Uji Toksisitas Akut Ekstrak Etanol Daun Lidah Mertua (Sansevieria trifasciata Prain) Terhadap Mencit Jantan
Lampiran 1. Hasil persetujuan etik
50
Lampiran 2. Hasil identifikasi tumbuhan
51
Lampiran 3. Hasil potongan daun lidah mertua segar
Daun segar
Daun setelah dipotong
52
Lampiran 4. Gambar serbuk simplisia dan simplisia daun lidah mertua
Serbuk simplisia
Simplisia daun lidah mertua
53
Lampiran 5. Hasil pemeriksaan mikroskopik simplisia daun lidah mertua
Perbesaran 10x40
1
2
3
4
5
6
Keterangan: 1 = stomata tipe parasitik
2 = fragmen epidermis bentuk poligonal
3 = berkas pengangkut dengan penebalan spiral
4 = serabut sklerenkim
5 = kutikula
6 = kristal bentuk jarum
54
Lampiran 6. Bagan kerja penelitian
Daun lidah mertua
Dicuci, ditiriskan, dipotong menjadi
bagian kecil dan ditimbang sebagai
berat basah
Dikeringkan dalam lemari pengering
Simplisia
Ditimbang berat kering
Dihaluskan
Serbuk simplisia
Karakterisasi simplisia
− Makroskopik
− Mikroskopik
− Penetapan kadar air
− Penetapan kadar sari
yang larut dalam air
− Penetapan kadar sari
yang larut dalam etanol
− Penetapan kadar abu
total
− Penetapan kadar abu
yang tidak larut dalam
asam
Skrining Fitokimia
Pemeriksaan:
-Alkaloid
-Flavonoid
-Glikosida
-Saponin
-Tanin
-Steroid/triterpenoid
Ekstraksi
Diperkolasi dengan
etanol 96%
Perkolat
Diuapkan dengan
rotary evaporator
Ekstrak kental
Diuji toksisitas akut
Hasil
55
Lampiran 7. Contoh Perhitungan Dosis
Berat badan mencit 25 g dengan dosis EEDLM 4000 mg/kg bb
Dosis pemberian = 4000 mg/kg bb
= 4000 mg/1000 g x 25 g
= 100 mg
Jumlah yang diberikan pada mencit = 1% x BB
= 1% x 25 g
= 0,25 ml
56
Lampiran 8. Perhitungan pemeriksaan karakteristik serbuk simplisia
1. Perhitungan Penetapan Kadar Air
Kadar air simplisia =
x 100%
No
Berat sampel (g)
Volume awal (ml)
Volume akhir (ml)
1
5,010
1,4
1,7
2
5,014
1,7
1,95
3
5,008
1,95
2,20
a. Berat sampel = 5,018 g
Volume air
= 0,3 ml
Kadar air
= 0,3 x 100% = 5,99%
5,010
b. Berat sampel = 5,014
Volume air
= 0,25 ml
Kadar air
= 0,25 x 100% = 4,99%
5,014
c. Berat sampel = 5,008
Volume air
= 0,25 ml
Kadar air
= 0,25 x 100% = 4,99%
5,008
Kadar air rata-rata
= (5,99 + 4,99 + 4,99) % = 5,32%
3
57
Lampiran 8 (Lanjutan)
2. Perhitungan Penetapan Kadar Sari Larut dalam Air
Kadar sari =
x
100%
No
Berat sampel (g)
Berat cawan kosong (g)
Berat cawan sari (g)
1
5,012
43,092
43,281
2
5,008
47,496
47,625
3
5,011
46,204
46,375
a. Berat sampel = 5,012 g
Berat sari
= 0,189 g
Kadar sari
=
0,189 100
×
× 100% = 18,85%
5,012 20
b. Berat sampel = 5,008 g
Berat sari
= 0,129 g
Kadar sari
=
0,129 100
×
× 100% = 12,88%
5,008 20
c. Berat sampel = 5,011 g
Berat sari
= 0,171
Kadar sari
=
0,171 100
×
× 100% = 17,06%
5,011 20
Kadar sari rata-rata
= (18,85 + 12,88 + 17,06) % = 16,26%
3
58
Lampiran 8 (Lanjutan)
3. Perhitungan Penetapan Kadar Sari Larut dalam Etanol
Kadar sari =
x
100%
No
Berat sampel (g)
Berat cawan kosong (g)
Berat cawan sari (g)
1
5,010
43,156
43,257
2
5,004
47,578
47,668
3
5,009
46,082
46,178
a. Berat sampel = 5,010 g
Berat sari
= 0,101 g
Kadar sari
=
0,101 100
×
× 100% = 10,08%
5,010 20
b. Berat sampel = 5,004 g
Berat sari
= 0,090 g
Kadar sari
=
0,090 100
×
× 100% = 8,99%
5,004 20
c. Berat sampel = 5,009 g
Berat sari
= 0,096 g
Kadar sari
=
0,096 100
×
× 100% = 9,58%
5,009 20
Kadar sari rata-rata
= (10,08 + 8,99 + 9,58) % = 9,55%
3
59
Lampiran 8 (Lanjutan)
4. Perhitungan Penetapan Kadar Abu Total
Kadar abu total =
x 100%
No
Berat sampel (g)
Berat abu (g)
1
2,003
0,252
2
2,006
0,261
3
2,003
0,246
a. Berat sampel = 2,003 g
Berat abu
= 0,252 g
Kadar abu
= 0,252 x 100% = 12,58%
2,003
b. Berat sampel = 2,006g
Berat abu
= 0,261 g
Kadar abu
= 0,261 x 100% = 13,01%
2,006
c. Berat sampel = 2,003 g
Berat abu
= 0,246 g
Kadar abu
= 0,246 x 100% = 12,28%
2,003
Kadar abu total rata-rata = (12,58 + 13,01 + 12,28) % = 12,62%
3
60
Lampiran 8 (Lanjutan)
5. Perhitungan Penetapan Kadar Abu Tidak Larut Asam
Kadar abu tidak larut asam =
x 100%
No
Berat sampel (g)
Berat abu (g)
1
2,002
0,016
2
2,005
0,019
3
2,002
0,012
a. Berat sampel = 2,002 g
Berat abu
= 0,016 g
Kadar abu
= 0,016 x 100% = 0,8%
2,002
b. Berat sampel = 2,005 g
Berat abu
= 0,019 g
Kadar abu
= 0,019 x 100% = 0,95%
2,005
c. Berat sampel = 2,002 g
Berat abu
= 0,012 g
Kadar abu
= 0,012 x 100% = 0,6%
2,002
Kadar abu total rata-rata = (0,8 + 0,95 + 0,6) % = 0,78%
3
61
Lampiran 9. Alat dan bahan yang digunakan
Rotary Evaporator
Spuit dan Oral Sonde
Peralatan Bedah
62
Mikroskop
Kamera Mikroskop
Mencit
63
Lampiran 10. Uji toksisitas akut
Uji Panggung
Berjalan dengan perut
64
Lampiran 11. Hasil makroskopik organ
1. Makroskopik organ hati
CMC Na 0.5%
EEDLM 250 mg/kg bb
EEDLM 500 mg/kg bb
EEDLM 1000 mg/kg bb
EEDLM 2000 mg/kg bb
EEDLM 4000 mg/kg bb
65
Lampiran 11 (Lanjutan)
2. Makroskopik organ paru-paru
CMC Na 0.5%
EEDLM 250 mg/kg bb
EEDLM 500 mg/kg bb
EEDLM 1000 mg/kg bb
EEDLM 2000 mg/kg bb
EEDLM 4000 mg/kg bb
66
Lampiran 11 (Lanjutan)
3. Makroskopik organ jantung
CMC Na 0.5%
EEDLM 250 mg/kg bb
EEDLM 500 mg/kg bb
EEDLM 1000 mg/kg bb
EEDLM 2000 mg/kg bb
EEDLM 4000 mg/kg bb
67
Lampiran 11 (Lanjutan)
4. Makroskopik organ ginjal
CMC Na 0.5%
EEDLM 250 mg/kg bb
EEDLM 500 mg/kg bb
EEDLM 1000 mg/kg bb
EEDLM 2000 mg/kg bb
EEDLM 4000 mg/kg bb
68
Lampiran 11 (Lanjutan)
5. Makroskopik organ testis
CMC Na 0.5%
EEDLM 250 mg/kg bb
EEDLM 500 mg/kg bb
EEDLM 1000 mg/kg bb
EEDLM 2000 mg/kg bb
EEDLM 4000 mg/kg bb
69
Lampiran 12. Hasil pemeriksaan kadar Serum Glutamat Piruvat Transminase
(SGPT)
70
Lampiran 13. Hasil analisis data SPSS
Berat Badan pada Minggu I
Descriptives
Minggu1
95% Confidence Interval
for Mean
N
Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
Minimum Maximum
CMC Na 0.5%
5 35.0300
1.63268
.73016
33.0028
37.0572
33.77
37.67
EEDLM 250
5 33.6700
3.20599
1.43376
29.6892
37.6508
29.73
37.62
5 34.3980
3.47938
1.55603
30.0778
38.7182
31.25
39.82
5 33.5740
2.42128
1.08283
30.5676
36.5804
30.83
36.42
5 36.4706
2.62110
1.17219
33.2161
39.7251
33.77
40.75
5 35.4140
1.18614
.53046
33.9412
36.8868
34.27
37.02
30 34.7594
2.54288
.46427
33.8099
35.7090
29.73
40.75
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
Total
ANOVA
Minggu1
Sum of Squares
Between Groups
df
Mean Square
30.763
5
6.153
Within Groups
156.759
24
6.532
Total
187.522
29
71
F
Sig.
.942
.472
Berat Badan pada Minggu II
Descriptives
Minggu2
95% Confidence Interval
for Mean
N
Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
Minimum Maximum
CMC Na 0.5%
5 33.3580
1.17468
.52533
31.8994
34.8166
32.07
34.85
EEDLM 250
5 34.0720
3.26291
1.45922
30.0206
38.1234
28.95
37.45
5 35.6080
3.24961
1.45327
31.5731
39.6429
32.48
40.33
5 34.2840
2.96638
1.32661
30.6007
37.9673
31.67
38.72
5 37.4260
2.55662
1.14336
34.2515
40.6005
34.65
41.48
5 34.7100
2.18309
.97631
31.9993
37.4207
31.68
37.22
30 34.9097
2.77025
.50578
33.8752
35.9441
28.95
41.48
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
Total
ANOVA
Minggu2
Sum of Squares
Between Groups
df
Mean Square
51.801
5
10.360
Within Groups
170.752
24
7.115
Total
222.554
29
72
F
1.456
Sig.
.241
Berat Organ Hati
Descriptives
Berat hati
95% Confidence
Interval for Mean
N
CMC Na
Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
Minimum
Maximum
5
5.01260
.670469
.299843
4.18010
5.84510
4.337
5.890
5
5.83820
.626795
.280311
5.05993
6.61647
5.131
6.821
5
5.67820
.888080
.397162
4.57550
6.78090
5.108
7.255
5
5.18500
.484622
.216730
4.58326
5.78674
4.637
5.957
5
4.55768
.663150
.296570
3.73427
5.38109
3.426
5.062
5
5.38900
.434447
.194291
4.84956
5.92844
5.068
6.136
30
5.27678
.728699
.133042
5.00468
5.54888
3.426
7.255
0.5%
EEDLM 250
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM
1000 mg/kg
BB
EEDLM
2000 mg/kg
BB
EEDLM
4000 mg/kg
BB
Total
ANOVA
Berat hati
Sum of Squares
df
Mean Square
Between Groups
5.421
5
1.084
Within Groups
9.978
24
.416
15.399
29
Total
73
F
2.608
Sig.
.051
Berat Organ Paru-paru
Descriptives
Berat paru-paru
95% Confidence Interval
for Mean
N
Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
Minimum Maximum
CMC Na 0.5%
5 .55340
.123896
.055408
.39956
.70724
.450
.755
EEDLM 250
5 .56240
.063850
.028555
.48312
.64168
.469
.638
5 .54780
.037050
.016569
.50180
.59380
.519
.603
5 .62620
.054815
.024514
.55814
.69426
.589
.722
5 .52740
.058449
.026139
.45483
.59997
.466
.594
5 .64180
.065686
.029376
.56024
.72336
.546
.725
30 .57650
.078707
.014370
.54711
.60589
.450
.755
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
Total
ANOVA
Berat paru-paru
Sum of Squares
df
Mean Square
Between Groups
.054
5
.011
Within Groups
.126
24
.005
Total
.180
29
74
F
2.036
Sig.
.110
Berat Organ Jantung
Descriptives
Berat jantung
95% Confidence Interval
for Mean
N
Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
Minimum Maximum
CMC Na 0.5%
5 .47080
.034456
.015409
.42802
.51358
.429
.511
EEDLM 250
5 .47600
.048182
.021548
.41617
.53583
.432
.534
5 .50020
.060952
.027259
.42452
.57588
.424
.575
5 .52420
.029575
.013226
.48748
.56092
.497
.563
5 .53540
.039342
.017594
.48655
.58425
.485
.574
5 .46880
.012853
.005748
.45284
.48476
.454
.485
30 .49590
.045466
.008301
.47892
.51288
.424
.575
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
Total
ANOVA
Berat jantung
Sum of Squares
df
Mean Square
Between Groups
.021
5
.004
Within Groups
.039
24
.002
Total
.060
29
75
F
2.532
Sig.
.056
Berat Organ Ginjal
Descriptives
Berat ginjal
95% Confidence Interval
for Mean
N
Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
Minimum Maximum
CMC Na 0.5%
5 1.31020
.118957
.053199
1.16250
1.45790
1.133
1.420
EEDLM 250
5 1.28280
.138299
.061849
1.11108
1.45452
1.093
1.482
5 1.33840
.217340
.097198
1.06854
1.60826
1.207
1.721
5 1.18940
.065733
.029397
1.10778
1.27102
1.144
1.305
5 1.23380
.130766
.058480
1.07143
1.39617
1.041
1.368
5 1.42460
.143608
.064224
1.24629
1.60291
1.282
1.635
30 1.29653
.150853
.027542
1.24020
1.35286
1.041
1.721
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
Total
ANOVA
Berat ginjal
Sum of Squares
df
Mean Square
Between Groups
.170
5
.034
Within Groups
.490
24
.020
Total
.660
29
76
F
1.662
Sig.
.182
Berat Organ Testis
Descriptives
Berat testis
95% Confidence Interval
for Mean
N
Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
Minimum Maximum
CMC Na 0.5%
5 .49580
.054057
.024175
.42868
.56292
.440
.578
EEDLM 250
5 .51340
.062348
.027883
.43598
.59082
.438
.601
5 .52800
.065426
.029259
.44676
.60924
.457
.611
5 .56680
.149939
.067055
.38063
.75297
.397
.760
5 .57280
.119723
.053542
.42414
.72146
.429
.720
5 .55600
.089931
.040218
.44434
.66766
.424
.653
30 .53880
.092514
.016891
.50425
.57335
.397
.760
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
Total
ANOVA
Berat testis
Sum of Squares
df
Mean Square
Between Groups
.024
5
.005
Within Groups
.224
24
.009
Total
.248
29
77
F
Sig.
.519
.759
Hasil Pengukuran Kadar ALT
Descriptives
Kadar ALT
95% Confidence Interval
for Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
N
Mean
Minimum Maximum
CMC Na 0.5%
3
52.67
20.841
12.032
.90
104.44
30
71
EEDLM 250
3
59.00
16.523
9.539
17.96
100.04
42
75
3
50.00
9.000
5.196
27.64
72.36
41
59
3
54.67
8.505
4.910
33.54
75.79
45
61
3
87.33
10.504
6.064
61.24
113.43
77
98
3 112.00
17.521
10.116
68.47
155.53
95
130
26.468
6.239
56.12
82.44
30
130
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
Total
18
69.28
ANOVA
Kadar ALT
Sum of Squares
df
Mean Square
Between Groups
9353.611
5
1870.722
Within Groups
2556.000
12
213.000
11909.611
17
Total
78
F
8.783
Sig.
.001
Multiple Comparisons
Kadar ALT
Tukey HSD
(I) Kelompok
(J) Kelompok
Perlakuan
Perlakuan
CMC Na 0.5%
95% Confidence
Interval
Mean Difference
Std.
(I-J)
Error
Sig.
11.916
.994
-46.36
33.69
2.667
11.916 1.000
-37.36
42.69
-2.000
11.916 1.000
-42.03
38.03
-34.667
11.916
.105
-74.69
5.36
-59.333*
11.916
.003
-99.36
-19.31
EEDLM 250 mg/kg
-6.333
Lower
Upper
Bound
Bound
BB
EEDLM 500 mg/kg
BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
*. The mean difference is significant at the 0.05 level.
79
50
Lampiran 2. Hasil identifikasi tumbuhan
51
Lampiran 3. Hasil potongan daun lidah mertua segar
Daun segar
Daun setelah dipotong
52
Lampiran 4. Gambar serbuk simplisia dan simplisia daun lidah mertua
Serbuk simplisia
Simplisia daun lidah mertua
53
Lampiran 5. Hasil pemeriksaan mikroskopik simplisia daun lidah mertua
Perbesaran 10x40
1
2
3
4
5
6
Keterangan: 1 = stomata tipe parasitik
2 = fragmen epidermis bentuk poligonal
3 = berkas pengangkut dengan penebalan spiral
4 = serabut sklerenkim
5 = kutikula
6 = kristal bentuk jarum
54
Lampiran 6. Bagan kerja penelitian
Daun lidah mertua
Dicuci, ditiriskan, dipotong menjadi
bagian kecil dan ditimbang sebagai
berat basah
Dikeringkan dalam lemari pengering
Simplisia
Ditimbang berat kering
Dihaluskan
Serbuk simplisia
Karakterisasi simplisia
− Makroskopik
− Mikroskopik
− Penetapan kadar air
− Penetapan kadar sari
yang larut dalam air
− Penetapan kadar sari
yang larut dalam etanol
− Penetapan kadar abu
total
− Penetapan kadar abu
yang tidak larut dalam
asam
Skrining Fitokimia
Pemeriksaan:
-Alkaloid
-Flavonoid
-Glikosida
-Saponin
-Tanin
-Steroid/triterpenoid
Ekstraksi
Diperkolasi dengan
etanol 96%
Perkolat
Diuapkan dengan
rotary evaporator
Ekstrak kental
Diuji toksisitas akut
Hasil
55
Lampiran 7. Contoh Perhitungan Dosis
Berat badan mencit 25 g dengan dosis EEDLM 4000 mg/kg bb
Dosis pemberian = 4000 mg/kg bb
= 4000 mg/1000 g x 25 g
= 100 mg
Jumlah yang diberikan pada mencit = 1% x BB
= 1% x 25 g
= 0,25 ml
56
Lampiran 8. Perhitungan pemeriksaan karakteristik serbuk simplisia
1. Perhitungan Penetapan Kadar Air
Kadar air simplisia =
x 100%
No
Berat sampel (g)
Volume awal (ml)
Volume akhir (ml)
1
5,010
1,4
1,7
2
5,014
1,7
1,95
3
5,008
1,95
2,20
a. Berat sampel = 5,018 g
Volume air
= 0,3 ml
Kadar air
= 0,3 x 100% = 5,99%
5,010
b. Berat sampel = 5,014
Volume air
= 0,25 ml
Kadar air
= 0,25 x 100% = 4,99%
5,014
c. Berat sampel = 5,008
Volume air
= 0,25 ml
Kadar air
= 0,25 x 100% = 4,99%
5,008
Kadar air rata-rata
= (5,99 + 4,99 + 4,99) % = 5,32%
3
57
Lampiran 8 (Lanjutan)
2. Perhitungan Penetapan Kadar Sari Larut dalam Air
Kadar sari =
x
100%
No
Berat sampel (g)
Berat cawan kosong (g)
Berat cawan sari (g)
1
5,012
43,092
43,281
2
5,008
47,496
47,625
3
5,011
46,204
46,375
a. Berat sampel = 5,012 g
Berat sari
= 0,189 g
Kadar sari
=
0,189 100
×
× 100% = 18,85%
5,012 20
b. Berat sampel = 5,008 g
Berat sari
= 0,129 g
Kadar sari
=
0,129 100
×
× 100% = 12,88%
5,008 20
c. Berat sampel = 5,011 g
Berat sari
= 0,171
Kadar sari
=
0,171 100
×
× 100% = 17,06%
5,011 20
Kadar sari rata-rata
= (18,85 + 12,88 + 17,06) % = 16,26%
3
58
Lampiran 8 (Lanjutan)
3. Perhitungan Penetapan Kadar Sari Larut dalam Etanol
Kadar sari =
x
100%
No
Berat sampel (g)
Berat cawan kosong (g)
Berat cawan sari (g)
1
5,010
43,156
43,257
2
5,004
47,578
47,668
3
5,009
46,082
46,178
a. Berat sampel = 5,010 g
Berat sari
= 0,101 g
Kadar sari
=
0,101 100
×
× 100% = 10,08%
5,010 20
b. Berat sampel = 5,004 g
Berat sari
= 0,090 g
Kadar sari
=
0,090 100
×
× 100% = 8,99%
5,004 20
c. Berat sampel = 5,009 g
Berat sari
= 0,096 g
Kadar sari
=
0,096 100
×
× 100% = 9,58%
5,009 20
Kadar sari rata-rata
= (10,08 + 8,99 + 9,58) % = 9,55%
3
59
Lampiran 8 (Lanjutan)
4. Perhitungan Penetapan Kadar Abu Total
Kadar abu total =
x 100%
No
Berat sampel (g)
Berat abu (g)
1
2,003
0,252
2
2,006
0,261
3
2,003
0,246
a. Berat sampel = 2,003 g
Berat abu
= 0,252 g
Kadar abu
= 0,252 x 100% = 12,58%
2,003
b. Berat sampel = 2,006g
Berat abu
= 0,261 g
Kadar abu
= 0,261 x 100% = 13,01%
2,006
c. Berat sampel = 2,003 g
Berat abu
= 0,246 g
Kadar abu
= 0,246 x 100% = 12,28%
2,003
Kadar abu total rata-rata = (12,58 + 13,01 + 12,28) % = 12,62%
3
60
Lampiran 8 (Lanjutan)
5. Perhitungan Penetapan Kadar Abu Tidak Larut Asam
Kadar abu tidak larut asam =
x 100%
No
Berat sampel (g)
Berat abu (g)
1
2,002
0,016
2
2,005
0,019
3
2,002
0,012
a. Berat sampel = 2,002 g
Berat abu
= 0,016 g
Kadar abu
= 0,016 x 100% = 0,8%
2,002
b. Berat sampel = 2,005 g
Berat abu
= 0,019 g
Kadar abu
= 0,019 x 100% = 0,95%
2,005
c. Berat sampel = 2,002 g
Berat abu
= 0,012 g
Kadar abu
= 0,012 x 100% = 0,6%
2,002
Kadar abu total rata-rata = (0,8 + 0,95 + 0,6) % = 0,78%
3
61
Lampiran 9. Alat dan bahan yang digunakan
Rotary Evaporator
Spuit dan Oral Sonde
Peralatan Bedah
62
Mikroskop
Kamera Mikroskop
Mencit
63
Lampiran 10. Uji toksisitas akut
Uji Panggung
Berjalan dengan perut
64
Lampiran 11. Hasil makroskopik organ
1. Makroskopik organ hati
CMC Na 0.5%
EEDLM 250 mg/kg bb
EEDLM 500 mg/kg bb
EEDLM 1000 mg/kg bb
EEDLM 2000 mg/kg bb
EEDLM 4000 mg/kg bb
65
Lampiran 11 (Lanjutan)
2. Makroskopik organ paru-paru
CMC Na 0.5%
EEDLM 250 mg/kg bb
EEDLM 500 mg/kg bb
EEDLM 1000 mg/kg bb
EEDLM 2000 mg/kg bb
EEDLM 4000 mg/kg bb
66
Lampiran 11 (Lanjutan)
3. Makroskopik organ jantung
CMC Na 0.5%
EEDLM 250 mg/kg bb
EEDLM 500 mg/kg bb
EEDLM 1000 mg/kg bb
EEDLM 2000 mg/kg bb
EEDLM 4000 mg/kg bb
67
Lampiran 11 (Lanjutan)
4. Makroskopik organ ginjal
CMC Na 0.5%
EEDLM 250 mg/kg bb
EEDLM 500 mg/kg bb
EEDLM 1000 mg/kg bb
EEDLM 2000 mg/kg bb
EEDLM 4000 mg/kg bb
68
Lampiran 11 (Lanjutan)
5. Makroskopik organ testis
CMC Na 0.5%
EEDLM 250 mg/kg bb
EEDLM 500 mg/kg bb
EEDLM 1000 mg/kg bb
EEDLM 2000 mg/kg bb
EEDLM 4000 mg/kg bb
69
Lampiran 12. Hasil pemeriksaan kadar Serum Glutamat Piruvat Transminase
(SGPT)
70
Lampiran 13. Hasil analisis data SPSS
Berat Badan pada Minggu I
Descriptives
Minggu1
95% Confidence Interval
for Mean
N
Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
Minimum Maximum
CMC Na 0.5%
5 35.0300
1.63268
.73016
33.0028
37.0572
33.77
37.67
EEDLM 250
5 33.6700
3.20599
1.43376
29.6892
37.6508
29.73
37.62
5 34.3980
3.47938
1.55603
30.0778
38.7182
31.25
39.82
5 33.5740
2.42128
1.08283
30.5676
36.5804
30.83
36.42
5 36.4706
2.62110
1.17219
33.2161
39.7251
33.77
40.75
5 35.4140
1.18614
.53046
33.9412
36.8868
34.27
37.02
30 34.7594
2.54288
.46427
33.8099
35.7090
29.73
40.75
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
Total
ANOVA
Minggu1
Sum of Squares
Between Groups
df
Mean Square
30.763
5
6.153
Within Groups
156.759
24
6.532
Total
187.522
29
71
F
Sig.
.942
.472
Berat Badan pada Minggu II
Descriptives
Minggu2
95% Confidence Interval
for Mean
N
Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
Minimum Maximum
CMC Na 0.5%
5 33.3580
1.17468
.52533
31.8994
34.8166
32.07
34.85
EEDLM 250
5 34.0720
3.26291
1.45922
30.0206
38.1234
28.95
37.45
5 35.6080
3.24961
1.45327
31.5731
39.6429
32.48
40.33
5 34.2840
2.96638
1.32661
30.6007
37.9673
31.67
38.72
5 37.4260
2.55662
1.14336
34.2515
40.6005
34.65
41.48
5 34.7100
2.18309
.97631
31.9993
37.4207
31.68
37.22
30 34.9097
2.77025
.50578
33.8752
35.9441
28.95
41.48
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
Total
ANOVA
Minggu2
Sum of Squares
Between Groups
df
Mean Square
51.801
5
10.360
Within Groups
170.752
24
7.115
Total
222.554
29
72
F
1.456
Sig.
.241
Berat Organ Hati
Descriptives
Berat hati
95% Confidence
Interval for Mean
N
CMC Na
Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
Minimum
Maximum
5
5.01260
.670469
.299843
4.18010
5.84510
4.337
5.890
5
5.83820
.626795
.280311
5.05993
6.61647
5.131
6.821
5
5.67820
.888080
.397162
4.57550
6.78090
5.108
7.255
5
5.18500
.484622
.216730
4.58326
5.78674
4.637
5.957
5
4.55768
.663150
.296570
3.73427
5.38109
3.426
5.062
5
5.38900
.434447
.194291
4.84956
5.92844
5.068
6.136
30
5.27678
.728699
.133042
5.00468
5.54888
3.426
7.255
0.5%
EEDLM 250
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM
1000 mg/kg
BB
EEDLM
2000 mg/kg
BB
EEDLM
4000 mg/kg
BB
Total
ANOVA
Berat hati
Sum of Squares
df
Mean Square
Between Groups
5.421
5
1.084
Within Groups
9.978
24
.416
15.399
29
Total
73
F
2.608
Sig.
.051
Berat Organ Paru-paru
Descriptives
Berat paru-paru
95% Confidence Interval
for Mean
N
Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
Minimum Maximum
CMC Na 0.5%
5 .55340
.123896
.055408
.39956
.70724
.450
.755
EEDLM 250
5 .56240
.063850
.028555
.48312
.64168
.469
.638
5 .54780
.037050
.016569
.50180
.59380
.519
.603
5 .62620
.054815
.024514
.55814
.69426
.589
.722
5 .52740
.058449
.026139
.45483
.59997
.466
.594
5 .64180
.065686
.029376
.56024
.72336
.546
.725
30 .57650
.078707
.014370
.54711
.60589
.450
.755
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
Total
ANOVA
Berat paru-paru
Sum of Squares
df
Mean Square
Between Groups
.054
5
.011
Within Groups
.126
24
.005
Total
.180
29
74
F
2.036
Sig.
.110
Berat Organ Jantung
Descriptives
Berat jantung
95% Confidence Interval
for Mean
N
Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
Minimum Maximum
CMC Na 0.5%
5 .47080
.034456
.015409
.42802
.51358
.429
.511
EEDLM 250
5 .47600
.048182
.021548
.41617
.53583
.432
.534
5 .50020
.060952
.027259
.42452
.57588
.424
.575
5 .52420
.029575
.013226
.48748
.56092
.497
.563
5 .53540
.039342
.017594
.48655
.58425
.485
.574
5 .46880
.012853
.005748
.45284
.48476
.454
.485
30 .49590
.045466
.008301
.47892
.51288
.424
.575
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
Total
ANOVA
Berat jantung
Sum of Squares
df
Mean Square
Between Groups
.021
5
.004
Within Groups
.039
24
.002
Total
.060
29
75
F
2.532
Sig.
.056
Berat Organ Ginjal
Descriptives
Berat ginjal
95% Confidence Interval
for Mean
N
Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
Minimum Maximum
CMC Na 0.5%
5 1.31020
.118957
.053199
1.16250
1.45790
1.133
1.420
EEDLM 250
5 1.28280
.138299
.061849
1.11108
1.45452
1.093
1.482
5 1.33840
.217340
.097198
1.06854
1.60826
1.207
1.721
5 1.18940
.065733
.029397
1.10778
1.27102
1.144
1.305
5 1.23380
.130766
.058480
1.07143
1.39617
1.041
1.368
5 1.42460
.143608
.064224
1.24629
1.60291
1.282
1.635
30 1.29653
.150853
.027542
1.24020
1.35286
1.041
1.721
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
Total
ANOVA
Berat ginjal
Sum of Squares
df
Mean Square
Between Groups
.170
5
.034
Within Groups
.490
24
.020
Total
.660
29
76
F
1.662
Sig.
.182
Berat Organ Testis
Descriptives
Berat testis
95% Confidence Interval
for Mean
N
Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
Minimum Maximum
CMC Na 0.5%
5 .49580
.054057
.024175
.42868
.56292
.440
.578
EEDLM 250
5 .51340
.062348
.027883
.43598
.59082
.438
.601
5 .52800
.065426
.029259
.44676
.60924
.457
.611
5 .56680
.149939
.067055
.38063
.75297
.397
.760
5 .57280
.119723
.053542
.42414
.72146
.429
.720
5 .55600
.089931
.040218
.44434
.66766
.424
.653
30 .53880
.092514
.016891
.50425
.57335
.397
.760
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
Total
ANOVA
Berat testis
Sum of Squares
df
Mean Square
Between Groups
.024
5
.005
Within Groups
.224
24
.009
Total
.248
29
77
F
Sig.
.519
.759
Hasil Pengukuran Kadar ALT
Descriptives
Kadar ALT
95% Confidence Interval
for Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
N
Mean
Minimum Maximum
CMC Na 0.5%
3
52.67
20.841
12.032
.90
104.44
30
71
EEDLM 250
3
59.00
16.523
9.539
17.96
100.04
42
75
3
50.00
9.000
5.196
27.64
72.36
41
59
3
54.67
8.505
4.910
33.54
75.79
45
61
3
87.33
10.504
6.064
61.24
113.43
77
98
3 112.00
17.521
10.116
68.47
155.53
95
130
26.468
6.239
56.12
82.44
30
130
mg/kg BB
EEDLM 500
mg/kg BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
Total
18
69.28
ANOVA
Kadar ALT
Sum of Squares
df
Mean Square
Between Groups
9353.611
5
1870.722
Within Groups
2556.000
12
213.000
11909.611
17
Total
78
F
8.783
Sig.
.001
Multiple Comparisons
Kadar ALT
Tukey HSD
(I) Kelompok
(J) Kelompok
Perlakuan
Perlakuan
CMC Na 0.5%
95% Confidence
Interval
Mean Difference
Std.
(I-J)
Error
Sig.
11.916
.994
-46.36
33.69
2.667
11.916 1.000
-37.36
42.69
-2.000
11.916 1.000
-42.03
38.03
-34.667
11.916
.105
-74.69
5.36
-59.333*
11.916
.003
-99.36
-19.31
EEDLM 250 mg/kg
-6.333
Lower
Upper
Bound
Bound
BB
EEDLM 500 mg/kg
BB
EEDLM 1000
mg/kg BB
EEDLM 2000
mg/kg BB
EEDLM 4000
mg/kg BB
*. The mean difference is significant at the 0.05 level.
79