﺪر
د ﺎآﺎ
ﻮل ا
ﺎء ا ﺬ
وا
ﺮ ﺔ(
ﺪر
ه
ا ﻮ .إذن
ﺆن هﺬا ا
هﺬا ا
ﺔ
ا ﻜ أن ﺄ ﺬ
وا
آﺎ ﻮ
ا
ﻮر و ﺮه .
ﺎل ا ﻮ
"ا
ﺮ
ﺎ
ﺮ
أن
ﺪم
آﺎ ا
ﺈن ﺎ
" وأهﺪا
ا ﻮار إ ﻰ ا ﺪل .و
ﺮ
ا
أن ﺪم
ذوات ا ﻜ
ﻮ
رأي ا
ﺮ
ﻬﺎ
ﻰ
ﺮ ﺮآ
أن ﻜﻮن ﺪ ﺔ
ﺪ ا ﺮآ ،إ أ
ﺮ
ﻰ
ا
ﻮر
ﺮ .و ﺎل
ا
أ
أن ﺮآ
ﻜﻮن
آ ﺎب ا
ﺎ ا
ﻮر :
ذ ﻚ :ﺪ آﺎن
ا ﻮم ا ﺮ ﺔ
ﺮ
و ﺮﺔا
ﻰ
ء
ﺮ ﺔ أ ﻮا ا
ود ،
ﺎ ﺪم
ذآﺮ ا ﻮا
ﻮ
هﻮ ﺪ ﺪرب وار ﺎض
ﺎل ا
ﺎ
آ ﺎب ا
هﺬا ا
أه ا ﺮ ﺔ أ
ا
":أ
ﺎ ﺔ ،و ﻬ إ
ﻮ
ﺎل
ﺎق إ
ﺮاز
آ ﺎ ﺔ ،وا ه ﺪاء إ ﻰ
.3ﺮق ﺪر
ﺮ
ا
ﺮﺔ
ﺪا ﺎ
.
ﺎو ت
ﺎ ﺔ ،ﺈذا ﺎ
ﺄ
ﺎ
ﺪال
ﺮا
24
1993م( ،ص32 .
25
ا
ﺮف
ﺎ ،و ﺮا ﺎة ﺎ ﻮن ا ﺔ
ﺎ ﻬﺎ".25
ا ﻜ ﺔ وا
أن ا ﺰء ا آ ﺮ
ﺎ أن ﺎر
ا ﺎ
ور ﺎل
إ ﻰ أ ﺎد
ا
أ ﻮا ﻬ ،و ﻜ ﺮه ﻜﺎ ﺎ آ ﺮا.
ا ﻮا ﺪ و ﺪ ﺮى آ
ﺮ ﺔ
ا
ﻬﺎ
،
ا ّ ﺮ ) ﺮوت :دار ا ﺎق ا ﺪ ﺪة1993 ،م( ،ص31 .
ا ّﺮف ا ﺮ ؛ ﺄة ودرا ﺔ ) ﺮوت :ﻜ ﺔ ا ح،
ﺪ ا ﺎح،
ﺪ ا ﺎح ا ﺪ
ﻜ ﺮه ا ﺮ ﻮي
ﺔ
ﺮ ﻜ
ﻮر ،ا
ﺪ ﻬ
ﺪ
ا ﻮ ﻮل إ ﻰ ا ﺮ ﺔ
آ ﺮة ﺪر
ﻮ ،آﺎ ا
23إ
ﻬﺎ ،و
ﻬﺎ ا ﺮ ﻮن ﺪ ﺎ و ﺪ ﺎ
و ﺪ أن ا ﺮ ﺔ
ه ﺎك
أهﺪاف
" :
ا ﺎه وا ﺮق .و ﺪ أ
ا
ﺰان ا ﺮ ﺔ
ا ﻮا ﺪ
ﺮق ا ﺪر
ا
ﺎج إ
ا ﺰوا ﺪ ا ﺪا ﺔ
ا ﻮ ﻮ ﺎت ا ﻬﺎ ﺔ ا
إ
ﺄة
".24
ﺪ ا ﺎح ا ﺪ
ﻮ ا ﺎن وا
ﺮف ا ﺮ ؛
أ ﺪ ﺎﺔ ن
ﺮف أ ﻮل ا ﻜ م ا ﺮب
ﺮﺔا
ﻮ
ا ﺎ
ﺎس.23
آﺎا
ودرا ﺔ
و
ﻰ
إ
إ
،
ا ّﺮف ،ص 32 ...
ﺄ ﺮزوا ﺰا ﺎ ﺮ ﺔ ﺎ و ﻮب ا ﺮق ا
ا ﺮق ﻮف
ﺮا ﺎ
ا ﺮ ﺔا ﺎ ﺔا
ﺮى .و
:
ﺎ ﺔ
هﺬ ا ﺮ ﺔ
ا ﺮ ﺔ
ﻰ ﺎ
أه هﺬ
أ ﺪم
ﺪر
ﺮق ﺪر
ا ﻮا ﺪ.
ا ﻮا ﺪ ا ﺎ ﺔ
و ﺪ ﺎ ﺮ ﺪ ﺪر
ﺬ
ا
ﻮرهﺎ .ﺎل ﺎ
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ،
ا
ﺮ ﺎت وا ﻮا
ﻰ أ ﻮب
ا
،
ﻜ ت
ﻮد ":ﺪأ هﺬ ا ﺮ ﺔ ﺮض
ﺪم ا ﻮاهﺪ وا
ﺰز و ﺮ
ﺪم هﺬ
أذهﺎن ا
ﺔ ﻮ
ﺬ
ﻬﺎ و ﺪ ذ ﻚ
ﻬﺎ
ﺎ ت
ﻰ
ﺎ ﺔ".26
أ ﺎا
ﻮات ا
.1ﺮض ا
ا
ﺮا ﺔ ﺎ
:
ا ﺎ ﺪة ا ﺎ ﺔ ) ﺎ ﻮن -
ﺬ و ﺮح ا
ﺮﺔ-
ﺎت وا ﺎرات ا
ﺔ(
ﻰ
ﺔ
ﻚ
ا ﺎ ﺪة.
ا
.2
ا
ﺪة
.3ﻜ
ا
و
ﻚا
ﺬ
ﺪة
ﺔ.
ا ﺎ ﺪة
ﻜ ت
ﻮب هﺬ ا ﺮ ﺔ :
.1أ ﻬﺎ ﻮد ا
.2ﺪم ا
26
ﻜ ت
ﺪام ا ﺎ ﺪة
ﻮ ﺔ )أ ﺔ( و ﻮ
ﺎ
ﺬ ﻰا
ﺎد ﻰ ا
ﻮد ،
ﺎ
وا
وا
،...ص188.
آ ﺔ
ﺎآﺎة ا
ل
ا
ﺎء
ﻬﺎ.
ﻬ ا ﺪرة ﻰ ا ﻜﺎر وا ﺪ ﺪ
.3
.4أ ﻬﺎ ﺪأ ﺎ
ا ﺮ ﺔا
ﺮاء
ا
ودرا ﺔ ا
ﻬﺎ،
و ﻬ
ﺮا ﺔ ا
ﺎ ﻬ .27
ﺎ ﺔ
ﺮا
ﺪ
ﺔ ا
ﺔ هﻮ ا ﺪ
ﺮ ﺔ أو
ﺆدي إ ﻰ
ا ﻮ ﻮل إ ﻰ إ ﻰ ﻜ
ﺔا
هﺬ ا ﺮ ﺔ
ﺎم
ا ﺮن ا
ا
ﺮت
ﻮ ﺎت ا ﺪ ﺔ،
،
ا
27
ص
ا
ا
2007
ﺎهﺪة ،ﺮق ﺪر ...أ
ﺎ
،...ص187.
ﻮد ،ﺎ
ﻰ
ر
ﺪر
ﻬ
ﺎرة
ﺮض ا ﺎدة ا ﺪ ﺪة،
ا ﺪ
هﺬ ا ﺎ ﺪة ﻰ ﺎدة
ﺮا ﺔ
ا ﺪر
ﺎ
-ﺮ ﺔ
ذ ﻚ ﺪأ ﺎ
ﺎل إ ﻰ
ﺔ:
28
آ
ﻬﺔ ا
ﻮ ﺎت ا ﺪ ﺔ،
ا ﺮ ﺔا
ا
ﺔ،
ﻰ ا ﺮ ﺔ ﻜﺮ ﺎ و
ﺮ .و ﺪ آﺎ
و ﺎر ﻬﺎ ﺎ
ا ﺎ
ﻬﺎ.28
وأ ﺎس هﺬ ا ﺮ ﺔ-آ ﺎ و ﺪ ا ﺎ
هﺮ ﺎرت ا
وا ﺎ
ﻰ ﺎ ﺪة أو ﺎ ﻮن .ﺪأ
ﺔ وا ﻮاهﺪ ا
ا ﺎ ﺪة ا ﻮ ﺔ ا
ا ﺰ ﺎت
ﺎ ﺪﺪ
ﺎ ﺔ
ﺮ
ﺎدة ا ﺪ ﺪة.
ا ﻮا ﺪ
ا
ﻮات
.1ﺪم ا
ﺎ
ﺪد
ﺔرﺎ
ﺮك
ﺔ ﺎ.
ﺎ ﺪ ا
.2
ا ﺎ ت ا ﺮد ﺔ ا
ﻬﺎ
ا
و ﻮ ﻬﻬ
ب
ﻰ ﻜ
درا ﺔ هﺬ ا ﺎ ت ا ﺮد ﺔ
ﺔا
ﻮا ا ﺎ
ﻚا ﺎ ت
ﺮآﺔ
ا ﺮد ﺔ.
ﺎ ﺪا
.3
ﻰ
ﺎ
ﺔا
ا ﻮ
إ
ﺮآﺔ
ﺎ
ا ﻬﺎ ا ﺮ ﻮن
وا
ﺎج أو ا
إ ﻬﺎ
ﺔا
هﻮ ا ﺬي
ﺎ ﺔ ا
2007
30
31
24أ
ﺪى
ﺮا
ﻮات ا ﺪرس
ﻮا ﺔ
.
أ ﻮ ﻬﺎ
ﺮا ﺔ ،وه
:ا ﻬ ﺪ ،وا ﺮض ،وا ﺮ ،
ﺎط ،وا
ﻮب هﺬ ا ﺮ ﺔ :
ﺔ
.30و
ﺎرآﺔ ا
ا ﺪرس ؛ ن ا
ﺬ
ﺪم ﺪرس و ﻮازن و ﺎرن
ﺎج ﺮآ ﺰهﺎ
ﺮ ا ﺮام " ،ﺮق ا ّﺪر
ﺮ ا ﺪ ،ﺮوق ﺪر
ﺎهﺪة ا
ﺔ ﺎ
.29
ﺪر ﻬ .وهﺬ
ﺪرات ا ﺪر
29
ﺎرة ﺎ ﺔ
ا ﺎ ت.ا ﺄآﺪ
و ﺪ ﺪد ا ﻬﺎر ﺎ ﻮن
ا ﺮ ﺔ ا
ﺎ ﺔ
ﺮ ﺪا
أ ﺰا
ﻰا
دون ا ﻮا
ا ﺪ ﺪ وا
ﻜﺎر.31
ا ﺎ ﺔ"
ا
ﺮى
12 ،http//www.saiedi.comأ
، ...ص129.
ﺔ آﺎ ﺔ " ،ﺮق ﺪر
و ﻮﻰ
ﺎدة ا ﻮا ﺪ"
،http://www.badr1.com
وه ﺎك ﺮ
ﺬا ّ
ﺪر ا ﻮا ﺪ ﻬ ا ﺮوء ﺪى
ّﺔ
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ ّ ﺔ اﻹ
ﻬﺎر ﻬ ﻰ ا ﺮاءة
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ّﺔ و
ﺪم ﻜ ﺔ ﺮط ا ﺮوط ا ز ﺔ
ا ﺔا ﺮ ﺔ
ﻮل ﻰ ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﺔ ا و ﻰ
ر ا
إ ﺪاد :
ﺪ ا ﻜﻮر
103012026890 :
ا ّ ﺔ ا ﺮ ّﺔ آّ ّﺔ ا ّﺮ ّﺔ
ّﺔ ا ﻜﻮ ّﺔ
ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ اﻹ
ﺎآﺮ ﺎ 2007م 1427 /هـ
ﺬا
ﺪر ا ﻮا ﺪ ﻬ ا ﺮوء ﺪى
ﺔ
"دار ا ﺎرف" ا ﻮ ﺔ اﻹ
ﻬﺎر ﻬ ﻰ ا ﺮاءة
و
ا ﺎ
ﺎآﺮ ﺎ ا
ﺪر ﺔ
ﻮ ﺔ
إ ﺪاد :
ﺪ ا ﻜﻮر
103012026890
إ ﺮاف :
ا
)ا
ﺮف ا ول
ا
ﺮف ا ﺎ
ﺎذ ا ﺪآ ﻮر ﺰ ﺰ ﺮ ا ﺮازي ا ﺎ
ﺮ(
رﺎ ا ﺎ
ﺎ ﺔ ﺮ
ﺮ(
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ آ ﺔ ﻮم ا ﺮ ﺔ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ
هﺪا ﺔ اﷲ ا
1428هـ2007/م
)أ ﺪ
ﺪ
ﺬ ا ّ
اﻹ
ﺔا
ﻮ ﻮع " ﺪر
ﺪم هﺬا ا
ﺪى
ا ّﺎ
ّﺔ
ا ﺮاءة" إ ﻰ آ ﺔ ا ﺮ ﺔ
ﺎ ﺔ
ﺮ
ﻬﺎر ﻬ
هﺪا ﺔ اﷲ ا
ﻮم ا ﺎ
ﺎن .و ﺎل ا ﺎ
ا ﺮ ﺔ
ﺎرف" ا ﻮ ّ ﺔ
ﻮ ّﺔ و
ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ ،و ﺪ ﻮ
أ ﺎم
ا ﻮا ﺪ ﻬ ا ﺮوء
ﺪر ﺔ "دار ا
ﺎآﺮ ﺎ ا
ﺔا
ﺎن
ا ﺪر ﺔ ا ﺎ
ﻰ
ﺔ
4 ،أوآ ﻮ ﺮ 2007
ﺔ ا وﻰ
آ ﺔ
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ.
ﺎآﺮ ﺎ
4
أآ ﻮ ﺮ 2007
ﺔا
ا
ر
ﺔ
ﻜﺮ ﺮي ا
ﺔ
)أ.د\ د ﺪي ر ﺎدا ا ﺎ
ا ﺮازي ﺎ
)أ.د\ ﺰ ﺰ
ﺮ(
ﺮ(
ﻮا ا
اﻷول
ﺎن
ﺔ
ا ﺎ
ﺮ
)ا ﺪآ ﻮر ﺪوس\
)ا ﺪآ ﻮر ﺪوس\
ﺪ
ا ﺎر
ا ﻮه
ا ﺎ
ا ﺎ
ﺮ(
ﺮ(
ﻜﺮ و ﺪ ﺮ
ا
و
ـﺪ ﷲ رب ا ـﺎ
ﺔ ﻮة ا
ا ﺮ
وا
ا ـﺬي أ
و ﻰ ﺁ وأ
ﺎ أ
أ ﺎ ﺪ ،ﻮ ﻮد ا
هﺬا ا
ﻜﺮ اﷲ ا
ﻬ
ا ﺎ
ﺈ ﺎ ﺔ إ ﻰ أن
وا
ا ﻜﺮام وا ﻮ
ﻰ
أن ﻜ
ﺎ
ا ﺮوط ا ز ﺔ
ﻮل
ا ﺔا ﺮ ﺔ
آ ﺔ
ﻮم
هﺪا ﺔ اﷲ ﺎآﺮ ﺎ،
ﺎ ﺔ إ ﻬﺎء هﺬا ا
ﻰآﺎﺔ
م
ﺪ
ﻰ
ﺔ ا وﻰ ﻰ
ا ﺮ ﺔ وا
ـ ة وا
ﺎت ا ﻜ ﺮة
ﺎ ﺔ ﺮ
ﺎن وا
،أ ﺎ ﺪ.
ا ﺬي آﺎن ﺮ ﺎ
ا ﺪر ﺔ ا ﺎ
ﺎ
ﺔ وا ـﺎ ﺔ .وا
ﺔا
م
أن
ﺰم ا ﺎ
و ﺪون ﻮن اﷲ ﺎ ﻰ
.
ﺎح ا ﻜ ﺎ ﺔ
ﻚ
ﺰاء،
ﺪ ﺎء ا
ا ﺮاك ا ﺪر
ﺮص ا ﺎ
ﻰ
ﺪ ا ﻜﺮ وا ﺪ ﺮ ا ﻜ ﺮ إ ﻰ :
.1
ﺪآ ﺔ
ـ ﺔ
ر ﺪى ا ﺎ
.2
ﺮ.
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ ا ﺪآ ﻮرا ﺪوس
ـ ﺔر
ا ﻮهﺎب ا ﺎ
.3
ﻮم ا ﺮ ﺔ وا
ا
ﺎذ ا ﺪآ ﻮر د ﺪي
ـ ﺔا
ﺮ و ﻜﺮ ﺮ ز
ﺎذ ا ﺪآ ﻮر ﺰ ﺰ
را ﺎ
ا ﺎ
ﺮ
هﺬا ا
ا
.
ﻰ
ﻬﺎ
ا
ا ﺎ
ﺪ
ﺮ.
ﺮ ا ﺮازي ا ﺎ
ﺮ وأ ﺪ
إ ﺮاف ا ﺎ
آﺎﺔ
ـ
.4
أ
اﺬ
ﺎء ا ﺪر
ا
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ
ا ﺎج أ ﻮ
ا ﻮا ﺪ
ﻮص ا ﻜﺮ و
ا ﺎ
درا
ﺎ،
ا
ﻬ ﺎ ا ـﺎ ﺔ
أ ﻮا
ﻰ
ا
آ ﺎل
ﺔ؛ ﻮر ا ﺪ ،وﺁ
ﺎ ﺎ ،وأ ﺪ ﻮزان ،و ﺰ ﺰ ،وأ ﺪ
ﺎري،
ﺎري ،وإ ﺎ ﺮ ﺔ ،و أ ﻮن أ ﺮة،
ﺪة ،وﺁ ﺮون.
.9و
ا
و
ﺮاف ا ﺬ
ا ـ ﺎم
وأن اﷲ
ا
ﻮص ا ﻜﺮ
ح ا ﺎم ،و ﻮرآ ﺎ
وإ ﺎ
ﺮام
ﺔ.
ا ﺪ ،وأ ﺪي
وإ
ﺎ
ﻰ
ﻰ هﺬ ا ﺎ ﺔ.
أ ﺪ ﺎء ا ﺎ
.8
ﺔ ا
ا ـ ﺔ وا
ا ﺮ ﺔ وأ
ا ﺎ
وإ ﻮا
ﺎ
ر ﺎ أ
ا ﺰﺰ
ﻰ
ﺔ
ﺪ اﷲ.
.6و ﺪم ا ﺎ
.7أ
ﺮ ا ﺰاد ﺎ ﻮم وا ﺎرف
ﺮة.
ـ ﺔ ر
.5
ا ﻜﺮ ﺎء
ﺪ ﺎ ﻮا ﺰو ﺪ ا ﺎ
ا ﺔا ﺮ ﺔ
ﻜ
ﺄل اﷲ ﺎ ﻰ ا ﺎ
أ ﺮ ا
و
ﺎر ﻬﺎ ،ﺁ
ﺎ
ا
ـ
وا ﻬ
وا
ﺪ ﷲ.
ذآﺮه آ ﻬ .
أن
ﺰﻬ
ﺰاء
،وأن ﻜﻮن هﺬا ا
ا ﺔا ﺮ ﺔو
ﺎ
ﺎ ﺎ
ﺎ ﺔ
ﺎآﺮ ﺎ،
29
ﺮ 2007
ﺪ
ا ﻜﻮر
ﻮ ﺎت ا
ﻜﺮ و ﺪ ﺮ i .........................................................................
ا
iii ......................................................................
v .....................................................................
ﻮ ﺎت ا
ا ﺎب اﻷول
ﺪ ﺔ
1 ..................................................................
ﺎت ا
أ.
5 ................................................................
ب .ﻜ ت ا
ا ﻜ ت 5 ........................................................
.1
.2ﺪ ﺪ ا ﻜ ت 6 ............................................................
.3ﺎ ﺔ ا ﻜ ت6 ..........................................................
7 ...................................................................
ج .أهﺪاف ا
7 .....................................................................
د .ﻮا ﺪ ا
.ا ﺪرا ﺎت ا ﺎ ﺔ 8 ...............................................................
و .ﺮ ﺔ ا ﻜ ﺎ ﺔ 8 ...................................................................
ا ﺎب ا ﺎ
اﻹ ﺎر ا ﻈﺮي
أ .ﻬﻮم ﺪر ا ﻮا ﺪ 9 .........................................................
......................................................................... .1
ﺪر ا ﻮا ﺪ ا ﺮ ﺔ 9 .........................................
ﺮ
........................................................................ .2
وا ﺪ ا ﺮ ﺔ أ ﻬﺎ وأهﺪاف ﺪر ﻬﺎ 12.................................
........................................................................ .3
رق ﺪر ا ﻮا ﺪ 17........................................................
........................................................................ .4أ
ﺪر ا ﻮا ﺪ ا ﺮ ﺔ 22...........................................
ب .ﻬﺎرة ا ﺮاءة 23..................................................................
........................................................................ .1
ﻬﺎرة ا ﺮاءة 23......................................................
ﺮ
........................................................................ .2ا
ﻬﺎرات ا ﺮ ﺔ ﺎ ﺮاءة 25...............................................
........................................................................ .3
وا ﺎت ا ﺎرئ ا ﺎهﺮ 29...................................................
ا ﺎب ا ﺎ
ﺎه ا
30 ...................................................................
أ .ﻮع ا
وا ﺔ30 .........................................................
ا
ب.
ج .ﺎدر ا ﺎ ﺎت 31 ...............................................................
ا ﺎ ﺎت 32 .........................................................
د .أ ﻮب
.أ ﻮب ﺎ ﺔ ا ﺎ ﺎت 33 ......................................................
ا ﺎ ﺎت 34.........................................................
و .أ ﻮب
36..................................................................
ز .ﺮ ﺔ ا
ا ﺎب ا ﺮا
ﺎ ا
ﺪر ا ﻮا ﺪ
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف"
أ .ﻮرة ﻮ ﺰة
ﺔ
ا ﻮ ﺔا
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ 37........................................................
ا ﺎ 40........................
ب .ﺎدة ا ﺮاءة آ ﺎب ا ﺔ ا ﺮ ﺔ
ا ﺎ ﺎت 41..................................................................
ج.
........................................................................ .1ا
اﻮ
41.............................................................
........................................................................ .2ا
ا ر ﺎ 55..........................................................
ﺮ ا ﺎ ﺎت 57..................................................................
د.
ا ﺎب ا ﺎ
أ .ا
ب .ا
ﺮا
ا ﺎ ﺔ
ﺔ63.........................................................................
ﺮا ﺎت 64......................................................................
65.......................................................................
ا
ﺎت
اﻹ ﺮار
أ ﺮ أ ﺎ ا ﻮ أد ﺎ
ا
:
ر ا
103012026890 :
ا
و ﺎر
ا ﻮان
ﺪ ا ﻜﻮر
د :ﺮ
:آﺎرا
28 ،ﺎ ﻮ 1984
د ﻮل-آﺎ
ﺎوى ا ﻮ ﻰ
ﺄن هﺬا ا
ﺬا
وﻮ ﻮ
ا ﺎ
:ﺪر
ﺎ ﺈ ﺪاد و ﺪ
إﻰ
هﺪا ﺔ اﷲ ﺎآﺮ ﺎ ،وهﻮ آ
ذآﺮت
ﺎدرهﺎ و ﺮا ﻬﺎ ،وهﻮ
ﺎ
ﻮ
أﺎ
ا
ﻜﺎف -ﻮ
ا ﻮا ﺪ ﻬ ا ﺮوء ﺪى
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ و
ﺮ
ﺁ ﻮ -ﺮ
،وآﺬ ﻚ إذا و ﺪ
ﺎ.
-
ﻬﺎر ﻬ
ﺔا
ﺔ
ﻰ ا ﺮاءة،
أﺎ
ا ﺔ ا ﺮ ﺔآ ﺔا ﺮ ﺔ ﺎ ﺔ
أ ﻜﺎري ﺎ ﺪا ا
ا ﻮ ﻮع ،وأ ﺎ
ا
ﺄ ﻬﻮ
ﺎت ا
ﻮل
ﻰ
ﺎآﺮ ﺎ،
30
ﺮ 2007
ا ﺮر
ا ﺎ
) ﺪ ا ﻜﻮر(
ا ﺎب اﻷ ّول
ﺪ ﺔ
ﺎت ا
أ.
ا ﺮاءة ﻬﺎرة
ا
ﺎس ا ﺬي
وآ ﺎ ﺔ .و
ﻰ
أن ا ﺪرة
ﻜ أن
ا ﺮاءة
ﻜ
ﻜﻬﺎ ا ﺮد
ﺰات هﺬا ا
ﺮد
أن
وا ﺮاءة أه ﻬﺎ
ا
ﻬ
ا ﺮ ﺔ و ﻬﺬ
ا ﺪر ﺔ؛ ﺎ
ﺬ
ا
أه
ﻰ ا ﺮاءة
ا ﺬي
ا
ا ﺪ
.ﺎ
ﺎ ﺔ إ ﻰ هﺬا،
ﻜﺎ ﻬ
ﺮ
.وه
ﺎ
ﺪ ﺎ ﺎ ﺮ "ا ﺮأ".
ﺬ -ﺎ ﺔ
ﻬ
ا ﻮا
ﺎع وآ م
ا ﺮاءة ﺎدة ﺪاو ﺔ
ا ﻮ ﺔ ن آ ﺎ ا ﺰ ﺰ ا ﺪس
-
ﺎ ﺔ
ﺮوع ا ﺎط ا ﻮي
ه ﺎك ر
ا ﻬﺎرات ا
أ
ا ﻬﺎرات ا
ﺔ ا ﺮ ﺔ .ﻬ
أ
ﻮن أن
إ ﺪى أ ﺮاد
ا
ﺎ أداة ا
ﺪ ﻮا
واآ ﺎب
ا ﺎة
أي ﺎ ﺔ
ا ﻮا
ا ﺪرا ﺔ إ إذا ا
ا
ﺎ ﻮا ا
ﺮة ﻰ ﻬﺎرة ا ﺮاءة.
ا ﺮاءة ﺆد ﻬ إ ﻰ ا
ﺎع
ﺪم ا
وا ﻜ م وا ﻜ ﺎ ﺔ .و ﻜ
ﺔ ا
ﻚا
ﺬ
ﻮا أو ا ﻬﺎرات ا ﺮا ﺔ .إذا ﺎ
ﻬﺎرات ا ﺮاءة
ﻮ
أ
ا ﺪر ﺔ و ﺎر ﻬﺎ .ﺄ
ﺄ ﺬ ﺎ ﺎ
ﺎدة
آ
ا
ا
ﻜﺎ ﻬ
ﺬ
ﻮا ﻬﻬﺎ ا ﺎ
ﺮون ا
ﺔ
ﺪﺎ
ﺮ ﺄن
ا ﺮاءة .ﺎ هﻮ ا
ﻬﺮ؟.
ل درا ﻬ
ﺮا ﺎ
ﺎز أر
ﺮاءة آ
ﻮ ﺎت ﻮا ﻬﻬﺎ
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ ﺎ
ﺔ
ﻬﺎ ،وه :
.1
ﻮ ﺎت ا
ﻮى ا
.2
ﻮ ﺎت ا
ﻮى ا ﺮآ
.3
ﻮ ﺎت ا
ﻮى ا
ﺮ
.4
ﻮ ﺎت ا
ﻮى ا ﺪ
ﺎن ،ا ﻮ
ا ﺎﺔ
ا ﻜ أن
ﺎن ﺄن ا ﺮاءة ه أ ﺎس ا ﺎح
دآ ﻮر أ ﺪ ﺎرف
ا
ﺎ ﻬ ا ﻮ ﺔ دا
ﻰ ﻚ ا ه ﺔ
ﺔ ا
ﺪوث هﺬا ا
ﺬ
ﺎ ﻮن إ ﻰ
ﻮاد ا ﺪرا ﺔ.1
إن إ ﺪى ا
آ ﺮا
ﻬﺎ
ﺎ
ﻮد
ﺬ
ﺎت
ﻬ أن
ا
1ﻮد
2أ ﺪ ﺎرف ﺎز،
ﺎ ﺔ وا ﺮ ﺎ ﺔ ا ﺎم
ﻮ ﺎت
ﻮد
ﻮ
)(Phonetico
)(Syntatic
)(Morphological
)(Semanetix
2
ﺪر ا ﺔ ا ﺮ ﺔ ) ﺎ :دن1979 ،م( ،ص15 .
ﻬﺎ ) ﺎآﺮ ﺎ :ا دارة
ا ّ ﺔ ا ﺮ ّﺔ ﺮ ا ّﺎ
ﺔ1997 ،م( ،ص190-187 .
ﻮد ا
و ﺮ
ﺎ
ﻮد
ﺎء ا
ا
ا
ﺎن أن
ﻮن ﻬﺎ وا
.1ا
ﺄ
.2ا
ﺄ
إ ﺮاج ا ﺮوف
.3ا
ﺄ
ا ﻮ ﻮف
.4ا
ﺄ
أداء
أﺎا
وا
ﺎء ا
ا
ﺎب
ﺎره أو
ﻬ
ﺪ
أن
ﻮا
و
ﻬﺎ.3
ﺪ
ا
ﺔ
اﻜ م
ﺎن ﺮ
إﻰ
ﻬ أو ذآﺎ ﻬ .4
ﺬ
ﺮ ﺔ وا
ﻮص ا ﻜ ﻮ ﺔ .5ﺬا،
ﺪر ﻬ
ﻰ ا ﺮاءة وا
أ
ﺎب ،أن
ﺔأ
ا ﺪرا ﺔ ﻜ
ﺔ
ﺎ ا ﺔ ا ﺮ ﺔ .و ﺪرس ا ﺔ ا ﺮ ﺔ أن
ﺎر دا ﺎ أن ا ﻮا ﺪ و ﺔ و
أن ﻜﻮن ا ﻮاد ا
و
ﺪث
ﺎر ﻬﺎ ا
ﺮ ﻮا ا ﻮا ﺪ ،ن ا ﻮا ﺪ
و
ا ﻮا
ﺮاب
ﻮر ا ﺎ
ا ﺔ ه ا ﻮا ﺪ ا
ا
ﺬ
ﺔ:
ا
أ
ﻮى ا
ا ﺮاءة
ﺎ ﺔ.
ﺪم إ ﻰ ا
ﺔ ﻰ ﺎ ﺎ ﻬ ا ﺮا ﺔ ،و ﻬ ﻬ
3
ا ﺎن ،،ا ﻮ ،...ص123 .
4
ا ﺎن ،،ا ﻮ ،...ص124-123 .
5
ا ّ ﺔ ا ّﺔ و
ح ﺪا ﺪا ﺮ ،
ﻜ ﺔ ﺎن1981 ،م(
ﻬﺎ
ﺬ
ا ﻮا ﺪ ﻮاد
ﺔ ا ﺮف وا ﻬ
ا ّﻈﺮ ّﺔ وا ّ
) ﺮوت :
ﺮءون ﺮاءة
هﻮ ﻜ
ﺬ
ا
ﺔ ،ن ا ﻬﺪف ا ﺮ
ﺮاءة ا
و ﺪرس أن
ﻬﺎ
ﻬ
و
ﻮص ا ﻜ ﻮ ﺔ ﻬﺎ.6
ﺬ
أ ﺬ
ا ﻮا ﺪ
ا ﻜ ﺎت
ﺎ ﺰام
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ وا
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ
.1آ ﺎب "
ﺎ،
آ ا ﺪروس.
ﺔا
ﺔا
إ ﺪى ا ﺪارس ا
ﺔ ﺎآﺮ ﺎ .ﺪر ﻮا ﻬﺎ ا
آ ﺎب ا ﺔ ا ﺮ ﺔ ا
ﺎ
ﺮ ﺔ
إن ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ
ﺎ
ﺰ
درس ا ﺮاءة .وا ﺪرس ا ﺪ هﻮ ا ﺬي ﺄ ﺬ
ﺬ
و ﺮا ﺎة
ا ﺔ
ﺔ
ﺬ درس ا ﺔ ا ﺮ ﺔ .أ ﺎ
ﻚ ا ﺪر ﺔ ﻬ :
ﺪم
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ" ﺪآ ﻮر د .هﺪا ﺔ.
ا
.2آ ﺎب "ا ﺔ ا ﺮ ﺔ" ﺎ
.
.7 LKS Bahasa Arab .3
ﺮرت هﺬ ا ﺪر ﺔ ا ﻮ وا
ا ﺪرا ﺔ ا
ﺪر ﻬﺎ ا
ﺪر ﻬ ﺎ آ ﺎ ﺎل أ ﻮج
ا ﺮ ﺔو
ﺔ ﻬﺎر ﻬ
ﺮف ﺎد
ﺬ .وا ﺮض ا
ﺪ اﷲ
ا ﻮاد
ﺎ
ﻬ
أ ﺮاض
ﺬ ﺮاءة آ
ﻰ ﻬ ا ﺮﺁن ا ﻜﺮ .8و
،ﺮا
ﺪر
ا ّ ﺔ ا ﺮ ّﺔ ّﺎ
هﺬ
ﺎت أ ﺮى
6ﺪ ا ﺰ ﺰ إ ﺮاه ا
)ا ﺮ ﺎض :دن2002 ،م( ،ص35 .
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ ﺔ ا
7ﻮر هﺪا ﺔ ،ﺪرس ا ﺔ ا ﺮ ﺔ
ﺔ
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ :ا ﺎ ﺔ ا
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ ﺔ ا
8أ ﻮج ﺪ اﷲ ا ﺎج ،ر
ﺔ
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ :ا ﺎ ﺔ ا
ﺔ
ﺔ
ا
ا ﺮاءة
ﺮاض ا ﺮ ﻮة
ﺎل ور هﺎدي " :
ﺔ ا ﺪر
ل
ﺎ
ﺄ
ﺔ ﺪر ﻬ ﺎ ﻮم ﺎ ﻮ
ﺎت ا ﺎ ﺔ ﺮ ﺪ ا ﺎ
ا ﻮا ﺪ ﻬ ا ﺮوء ﺪى
ﻬﺎر ﻬ
ا ﻮ ّﺔ و
ب.
ﻜ تا
.1
ا
ﻜ ت
ﺎ
ا
ﻜ ت
ا
ﺎت
ﻰ
ﺎ
.1ﺪم اه ﺎم ا
و ﻮد ا ﺪا
ﺬا ّ
هﺬ ا
9
ا
ﺔ
ّﺔ
ﺎ
ا
ا ﺪر ﺔ
ﺔ ا ﺎ ﺮة
:
ﺬ
ﺬ
ﻜ ت ﺎ
.3ﺔ اه ﺎم آ
ا ﺮا ﺔ.
ﻜ
ﺪى ا
.2
ﺎآﺮ ﺎ
أن
ﺬ ﺎ ﻮا ﺪ.
ا
ا ّﺎ
ﻰ ا ﺮاءة".
ﺎ
و ﺮﺔا
ﻬﺎ
أن ﻮم ﺎ
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ ّ ﺔ اﻹ
ا
ﺮوا
" .9
ﻰا
" ﺪر
ﺪ
ﺮﺔ
ﺬ أن
ﻬﺎ.
ﻜ ت
هﺬ ا
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ وا
ﻰ
ﺮ ﺔ.
ا ﻮا ﺪ
ا ﺮاءة.
ﺎء ا
ﻮن ﻬﺎ وه
ﺮءون.
ا ﺪرس
ﺮا ﺎة ا ﻮا ﺪ
ﻮن ا ﻮا ﺪ
ا
ور هﺎدي ،ﺪرس
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ :ا ﺎ ﺔ ا
ﺎﺔ
ﺮف وا ﻮ
ﺔ
ا
ﺔ
ﺪم
ﺔ
ﺪر ﻬ
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ
ﺔ
و ﺮ ﻮن
ﺮح
ا ﻮي
ا ﻮا ﺪ
ا ﺮاءة.
ﺔ هﺆ ء ا
ﺬ
.4
ﺬ و ﻮن ا ﺎط
ﺔ ا ﻮا ﺪ
ا ﻜﺮة
ا ﺮا
ا ﻮا ﺪ.
ﺪﺪا
.2
ﻜ ت
ﺎ
ﺄ
ه ﺎك
ﻰ
ﺔ و
إﻰ ﺎ
،ﻮم ا ﺎ
ا ﻮ ﺔ وا
ﺎ ﺪ ا ﺎ
ﻮال إ ﺮاء ا
ﺮهﺎ وا ﻮ
و ﺎ
ﻜ ت ا ﺬآﻮرة
ﻜ ت آ ﺮة .ﺬا،
أهﺪاف
و
ا
ﺔ
ﺮ ﺔ
ﻰ ا ﺮآ ﺰ
ﻰ
و
:ﺪر
ا ﺎ
ا ﺎ ﺎت
ﻰ و
ﺪ ﺪهﺎ آ ﺎ
ا
ﻬﺮ ﺎ
أن
و
ﺪود
ﺎدة ا ﻮا ﺪ
ﺬ
ﻬﺎرة ا
ﺮاءة ﺎدة ا ﺔ ا ﺮ ﺔ ﻮ ﻮع "ا ﻬ ﺔ".
.3
ﺎ ﺔا
ا
ﻜ ت
ﺎ
ﺪد
ﺪﺪا
ا
.1إ ﻰ أي ﺪى
ﻜ تا ﺎ ﺔ
ﺔ ﻰا ﻮا
:
ﻮك ا ﺪرس و
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ وا
.2إ ﻰ أي ﺪى ﻬﺎرة ا
ﺎغ ا ﺎ
ا
ﻜ ت
ﺔ ﺪر
ﺬ
ﺮ ﺔ؟
ﺬ
ﻰ
ا ﻮا ﺪ
ﺮاءة
آ ﺎب ا ﺔ ا ﺮ ﺔ ﺪآ ﻮر د .هﺪا ﺔ ﻮ ﻮع "ا ﻬ ﺔ" ؟
.3ه
ﺪر
ا
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ وا
ﻬﺎرة
ﺮ ﺔ أ ﺮ دال
ﺬ ﻰ ا ﺮاءة ؟
ج .أهﺪاف ا
.1ا ﻬﺪف ا ﺎم
ﺎول ا ﺎ
ﺪر
ل هﺬا ا
ا ﻮا ﺪ
اﻜ
ﺪى
ﻬﺎرة ا ﺮاءة ﺪى
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف" ا ﻮ
ﺬا
ﺔ
ا ﺎ
ﺔ
ﺔ ا
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ.
.2اﻷهﺪاف ا ﺎ ﺔ
أ ﺎ ا هﺪاف ا ﺎ ﺔ
أ.
ﺮﺔ
وا
د.
هﺬا ا
ﺮ ﺔ ﺎدة ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ وا
ب.
ج.
ﻬ آﺎ
ﺪار ا ﺎ
ا
ﺮ ﺔ
ﺬ
:
هﺬ ا ﺪر ﺔ.
ﻰ درس ا ﻮ ﺔ
ﺮ ﺔ.
ﺮ ﺔ ﺪار
ﺮﺔ
ﺎح ﺪر
ﺪار ﻬﺎرة ا
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ وا
ﺬ
ﻰ
ﺮ ﺔ.
ا ﻮا ﺪ
ا ﺮاءة.
د .ﻮا ﺪ ا
.1أن ﻜﻮن هﺬا ا
ا ﻮ ﺔ وا
ﺮ ﺔ.
ﻮ ﺎ ﺮﻮﺎ ﻰ
ﺔ ﺪر
ا ﻮا ﺪ
.2أن ﻜﻮن هﺬا ا
ا ﻮ ﺔ وا
ﻮرة
ﺮ ﺔ و ﻬﺎر ﻬ
.3أن ﻜﻮن هﺬا ا
ﺎث ا
ﺎ
ﺮﺔ ا
ﻰ
و ﺔ
ﺔا
ﺬ
ﻬﺎ
ا ﻮا ﺪ
ا ﺮاءة.
ﺮ ﺔ
ا ﺎم
ﺎ
ﺮى.
هـ .ا ّﺪرا ﺎت ا ّﺎ ﺔ
ا ﺎ
وه ﺎك
آ ﻮا
ا ﻮ ﻮع "ا
.1ﺎم أ ﺎر ﺎ
ﻬﺎرة ا ﺮاءة ﺪى
"ا
ﻰ" ا ﻮ
ﺎم ا ﺪرا
.3و ﺎ
ﻚ ﻮ
ﺎآﺮ ﺎ"
ا ﺎ
ﺎم ا ﺪرا
ﺮﺔ ﺎ
ﺪر ﺔ ا ﻮ
ﺎم ا ﺪرا
ﺔ ا
ﻬﺎرة ا ﺮاءة
ﺪر ﺔ " ﻮر ا
.2005
ا ﻮ ﻮع "ا
ﺎب ا ﻮا ﺪ ﻬ ا ﺮوء ﺪى
،
ا ول
ﺪر ﺔ
ا ﻮ ﻮع " ﺪر
ﺔ" ﻮ ﻮر ﺎوى ا ﺮ ﺔ
ﻮ ﺎ
ا
ﺔ
ﺮ ﺔ
.2005
ﺬ ا
ا ﻮ
ﺎو ت
ﺬ ا
ﺔ ا
.2ﺎم ر ﺪ ﺎ
ﺪى
ا ﻮا ﺪ وا ﺮاءة ﻬ :
ﺔ
.2005
با
ﻬﺪ "ا
ﺔ
ا ﺎ
ﺪ ﺔ" ﺎ ﺮا
ح
ﻮر
.4و ﺎ
ﺮف
ا
ﺮ ﺔ("
.5و ﺪ ﺎم أ
ﺎم ا ﺪرا
ﺪ
ﻰ ﻬ درس ا
ﺬا
ﺮ ﺪى
ﺎوي ا ﺮ ﺔ"
ﺎ
.1997
ﻮ ﺪ
ا ﺎ
ا ﻮث ا ﺎ ﺔ ﺎ
هﺬا ا
ﺔ ا
ا ﺎ
ﺪم و
ا ﻮا ﺪ ﻬ ا ﺮوء ا ﻮ ﻮدة
ا ﻮ
ل اﺪ
ا ﻮ ﻮع "أ ﺎر ﻬﺎرة
ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﻮ ﺔ ﺪ
ا ول
ا ﻮ
.2004
ﺎدي ﺎ
ا ﺮاءة ا ﺮ ﺔ
و
ﺎ
ﻬ ا ﺔ ا ﺮ ﺔ
)درا ﺔ
ا ﺪرا
ا ﻮ ﻮع "أ ﺎر
ﺔ
،
ن
ﺔ ﺪر
ﺪر ﺔ "دار ا ﺎرف"
ﺎآﺮ ﺎ ا ﻮ ﺔ
ﻬﺎرة ا
ﺬ
ﻰ ا ﺮاءة.
و .ﺮ ﺔ ا ﻜ ﺎ ﺔ
آ ﺎ ﺔ ه ﺬا ا
ا
ا
ا ﺬي ﺮر
ﺪا ﺎ
ﺎ ﺔ ﺮ
ﻰا ﺪ
هﺪا ﺔ اﷲ ا
آﺎ ﺔ
ﺔ
ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ ،وهﻮ:
Pedoman Penulisan Skripsi Fakultas Ilmu Tarbiyah dan Keguruan
Universitas Islam Negeri Syarif Hidayatullah : Jakarta, 2007
ا ﺎب ا ّﺎ
اﻹ ﺎر ا ّﻈﺮي
أ.
ﻬﻮم ﺪر
ا ﻮا ﺪ
ﺪر
ا ﻮا ﺪ
.1ﺮ
ﻬ ﺔ ا ﺪر
ﺎ ﺔ آﺎ
ﻬ ﺔ ﻬ ﺔ،
أو ﺎ ﺔ،
ﺮف إ ﺮاه
ا
ﺪ ﺎ
ﺔا
ﺎ ﺮ ا ﺪر
ا ﺪرس و
وا ﺎ
ﻬﺎ
ﺬﻚ
ا هﺪاف ا ﺪر
ﺬ
ﺮ
ا ﺪر
ﺔ،
.
ﺬ وا
ﺎء وا ﻮار
ﺮﺔ ا
أو ﺎ ﺔ
ﺎ ﺮات.10
و
ا
ا ﺪر
ﻬﺬا ا ﻬﻮم
ﻮم ﻬﺎ ا ﺪرس
ا ﺪارس .و ﻜ ،
ا ﺪرس وا ﺪار
ﺪم ﺪ ﺔ
ﻰ ا
ا
ﺮي
ا ﺪار
ﺔ ا ﺪر
ه ﺎك أدوار ﻜ
.ه دور ا ﺪرس
ا ﺎرف ؟ وه دور ا ﺪار
ﺎت
ﺮد إ ﺎء ا
ﻮ ﺎت أو
ﻚا
ﻮ ﺎت أو
ﺮد
ا ﺎرف ؟.
و ﺪا ﺎ
ﻮ
آ ﺎب
ﻮل ﺪر
– ﺎوي أن
و ﻬﺔ ا
ﺮ ا
ﺔ
ﺮ ا ﺪ ﺔ .ا ﺪر
ﻮ ﺎت وا ﺎرف ،وإ ﺎ ﻮ
10إ ﺮاه
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ؛ ا ﺪائ -
ﺎ ﺮّ ،ﺪ ﺔ
ا ّﺮ ّﺔ ) ﺎن :دار
ﺮف ا ﺪر
ﺮ
ﺄ
ﻰ آﻮ
ﺎط
ﺎر1999 ،م( ،ص82 .
،ﻬﺪف
ﺮ ﺎت
إﻰ
ﺬ،
ﺔ ﺮ ﻮب ﻬﺎ ﺪى ا
ﻮم
هﺬا ا ﺎط وإدار .11و ﻰ هﺬا ﺈن
ا ﺪر
ﺔ إ ﺎء أو
ا
ﻰ وا ﺎ
ﻮ ﺎت ﻬ
ﻮل ا ﺪار
ﺄ
ا
ﺮى
إ ﺎء ا ﻮا
ﺎ
ﺪر
ودوا ﻬ و ﺎ ﺎ ﻬ وا ﺎ ﻬ و ﺎ
ﺎ ﻬ و ﻬﺎر ﻬ .
أﺎ
ا
ﺮ
ﻰ
ا ﻮا ﺪ ﻬﻮ
ﺎس وا
ﺎ ﺪة ،وا ﺎ ﺪة
وا ﺪ .وا ﺎ ﺪة ﻮ ﺎن:
ا ﻮع ا ول :ﺪ ﻜﻮن
ا ﻮع ا ﺎ
:ﺪ ﻜﻮن
ا ﻮ ،و ﻮا ﺪ ا
ﺎل
ﻰ
ﺔ ه
ﻮا ﺪ ا ﺪار.
ﺔ
ﻮﺔ
ﻮل ،و ﻮا ﺪ ا
ﺪا ﺮ ﺎ
ﻮا ﺪ ا
ﺮ ،و ﺎ أ
:ا ﺎ ﺪة ه
،و ﻮا ﺪ
ذ ﻚ.12
ﺔ
ﺔآ ﺔ
ﺰ ﻬﺎ.13
ﺎل أ ﻮن ا ﺪ ﺪاح ":ﻮا ﺪ ا ﺮ ﺔ هﻮ
أ ﻮال ا ﻜ ﺎت
ﺮدة و ﺮآ ﺔ ﺎ
ﻮل ﺪر
ﺮف
ﺔ ا ﻜ وا ﻜﺎ
ا ّ ﺔ ا ﺮ ّﺔ؛ ا ﺪائ -
ﻮ
– ﺎوي
11
ﺮ ا ﺔ،
)ا ﺮ ﺎض :ﻜ ﺔ ا ﺮ ﺪ2003 ،م( ،ص12 .
12
ﺪ اﷲ ا ﺰا " ،ﺎدة ا ﻮا ﺪ ا ﻬ ﺔ"
ﺪ ا
11 ،http//www.talkhesat.com.أ ﻮ ﻮس 2007
13
ﺪ ا ﺮ ﺎ ،آ ﺎب ا ّ ﺮ ﺎت ) ﺮوت :ﻜ ﺔ ﺎن (1990 ،ص177 .
ا
ا
ﺄ
ﻰ اﻜ م ا ﺮ
ﻮغ ا
".14
ا ﺮ ﺎت ا ﺎ ﺔ
ﺔ ﺪر
ﺮ ا ﺎ
ا ﻮا ﺪ )ا ﻮ ﺔ وا
ا ﺪارس أو ﺎ
ﻰ ﺎ
و
ﺬ
ا
ﺮات وه ﺎك
ا ﺪر
ﺮﺔ ا
إ ﻰ أذهﺎن ا
ﺪر
ﺮ ﺔ( ا
ﺮي
ﺮي
،أو ا ﺎ
أو ﺎ ﺔ ا
ﺔ إ
ا ﻮا ﺪ ه
ا ﺪرس
ﺎ ﺮات أو
ﻮ ﺎت أو ا ﺎرة
ﺎل ا
ﺬ.
.2ا ﻮا ﺪ ا ﺮ ّﺔ أ ﺎ ﻬﺎ وأهﺪاف ﺪر ﻬﺎ
ا ﻮا ﺪ ا ﺮ ﺔ إ ﻰ
أو
ا ﻮ:
و ﺮف
ا ﺮ
ﺮ
ﺔ و
ﺮف
ﺎﺪ ا ﻮ
ﺎ ،وآ ﺔ ﺎ
و ﻮ ﻬﺎ
اﻜ ﺔ
إ ﺮاب و ﺎء .و ﺮف ﺮاآ
وا
آ ﺔ ا ﺮآ
ﺎ
.15إذن ،ا ﻮ
اﻜ م
و
ﺎظ
،ﺮف
أ ﻮال ﺁ ﺮ
ا ﻜ م ،و ﺎ
ﺪ أو ﺄ ﺮ .و ﻮاء أآﺎن ا ﺪ وا ﺄ ﺮ ﺎ ﺰ أم
.
14أ ﻮان ا ﺪ ﺪاح،
2
15
أ
ا ﻮ وا
ﺮف :
2007
ﺮو ﺎ ﺪ " ،ﺮ
ﻮا ﺪ ا ﺮ ّﺔ ا ﺎ ّﺔ )ا ﺎهﺮة :ﻜ ﺔ ﺎن ،( 1992 ،ص.
اّ ﻮو ﺄ "
10 ،http://forum.amrkhaled.net
ا ﻮ -آ ﺎ ﻮل أه ا ﺔ -ﺎ ﻮن ﺄ
أن ﻜﻮن
اﻜ ﺔ
ا ﺎرة و ﺆدي
و ﻬﺪف
ا
ﺔ
ﺔ ،وا
ﺔ،
ا
ﻰ
ﺎهﺎ .16
ﺔ ا ﺪر
ﺎ ﺪر
ا ﻜ م و ﺎن ﺎ
أ ﺮاض
إﻰ
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ .وا هﺪاف
ﻮ ﺔ ،و
ا ﻮ
ﺪر
ﺪ ﺪة ﻬﺎ :
.1إدراك أه ﺔ ا ﻮ
ﺮ ﺎ ﻰ
ﺔ ا ﺔ ا ﺮ ﺔ و ﻮ ﻬﺎ
ا ﻮ
.2إدراك ﻮ
ا ﻜ ﺎن ا
ﺎ
.3إدراك ا
ا
ﺔ ا
ذﻚ
ا ﺎ
.5ﺪر
ﺔ.
ا ﻮ اﻮ
و ﺮوع ا ﺔ
ا ﻮي.
ت ا ﻮ ﺔ -أ ﺎ ﺎ -وا
ﺎ
ﺎ ﻬﺎ ا ﻜﺮ ﺔ،
ﺎب
ﺪ
ار ﺎح ﺪى ا ﺎرىء ﺪور ا
ا ﻜﺎ ﺔ.
ﺬ
ا
ﻜ
ءم
ا
ﻰ
ﻬ -ﺪ ﺎ و ﺮاءة وآ ﺎ ﺔ-
ﺪرج
وا ﻮي
ﻮاه ا
ﺎ ﺪي.
ﻰ اآ ﺎف ا
ﺮا ،-أو
16
ﻮﺔ
ا ﻜﺎ
.4ﻬ ا ﺪ
.6ا ﺪرة
ا
ا ﺎ
.
ﺎم ا ﻮي ا ﺎم ا ﺬي ﺪور
ﺄو ﻬ ا
ﺮى
ا
ﺔ ا ﺎن ا ﺮ
ا
،
ﺮ،
ﺎ
ﻮل ﺪر
أذ ﺎ ،أو
ﺄ ا ﻮي
ﺪ ا ﻮ ﻮع
،...ص .241
ﺪ
ﺎهﺪ -ﻜ ﻮ ﺎ-
ﺮ
ﺪ
ا ﺎدرة إ ﻰ
.
ﺪ
،إذا آﺎن ا ﻮ
ذ ﻚ.
.7إ ﺮاء ﺮوة ا
و ﺮاآ
ا ﺪروس وا
ا
ل ا
ا ﺎ
ﺪم
ﺮا
،
ﺪار
ﺎ
ﺮاء وا ﺎس.17
ﺮ
ﻰ
ﻮص ا
ﻰ ا ﻜﺮ ا
وا ﺮاآ ،وا
ﺔ
ﻮ
ﺎت وا ﺮ ﺎت.
ﺔ ا ﺪرة
.8
ﺬ ا ﻮﺔ
وأ ﺎط،
ﺎ ﻜ
ﺮدات
ﺔ أهﺪاف ﺪر
ﺪا ﺔ ،وا
ا
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ
ﺪاد ﺔ وا ﺎ ﻮ ﺔ .و ﺮ ﺪ
ﺈ ﺮاد هﺎ :
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ
.1أهﺪاف
ﺪا ﺔ :
ا ﺮ ﺔا
-و ﺔ
ﺎ ﺪة ا
ﺬ ﻰ
ﺔ ا ﺮاءة و ﻬ ﻬﺎ
-و ﺔ
ﺎ ﺪة ا
ﺬ ﻰ
ﺔاﻜﺎﺔ
-و ﺔ
ﺎ ﺪة ا
ﺬ ﻰ
ﺔ ﻬ ا
-و ﺔ
ﺎ ﺪة ا
ﺬ ﻰا
ﺮا
ﺬ
ﻰ
و ﺔو
ا
ﺎ ﺪة
ﻮع
ﻬ
ادراك
ا
ﺔ
ﺰ ﺎ ﺮهﺎ
-و ﺔ
ﺬ
ﺎ ﺪة ا
ﻰ
ﺮف و ﺎ
ا
ﺔ
وأ ﻜﺎ ﻬﺎ
17ﺎ
،(1998ص183.
ﻮد
ﺮوف،
ﺎ
ا ﺮ ﺔ و ﺮا
ﺪر ﻬﺎ ) ﺮوت :دار ا ﺎ
،
و ﺔا
ﺬ ﺮف
ﺎ ﺪة ا
ا ﻮا
ﺮاب
-و ﺔ
ﺎ ﺪة ا
وا
ﺎت ا
-إآ ﺎب ا
ﻰ
ﺬ
ﺮﺔ ا ﻜ ا
ﺮا
ﺔ
ﺬ ا ﺪرة ﻰ ﺎء ا
ا
ا ﺬي
و ﺎ ﺮ
ﻰ
-إآ ﺎب ا
ﺬ ا ﺪرة
و ﺮ
ﻮﺎ
-
ا ﺆ ﺮة
ﺬ
ﻮﺪ ا
ﻰ ا
ﺎ هﻮ
ﺰ
ﺔ ا ﻜ ود ﺔ ا
ﺔ
ﺔ و
ا ﻜ ﺮ.
ا ذواق
وا
ﺎ ﺪر
ﺬ
ا
ﺔ
ا
ﺎ
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ
.2أهﺪاف
ا
ا ﺮ
ﺪاد ﺔ
وا ﺎ ﻮ ﺔ :
-
ﺎ ﺪة ا
ب ﻰ ﻮ أ ﻬ
-
ﺎ ﺪة ا
ب ﻰ ﻮ آﺎ ﻬ
-
ﺔ ﺪرة ا
ب ﻰ ﻬ ﺎ ﺮؤن ﻬ ﺎ د ﺎ
-
ﺔ ﺪرة ا
ﻮن ﻬ د ﺎ
ا
-ﺪر
ب ﻰ ﻬ ﺎ
ب ﻰاﺮ
ﻬ ا ﺎ ﺪة ا ﻮ ﺔ-
ا
ﺄ
ا ﺪ
أ ﺰاء ا ﻜ م
ا
ار ﺎ ﻬﺎ ﺎ
وا ﺮاءة وا ﻜ ﺎ ﺔ
ﻰ
ا ﺮاآ
-ادراك ا ﺮوق ا ﺪ ﺔ
وا ﺎرات وا
وا ﻜ ﺎت
-ا ﺪر
ﻰا
ﺎق وا
-
ﺰا
ﻮاب
ا
ﺄ
-
ﺰا
ﻮاب
ا
ﺄ
ﺔاﻜ ﺔ
-
ﺰا
ﻮاب
ا
ﺄ
ﻬﺎ ﺔ ا ﻜ ﺔ
ﺎل ا ﺎ
ا ﺮاآ
ا
ﺬوق ا ﺎ ﺪة ا ﻮ ﺔ -إآ ﺎب ا
باﺪ ﺔ
-إآ ﺎب ا
با ﻜﺮا
ﺪم ا ﺪ
ا ﻮا ﺪ.
ﻮص ا ﻮ ﺔ
ﻬ ا ﺔ
.18
ا هﺪاف ا ﺎ ﺔ
ا
ا ﺮ ﺔ
ﺎ أن
ﺎ
ﺔ
ﺮ ا
أهﺪاف ﺪر
ن ه ﺎك ﻮ ﺪ ا هﺪاف
ل ا
ﺎع،
وا ﻜ م ،وا ﺮاءة وا ﻜ ﺎ ﺔ.
هﺬ ا ﻮن ا أر ﺔ ه أرآﺎن ا
ﻬﺎ
ﺔ
ﺎم ا
ﺮى .ﺎ
ﺎ ﻮن ا
ﺪ ،و ﺎرئ
ﺎ
وأن ﻜﻮن
ﺎ ﺎ
18
ا ﺪ هﻮ ﺎ
ﺪ ،وآﺎ
ﺮورة
ا
ﺎل .وآ
ﺪث
ﺪ وآﺎ
ﺎ
ﺪا و ﺎر ﺎ
ﺮف :
ﺮ،
ﻮل ﺪر
،...ص 343
ﺎل ا ﻮي .وه
ﻬﺎ ﺆ ﺮ و ﺄ ﺮ
ﺮورة
ﺪث
ﺪ ،وا ﺎرئ ا ﺪ ،هﻮ
ﺪ ،وا ﻜ ﺎب ا ﺪ
ﺪا.
ﺪ
ﺮف وا
ا
هﺎ
ﺮ
ﺪرا
و ﺮف ﺎ ﺪ ﺪ ،وآ ه ﺎ
ﺮ،
وا
ﺎ
ﺔ
ا
ﺎ
ﺪ ا ﻮ
ﺔ ا ﺮب
ا ﺎ ﻬﺬ ا ،ا ﺬي آﺎن أول
-
ا ﻬﺮاء.19
ﺮف
ﺎء ا ﺮ ﺔ
آ ﺔ
ﺎ ﺔا
ﺔ ا ﺮ ﺔ،
ﺎ -أ ﻮ
ﺮف
ﺮف ﺄ
وأ ﻮال هﺬ ا
"ﺎ
ﺮف
إ ﺮا ﺎ و
ﺔ ا
ﻮد
ﺎء .وا
ﺔ" ه ه ﺔ ا ﻜ ﺔ .20
ﺎل ا
ا
أ ﺪ ا
ﻮ
:
ا
وي ا
ا
ﻮدة،
ا ﻮا ﺪ إ ﻰ أ ﺔ
إ ﻰ ﻬﺎ ،آﺎ
،وا
ﺮف ا
ﺔ ،وا
ا ﺎ
،إﻰ
،وا
ﺮ ذ ﻚ .و ﺎ
ﺎ ﺎ
ﻰ
ﺔ
ﺎن
ﻮل ،وا
ﻰا
ﺄ ﻮل ﺮف ﻬﺎ أ ﻮال أ ﺔ ا ﻜ ﺔ ،ا
و
،
ﺎء .21و ﺎء
ا
آ ﺎب
ﻰ أن
و ﺮﺔذﻚآ
ﻰ
ا ﺮ ﺎت ا ﺎ ﺔ
ﺈ ﺮاب
ا ﺪروس ا ﺮ ﺔ
ﺮ
ﺎ ﺮض ﻬﺎ .و ﻬﺬا ا
ا
:
ا ﻜ ﺔ هﻮ
ﺮ أ ﻜﺎم آﺎ
ﺮ
أو ا
ا
ﻬﺎ
ﺮ
ل.
ﺔ وا
ﺮف.22
ﺮف ا
ﺎ
ﻰ
:
ﺪ ا ﺮازق،
ﻮان ا ّﻈﺮف
ا ّﺮف )ا ﻜﻮ
:ﻜ ﺔا
،دت( ص
19هﺎرون
5
ا ّﺮف ،ص 7
،اّ
20ﺪ ا ﺮا
21أ ﺪ ا
ا ّﺮف )ا ﺎهﺮة :دن ،دت( ،ص1 .
ويّ ،ﺬ ا ﺮف
22
،ﺎ ا ّﺪروس ا ﺮ ّﺔ ) ﺮوت :ا ﻜ ﺔ ا ﺮ ﺔ2000 ،م( ص
ﻰا
207
ﻮ
ا ول:
آﺎ
اﻜ ﺔ إﻰ أ ﺔ
ﺮ وا ﻜ ﺮ ،وا
و ﺮ ذ ﻚ .وا ﺎ :
فا
ﺮا
ﺔ داء ا ﺎ
ﺔ وا
أ
هﺬ ا
و
أ ﺎ ا ﻜ ﺎت ا
ﻬﺎ ﺮض ﺁ ﺮ
ﺮ ﺎ
ا
ﻬﻮل
ل .و
ﺔ أ ﺎء :ا ﺪف وا ﺰ ﺎدة وا ﺪال وا
ﺪرس
ا
.و ﺎء ا
ﺮاﻜ ﺔ
ﻰ ،و
ﺔ
ﺮ
وا د ﺎم.
وا
ﺮ
ﻮ
ﺮ
ه ﺎ:
ﺎء ا ﻜ ﺔ ) ا
.1ا
ﺎل ا
.2ا
ﺎء ا
ﺮﺔ
ﻮ ﺪا ﺎ
ا هﺪاف ا ﺪر
د ﺎآﺎ
ﻮل ا
ﺎء ا ﺬ
وا
ﺮ ﺔ(
ﺪر
ه
ا ﻮ .إذن
ﺆن هﺬا ا
هﺬا ا
ﺔ
ا ﻜ أن ﺄ ﺬ
وا
آﺎ ﻮ
ا
ﻮر و ﺮه .
ﺎل ا ﻮ
"ا
ﺮ
ﺎ
ﺮ
أن
ﺪم
آﺎ ا
ﺈن ﺎ
" وأهﺪا
ا ﻮار إ ﻰ ا ﺪل .و
ﺮ
ا
أن ﺪم
ذوات ا ﻜ
ﻮ
رأي ا
ﺮ
ﻬﺎ
ﻰ
ﺮ ﺮآ
أن ﻜﻮن ﺪ ﺔ
ﺪ ا ﺮآ ،إ أ
ﺮ
ﻰ
ا
ﻮر
ﺮ .و ﺎل
ا
أ
أن ﺮآ
ﻜﻮن
آ ﺎب ا
ﺎ ا
ﻮر :
ذ ﻚ :ﺪ آﺎن
ا ﻮم ا ﺮ ﺔ
ﺮ
و ﺮﺔا
ﻰ
ء
ﺮ ﺔ أ ﻮا ا
ود ،
ﺎ ﺪم
ذآﺮ ا ﻮا
ﻮ
هﻮ ﺪ ﺪرب وار ﺎض
ﺎل ا
ﺎ
آ ﺎب ا
هﺬا ا
أه ا ﺮ ﺔ أ
ا
":أ
ﺎ ﺔ ،و ﻬ إ
ﻮ
ﺎل
ﺎق إ
ﺮاز
آ ﺎ ﺔ ،وا ه ﺪاء إ ﻰ
.3ﺮق ﺪر
ﺮ
ا
ﺮﺔ
ﺪا ﺎ
.
ﺎو ت
ﺎ ﺔ ،ﺈذا ﺎ
ﺄ
ﺎ
ﺪال
ﺮا
24
1993م( ،ص32 .
25
ا
ﺮف
ﺎ ،و ﺮا ﺎة ﺎ ﻮن ا ﺔ
ﺎ ﻬﺎ".25
ا ﻜ ﺔ وا
أن ا ﺰء ا آ ﺮ
ﺎ أن ﺎر
ا ﺎ
ور ﺎل
إ ﻰ أ ﺎد
ا
أ ﻮا ﻬ ،و ﻜ ﺮه ﻜﺎ ﺎ آ ﺮا.
ا ﻮا ﺪ و ﺪ ﺮى آ
ﺮ ﺔ
ا
ﻬﺎ
،
ا ّ ﺮ ) ﺮوت :دار ا ﺎق ا ﺪ ﺪة1993 ،م( ،ص31 .
ا ّﺮف ا ﺮ ؛ ﺄة ودرا ﺔ ) ﺮوت :ﻜ ﺔ ا ح،
ﺪ ا ﺎح،
ﺪ ا ﺎح ا ﺪ
ﻜ ﺮه ا ﺮ ﻮي
ﺔ
ﺮ ﻜ
ﻮر ،ا
ﺪ ﻬ
ﺪ
ا ﻮ ﻮل إ ﻰ ا ﺮ ﺔ
آ ﺮة ﺪر
ﻮ ،آﺎ ا
23إ
ﻬﺎ ،و
ﻬﺎ ا ﺮ ﻮن ﺪ ﺎ و ﺪ ﺎ
و ﺪ أن ا ﺮ ﺔ
ه ﺎك
أهﺪاف
" :
ا ﺎه وا ﺮق .و ﺪ أ
ا
ﺰان ا ﺮ ﺔ
ا ﻮا ﺪ
ﺮق ا ﺪر
ا
ﺎج إ
ا ﺰوا ﺪ ا ﺪا ﺔ
ا ﻮ ﻮ ﺎت ا ﻬﺎ ﺔ ا
إ
ﺄة
".24
ﺪ ا ﺎح ا ﺪ
ﻮ ا ﺎن وا
ﺮف ا ﺮ ؛
أ ﺪ ﺎﺔ ن
ﺮف أ ﻮل ا ﻜ م ا ﺮب
ﺮﺔا
ﻮ
ا ﺎ
ﺎس.23
آﺎا
ودرا ﺔ
و
ﻰ
إ
إ
،
ا ّﺮف ،ص 32 ...
ﺄ ﺮزوا ﺰا ﺎ ﺮ ﺔ ﺎ و ﻮب ا ﺮق ا
ا ﺮق ﻮف
ﺮا ﺎ
ا ﺮ ﺔا ﺎ ﺔا
ﺮى .و
:
ﺎ ﺔ
هﺬ ا ﺮ ﺔ
ا ﺮ ﺔ
ﻰ ﺎ
أه هﺬ
أ ﺪم
ﺪر
ﺮق ﺪر
ا ﻮا ﺪ.
ا ﻮا ﺪ ا ﺎ ﺔ
و ﺪ ﺎ ﺮ ﺪ ﺪر
ﺬ
ا
ﻮرهﺎ .ﺎل ﺎ
ا ﻮا ﺪ ا ﻮ ﺔ،
ا
ﺮ ﺎت وا ﻮا
ﻰ أ ﻮب
ا
،
ﻜ ت
ﻮد ":ﺪأ هﺬ ا ﺮ ﺔ ﺮض
ﺪم ا ﻮاهﺪ وا
ﺰز و ﺮ
ﺪم هﺬ
أذهﺎن ا
ﺔ ﻮ
ﺬ
ﻬﺎ و ﺪ ذ ﻚ
ﻬﺎ
ﺎ ت
ﻰ
ﺎ ﺔ".26
أ ﺎا
ﻮات ا
.1ﺮض ا
ا
ﺮا ﺔ ﺎ
:
ا ﺎ ﺪة ا ﺎ ﺔ ) ﺎ ﻮن -
ﺬ و ﺮح ا
ﺮﺔ-
ﺎت وا ﺎرات ا
ﺔ(
ﻰ
ﺔ
ﻚ
ا ﺎ ﺪة.
ا
.2
ا
ﺪة
.3ﻜ
ا
و
ﻚا
ﺬ
ﺪة
ﺔ.
ا ﺎ ﺪة
ﻜ ت
ﻮب هﺬ ا ﺮ ﺔ :
.1أ ﻬﺎ ﻮد ا
.2ﺪم ا
26
ﻜ ت
ﺪام ا ﺎ ﺪة
ﻮ ﺔ )أ ﺔ( و ﻮ
ﺎ
ﺬ ﻰا
ﺎد ﻰ ا
ﻮد ،
ﺎ
وا
وا
،...ص188.
آ ﺔ
ﺎآﺎة ا
ل
ا
ﺎء
ﻬﺎ.
ﻬ ا ﺪرة ﻰ ا ﻜﺎر وا ﺪ ﺪ
.3
.4أ ﻬﺎ ﺪأ ﺎ
ا ﺮ ﺔا
ﺮاء
ا
ودرا ﺔ ا
ﻬﺎ،
و ﻬ
ﺮا ﺔ ا
ﺎ ﻬ .27
ﺎ ﺔ
ﺮا
ﺪ
ﺔ ا
ﺔ هﻮ ا ﺪ
ﺮ ﺔ أو
ﺆدي إ ﻰ
ا ﻮ ﻮل إ ﻰ إ ﻰ ﻜ
ﺔا
هﺬ ا ﺮ ﺔ
ﺎم
ا ﺮن ا
ا
ﺮت
ﻮ ﺎت ا ﺪ ﺔ،
،
ا
27
ص
ا
ا
2007
ﺎهﺪة ،ﺮق ﺪر ...أ
ﺎ
،...ص187.
ﻮد ،ﺎ
ﻰ
ر
ﺪر
ﻬ
ﺎرة
ﺮض ا ﺎدة ا ﺪ ﺪة،
ا ﺪ
هﺬ ا ﺎ ﺪة ﻰ ﺎدة
ﺮا ﺔ
ا ﺪر
ﺎ
-ﺮ ﺔ
ذ ﻚ ﺪأ ﺎ
ﺎل إ ﻰ
ﺔ:
28
آ
ﻬﺔ ا
ﻮ ﺎت ا ﺪ ﺔ،
ا ﺮ ﺔا
ا
ﺔ،
ﻰ ا ﺮ ﺔ ﻜﺮ ﺎ و
ﺮ .و ﺪ آﺎ
و ﺎر ﻬﺎ ﺎ
ا ﺎ
ﻬﺎ.28
وأ ﺎس هﺬ ا ﺮ ﺔ-آ ﺎ و ﺪ ا ﺎ
هﺮ ﺎرت ا
وا ﺎ
ﻰ ﺎ ﺪة أو ﺎ ﻮن .ﺪأ
ﺔ وا ﻮاهﺪ ا
ا ﺎ ﺪة ا ﻮ ﺔ ا
ا ﺰ ﺎت
ﺎ ﺪﺪ
ﺎ ﺔ
ﺮ
ﺎدة ا ﺪ ﺪة.
ا ﻮا ﺪ
ا
ﻮات
.1ﺪم ا
ﺎ
ﺪد
ﺔرﺎ
ﺮك
ﺔ ﺎ.
ﺎ ﺪ ا
.2
ا ﺎ ت ا ﺮد ﺔ ا
ﻬﺎ
ا
و ﻮ ﻬﻬ
ب
ﻰ ﻜ
درا ﺔ هﺬ ا ﺎ ت ا ﺮد ﺔ
ﺔا
ﻮا ا ﺎ
ﻚا ﺎ ت
ﺮآﺔ
ا ﺮد ﺔ.
ﺎ ﺪا
.3
ﻰ
ﺎ
ﺔا
ا ﻮ
إ
ﺮآﺔ
ﺎ
ا ﻬﺎ ا ﺮ ﻮن
وا
ﺎج أو ا
إ ﻬﺎ
ﺔا
هﻮ ا ﺬي
ﺎ ﺔ ا
2007
30
31
24أ
ﺪى
ﺮا
ﻮات ا ﺪرس
ﻮا ﺔ
.
أ ﻮ ﻬﺎ
ﺮا ﺔ ،وه
:ا ﻬ ﺪ ،وا ﺮض ،وا ﺮ ،
ﺎط ،وا
ﻮب هﺬ ا ﺮ ﺔ :
ﺔ
.30و
ﺎرآﺔ ا
ا ﺪرس ؛ ن ا
ﺬ
ﺪم ﺪرس و ﻮازن و ﺎرن
ﺎج ﺮآ ﺰهﺎ
ﺮ ا ﺮام " ،ﺮق ا ّﺪر
ﺮ ا ﺪ ،ﺮوق ﺪر
ﺎهﺪة ا
ﺔ ﺎ
.29
ﺪر ﻬ .وهﺬ
ﺪرات ا ﺪر
29
ﺎرة ﺎ ﺔ
ا ﺎ ت.ا ﺄآﺪ
و ﺪ ﺪد ا ﻬﺎر ﺎ ﻮن
ا ﺮ ﺔ ا
ﺎ ﺔ
ﺮ ﺪا
أ ﺰا
ﻰا
دون ا ﻮا
ا ﺪ ﺪ وا
ﻜﺎر.31
ا ﺎ ﺔ"
ا
ﺮى
12 ،http//www.saiedi.comأ
، ...ص129.
ﺔ آﺎ ﺔ " ،ﺮق ﺪر
و ﻮﻰ
ﺎدة ا ﻮا ﺪ"
،http://www.badr1.com
وه ﺎك ﺮ