Pengaruh Konsentrasi Zat Penstabil dan Konsentrasi Yoghurt Terhadap Mutu Permen Jelly Belimbing Wuluh
72
Lampiran 1. Data analisis bahan baku
A. Belimbing wuluh
Parameter Pengujian
Nilai
Kadar air (%)
96,1179
Total asam (%)
0,8951
Kadar vitamin C (mg/100g)
0,2099
B. Yoghurt
Parameter Pengujian
Nilai
Total asam (%)
0,8938
Total bakteri asam laktat (CFU/g)
1,43 x 108
Kadar protein (%)
3,2996
72
Universitas Sumatera Utara
73
Lampiran 2. Data pengamatan dan analisis kadar air (%) permen jelly belimbing
wuluh
Data pengamatan kadar air (%) permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
Jumlah
I
II
III
A1Y1
11,7205 11,4828 11,8739
35,0773
A1Y2
14,9655 14,8815 16,3455
46,1925
A1Y3
17,0480 18,1417 16,1746
51,3644
A2Y1
14,3804 13,7978 16,2575
44,4357
A2Y2
18,3284 16,0273 16,3209
50,6766
A2Y3
16,7354 18,0967 17,0919
51,9240
Rataan
11,6924
15,3975
17,1215
14,8119
16,8922
17,3080
A3Y1
17,5911
15,8890
17,4283
50,9085
16,9695
A3Y2
17,3045
17,0534
18,6052
52,9630
17,6543
A3Y3
A4Y1
A4Y2
A4Y3
Total
Rataan
20,1611
23,5729
22,5683
24,0830
20,6532
22,4184
23,9722
24,4186
19,6965
23,1218
25,2923
26,2764
60,5108
69,1130
71,8328
74,7781
659,7766
20,1703
23,0377
23,9443
24,9260
18,3271
Analisis sidik ragam kadar air permen jelly belimbing wuluh
F hitung
SK
db
JK
KT
Perlakuan
11
517,47
47,04
52,2699 **
A
3
438,17
146,06 162,2857 **
A Lin
1
394,91
394,91 438,7898 **
A Kuad
1
37,90
37,90
42,1152 **
Y
2
63,89
31,95
35,4956 **
Y Lin
1
63,51
63,51
70,5711 **
Y Kuad
1
0,38
0,38
0,4202
tn
AxY
6
15,41
2,57
2,8534
*
Galat
24
21,60
0,90
Total
35
539,07
Keterangan:
FK = 12091,8111
KK = 5,1764%
** = sangat nyata
* = nyata
tn = tidak nyata
F 0,05
2,22
3,01
4,26
4,26
3,40
4,26
4,26
2,51
F 0,01
3,09
4,27
7,82
7,82
5,61
7,82
7,82
3,67
73
Universitas Sumatera Utara
74
Lampiran 3. Data pengamatan dan analisis total bakteri asam laktat (log CFU/g)
permen jelly belimbing wuluh
Data pengamatan total bakteri asam laktat (log CFU/g)
wuluh
Ulangan
Perlakuan
I
II
III
A1Y1
5,1492
5,1703
5,1703
A1Y2
5,1875
5,1931
5,1931
A1Y3
5,2253
5,2330
5,2380
A2Y1
5,1614
5,1732
5,1761
A2Y2
5,1790
5,1875
5,2148
A2Y3
5,2041
5,2529
5,2480
A3Y1
5,1761
5,1847
5,1732
A3Y2
5,1847
5,2041
5,2068
A3Y3
5,2304
5,2577
5,2648
A4Y1
5,1875
5,1703
5,1847
A4Y2
5,1987
5,2068
5,2041
A4Y3
5,2330
5,2577
5,2695
Total
Rataan
permen jelly belimbing
Jumlah
Rataan
15,4897
15,5738
15,6964
15,5106
15,5813
15,7049
15,5340
15,5956
15,7529
15,5425
15,6096
15,7602
187,3516
5,1632
5,1913
5,2321
5,1702
5,1938
5,2350
5,1780
5,1985
5,2510
5,1808
5,2032
5,2534
5,2042
Analisis sidik ragam total bakteri asam laktat permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05 F 0,01
SK
db
JK
KT
Perlakuan
11
0,032131
0,002921 15,293239 ** 2,22
3,09
A
3
0,001699
0,000566
2,965282 tn 3,01
4,27
A Lin
1
0,001637
0,001637
8,570614 ** 4,26
7,82
A Kuad
1
0,000002
0,000002
0,007871 tn 4,26
7,82
Y
2
0,030249
0,015124 79,186860 ** 3,40
5,61
Y Lin
1
0,029232
0,029232 153,050646 ** 4,26
7,82
Y Kuad
1
0,001017
0,001017
5,323073 *
4,26
7,82
AxY
6
0,000183
0,000030
0,159345 tn 2,51
3,67
Galat
24
0,004584
0,000191
Total
35
0,036715
Keterangan:
FK = 975,0174
KK = 0,27%
** = sangat nyata
* = nyata
tn = tidak nyata
74
Universitas Sumatera Utara
75
Lampiran 4. Data pengamatan dan analisis total asam (%) permen jelly belimbing
wuluh
Data pengamatan total asam (%) permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
Jumlah
I
II
III
A1Y1
0,2945
0,2207
0,2944
0,8095
A1Y2
0,2969
0,2974
0,2952
0,8895
A1Y3
0,2952
0,2989
0,3737
0,9678
A2Y1
0,2976
0,2990
0,2242
0,8208
A2Y2
0,2961
0,2964
0,2951
0,8875
A2Y3
0,3722
0,2220
0,4482
1,0424
A3Y1
0,3719
0,2967
0,2993
0,9680
A3Y2
0,2988
0,2983
0,3736
0,9706
A3Y3
0,2990
0,3742
0,2986
0,9717
A4Y1
0,4418
0,2948
0,2943
1,0309
A4Y2
0,3736
0,3727
0,2987
1,0449
A4Y3
0,2980
0,3713
0,3734
1,0428
Total
11,4466
Rataan
Analisis sidik ragam total asam permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05
SK
db
JK
KT
Perlakuan 11 0,0260102 0,0023646 0,8020104 tn
2,22
A
3 0,0131797 0,0043932 1,4900873 tn
3,01
A Lin
1 0,0127457 0,0127457 4,3230632 *
4,26
A Kuad
1 0,0004299 0,0004299 0,1458134 tn
4,26
Y
2 0,0065837 0,0032918 1,1165242 tn
3,40
Y Lin
1 0,0065179 0,0065179 2,2107402 tn
4,26
Y Kuad
1 0,0000658 0,0000658 0,0223083 tn
4,26
AxY
6 0,0062469 0,0010411 0,3531340 tn
2,51
Galat
24 0,0707591 0,0029483
Total
35 0,0967693
Keterangan:
FK = 3,6396
KK = 4,2692%
* = nyata
tn = tidak nyata
Rataan
0,2698
0,2965
0,3226
0,2736
0,2958
0,3475
0,3227
0,3235
0,3239
0,3436
0,3483
0,3476
0,3180
F 0,01
3,09
4,27
7,82
7,82
5,61
7,82
7,82
3,67
75
Universitas Sumatera Utara
76
Lampiran 5. Data pengamatan dan analisis kadar vitamin C (mg/100g) permen
jelly belimbing wuluh
Data pengamaan kadar vitamin C (mg/100g) permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
Jumlah
Rataan
I
II
III
A1Y1
0,0872
0,0941
0,0945
0,2758
0,0919
A1Y2
0,0900
0,0947
0,0924
0,2771
0,0924
A1Y3
0,0890
0,0932
0,0954
0,2777
0,0926
A2Y1
0,0884
0,0926
0,0932
0,2742
0,0914
A2Y2
0,0907
0,0947
0,0952
0,2805
0,0935
A2Y3
0,0900
0,0950
0,0954
0,2805
0,0935
A3Y1
0,0914
0,0960
0,0947
0,2821
0,0940
A3Y2
0,0926
0,0945
0,0956
0,2826
0,0942
A3Y3
0,0924
0,0948
0,0959
0,2831
0,0944
A4Y1
0,0905
0,0960
0,0972
0,2837
0,0946
A4Y2
0,0916
0,0975
0,0953
0,2844
0,0948
A4Y3
0,0908
0,0975
0,0968
0,2851
0,0950
Total
3,3667
Rataan
0,0935
Analisis sidik ragam kadar vitamin C permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05
SK
db
JK
KT
Perlakuan 11 0,0000473 0,0000043 0,5129995 tn
2,22
A
3 0,0000374 0,0000125 1,4848257 tn
3,01
A Lin
1 0,0000361 0,0000361 4,3041491 *
4,26
A Kuad
1 0,0000000 0,0000000 0,0023283 tn
4,26
Y
2 0,0000054 0,0000027 0,3226785 tn
3,40
Y Lin
1 0,0000047 0,0000047 0,5600147 tn
4,26
Y Kuad
1 0,0000007 0,0000007 0,0853423 tn
4,26
AxY
6 0,0000046 0,0000008 0,0905268 tn
2,51
Galat
24 0,0002013 0,0000084
Total
35 0,0002486
Keterangan:
FK = 0,3149
KK = 3,0965%
* = nyata
tn = tidak nyata
F 0,01
3,09
4,27
7,82
7,82
5,61
7,82
7,82
3,67
76
Universitas Sumatera Utara
77
Lampiran 6. Data pengamatan dan analisis kadar abu (%) permen jelly belimbing
wuluh
Data pengamatan kadar abu (%) permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
Jumlah
I
II
III
A1Y1
1,7746
1,9010
1,7733
5,4490
A1Y2
2,0739
2,1228
1,7217
5,9184
A1Y3
2,5442
2,2317
3,5308
8,3067
A2Y1
1,8651
2,2191
2,0473
6,1314
A2Y2
1,8330
2,3579
1,9519
6,1428
A2Y3
2,6230
3,0479
2,9749
8,6458
A3Y1
2,5994
2,8996
2,7604
8,2595
A3Y2
2,5927
2,9551
3,0010
8,5488
A3Y3
2,7636
2,9951
2,9760
8,7347
A4Y1
3,2393
2,8101
3,5564
9,6058
A4Y2
3,3694
3,0950
3,4306
9,8950
A4Y3
3,2344
3,2407
3,4257
9,9008
Total
95,5387
Rataan
Analisis sidik ragam kadar abu permen jelly belimbing wuluh
F hitung
SK
db
JK
KT
Perlakuan
11
9,6554 0,8778 11,1476 **
A
3
6,6339 2,2113 28,0837 **
A Lin
1
6,3490 6,3490 80,6330 **
A Kuad
1
0,1896 0,1896
2,4079 tn
Y
2
1,7969 0,8984 11,4102 **
Y Lin
1
1,5720 1,5720 19,9645 **
Y Kuad
1
0,2249 0,2249
2,8558 tn
AxY
6
1,2246 0,2041
2,5920 *
Galat
24
1,8898 0,0787
Total
35
11,5451
Keterangan:
FK = 253,5457
KK = 9,5735%
** = sangat nyata
* = nyata
tn = tidak nyata
Rataan
1,8163
1,9728
2,7689
2,0438
2,0476
2,8819
2,7532
2,8496
2,9116
3,2019
3,2983
3,3003
2,6539
F 0,05
2,22
3,01
4,26
4,26
3,40
4,26
4,26
2,51
F 0,01
3,09
4,27
7,82
7,82
5,61
7,82
7,82
3,67
77
Universitas Sumatera Utara
78
Lampiran 7. Data pengamatan dan analisis kadar protein (%) permen
belimbing wuluh
Data pengamatan kadar protein (%) permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
Jumlah
I
II
III
A1Y1
1,4566
1,6276
1,8170
4,9011
A1Y2
1,9785
2,0178
2,1735
6,1699
A1Y3
2,0702
2,4141
2,5911
7,0753
A2Y1
1,5140
1,7126
1,7952
5,0218
A2Y2
2,0651
1,9792
2,1415
6,1858
A2Y3
2,3363
2,4048
2,3733
7,1144
A3Y1
1,8517
1,4501
1,7426
5,0444
A3Y2
2,2446
2,0479
1,9580
6,2506
A3Y3
2,2314
2,3666
2,5627
7,1607
A4Y1
1,8457
1,6607
1,5922
5,0986
A4Y2
1,9044
2,2821
2,0695
6,2560
A4Y3
2,0450
2,8040
2,6138
7,4628
Total
73,7414
Rataan
jelly
Rataan
1,6337
2,0566
2,3584
1,6739
2,0619
2,3715
1,6815
2,0835
2,3869
1,6995
2,0853
2,4876
2,0484
Analisis sidik ragam kadar protein permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05
SK
db
JK
KT
Perlakuan
11
3,2381
0,2944
7,9675 ** 2,22
A
3
0,0270
0,0090
0,2433 tn
3,01
A Lin
1
0,0256
0,0256
0,6929 tn
4,26
A Kuad
1
0,0010
0,0010
0,0260 tn
4,26
Y
2
3,1980
1,5990
43,2794 ** 3,40
Y Lin
1
3,1881
3,1881
86,2902 ** 4,26
Y Kuad
1
0,0099
0,0099
0,2686 tn
4,26
AxY
6
0,0099
0,0099
0,2686 tn
4,26
Galat
24
0,0131
0,0022
0,0590 tn
2,51
Total
35
0,8867
0,0369
Keterangan:
FK = 151,0500
KK = 9,38%
** = sangat nyata
tn = tidak nyata
F 0,01
3,09
4,27
7,82
7,82
5,61
7,82
7,82
7,82
3,67
78
Universitas Sumatera Utara
79
Lampiran 8. Data pengamatan dan analisis nilai organoleptik warna permen jelly
belimbing wuluh
Data pengamatan nilai organoleptik warna permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
Jumlah
Rataan
I
II
III
A1Y1
3,0667
3,3667
3,1667
9,6000
3,2000
A1Y2
3,6667
3,5000
3,4333
10,6000
3,5333
A1Y3
3,7333
3,6667
3,8333
11,2333
3,7444
A2Y1
3,0667
3,2667
3,3000
9,6333
3,2111
A2Y2
3,6667
3,4333
3,5333
10,6333
3,5444
A2Y3
3,7667
3,8000
3,7333
11,3000
3,7667
A3Y1
3,2333
3,2000
3,2333
9,6667
3,2222
A3Y2
3,5667
3,6000
3,5333
10,7000
3,5667
A3Y3
3,9000
3,9000
3,5667
11,3667
3,7889
A4Y1
3,2333
3,0667
3,3000
9,6000
3,2000
A4Y2
3,4333
3,5667
3,6667
10,6667
3,5556
A4Y3
3,6333
3,9667
3,7333
11,3333
3,7778
Total
126,3333
Rataan
3,5093
Analisis sidik ragam nilai organoleptik warna permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05
F 0,01
SK
db
JK
KT
Perlakuan
11
1,9251
0,1750
12,2466 **
2,22
3,09
A
3
0,0051
0,0017
0,1181 tn
3,01
4,27
A Lin
1
0,0025
0,0025
0,1728 tn
4,26
7,82
A Kuad
1
0,0020
0,0020
0,1382 tn
4,26
7,82
Y
2
1,9190
0,9595
67,1425 **
3,40
5,61
Y Lin
1
1,8891
1,8891 132,1944 **
4,26
7,82
Y Kuad
1
0,0299
0,0299
2,0907 tn
4,26
7,82
AxY
6
0,0299
0,0299
2,0907 tn
4,26
7,82
Galat
24
0,0010
0,0002
0,0122 tn
2,51
3,67
Total
35
0,3430
0,0143
Keterangan:
FK = 443,3364198
KK = 3,4065%
** = sangat nyata
tn = tidak nyata
79
Universitas Sumatera Utara
80
Lampiran 9. Data pengamatan dan analisis nilai organoleptik aroma permen jelly
belimbing wuluh
Data pengamatan nilai organoleptik aroma permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
Jumlah
Rataan
I
II
III
A1Y1
3,7667
3,7667
3,9333
11,4667
3,8222
A1Y2
3,7333
3,6667
3,5667
10,9667
3,6556
A1Y3
3,6000
3,5333
3,3667
10,5000
3,5000
A2Y1
3,4000
3,3667
3,4000
10,1667
3,3889
A2Y2
3,4000
3,4333
3,2333
10,0667
3,3556
A2Y3
3,2000
3,1667
3,2333
9,6000
3,2000
A3Y1
3,1000
3,2667
3,0000
9,3667
3,1222
A3Y2
3,4333
2,7333
3,1333
9,3000
3,1000
A3Y3
3,0667
2,9333
2,8000
8,8000
2,9333
A4Y1
2,9333
3,0000
2,8333
8,7667
2,9222
A4Y2
2,9000
2,9667
2,8667
8,7333
2,9111
A4Y3
2,9333
2,7667
2,6667
8,3667
2,7889
Total
116,1000
Rataan
3,2250
Analisis sidik ragam nilai organoleptik aroma permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05
F 0,01
SK
db
JK
KT
Perlakuan
11
3,46
0,31
16,37 **
2,22
3,09
A
3
3,15
1,05
54,57 **
3,01
4,27
A Lin
1
3,09
3,09
160,47 **
4,26
7,82
A Kuad
1
0,06
0,06
3,25 tn
4,26
7,82
Y
2
0,28
0,14
7,21 **
3,40
5,61
Y Lin
1
0,26
0,26
13,54 **
4,26
7,82
Y Kuad
1
0,02
0,02
0,87 tn
4,26
7,82
AxY
6
0,04
0,01
0,32 tn
2,51
3,67
Galat
24
0,46
0,02
Total
35
3,92
Keterangan:
FK = 374,4225
KK = 4,2997%
** = sangat nyata
tn = tidak nyata
80
Universitas Sumatera Utara
81
Lampiran 10. Data pengamatan dan analisis nilai organoleptik rasa permen jelly
belimbing wuluh
Data pengamatan nilai organoleptik rasa permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
I
II
III
Jumlah
Rataan
A1Y1
3,3667
3,2667
3,6667
10,3000
3,4333
A1Y2
3,4333
3,2667
3,4333
10,1333
3,3778
A1Y3
3,6667
3,1000
3,2667
10,0333
3,3444
A2Y1
3,4333
3,4667
3,3667
10,2667
3,4222
A2Y2
3,4000
3,4333
3,2667
10,1000
3,3667
A2Y3
3,2667
3,3667
3,3333
9,9667
3,3222
A3Y1
3,2000
3,5000
3,5000
10,2000
3,4000
A3Y2
3,4667
3,1667
3,4333
10,0667
3,3556
A3Y3
3,2667
3,3333
3,3000
9,9000
3,3000
A4Y1
3,3333
3,1000
3,4333
9,8667
3,2889
A4Y2
3,4000
3,2667
3,1667
9,8333
3,2778
A4Y3
2,9667
2,9667
3,2667
9,2000
3,0667
Total
119,8667
Rataan
3,3296
Analisis sidik ragam nilai organoleptik rasa permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05
F 0,01
SK
db
JK
KT
Perlakuan 11
0,31
0,03
1,20
tn
2,22
3,09
A
3
0,17
0,06
2,47
tn
3,01
4,27
A Lin
1
0,13
0,13
5,61
*
4,26
7,82
A Kuad
1
0,04
0,04
1,52
tn
4,26
7,82
Y
2
0,10
0,05
2,17
tn
3,40
5,61
Y Lin
1
0,10
0,10
4,18
tn
4,26
7,82
Y Kuad
1
0,00
0,00
0,17
tn
4,26
7,82
AxY
6
0,03
0,01
0,24
tn
2,51
3,67
Galat
24
0,56
0,02
Total
35
0,87
Keterangan:
FK = 399,112
KK = 4,5998%
* = nyata
tn = tidak nyata
81
Universitas Sumatera Utara
82
Lampiran 11. Data pengamatan dan analisis nilai organoleptik tekstur permen
jelly belimbing wuluh
Data pengamatan nilai organoleptik tekstur permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
I
II
III
Jumlah
Rataan
A1Y1
3,4000
3,1667
2,3333
8,9000
2,9667
A1Y2
2,5333
2,8000
2,8333
8,1667
2,7222
A1Y3
2,3000
2,4000
2,2667
6,9667
2,3222
A2Y1
3,2667
3,2667
3,3333
9,8667
3,2889
A2Y2
2,9333
3,2667
3,3667
9,5667
3,1889
A2Y3
2,6333
3,6000
2,8000
9,0333
3,0111
A3Y1
3,0667
3,0333
3,1000
9,2000
3,0667
A3Y2
3,7667
3,3667
3,5000
10,6333
3,5444
A3Y3
4,2667
4,7333
4,4667
13,4667
4,4889
A4Y1
2,2000
2,3000
2,2333
6,7333
2,2444
A4Y2
2,4000
2,9000
2,6333
7,9333
2,6444
A4Y3
3,1667
2,8000
2,9667
8,9333
2,9778
Total
109,4000
Rataan
3,0389
Analisis sidik ragam nilai organoleptik tekstur permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05
F 0,01
SK
db
JK
KT
Perlakuan
11
11,56
1,05
14,62 **
2,22
3,09
A
3
6,86
2,29
31,80 **
3,01
4,27
A Lin
1
0,07
0,07
0,96 tn
4,26
7,82
A Kuad
1
5,55
5,55
77,19 **
4,26
7,82
Y
2
0,57
0,29
3,99 *
3,40
5,61
Y Lin
1
0,57
0,57
7,94 **
4,26
7,82
Y Kuad
1
0,00
0,00
0,05 tn
4,26
7,82
AxY
6
4,13
0,69
9,58 **
2,51
3,67
Galat
24
1,73
0,07
Total
35
13,29
Keterangan:
FK = 332,454444
KK = 8,8226%
** = sangat nyata
* = nyata
tn = tidak nyata
82
Universitas Sumatera Utara
83
Lampiran 12. Kurva standar asam askorbat dengan pereaksi larutan dye.
Kurva 1
Konsentrasi (mg/ml)
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
Absorbansi
0,112
0,147
0,187
0,212
0,238
Absorbansi blanko
0,037
0,037
0,037
0,037
0,037
Kurva 2.
Konsentrasi (mg/ml)
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
Absorbansi
0,124
0,151
0,181
0,209
0,230
Absorbansi blanko
0,040
0,040
0,040
0,040
0,040
KVC 1
Konsentrasi (mg/ml)
3,0
2,5
2,0
ŷ = 15,62x - 0,721
r = 0,995
1,5
1,0
0,5
0,0
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
Absorbansi
Konsentrasi (mg/ml)
KVC 2
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
ŷ = 17,07x - 0,838
r = 0,995
0
0,05
0,1
0,15
0,2
Absorbansi
83
Universitas Sumatera Utara
84
Lampiran 13. Data pengamatan analisis tekstur
Analisis tekstur permen jelly belimbing wuluh terhadap kombinasi perlakuan
terbaik
Sampel
Kekerasan (gf)
Kohesivitas (gf)
Elastisitas (%)
A3Y3
2166.2
0.394
65.564
Keterangan:
Metode =
Alat =
Speed =
Distance =
Tryger =
Probe =
Texture analyzer
TA-xt 2i
1 mm/s
0,5%
Auto - 5 mg
SMS 0,35
Analisis tekstur dilakukan di Laboratorium Analisis Pangan, Fakultas Teknologi
Pertanian, Institut Pertanian Bogor.
84
Universitas Sumatera Utara
85
Lampiran 14. Foto produk permen jelly belimbing wuluh
Konsentrasi zat
penstabil
(A)
Konsentrasi yoghurt (Y)
Y1 = 10%
Y2 = 20%
Y3 = 30%
A1 = 2 %
A2 = 4 %
A3 = 6 %
A4 = 8 %
85
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 1. Data analisis bahan baku
A. Belimbing wuluh
Parameter Pengujian
Nilai
Kadar air (%)
96,1179
Total asam (%)
0,8951
Kadar vitamin C (mg/100g)
0,2099
B. Yoghurt
Parameter Pengujian
Nilai
Total asam (%)
0,8938
Total bakteri asam laktat (CFU/g)
1,43 x 108
Kadar protein (%)
3,2996
72
Universitas Sumatera Utara
73
Lampiran 2. Data pengamatan dan analisis kadar air (%) permen jelly belimbing
wuluh
Data pengamatan kadar air (%) permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
Jumlah
I
II
III
A1Y1
11,7205 11,4828 11,8739
35,0773
A1Y2
14,9655 14,8815 16,3455
46,1925
A1Y3
17,0480 18,1417 16,1746
51,3644
A2Y1
14,3804 13,7978 16,2575
44,4357
A2Y2
18,3284 16,0273 16,3209
50,6766
A2Y3
16,7354 18,0967 17,0919
51,9240
Rataan
11,6924
15,3975
17,1215
14,8119
16,8922
17,3080
A3Y1
17,5911
15,8890
17,4283
50,9085
16,9695
A3Y2
17,3045
17,0534
18,6052
52,9630
17,6543
A3Y3
A4Y1
A4Y2
A4Y3
Total
Rataan
20,1611
23,5729
22,5683
24,0830
20,6532
22,4184
23,9722
24,4186
19,6965
23,1218
25,2923
26,2764
60,5108
69,1130
71,8328
74,7781
659,7766
20,1703
23,0377
23,9443
24,9260
18,3271
Analisis sidik ragam kadar air permen jelly belimbing wuluh
F hitung
SK
db
JK
KT
Perlakuan
11
517,47
47,04
52,2699 **
A
3
438,17
146,06 162,2857 **
A Lin
1
394,91
394,91 438,7898 **
A Kuad
1
37,90
37,90
42,1152 **
Y
2
63,89
31,95
35,4956 **
Y Lin
1
63,51
63,51
70,5711 **
Y Kuad
1
0,38
0,38
0,4202
tn
AxY
6
15,41
2,57
2,8534
*
Galat
24
21,60
0,90
Total
35
539,07
Keterangan:
FK = 12091,8111
KK = 5,1764%
** = sangat nyata
* = nyata
tn = tidak nyata
F 0,05
2,22
3,01
4,26
4,26
3,40
4,26
4,26
2,51
F 0,01
3,09
4,27
7,82
7,82
5,61
7,82
7,82
3,67
73
Universitas Sumatera Utara
74
Lampiran 3. Data pengamatan dan analisis total bakteri asam laktat (log CFU/g)
permen jelly belimbing wuluh
Data pengamatan total bakteri asam laktat (log CFU/g)
wuluh
Ulangan
Perlakuan
I
II
III
A1Y1
5,1492
5,1703
5,1703
A1Y2
5,1875
5,1931
5,1931
A1Y3
5,2253
5,2330
5,2380
A2Y1
5,1614
5,1732
5,1761
A2Y2
5,1790
5,1875
5,2148
A2Y3
5,2041
5,2529
5,2480
A3Y1
5,1761
5,1847
5,1732
A3Y2
5,1847
5,2041
5,2068
A3Y3
5,2304
5,2577
5,2648
A4Y1
5,1875
5,1703
5,1847
A4Y2
5,1987
5,2068
5,2041
A4Y3
5,2330
5,2577
5,2695
Total
Rataan
permen jelly belimbing
Jumlah
Rataan
15,4897
15,5738
15,6964
15,5106
15,5813
15,7049
15,5340
15,5956
15,7529
15,5425
15,6096
15,7602
187,3516
5,1632
5,1913
5,2321
5,1702
5,1938
5,2350
5,1780
5,1985
5,2510
5,1808
5,2032
5,2534
5,2042
Analisis sidik ragam total bakteri asam laktat permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05 F 0,01
SK
db
JK
KT
Perlakuan
11
0,032131
0,002921 15,293239 ** 2,22
3,09
A
3
0,001699
0,000566
2,965282 tn 3,01
4,27
A Lin
1
0,001637
0,001637
8,570614 ** 4,26
7,82
A Kuad
1
0,000002
0,000002
0,007871 tn 4,26
7,82
Y
2
0,030249
0,015124 79,186860 ** 3,40
5,61
Y Lin
1
0,029232
0,029232 153,050646 ** 4,26
7,82
Y Kuad
1
0,001017
0,001017
5,323073 *
4,26
7,82
AxY
6
0,000183
0,000030
0,159345 tn 2,51
3,67
Galat
24
0,004584
0,000191
Total
35
0,036715
Keterangan:
FK = 975,0174
KK = 0,27%
** = sangat nyata
* = nyata
tn = tidak nyata
74
Universitas Sumatera Utara
75
Lampiran 4. Data pengamatan dan analisis total asam (%) permen jelly belimbing
wuluh
Data pengamatan total asam (%) permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
Jumlah
I
II
III
A1Y1
0,2945
0,2207
0,2944
0,8095
A1Y2
0,2969
0,2974
0,2952
0,8895
A1Y3
0,2952
0,2989
0,3737
0,9678
A2Y1
0,2976
0,2990
0,2242
0,8208
A2Y2
0,2961
0,2964
0,2951
0,8875
A2Y3
0,3722
0,2220
0,4482
1,0424
A3Y1
0,3719
0,2967
0,2993
0,9680
A3Y2
0,2988
0,2983
0,3736
0,9706
A3Y3
0,2990
0,3742
0,2986
0,9717
A4Y1
0,4418
0,2948
0,2943
1,0309
A4Y2
0,3736
0,3727
0,2987
1,0449
A4Y3
0,2980
0,3713
0,3734
1,0428
Total
11,4466
Rataan
Analisis sidik ragam total asam permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05
SK
db
JK
KT
Perlakuan 11 0,0260102 0,0023646 0,8020104 tn
2,22
A
3 0,0131797 0,0043932 1,4900873 tn
3,01
A Lin
1 0,0127457 0,0127457 4,3230632 *
4,26
A Kuad
1 0,0004299 0,0004299 0,1458134 tn
4,26
Y
2 0,0065837 0,0032918 1,1165242 tn
3,40
Y Lin
1 0,0065179 0,0065179 2,2107402 tn
4,26
Y Kuad
1 0,0000658 0,0000658 0,0223083 tn
4,26
AxY
6 0,0062469 0,0010411 0,3531340 tn
2,51
Galat
24 0,0707591 0,0029483
Total
35 0,0967693
Keterangan:
FK = 3,6396
KK = 4,2692%
* = nyata
tn = tidak nyata
Rataan
0,2698
0,2965
0,3226
0,2736
0,2958
0,3475
0,3227
0,3235
0,3239
0,3436
0,3483
0,3476
0,3180
F 0,01
3,09
4,27
7,82
7,82
5,61
7,82
7,82
3,67
75
Universitas Sumatera Utara
76
Lampiran 5. Data pengamatan dan analisis kadar vitamin C (mg/100g) permen
jelly belimbing wuluh
Data pengamaan kadar vitamin C (mg/100g) permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
Jumlah
Rataan
I
II
III
A1Y1
0,0872
0,0941
0,0945
0,2758
0,0919
A1Y2
0,0900
0,0947
0,0924
0,2771
0,0924
A1Y3
0,0890
0,0932
0,0954
0,2777
0,0926
A2Y1
0,0884
0,0926
0,0932
0,2742
0,0914
A2Y2
0,0907
0,0947
0,0952
0,2805
0,0935
A2Y3
0,0900
0,0950
0,0954
0,2805
0,0935
A3Y1
0,0914
0,0960
0,0947
0,2821
0,0940
A3Y2
0,0926
0,0945
0,0956
0,2826
0,0942
A3Y3
0,0924
0,0948
0,0959
0,2831
0,0944
A4Y1
0,0905
0,0960
0,0972
0,2837
0,0946
A4Y2
0,0916
0,0975
0,0953
0,2844
0,0948
A4Y3
0,0908
0,0975
0,0968
0,2851
0,0950
Total
3,3667
Rataan
0,0935
Analisis sidik ragam kadar vitamin C permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05
SK
db
JK
KT
Perlakuan 11 0,0000473 0,0000043 0,5129995 tn
2,22
A
3 0,0000374 0,0000125 1,4848257 tn
3,01
A Lin
1 0,0000361 0,0000361 4,3041491 *
4,26
A Kuad
1 0,0000000 0,0000000 0,0023283 tn
4,26
Y
2 0,0000054 0,0000027 0,3226785 tn
3,40
Y Lin
1 0,0000047 0,0000047 0,5600147 tn
4,26
Y Kuad
1 0,0000007 0,0000007 0,0853423 tn
4,26
AxY
6 0,0000046 0,0000008 0,0905268 tn
2,51
Galat
24 0,0002013 0,0000084
Total
35 0,0002486
Keterangan:
FK = 0,3149
KK = 3,0965%
* = nyata
tn = tidak nyata
F 0,01
3,09
4,27
7,82
7,82
5,61
7,82
7,82
3,67
76
Universitas Sumatera Utara
77
Lampiran 6. Data pengamatan dan analisis kadar abu (%) permen jelly belimbing
wuluh
Data pengamatan kadar abu (%) permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
Jumlah
I
II
III
A1Y1
1,7746
1,9010
1,7733
5,4490
A1Y2
2,0739
2,1228
1,7217
5,9184
A1Y3
2,5442
2,2317
3,5308
8,3067
A2Y1
1,8651
2,2191
2,0473
6,1314
A2Y2
1,8330
2,3579
1,9519
6,1428
A2Y3
2,6230
3,0479
2,9749
8,6458
A3Y1
2,5994
2,8996
2,7604
8,2595
A3Y2
2,5927
2,9551
3,0010
8,5488
A3Y3
2,7636
2,9951
2,9760
8,7347
A4Y1
3,2393
2,8101
3,5564
9,6058
A4Y2
3,3694
3,0950
3,4306
9,8950
A4Y3
3,2344
3,2407
3,4257
9,9008
Total
95,5387
Rataan
Analisis sidik ragam kadar abu permen jelly belimbing wuluh
F hitung
SK
db
JK
KT
Perlakuan
11
9,6554 0,8778 11,1476 **
A
3
6,6339 2,2113 28,0837 **
A Lin
1
6,3490 6,3490 80,6330 **
A Kuad
1
0,1896 0,1896
2,4079 tn
Y
2
1,7969 0,8984 11,4102 **
Y Lin
1
1,5720 1,5720 19,9645 **
Y Kuad
1
0,2249 0,2249
2,8558 tn
AxY
6
1,2246 0,2041
2,5920 *
Galat
24
1,8898 0,0787
Total
35
11,5451
Keterangan:
FK = 253,5457
KK = 9,5735%
** = sangat nyata
* = nyata
tn = tidak nyata
Rataan
1,8163
1,9728
2,7689
2,0438
2,0476
2,8819
2,7532
2,8496
2,9116
3,2019
3,2983
3,3003
2,6539
F 0,05
2,22
3,01
4,26
4,26
3,40
4,26
4,26
2,51
F 0,01
3,09
4,27
7,82
7,82
5,61
7,82
7,82
3,67
77
Universitas Sumatera Utara
78
Lampiran 7. Data pengamatan dan analisis kadar protein (%) permen
belimbing wuluh
Data pengamatan kadar protein (%) permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
Jumlah
I
II
III
A1Y1
1,4566
1,6276
1,8170
4,9011
A1Y2
1,9785
2,0178
2,1735
6,1699
A1Y3
2,0702
2,4141
2,5911
7,0753
A2Y1
1,5140
1,7126
1,7952
5,0218
A2Y2
2,0651
1,9792
2,1415
6,1858
A2Y3
2,3363
2,4048
2,3733
7,1144
A3Y1
1,8517
1,4501
1,7426
5,0444
A3Y2
2,2446
2,0479
1,9580
6,2506
A3Y3
2,2314
2,3666
2,5627
7,1607
A4Y1
1,8457
1,6607
1,5922
5,0986
A4Y2
1,9044
2,2821
2,0695
6,2560
A4Y3
2,0450
2,8040
2,6138
7,4628
Total
73,7414
Rataan
jelly
Rataan
1,6337
2,0566
2,3584
1,6739
2,0619
2,3715
1,6815
2,0835
2,3869
1,6995
2,0853
2,4876
2,0484
Analisis sidik ragam kadar protein permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05
SK
db
JK
KT
Perlakuan
11
3,2381
0,2944
7,9675 ** 2,22
A
3
0,0270
0,0090
0,2433 tn
3,01
A Lin
1
0,0256
0,0256
0,6929 tn
4,26
A Kuad
1
0,0010
0,0010
0,0260 tn
4,26
Y
2
3,1980
1,5990
43,2794 ** 3,40
Y Lin
1
3,1881
3,1881
86,2902 ** 4,26
Y Kuad
1
0,0099
0,0099
0,2686 tn
4,26
AxY
6
0,0099
0,0099
0,2686 tn
4,26
Galat
24
0,0131
0,0022
0,0590 tn
2,51
Total
35
0,8867
0,0369
Keterangan:
FK = 151,0500
KK = 9,38%
** = sangat nyata
tn = tidak nyata
F 0,01
3,09
4,27
7,82
7,82
5,61
7,82
7,82
7,82
3,67
78
Universitas Sumatera Utara
79
Lampiran 8. Data pengamatan dan analisis nilai organoleptik warna permen jelly
belimbing wuluh
Data pengamatan nilai organoleptik warna permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
Jumlah
Rataan
I
II
III
A1Y1
3,0667
3,3667
3,1667
9,6000
3,2000
A1Y2
3,6667
3,5000
3,4333
10,6000
3,5333
A1Y3
3,7333
3,6667
3,8333
11,2333
3,7444
A2Y1
3,0667
3,2667
3,3000
9,6333
3,2111
A2Y2
3,6667
3,4333
3,5333
10,6333
3,5444
A2Y3
3,7667
3,8000
3,7333
11,3000
3,7667
A3Y1
3,2333
3,2000
3,2333
9,6667
3,2222
A3Y2
3,5667
3,6000
3,5333
10,7000
3,5667
A3Y3
3,9000
3,9000
3,5667
11,3667
3,7889
A4Y1
3,2333
3,0667
3,3000
9,6000
3,2000
A4Y2
3,4333
3,5667
3,6667
10,6667
3,5556
A4Y3
3,6333
3,9667
3,7333
11,3333
3,7778
Total
126,3333
Rataan
3,5093
Analisis sidik ragam nilai organoleptik warna permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05
F 0,01
SK
db
JK
KT
Perlakuan
11
1,9251
0,1750
12,2466 **
2,22
3,09
A
3
0,0051
0,0017
0,1181 tn
3,01
4,27
A Lin
1
0,0025
0,0025
0,1728 tn
4,26
7,82
A Kuad
1
0,0020
0,0020
0,1382 tn
4,26
7,82
Y
2
1,9190
0,9595
67,1425 **
3,40
5,61
Y Lin
1
1,8891
1,8891 132,1944 **
4,26
7,82
Y Kuad
1
0,0299
0,0299
2,0907 tn
4,26
7,82
AxY
6
0,0299
0,0299
2,0907 tn
4,26
7,82
Galat
24
0,0010
0,0002
0,0122 tn
2,51
3,67
Total
35
0,3430
0,0143
Keterangan:
FK = 443,3364198
KK = 3,4065%
** = sangat nyata
tn = tidak nyata
79
Universitas Sumatera Utara
80
Lampiran 9. Data pengamatan dan analisis nilai organoleptik aroma permen jelly
belimbing wuluh
Data pengamatan nilai organoleptik aroma permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
Jumlah
Rataan
I
II
III
A1Y1
3,7667
3,7667
3,9333
11,4667
3,8222
A1Y2
3,7333
3,6667
3,5667
10,9667
3,6556
A1Y3
3,6000
3,5333
3,3667
10,5000
3,5000
A2Y1
3,4000
3,3667
3,4000
10,1667
3,3889
A2Y2
3,4000
3,4333
3,2333
10,0667
3,3556
A2Y3
3,2000
3,1667
3,2333
9,6000
3,2000
A3Y1
3,1000
3,2667
3,0000
9,3667
3,1222
A3Y2
3,4333
2,7333
3,1333
9,3000
3,1000
A3Y3
3,0667
2,9333
2,8000
8,8000
2,9333
A4Y1
2,9333
3,0000
2,8333
8,7667
2,9222
A4Y2
2,9000
2,9667
2,8667
8,7333
2,9111
A4Y3
2,9333
2,7667
2,6667
8,3667
2,7889
Total
116,1000
Rataan
3,2250
Analisis sidik ragam nilai organoleptik aroma permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05
F 0,01
SK
db
JK
KT
Perlakuan
11
3,46
0,31
16,37 **
2,22
3,09
A
3
3,15
1,05
54,57 **
3,01
4,27
A Lin
1
3,09
3,09
160,47 **
4,26
7,82
A Kuad
1
0,06
0,06
3,25 tn
4,26
7,82
Y
2
0,28
0,14
7,21 **
3,40
5,61
Y Lin
1
0,26
0,26
13,54 **
4,26
7,82
Y Kuad
1
0,02
0,02
0,87 tn
4,26
7,82
AxY
6
0,04
0,01
0,32 tn
2,51
3,67
Galat
24
0,46
0,02
Total
35
3,92
Keterangan:
FK = 374,4225
KK = 4,2997%
** = sangat nyata
tn = tidak nyata
80
Universitas Sumatera Utara
81
Lampiran 10. Data pengamatan dan analisis nilai organoleptik rasa permen jelly
belimbing wuluh
Data pengamatan nilai organoleptik rasa permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
I
II
III
Jumlah
Rataan
A1Y1
3,3667
3,2667
3,6667
10,3000
3,4333
A1Y2
3,4333
3,2667
3,4333
10,1333
3,3778
A1Y3
3,6667
3,1000
3,2667
10,0333
3,3444
A2Y1
3,4333
3,4667
3,3667
10,2667
3,4222
A2Y2
3,4000
3,4333
3,2667
10,1000
3,3667
A2Y3
3,2667
3,3667
3,3333
9,9667
3,3222
A3Y1
3,2000
3,5000
3,5000
10,2000
3,4000
A3Y2
3,4667
3,1667
3,4333
10,0667
3,3556
A3Y3
3,2667
3,3333
3,3000
9,9000
3,3000
A4Y1
3,3333
3,1000
3,4333
9,8667
3,2889
A4Y2
3,4000
3,2667
3,1667
9,8333
3,2778
A4Y3
2,9667
2,9667
3,2667
9,2000
3,0667
Total
119,8667
Rataan
3,3296
Analisis sidik ragam nilai organoleptik rasa permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05
F 0,01
SK
db
JK
KT
Perlakuan 11
0,31
0,03
1,20
tn
2,22
3,09
A
3
0,17
0,06
2,47
tn
3,01
4,27
A Lin
1
0,13
0,13
5,61
*
4,26
7,82
A Kuad
1
0,04
0,04
1,52
tn
4,26
7,82
Y
2
0,10
0,05
2,17
tn
3,40
5,61
Y Lin
1
0,10
0,10
4,18
tn
4,26
7,82
Y Kuad
1
0,00
0,00
0,17
tn
4,26
7,82
AxY
6
0,03
0,01
0,24
tn
2,51
3,67
Galat
24
0,56
0,02
Total
35
0,87
Keterangan:
FK = 399,112
KK = 4,5998%
* = nyata
tn = tidak nyata
81
Universitas Sumatera Utara
82
Lampiran 11. Data pengamatan dan analisis nilai organoleptik tekstur permen
jelly belimbing wuluh
Data pengamatan nilai organoleptik tekstur permen jelly belimbing wuluh
Ulangan
Perlakuan
I
II
III
Jumlah
Rataan
A1Y1
3,4000
3,1667
2,3333
8,9000
2,9667
A1Y2
2,5333
2,8000
2,8333
8,1667
2,7222
A1Y3
2,3000
2,4000
2,2667
6,9667
2,3222
A2Y1
3,2667
3,2667
3,3333
9,8667
3,2889
A2Y2
2,9333
3,2667
3,3667
9,5667
3,1889
A2Y3
2,6333
3,6000
2,8000
9,0333
3,0111
A3Y1
3,0667
3,0333
3,1000
9,2000
3,0667
A3Y2
3,7667
3,3667
3,5000
10,6333
3,5444
A3Y3
4,2667
4,7333
4,4667
13,4667
4,4889
A4Y1
2,2000
2,3000
2,2333
6,7333
2,2444
A4Y2
2,4000
2,9000
2,6333
7,9333
2,6444
A4Y3
3,1667
2,8000
2,9667
8,9333
2,9778
Total
109,4000
Rataan
3,0389
Analisis sidik ragam nilai organoleptik tekstur permen jelly belimbing wuluh
F hitung
F 0,05
F 0,01
SK
db
JK
KT
Perlakuan
11
11,56
1,05
14,62 **
2,22
3,09
A
3
6,86
2,29
31,80 **
3,01
4,27
A Lin
1
0,07
0,07
0,96 tn
4,26
7,82
A Kuad
1
5,55
5,55
77,19 **
4,26
7,82
Y
2
0,57
0,29
3,99 *
3,40
5,61
Y Lin
1
0,57
0,57
7,94 **
4,26
7,82
Y Kuad
1
0,00
0,00
0,05 tn
4,26
7,82
AxY
6
4,13
0,69
9,58 **
2,51
3,67
Galat
24
1,73
0,07
Total
35
13,29
Keterangan:
FK = 332,454444
KK = 8,8226%
** = sangat nyata
* = nyata
tn = tidak nyata
82
Universitas Sumatera Utara
83
Lampiran 12. Kurva standar asam askorbat dengan pereaksi larutan dye.
Kurva 1
Konsentrasi (mg/ml)
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
Absorbansi
0,112
0,147
0,187
0,212
0,238
Absorbansi blanko
0,037
0,037
0,037
0,037
0,037
Kurva 2.
Konsentrasi (mg/ml)
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
Absorbansi
0,124
0,151
0,181
0,209
0,230
Absorbansi blanko
0,040
0,040
0,040
0,040
0,040
KVC 1
Konsentrasi (mg/ml)
3,0
2,5
2,0
ŷ = 15,62x - 0,721
r = 0,995
1,5
1,0
0,5
0,0
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
Absorbansi
Konsentrasi (mg/ml)
KVC 2
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
ŷ = 17,07x - 0,838
r = 0,995
0
0,05
0,1
0,15
0,2
Absorbansi
83
Universitas Sumatera Utara
84
Lampiran 13. Data pengamatan analisis tekstur
Analisis tekstur permen jelly belimbing wuluh terhadap kombinasi perlakuan
terbaik
Sampel
Kekerasan (gf)
Kohesivitas (gf)
Elastisitas (%)
A3Y3
2166.2
0.394
65.564
Keterangan:
Metode =
Alat =
Speed =
Distance =
Tryger =
Probe =
Texture analyzer
TA-xt 2i
1 mm/s
0,5%
Auto - 5 mg
SMS 0,35
Analisis tekstur dilakukan di Laboratorium Analisis Pangan, Fakultas Teknologi
Pertanian, Institut Pertanian Bogor.
84
Universitas Sumatera Utara
85
Lampiran 14. Foto produk permen jelly belimbing wuluh
Konsentrasi zat
penstabil
(A)
Konsentrasi yoghurt (Y)
Y1 = 10%
Y2 = 20%
Y3 = 30%
A1 = 2 %
A2 = 4 %
A3 = 6 %
A4 = 8 %
85
Universitas Sumatera Utara