İpoteka predmetinin dig r öhd likl r üzr yüklü edilm m sini ə İpoteka qoyulan yaşayış sah si üzr qeydiyyatda olanlar İpoteka predmetinin ipotekaya qoyulmasına v

İSTİQAM TL Rİ Ə Ə 6. Borcalanın birg borcalanın g lirl rini t sdiq ed n ə ə ə ə ə s n dl r sas v g r varsa, lav iş yerind n arayış v ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə s.; 7. İpoteka predmetinin qiym tl ndirm aktı. ə ə ə İpotekanın r smil şdirilm si üçün t l b edil n s n dl r ə ə ə ə ə ə ə ə ə 1. İpoteka qoyulan yaşayış sah si üzr mülkiyy t hüququnu ə ə ə t sdiq ed n s n d dövl t reyestrind n çıxarış v texniki ə ə ə ə ə ə ə pasport t l b olunduqda; ə ə

2. İpoteka predmetinin dig r öhd likl r üzr yüklü edilm m sini ə

ə ə ə ə ə v m hdudiyy t olmadığını t sdiq ed n s n d; ə ə ə ə ə ə ə

3. İpoteka qoyulan yaşayış sah si üzr qeydiyyatda olanlar

ə ə haqqında arayış;

4. İpoteka predmetinin ipotekaya qoyulmasına v

ə m hk m d nk nar qaydada satılmasına dair rinarvadın, ə ə ə ə ə ə ipoteka predmetind qeydiyyatda olan dig r yetkinlik yaşına ə ə çatmış ail üzvl rinin notariat orqanlarına t qdim olunan ə ə ə razılığının sur ti. İpoteka predmetinin mülkiyy tçisi yetkinlik ə ə yaşına çatmamış ş xs olduqda, onun maraqları ç rçiv sind ə ə ə ə s lahiyy tli q yyumluq v himay çilik orqanlarının razılığının ə ə ə ə ə sur ti. ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə İpotekanın r smil şdirilm sind n sonra t qdim olunmalı ə ə ə ə ə s n dl r ə ə ə 1. İpoteka müqavil sinin Qarışıq müqavil v ipoteka kağızının sli ə ə ə ə v onların dövl t qeydiyyatından keçm sini t sdiql y n ə ə ə ə ə ə s n dl r; ə ə ə 2. Borcalanın h yatın ölüm halından v m k qabiliyy tinin ə ə ə ə ə itirilm sinin v ipoteka predmetinin sığortalanmasının v sığorta ə ə ə öd nişl rinin öd nildiyini t sdiql y n s n dl r; ə ə ə ə ə ə ə ə ə 3. Alınmış yaşayış sah sinin alqı-satqı müqavil sinin sür ti; ə ə ə 4. Yaşayış sah sinin satıcısının fiziki ş xsl r üçün ş xsiyy tini ə ə ə ə ə t sdiq ed n s n dl r. ə ə ə ə ə Borcalan f rdi sahibkar olduqda lav olaraq t qdim olunmalı ə ə ə ə s n dl r ə ə ə 1. Sahibkarın vergi orqanlarında qeydiyyatdan keçm si haqqında ə ş had tnam sur ti; ə ə ə ə 2. Vergi orqanları t r find n q bul olunmuş g lir vergisi v ya ə ə ə ə ə ə sad l şdirilmiş vergi b yannam si. ə ə ə ə Borcalan güz ştli kateqoriyaya aid olduqda lav olaraq t qdim ə ə ə ə olunmalı s n dl r ə ə ə 1. Güz ştli kateqoriyaya aid olmasını t sdiq ed n s n d. ə ə ə ə ə Qeyd etm k lazımdır ki, t qdim edil n s n dl rin h r birinin sur ti ə ə ə ə ə ə ə ə notarial qaydada t sdiq edilm lidir. ə ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə İpoteka krediti ld etm k üçün t l b edil n s n dl rin ə ə ə ə ə ə ə ə ə çoxluğu bir çox hallarda v t ndaşlar üçün keçilm z baryer ə ə ə funksiyasını yerin yetirir ki, bu hal halinin azt minatlı hiss si üçün ə ə ə ə daha ciddi probleml r yaradır. Bel ki, s n dl rin çoxluğu ə ə ə ə ə administrativ ng ll ri daha da artırır v b zi hallarda is süni imtina ə ə ə ə ə ə variantı yaradır. Bel fikirl şirik ki, bu tip neqativ halların qarşısını ə ə almaq m qs di il t l b edil n s n dl rin sayını azaltmaq ə ə ə ə ə ə ə ə ə mümkündür. N z r alsaq ki, hazırda elektron hökum tin yaradılması ə ə ə ə istiqam tind ciddi işl r görülüb v v t ndaşlar haqqında m lumat ə ə ə ə ə ə ə bazası formalaşdırılıb, bu s n dl rin b zil ri ipoteka ver n qurumlar ə ə ə ə ə ə t r find n elektron qaydada müraci t etm kl qısa zaman k siyind ə ə ə ə ə ə ə ə ld edil bil r. ə ə ə ə İpoteka prosesi yuxarıda qeyd edil n s n dl rin d t l b ə ə ə ə ə ə ə olunma ardıcıllığından göründüyü kimi, m rh l li ş kild h yata ə ə ə ə ə ə keçirilir. Bel ki, kredit almaq haqqında q rar ver n h r bir ş xs ə ə ə ə ə vv lc t sdiq edilmiş ş rtl r daxilind ş xsi imkanlarını ə ə ə ə ə ə ə ə qiym tl ndirm lidir. Çünki, t l b olunan ş rtl rd n h r hansı biri ə ə ə ə ə ə ə ə ə olmadıqda kreditin alınması mümkün deyil v bu m qs dl müvafiq ə ə ə ə qurumlara müraci t etm k s m r siz vaxt itkisin v sonradan ə ə ə ə ə ə ə ümidsizliy yol aça bil r. Yeri g lmişk n qeyd etm k ist yirik ki, ə ə ə ə ə ə ipoteka kreditini ail üzvl ri v yaxın qohumlarla birg qaydada da ə ə ə ə ld ed bil rl r. Bu zaman onlar “birg borcalan” adlandırılır. g r ə ə ə ə ə ə Ə ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə ş xsin m k haqqı kreditin geri qaytarılmasına kifay t etmirs bu ə ə ə ə ə zaman ail nin dig r üzvü v ya üzvl ri kreditin geri qaytarılması ə ə ə ə haqqında bank qarşısında öhd lik götür bil r ki, bu da onların birg ə ə ə ə problemi sayılan m nzil m s l sinin h llin köm k ed r. g ə ə ə ə ə ə ə ə Ə ə v t ndaşr ipoteka krediti almaq q rarı q bul edirs ipoteka krediti ə ə ə ə ə verm s lahiyy ti olan müv kkil kredit t şkilatına banka müraci t ə ə ə ə ə ə ed r k ilkin qiym tl ndirm d n keçm lidir. Bundan sonrakı ə ə ə ə ə ə ə m rh l h lledici m qam hesab edilir. Çünki, müraci t etdiyiniz ə ə ə ə ə ə kredit t şkilatı sizin t qdim etdiyiniz s n dl r sasında kredit ə ə ə ə ə ə qaytarma imkanlarınızı, ipotek edil n mlakın iqtisadi parametrl rini ə ə ə y ni, d y ri v v ziyy tinin qiym tl ndirilm sini h yata keçirir. ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Kredit t şkilatı m hz bu qiym tl ndirm d n sonra siz kredit verilib, ə ə ə ə ə ə ə verilm m si haqqında q rar q bul edir. g r siz kreditin verilm si ə ə ə ə Ə ə ə ə q rarı q bul edilirs , artıq ipoteka kreditinin r smil şdirilm sin ə ə ə ə ə ə ə başlanılır, m rh l üçün z ruri olan s n dl r toplanılır, kredit, ipoteka ə ə ə ə ə ə ə v sığorta müqavil l ri imzalanır v t sdiq edilir. Bu zaman yaranan ə ə ə ə ə hüquqlar dövl t qeydiyyatına alınır. M hz bundan sonra kreditin ə ə verilm si mümkündür. lb tt ki, mü yy n edilmiş ilkin öd niş ə Ə ə ə ə ə ə m bl ği öd nm li, öd niş mütl q bank yolu il h yata keçirilm lidir. ə ə ə ə ə ə ə ə ə İpotek edil n mlakın d y rinin dig r qalığı is ipoteka krediti ə ə ə ə ə ə m qs di il ayrılan v sait hesabına mlakın sahibin öd nmiş olur. ə ə ə ə ə ə ə Bel likl , mlak ipotek etdir nin adına s n dl şdirilmiş olur lakin, ə ə ə ə ə ə ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə kredit t şkilatı qarşısında ş xsin götürmüş olduğu öhd liyin icrası başa ə ə ə çatdıqdan sonra mlak üz rind tam s lahiyy t ş xs verilir. Y ni, ə ə ə ə ə ə ə ə öhd lik yerin yetirilm y n q d r mlakın satılması, başqasının ə ə ə ə ə ə ə ə adına keçirilm si v s. kimi hüquqlar yalnız kredit t şkilatının razılığı ə ə ə v iştirakı il mümkündür. ə ə İpoteka kreditinin ld edilm si üçün h yata keçiril n s n dl şm ə ə ə ə ə ə ə ə ə m liyyatlarının müdd ti Az rbaycan Respublikasının dig r ə ə ə ə ə qanunvericilik aktları il t nziml nir v aşağıdakı c dv ld mü yy n ə ə ə ə ə ə ə ə ə edilmiş minimum v maksimum müdd ti göst rilmişdir. ə ə ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə C dv l 2: ə ə İpoteka kreditinin r smil şdirilm si zamanı ayrı-ayrı ə ə ə s n dl rin ld edilm si üçün t l b edil n s n dl r ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə H r k tin adı ə ə ə Müdd t ə i Qanunvericilik Daşınmaz mlak üz rind hüquqların ə ə ə m hdudlaşdırılmasına yüklülüyün ə ə dair dövl t reyestrind n arayışın ə ə verilm sin gör ə ə ə Forma 1 5 iş günü “Daşınmaz mlakın dövl t ə ə reyestri haqqında” AR Qanun, Madd 5.3. ə Daşınmaz mlak üz rind mülkiyy t ə ə ə ə hüquqlarının dövl t qeydiyyatına ə alınması bar d ə ə çıxarışın verilm si ə 20 gün “Daşınmaz mlakın dövl t ə ə reyestri haqqında” AR Qanun, Madd 9.2 ə İpotekanın dövl t qeydiyyatına ə alınması 5 gün “Daşınmaz mlakın dövl t ə ə reyestri haqqında” AR Qanun, Madd 20.3 ə İpoteka kağızının dövl t qeydiyyatına ə alınması 3 gün “İpoteka kağızının dövl t ə qeydiyyatı Qaydaları” nın 2.2- ci b ndi ə İpoteka kağızının lav qeydiyyatı ə ə 2 gün “İpoteka kağızının dövl t ə qeydiyyatı Qaydaları” nın 3.3- cü b ndi ə İpoteka predmetinin qiym tl n- ə ə dirilm si ə 1-3 gün M nb :Az rbaycan Respublikası Dövl t İpoteka Fondu ə ə ə ə http:www.amf.cbar.az?azcontent92 İpoteka kreditl rinin alınması zamanı öd nilm li olan x rcl r h yata ə ə ə ə ə ə ə keçiril n h r k tl r üçün dövl t rüsumları, sığorta x rcl ri v ə ə ə ə ə ə ə ə ə ipoteka predmetinin qiym tl ndirilm si aiddir. Dövl t rüsumları ə ə ə ə d yişm y n x rcl rdir v “Dövl t rüsumu haqqında” Az rbaycan ə ə ə ə ə ə ə ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə Respublikasının Qanunu il mü yy n edilib. Aşağıdakı c dv l ə ə ə ə ə vasit si il ipoteka prosesind ayrı-ayrı h r k tl ri zamanı t l b ə ə ə ə ə ə ə ə ə olunan rüsumların m bl ği ks etdirilib. ə ə ə C dv l 3: ə ə İpotekanın alınması zamanı t l b edil n ayrı-ayrı ə ə ə h r k tl r dövl t rüsumu ə ə ə ə ə ə Aparılan h r k tin adı ə ə ə Rüsum AZN H r k ti ə ə ə aparan idar nin adı ə Dövl t ə rüsumu haqqında AR Qanunu Kredit müqavil l rinin t minatı ə ə ə kimi bağlanılan ipoteka müqavil l ri üçün ə ə 28 Notariat kontorları Madd 10.4.3 ə İpoteka krediti hesabına alınan yaşayış sah sin dair qarışıq ə ə müqavil formasında bağlanan alqı- ə satqı v ipoteka müqavil sinin ə ə t sdiqi üçün: ə Notariat kontorları Madd 10.4-1 ə Bakı ş h rind ə ə ə 110 dig r ş h r v rayonlarda ə ə ə ə 44 Qanunvericilikl n z rd tutulmuş ə ə ə ə güz ştli ipoteka krediti hesabına ə alınan yaşayış sah sin dair qarışıq ə ə müqavil formasında bağlanan alqı- ə satqı v ipoteka müqavil sinin ə ə t sdiqi üçün: ə Notariat kontorları Madd 10.4-2 ə Bakı ş h rind ə ə ə 55 dig r ş h r v rayonlarda ə ə ə ə 22 Daşınmaz mlak üz rind ə ə ə hüquqların m hdudlaşdırılmasına ə yüklülüyün dair dövl t ə ə reyestrind n arayışın verilm sin ə ə ə 10 Daşınmaz mlakın Ə Dövl t Reyestri ə Xidm ti ə Madd 26.6 ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə gör ə Forma 1 Daşınmaz mlak üz rind ə ə ə mülkiyy t hüquqlarının dövl t ə ə qeydiyyatına alınması bar d ə ə çıxarışın verilm si ə 30 Daşınmaz mlakın Ə Dövl t Reyestri ə Xidm ti ə Madd 26.1.1 ə İpotekanın dövl t qeydiyyatına ə alınması üçün 20 Daşınmaz mlakın Ə Dövl t Reyestri ə Xidm ti ə Madd 26.2 ə İpotekanın t krar v lav dövl t ə ə ə ə ə qeydiyyatına alınması üçün 10 Daşınmaz mlakın Ə Dövl t Reyestri ə Xidm ti ə Madd 26.4 ə Daşınmaz mlakın ipoteka il ə ə yüklülükd n azad edilm si ə ə 10 Daşınmaz mlakın Ə Dövl t Reyestri ə Xidm ti ə Madd 26.4 ə İpoteka kağızını t rtib ed n ş xsin ə ə ə imzasının t sdiqi üçün ə 0.25 Notariat kontorları Madd 10.16 ə İpoteka kağızının dövl t qeydiyyatı ə üçün 5 Qiym tli ə Kağızlar üzr ə Dövl t ə Komit si ə Madd 21.5 ə İpoteka kağızının lav qeydiyyatı ə ə üçün 2 Qiym tli ə Kağızlar üzr ə Dövl t ə Komit si ə Madd 21.6 ə M nb : Az rbaycan Respublikası Dövl t İpoteka Fondu ə ə ə ə http:www.amf.cbar.az?azcontent92 İpoteka h r k tl ri zamanı yaranan x rcl r c dv l 3-d t svir ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə edildiyi kimi, Bakı ş h rind 280.25 AZN, dig r ş h r v rayonlarda ə ə ə ə ə ə ə is 181.25 AZN t şkil edir. X rcl rd yaranan f rq notariat ə ə ə ə ə ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə kontorlarının Bakı ş h ri v dig r rayonlar arasında t tbiq etdiyi ə ə ə ə ə xidm t tarifl rinin d yişm sind n qaynaqlanır. Lakin, ipoteka ə ə ə ə ə götür nin öd m li olduğu x rcl r bununla bitmir. Bel ki, ipoteka ə ə ə ə ə ə predmetinin d y rl ndirilm si v sonradan onun sığorta etdirilm si, ə ə ə ə ə ə ipoteka götür nin özünün q za v x st likd n sığorta etdirilm si d ə ə ə ə ə ə ə ə bu sıraya daxil olan x rcl rd ndir. ə ə ə İpoteka predmetinin qiym tl ndirilm si zamanı öd nilm li olan xidm t haqqı ipoteka ə ə ə ə ə ə predmetinin sah sind n v m nsubiyy tind n asılı olaraq d yişir. ə ə ə ə ə ə ə g r ev 1-3 otaqlıdırsa 50-70 AZN, daha çox otaqlıdırsa 80-100 AZN, Ə ə f rdi yaşayış evidirs 100-120 AZN xidm t haqqı öd m lidir. ə ə ə ə ə Ipoteka prosesi zamanı yaranan sığorta x rcl ri is ld edil n ə ə ə ə ə ə kreditin m bl ğind n asılı olaraq d yişir. ə ə ə ə Bu zaman t tbiq edil n ə ə qaydaya gör f rdi q za v x st likl rd n sığorta kreditin ə ə ə ə ə ə ə ə m bl ğinin 0.5-0.7-i, ipoteka predmetinin sığortası is kreditin ə ə ə m bl ğinin 0.3-0.4-i miqdarında mü yy n edilir. Bel likl , g r ə ə ə ə ə ə ə ə v t ndaşın ld etdiyi ə ə ə ə kreditin m bl ği 50 min ə ə manatdırsa bu zaman 250- 350 manat m bl ğind ə ə ə q za v x st likl rd n ə ə ə ə ə ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə sığorta, 150-200 manat m bl ğind is ipoteka predmetinin sığorta ə ə ə ə haqqı öd nilm lidir. ə ə Yuxarıda qeyd etdikl rimizd n göründüyü kimi, ipoteka prosesi ə ə zamanı yaranan x rcl r t xmin n 580-830 AZN arasında d yiş ə ə ə ə ə ə bil r. X rcl rin d yişm sin s b b ipoteka krediti müraci t v ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə s n dl şm nin Bakı ş h ri v regionlarda olması, h mçinin ə ə ə ə ə ə ə ə kreditin m bl ğind n asılı olaraq d yişir. ə ə ə ə Sadaladığımız prosedur qaydalarını yerin yetirdikd n sonra kredit ə ə sizin adınıza ayrılır. Bundan sonrakı m rh l ipotek etdiril n m nzil d y rinin kredit ə ə ə ə ə ə ə t şkilatının öd m diyi m bl ği m nzil sahibinin adına köçürm k ə ə ə ə ə ə ə olur. Y ni, ilkin öd nişi bank yolu il öd miş olursan v dig r hiss ə ə ə ə ə ə ə is ld olunan kredit hesabına öd nilir. Bel likl m nzil s nin adına ə ə ə ə ə ə ə ə s n dl şdirilmiş olur. Baxmayaraq ki, mlak bankda kreditin girovu ə ə ə ə olaraq qeyd alınıb, s n m nzilin mülkiyy tçisi olursan. B z n ə ə ə ə ə ə insanlar düşünür ki, sad c öd niş bitdikd n sonra mülkiyy tçi ə ə ə ə ə hüququ ld edir. ə ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə Az rbaycanda İpoteka kreditl şm si r q ml rd ə ə ə ə ə ə ə Qeyd etdiyimiz kimi ölk mizd ipoteka kreditl rinin verilm sin ə ə ə ə ə 2006-cı ild n başlanılıb. Öt n 6 il rzind haliy veril n ipoteka ə ə ə ə ə ə ə kreditl rinin h cmi 420.19 milyon manat olub. 2013-cü ilin yanvar- ə ə avqust aylarında is 78.16 milyon manat m bl ğind ipoteka krediti ə ə ə ə verilib. Bel likl , AİF x tti il veril n kreditl rin ümumi h cmi ə ə ə ə ə ə ə 498.35 milyon manat olub. T bii ki, AİF yarandığı ilk günl rd ə ə ə maliyy imkanları çox az idi. Bel ki, 2006-cı ild fond haliy yalnız ə ə ə ə ə dövl t büdc sind n ayrılan 5.6 milyon manat v saiti t qdim edirdis , ə ə ə ə ə ə hazırda AİF-in maliyy l şm m nb l ri daha çoxdur v bunlara ə ə ə ə ə ə ə dövl t büdc sind n ayrılan v saitl r, AİF t r find n yenid n ə ə ə ə ə ə ə ə ə maliyy l şdirm n tic sind yaranan v saitl r v AİF-in ə ə ə ə ə ə ə ə ə yerl şdirdiyi istiqrazlardan ld edil n v saitl r aiddir. Fond vasit si ə ə ə ə ə ə ə il ipoteka kreditl şm sinin ill r üzr dinamikası aşağıdakı qrafikd ə ə ə ə ə ə göst rilmişdir. ə Qrafik 1 : AİF t r find n veril n ipoteka kreditl rinin ill r üzr ə ə ə ə ə ə ə dinamikası İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə 50 100 5.6 70.2 76.9 97.08 95.64 74.77 74.16 milyon manatla M nb : ə ə AİF-hesabatları sasında hazırlanıb ə Qrafikd n d göründüyü kimi qısa müdd t rzind ölk d ipoteka ə ə ə ə ə ə ə kreditl şm sinin h cmi t xmin n 15 d f d n çox artıb. Yalnız ə ə ə ə ə ə ə ə m lum qlobal maliyy böhranı il laq dar 2008-ci ild kreditl şm ə ə ə ə ə ə ə ə r smi olaraq dayandırılmışdı. Buna s b b faktiki maliyy qıtlığı yox, ə ə ə ə qlobal maliyy böhranına s b b olan sas amil kimi ABŞ v bir sıra ə ə ə ə ə Avropa ölk l rind ipoteka kreditl rinin geri qaytarılmasında yaranan ə ə ə ə problemin hesab edilm si idi. Başqa sözl des k, baş verrmiş böhran ə ə ə Az rbaycan hökum tini daha ehtiyatlı davranmağa vadar edirdi. Lakin, ə ə qısa müdd t sonra 2009-cu ild ipoteka kreditl şm si b rpa edildi v ə ə ə ə ə ə el h min il haliy 77 milyon manat m bl ğind kredit verildi. ə ə ə ə ə ə ə Hazırda Az rbaycanda ipoteka kreditl şm sinin ÜDM-d xüsusi ə ə ə ə ç kisi 0.8-dir. İpoteka kreditl rinin ÜDM-d ki h cmin gör ə ə ə ə ə ə ölk miz dünyada n son yerl rd n birini tutur. M s l n, ABŞ da ə ə ə ə ə ə ə müvafiq göst rici 69- , İsveçr d is 130- çatır. İpoteka ə ə ə ə ə ə kreditl rinin ÜDM-d ki xüsusi ç kisinin çoxluğu ölk nin sosial ə ə ə ə siyas tinin s viyy sini v v t ndaşların kreditl rd n istifad ə ə ə ə ə ə ə ə ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə imkanlarının genişliyin d lal t edir. Az rbaycanda is il rzind ə ə ə ə ə ə ə ipoteka kreditind n orta hesabla 3 min v t ndaş istifad edir. N z r ə ə ə ə ə ə ə alsaq ki, ölk mizd h r il t xmin n 45-50 min yeni ail qurulur v ə ə ə ə ə ə ə onların 85-ni g ncl r t şkil edir ipoteka kreditinin 2-3 min n f r ə ə ə ə ə ə şamil edilm si doğru deyil. V ziyy tin h miyy tliliyini n z r ə ə ə ə ə ə ə ə ə alaraq ipoteka m qs di il dövl t büdc sin ayrılan v saitl rin h cmi ə ə ə ə ə ə ə ə ə minimum 5 d f artırılmalıdır. Xatırlatmaq yerin düş r ki, 2013-cü ə ə ə ə ild dövl t büdc sind n AİF- ayrılan v saitin h cmi 40 milyon ə ə ə ə ə ə ə manat olub. Bundan vv lki ill rd d büdc d n fonda ayırmalar ə ə ə ə ə ə ə daha az 7-20 milyon manat h cmind olub. Lakin, n z r alsaq ki, ə ə ə ə ə hazırda sosial v ya adi ipoteka ş rtl rind kreditl r t klif etm k öz l ə ə ə ə ə ə ə ə bank sektorunun marağında deyil, dem k ki, dövl t büdc sind n bu ə ə ə ə sah y ayrılan v saitl rin h cminin artırılması vacibdir. Az rbaycan ə ə ə ə ə ə v t ndaşı üçün daha çox h miyy t k sb ed n ev probleminin h lli ə ə ə ə ə ə ə ə kimi bir m qs dl c mi 40 milyon v ya daha az v saitin ayrılması ə ə ə ə ə ə haqlı narazılıq doğurur. Halbuki, büdc x rcl m l rind s m r liliyi ə ə ə ə ə ə ə ə ə v m qs dliliyi t min etm kl AİF- ayrılan v saitl rin m bl ğini ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə d f l rl artırmaq mümkündür. Ümumiyy tl is AİF-in maliyy ə ə ə ə ə ə ə ə qaynaqları artırılmalı, beyn lxalq t crüb d daha çox istifad edil n ə ə ə ə ə ə sığorta fondlarının kreditl şm y c lb edilm si t min edilm lidir. ə ə ə ə ə ə ə Hazırda ipoteka kreditl ri üzr maliyy resurslarının dinamikası ə ə ə aşağıdakı qrafikd daha traflı v ill r üzr ks edilib. ə ə ə ə ə ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə Diaqram 1. İpoteka kreditl ri üzr maliyy resurslarının ə ə ə dinamikası, mln.AZN M nb : Az rbaycan Respublikası Dövl t İpoteka Fondu ə ə ə ə http:www.amf.cbar.azimagemanagerimagesstatistikaverilmis 20kreditler.JPG.JPG Göründüyü kimi, 2009-cu ild n etibar n AİF dünya maliyy ə ə ə bazarlarında öz istiqrazlarını yerl şdirm kl ipoteka proqramının ə ə ə maliyy l şdirilm si m qs di il v saitl r c lb etm y başlayıb. ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Lakin, istiqrazların yerl şdirilm sind n ld edil n v saitl r yalnız ə ə ə ə ə ə ə ə adi ipoteka kreditl rinin verilm sind istifad edil bil r. Bunun sas ə ə ə ə ə ə ə s b bi c lb edil n v saitl rin illik faiz d r c l rinin 7 v b z n ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə is 10 olmasıdır. İstiqrazlara gör faizl rin yüks k olması h min ə ə ə ə ə v saitl rin güz ştli ipoteka kreditl rinin verilm sind istifad ə ə ə ə ə ə ə edilm sini s m r siz edir. ə ə ə ə Diaqram 2. İpotekadan istifad ed nl rin yaş qrupları üzr ə ə ə ə bölgüsü 37.00 36.00 27.00 18-29 yaş 30-35-yaş 36 yaş və yuxarı Az rbaycanda ipoteka kreditl rinin ə ə böyük bir qismi 35 yaşına q d r olan y ni g nc ail l r verilib. ə ə ə ə ə ə ə halinin bu kateqoriyasına veril n kreditl rin h cmi ümumi ipoteka Ə ə ə ə kreditl şm sinin 73-ni t şkil edib, 27-i is 35 yaşdan yuxarı ə ə ə ə v t ndaşlara verilib. Yeri g lmişk n qeyd etm k lazımdır ki, ölk d ə ə ə ə ə ə ə ipoteka qanunvericiliyin sas n v t ndaşın güz ştli v ya adi ə ə ə ə ə ə ə ipotekadan y ni AİF t r find n maliyy l ş n yolla bir d f ipoteka ə ə ə ə ə ə ə ə ə krediti almaq hüququ var. Bu ş rt kommersiya ipotekasına aid edilmir. ə Kommersiya ipotekasının ş rtl ri is ağır olduğu üçün v t ndaşlar ə ə ə ə ə daha çox dövl t ipoteka proqramına müraci t etm y üstünlük verir. ə ə ə ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə İpoteka beyn lxalq t crüb d ə ə ə ə Qeyd etdiyimiz kimi, ipoteka kreditl rinin verilm sind sas ə ə ə ə m qs d insanların yaşam ş rtl rini inkişaf etdirm k, sosial ə ə ə ə ə probleml r dal tli h ll yolunu mü yy n etm k v v t ndaş-dövl t ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə münasib tl rind birincinin t bii haqlarına d st yi ifad etm kdir. ə ə ə ə ə ə ə ə M hz bu prizmadan yola çıxaraq XX srin vv ll rind n başlayaraq ə ə ə ə ə ə v hşi kapitalizmin zamanla daha yumşaq v sosial formaya doğru ə ə d yişm si ipoteka kreditl rinin inkişafına t kan verdi. Öt n srin 30- ə ə ə ə ə ə cu ill rind dünya iqtisadiyyatında v o cüml d n ABŞ-da baş ver n ə ə ə ə ə ə d rin iqtisadi depressiya v daha sonrakı dövrd Avropada ə ə ə infrastrukturun m hvi il n tic l n n qlobal müharib n tic d ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə yaşam ş rtl rini ciddi ş kild ağırlaşdırdı v daşınmaz mlak bazarı ə ə ə ə ə ə çökdü. Bel bir ş raitd dövl t ilk növb d daşınmaz mlak bazarındakı ə ə ə ə ə ə ə qarışıqlığı aradan qaldırmaq m qs di il hüquqi bazanı ə ə ə möhk ml ndirdi. Bel likl , ilk d f Q rbi Avropa dövl tl ri ipotek ə ə ə ə ə ə ə ə ə etdirilmiş daşınmaz mlakın kreditor t şkilat t r find n satılmasını ə ə ə ə ə qadağan etdi. İpotek etdirilmiş mlak yalnız m hk m q rarı il satıla ə ə ə ə ə ə bil rdi. Daha sonra is ABŞ konqresi Milli İpoteka İttifaqı “Fannie ə ə Mae”, M nzil İpoteka Kredit Korporasiyası “Freddi Mac”, Dövl t ə ə İpoteka Kredit Birliyi “Genni Mae” kimi t şkilatların t sis edilm si ə ə ə İSİM İqtisadi v Sosial İnkişaf M rk zi ə ə ə Yaxşı T ədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət İSTİQAM TL Rİ Ə Ə haqqında q rar q bul etdi ki, sonradan bu t şkilatlar ikinci ipoteka ə ə ə bazarının yaranmasında v inkişafında ciddi rol oynayır. Yaradılan ə hüquqi baza v atılan addımlar n tic sind dövl t bu sah y n zar ti ə ə ə ə ə ə ə ə ə öz üz rin götürmüş oldu. Ümumiyy tl is ABŞ-da ilk yığım ə ə ə ə ə c miyy ti 1831-ci ild yaradılan “Oxford Provident Building ə ə ə Assocation” hesab edilir. Bel likl , yaranmış ş rait dövl tl r t r find n h yata keçiril n ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ipoteka siyas tinin strateji h miyy tini daha da artırdı. Hazırda is ə ə ə ə ə ipoteka kreditl şm si hökum tl rin sosial siyas tind indiqator rolu ə ə ə ə ə ə oynayır. Günümüzd , dünyada ipoteka sisteminin iki t kmill şmiş modeli ə ə ə mövcuddur.

1. Sekuritizasiya Amerikan 2. Sosial Avropa