ECONOMIC VALUE ADDED(EVA) SEBAGAI ALAT PENILAIAN KINERJA PADA PT GUDANG GARAM TBK.TAHUN 2011-2013.
ECONOMIC VALUE ADDED (EVA) SEBAGAI ALAT PENILAIAN KINERJA
PADA PT GUDANG GARAM TBK. TAHUN 2011-2013
TUGAS AKHIR
Diajukan Kepada Fakultas Ekonomi, Universitas Negeri Yogyakarta
untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan guna Memperoleh
Gelar Profesi Ahli Madya
Disusun Oleh:
NINA BUDI ASTUTI
11409134050
PROGRAM STUDI AKUNTANSI DIPLOMA III
FAKULTAS EKONOMI
UNIVERSITAS NEGERI YOGYAKARTA
2014
i
HALAMAN MOTTO
Ciri orang yang beradab ialah dia sangat rajin dan suka belajar, dia tidak malu
belajar daripada orang yang berkedudukan lebih rendah darinya. (Confucius)
Jika kamu mendapat kesusahan, ingatlah menyimpan kesabaran. (Horatius)
Masa depan itu dibeli oleh masa sekarang. (Samuel Johnson)
Keberhasilan apa pun yang diraih seseorang, pasti dimulai dari tempat ia
berada, bagaimana pun kondisi tempat itu. (Dr. Ibrahim Elfiky)
Orang yang memiliki berbagai alternatif untuk mengatasi satu masalah, berarti
ia tahu jalan menuju puncak. (Dr. Ibrahim Elfiky)
v
HALAMAN PERSEMBAHAN
Dengan segala kerendahan hati, karya kecil ini kupersembahkan kepada:
1. Kedua orang tuaku, Kurdini (Alm) dan Sartimah, terima kasih untuk doa,
cinta kesabaran, dan dukungannya dalam menyelesaikan tugas akhir ini dan
terima kasih untuk semua yang telah diberikan.
2. Kakak-kakakku tercinta
The Eight Siblings , kalian selalu memberikan
dukungan, semangat dan doa untukku.
vi
ABSTRAK
ECONOMIC VALUE ADDED (EVA) SEBAGAI ALAT PENILAIAN KINERJA
PADA PT GUDANG GARAM TBK. TAHUN 2011-2013
Oleh:
Nina Budi Astuti
11409134050
Penulisan tugas akhir ini bertujuan untuk mengetahui: (1) besarnya nilai EVA
pada PT Gudang Garam Tbk, serta (2) ada atau tidaknya penciptaan nilai pada PT
Gudang Garam Tbk. setelah mengetahui besarnya EVA.
Objek dari penelitian ini adalah PT Gudang Garam Tbk. dan mengambil data
tentang laporan keuangan pada perusahaan tersebut. Data yang dikumpulkan
dianalisis dengan metode deskriptif yaitu dengan perhitungan EVA untuk penilaian
kinerja persuahaan tersebut. Analisis data yang digunakan terdiri dari dua tahap yaitu:
(1) perhitungan EVA yang didahului dengan menghitung NOPAT, dilanjutkan
dengan menghitung biaya modal dan struktur modal hingga dicapai WACC kemudian
perhitungan EVA menjadi akhir dari tahap ini dan (2) penentuan penciptaan nilai
berdasarkan perhitungan EVA yang telah didapatkan.
Hasil pembahasan menunjukkan bahwa pada (1) tahun 2011 EVA yang
dihasilkan Rp 374.471.067.000,00. Pada tahun 2012 EVA yang dihasilkan sebesar Rp 499.454.619.000,00 dan pada tahun 2013 yang dihasilkan sebesar -Rp
898.055.558.000, (2) berdasarkan hasil perhitungan EVA pada penelitian kinerja
perusahaan PT Gudang Garam Tbk. yang menjadi objek penelitian ini, pada tahun
2011 nilai EVA adalah Rp 374.471.067.000,00 sehingga dapat dikatakan bahwa
pada tahun 2011 terjadi proses nilai tambah ekonomis, karena nilai EVA bernilai
positif atau lebih besar dari nol. Hal ini menandakan laba yang dihasilkan dapat
memenuhi harapan para investor. Sedangkan pada tahun 2012 EVA yang dihasilkan
adalah Rp 499.454.619.000,00 dan tahun 2013 EVA yang dihasilkan adalah Rp
898.055.558.000,00 sehingga dapat dikatakan bahwa pada tahun 2012 dan 2013
tidak terjadi proses nilai tambah ekonomis, karena nilai EVA pada tahun tersebut
kurang dari nol atau bernilai negatif. Hal ini menandakan laba yang dihasilkan tidak
dapat memenuhi harapan para investor.
vii
KATA PENGANTAR
Alhamdulillah, puji dan syukur penulis panjatkan ke hadirat Allah SWT. yang
telah memberikan rahmat dan hidayah-Nya, sehingga penulisan tugas akhir ini dapat
diselesaikan dengan baik. Shalawat serta salam semoga tercurah kepada Nabi
Muhammad SAW. yang telah membawa umat manusia ke zaman yang terang.
Pada kesempatan ini penulis menyampaikan terima kasih kepada semua pihak
yang telah memberikan bantuan, arahan, dan dorongan selama penulis menyelesaikan
tugas akhir ini. Oleh karena itu, penulis menyampaikan terima kasih kepada
1. Prof. Dr. Rochmat Wahab, M.Pd, M.A. Rektor Universitas Negeri Yogyakarta.
2. Dr. Sugiharsono, M.Si. Dekan Fakultas Ekonomi Universitas Negeri Yogyakarta.
3. Bambang Saptono, M.Si. Ketua Pengelola Universitas Negeri Yogyakarta Kampus
Wates.
4. Amanita Novi Yushita, M.Si. Ketua Program Studi Akuntansi DIII Universitas
Negeri Yogyakarta.
5. Abdullah Taman, S.E.,Akt,M.Si. dosen pembimbing yang telah memberikan
pengarahan, petunjuk-petunjuk, serta dorongan kepada penulis untuk penyusunan
tugas akhir;
6. The Eight Siblings : Mb Nur, Mas Azis, Mb Eni, Mb Nhanhah Anis , Mb Atul
Diba, M.Si , Mb Ninik
Erni, S.Pt. , Mas Jo
viii
Joni, S.Pd.
yang selalu
DAFTAR ISI
Halaman
HALAMAN JUDUL...............................................................................
i
HALAMAN PERSETUJUAN................................................................
ii
HALAMAN PENGESAHAN.................................................................
iii
HALAMAN PENYATAAN KEASLIAN TUGAS AKHIR ..................
iv
HALAMAN MOTTO .............................................................................
v
HALAMAN PERSEMBAHAN .............................................................
vi
ABSTRAK ..............................................................................................
vii
KATA PENGANTAR ............................................................................
viii
DAFTAR ISI...........................................................................................
x
DAFTAR TABEL...................................................................................
xiii
DAFTAR LAMPIRAN...........................................................................
xiv
BAB I PENDAHULUAN .......................................................................
1
A.
Latar Belakang Masalah.......................................................
1
B.
Identifikasi Masalah .............................................................
5
C.
Pembatasan Masalah ............................................................
5
D.
Rumusan Masalah ................................................................
6
E.
Tujuan Penelitian..................................................................
6
F.
Manfaat Penelitian................................................................
6
BAB II KAJIAN TEORI.........................................................................
8
A.
Pengertian Kinerja Perusahaan ............................................
x
8
B.
Pengertian Economic Value Added (EVA) ..........................
10
C.
Keunggulan dan Kelemahan EVA .......................................
12
D.
Manfaat Economic Value Added (EVA) ..............................
14
E.
Menghitung Economic Value Added (EVA)........................
14
F.
Menentukan Adanya Penciptaan Nilai (Creating Value).....
17
G.
Kerangka Berpikir ................................................................
17
H.
Pertanyaan Penelitian ...........................................................
18
BAB III METODE PENELITIAN..........................................................
19
A.
Jenis Penelitian......................................................................
19
B.
Variabel Penelitian ................................................................
19
C.
Subjek dan objek ...................................................................
20
D.
Jenis Data ..............................................................................
20
E.
Teknik Pengumpulan Data....................................................
20
F.
Teknik Analisis Data.............................................................
21
BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN ........................
23
A.
Sejarah Berdirinya PT Gudang Garam Tbk .........................
23
B.
Data .....................................................................................
25
C.
Perhitungan EVA .................................................................
26
D.
Pembahasan..........................................................................
34
BAB V KESIMPULAN DAN SARAN..................................................
36
A.
Kesimpulan...........................................................................
36
B.
Saran.....................................................................................
37
xi
DAFTAR PUSTAKA .............................................................................
39
LAMPIRAN............................................................................................
40
xii
DAFTAR TABEL
Tabel
Halaman
1. Contoh Ketidakcocokkan Data Laporan Keuangan ............................
25
2. Net Operating After Tax......................................................................
26
3. Invested Capital ..................................................................................
28
4. Weight Average Cost of Capital..........................................................
31
5. Capital Charges ..................................................................................
32
6. Economic Value Added .......................................................................
32
xiii
DAFTAR LAMPIRAN
Halaman
1. Perhitungan ........................................................................................
40
2. Laporan Posisi Keuangan Konsolidasi (30 Juni 2012 dan
31 Desember 2011) ............................................................................
42
3. Laporan Laba Rugi Komprehensif Konsolidasian (30 Juni 2012 dan
31 Desember 2011) .............................................................................
45
4. Laporan Posisi Keuangan Konsolidasian (30 Juni 2013 dan
31 Desember 2012) .............................................................................
46
5. Laporan Laba Rugi Komprehensif Konsolidasian (30 Juni 2013 dan
31 Desember 2012) .............................................................................
xiv
49
! "#$ #! " !#%$ %"#$
% $ $$&' "#$ (% ! %$ #% $' % !$#
$ ! "#$ "$(!) *$!+ " ! "#$
( ( $%$ $ % $ % ! % !#" $ " ! "#$) , $ "
$ % !$ %$!+ ( # " $ $+ $ ! "#$
( !-"" $ $ % "$ ($ + $ % ! #%$
%( $."-! $ $ $ "&!% #/
! "#$ $& %!( " &$ %) 0 ! "#$
$& %!( " &$ %' # %$ $(-!-$ $ %
$$ %$ -( $&)
1$ % $ # % $ ! "#$ ( $ -
-( &$ ("-! $."-!' (! %$ ($& $ % !$ !#(
%$!+ ! "#$) 2! "% !
(! $ %$ (
$ % !$ %$!+ $) 3 $ (! %$ $ % $ # % $
! "#$ ( $ - ($ &$ !" (! $."-!
$ "# ) 4$ $ $ 567896: ;68< &$ ( !%$ - #
! "#$ %( $."-! % %$ " %$ $ $ ! "#$
&$ !=! $ ( $ "# ( !" >%) *-$(" $ #$& !+(
( ! "#$ &$ ;? 7@A:85 B! "#$ C! % DC %E &$
$+ "# $& ( "! -( !" >%)
1
2
FGHIJKLKKM NO PQRSTU KVKWKL XGHIJKLKKM YKMZ JIVKL [GM\IKW
JKLK[MYK ]G [KJYKHK]K^ I[I[_ Go Public [GHIXK]KM XH`JGJ ^a[bKW bKWa]
KM^KHK XGHIJKLKKM YKMZ [G[bI^IL]KM [`VKW IM^I] [GMaMZ]K^]KM
]GZaK^KM IJKLKMYK VGMZKM XG[`VKW YKMZ K]KM [GMKMK[]KM [`VKWMYK
]GXKVK XGHIJKLKKM_ cGMZKM
go publicd
XG[`VKW K]KM [G[XIMYKa
]GJG[XK^KM IM^I] [GMKMK[]KM [`VKWMYK VGMZKM XH`JXG] LKJaW VKM a]I^
[GMGM^I]KM ]Gba\K]KM XGMZGW`WKKM XGHIJKLKKM ^GHJGbI^_
FGHIJKLKKM YKMZ Va^GWa^a `WGL XGMIWaJ KVKWKL Fe fIVKMZ fKHK[
eb]_ gWKJKM XG[aWaLKM XGHIJKLKKM ]KHGMK Fe fIVKMZ fKHK[ eb]_ bGWI[
[GMZLa^IMZ hig IM^I] [GMZG^KLIa ]aMGH\K XGHIJKLKKM_ Fe fIVKMZ
fKHK[ eb]_ [GHIXK]KM XGHIJKLKKM YKMZ bGHZGHK] VabaVKMZ [KMIjK]^IH
YKMZ ^GWKL
go public_
Fe fIVKMZ fKHK[ eb]_ ^GH[KJI] JKWKL JK^I
XGHIJKLKKM YKMZ [GMYI[bKMZ]KM bKMYK] XG[KJI]KM bKZa MGZKHK
JGLaMZZK JKMZK^ [GMKHa] IM^I] Va^GWa^a ]aMGH\K ]GIKMZKM XGHIJKLKKMMYKd
JGLaMZZK XGMGWa^a VKXK^ [GWaLK^ X`^HG^ ]aMGH\K ]GIKMZKM Fe fIVKMZ fKHK[
eb]_ eI\IKM Fe fIVKMZ fKHK[ eb]_ VKHa KJXG] XGH[`VKWKM [GMKkKH]KM
JGbKZaKM VKHa [`VKWMYK ]GXKVK [KJYKHK]K^ I[I[ IM^I] [G[baKYKa
]GZaK^KM aMlGJ^KJa_
mGWKM\I^MYKd JGWKaM [G[GMZKHILa XGHJGXJa aMlGJ^`Hd ]aMGH\K
]GIKMZKM VKXK^ [G[GMZKHILa LKHZK JKLK[ XGHIJKLKKM Va XKJKH [`VKW_
nKHZK JKLK[ [GHIXK]KM I]IHKM aMVG]J XHGJ^KJa XGHIJKLKKM [GMZGMKa
]GbGHLKJaWKM [KMK\G[GM XGHIJKLKKM VKWK[ [GMZGW`WK XGHIJKLKKM K^KJ
3
opqp rpsp rtqtupou vpwpqx ypzp {q{qo|p rts{vpwppo |pou qtqr{o|p}
~}otsp pu{v p~po qtqr{o|p} rsvrt~ ~top}~po vpwpq ztoupo trpx
t pqp }o} p p |pou z}u{op~po {o{~ qtou{~{s ~}otsp
rts{vpwppo pzp pw pop }v}v spv} ~t{poupo |p}{ x pv} }~{}z}pv x
pv}
leverage
x pv} p~}}pv x pv} rs}p} }pv x pv}
rts{q{wpox pq{o spv} ~t{poupo tsvt{ qtqr{o|p} ~t tqpwpox
t tqpwpo {pqpo|p pzp pw pwp spv} tsvt{ qtoupp}~po pzpo|p
}p|p qzp vtw}ouup v{ } {o{~ qtoutpw{} prp~pw rts{vpwppo t pw
qto}rp~po o} p} pp{ }zp~x tou}oup ~ttsppvpo pop }v}v spv}
vtpup} p p rtou{~{s ~}otsp ~t{poupo qp~p pzp rtozt~ppo ~ovtr ps{
|pou z}vt{ Economic Value Added x
ovtr qts{rp~po v{p{ ~ovtr rto} p}po ~}otsp ~t{poupo
rts{vpwppo |pou z}~tqpou~po tw tq tps vt{pw
rts{vpwppo ~ov{ po qpoptqto ~t{poupo z} qts}~p ts}~px ovtr
qtq{p rts{vpwppo t}w qtq~{v~po rtswp}po ~t {rp|p
rto}rppo o} p} rts{vpwppo zpo qto} p} ~}otsp ~t{poupo rts{vpwppo
vtpsp pz} |pou z}{~{s ztoupo qtqrtsu{op~po {~{spo ts}qpou
weighted zps} vs{~{s qzp pp |pou pzpx ytouw}{oupo
z}wpspr~po zprp qtqrts tw wpv} rtsw}{oupo rpzp {rp|p rto}rppo
o} p} rts{vpwppo (creating a firms value) |pou t}w stp }v}vx
qtq~{v~po rto} p}po rpzp o} p} pqpw ztoupo
qtqrtsw}{ou~po tpo }p|p qzp vtpup} ~ovt~{tov} }otvpv}x
4
¡¢£¡ ¤¥¦ §£¨£ §¢ ¡£©£¡ ª«££ ¬£¡§ £¡¨£ ¬¬ ©£¡ §££
¨¬®£¡§¡¢ ª¨ ª£¡§£ ¡§ ª ££ §££ ¨ ª£££¡ £¡ ª®£¢£
©¯¡ª¨ ¨¡££¡ §¡¢£¡ ¬¡¢¢ ¡£©£¡ £¡£ªª £ª¯° ±¯¡ª¨ ¤¥¦ £§££
££ © ¨ ª£££¡ §£ ª¢ ©¯¡¯¬ª° ²¡¢£¡ ¬¬¨£©£¡ ££¨£¡
¨££ ¨¡³£¡§£¡¢ §£¡£ ª«££ £§´ §£µ£ ©£§£¡ §¡³££©£¡ §¡¢£¡
© £¡ ¬®£¡¢ §£ ª © ¬¯§£ ³£¡¢ £§£ §£¡ ¨§¯¬£¡ ¨£§£ ¡£
¨£ª£° ±¯¡ª¨ ¤¥¦ §£¨£ §¢ ¡£©£¡ ª®£¢£ §£ª£ ¨¡££¡ ¨¬®£¡
®¯¡ ª ©¨£§£ ©£³£¶£¡ £¬£ ¨£§£ §·ª ³£¡¢ ¬¬® £ ¤¥¦ ³£¡¢
® §£ ¡¯°
±£¡£ ¨¡¡¢¡³£ ¨¡¢ © £¡ £§£¨ ©¡µ£ © £¡¢£¡
¨ ª£££¡ £¬£ ¡ © ¬¬¡ ©¡¢¡£¡ ¨£© ³£¡¢
®©¨¡¡¢£¡ §¡¢£¡ ¨ ª£££¡ §£¡ ©ª§££¡ ££ © © £¡¢£¡
®£ ³£ ¤¥¦´ ¨¡ ª ¬¡µ£§©£¡ £ ¡ ª®£¢£ ¯¨© §££¬ ¨¡£¡
§¡¢£¡ µ § ¸Economic
Value Added
¹¤¥¦º »®£¢£ ¦£ ¡££¡
±¡µ£ £§£ ¼ ½ §£¡¢ ½££¬ ¼®©° ¼£ ¡ ¾¿ÀÀÁ¾¿ÀÂ
.
ÃÄ ÅÆÇÈÉÊËÊÌÍÎÊ ÏÍÎÍÐÍÑ
Permasalahan yang terkandung dalam latar belakang masalah di
atas adalah:
1. Pengukuran EVA penting untuk menilai kinerja keuangan suatu
perusahaan.
5
ÒÓ ÔÕÖ×ØÙÚÛÜÝ Ö×ÝÞÚÛÚØÜÝ ÛÕÝ×ØßÜ Ö×ØÚàÜáÜÜÝ ÚÝâÚÛ ã×ÝÞ×âÜáÚÕ
Û×ãÜãÖÚÜÝ äå æÚçÜÝÞ æÜØÜã åèÛÓ çÜÙÜã ã×ÝÞ×ÙéÙÜ çÜÝÜ êÜÝÞ
è×ØÜàÜÙ çÜØÕ ÕÝë×àâéØ çÜÝ Ö×ã×ÞÜÝÞ àÜáÜãÓ
ìÓ ä×ØÚàÜáÜÜÝ è×ÙÚã ã×ãÖÚÝêÜÕ àÚÜâÚ ã×âéç× êÜÝÞ â×ÖÜâ ÚÝâÚÛ
ã×ÝÞ×âÜáÚÕ ÛÕÝ×ØßÜ Ö×ØÚàÜáÜÜÝ çÜÙÜã ã×ÝÞáÜàÕÙÛÜÝ ÝÕÙÜÕ âÜãèÜá
×ÛéÝéãÕàÓ
íÓ î×â×ØèÜâÜàÜÝ ÜÝÜÙÕàÕà ØÜàÕé Û×ÚÜÝÞÜÝ â×Øà×èÚâ à×èÜÞÜÕ ÜÙÜâ Ö×ÝÞÚÛÚØ
ÛÕÝ×ØßÜ Û×ÚÜÝÞÜÝ êÜÝÞ ã×ÝÞÜèÜÕÛÜÝ ÜçÜÝêÜ èÕÜêÜ ãéçÜÙ à×áÕÝÞÞÜ
àÚÙÕâ ÚÝâÚÛ ã×ÝÞ×âÜáÚÕ ÜÖÜÛÜá Ö×ØÚàÜáÜÜÝ â×ÙÜá ã×ÝïÕÖâÜÛÜÝ ÝÕÙÜÕ ÜâÜÚ
âÕçÜÛÓ
ðÓ äå æÚçÜÝÞ æÜØÜã åèÛÓ è×ÙÚã ã×ÝÞÚÛÚØ ÛÕÝ×ØßÜ Ö×ØÚàÜáÜÜÝ
ã×ÝÞÞÚÝÜÛÜÝ ã×âéç× Economic Value Added ñòóôõÓ
C. Pembatasan Masalah
öÜâÜàÜÝ ãÜàÜÙÜá çÜÙÜã Ö×Ý×ÙÕâÕÜÝ ÕÝÕ ÜçÜÙÜá èÜÞÜÕãÜÝÜ
Ö×ØÚàÜáÜÜÝ ã×ÝÞÞÚÝÜÛÜÝ ã×âéç× òóô à×èÜÞÜÕ ÜÙÜâ ÚÛÚØ ÛÕÝ×ØßÜ
Ö×ØÚàÜáÜÜÝ êÜÝÞ èÕàÜ ã×ÝÞáÜàÕÙÛÜÝ ÝÕÙÜÕ âÜãèÜá ×ÛéÝéãÕà èÜÞÕ
Ö×ØÚàÜáÜÜÝ è×ÙÚã ã×ãÖÚÝêÜÕ àÚÜâÚ ã×âéç× êÜÝÞ â×ÖÜâ ÚÝâÚÛ ã×ÝÞ×âÜáÚÕ
ÛÕÝ×ØßÜ Ö×ØÚàÜáÜÜÝ çÜÙÜã ã×ÝÞáÜàÕÙÛÜÝ ÝÕÙÜÕ âÜãèÜá ×ÛéÝéãÕàÓ ÷×âéç×
òóô çÜÙÜã Ö×Ý×ÙÕâÕÜÝ ÕÝÕ áÜÝêÜ ÜÛÜÝ çÕâ×ØÜÖÛÜÝ ÖÜçÜ Ö×ØÚàÜáÜÜÝ äå
æÚçÜÝÞ æÜØÜã åèÛÓ
6
D. Rumusan Masalah
øùúûüýüúþüÿ ûùÿ þüý ûüÿ ùüüýüÿ
úýüÿ
üúü
üýü û üüý
üýüüÿ ü
øü ü üÿü ùÿ ü üÿ þ ÿùú ü üûü
þ
ùúûüýüúþüÿ ùú ÿ üÿ
ù ûù
üþü
ûüÿ
Economic Value Added
E. Tujuan Penelitian
øùúûüýüúþüÿ üýüüüýüü üÿ üþüÿ û üüý üþü ùÿù üÿ
ÿ û üþþüÿ ûùÿ üÿ üÿ
ÿ þ ùÿ ùü ùýüúÿ ü ÿ ü
üÿ û ûüü
ÿ þ ùÿ ùü üûü üü ûüþÿ ü ùÿ üüÿ ÿ ü ýùùü û þùü
ùýüúÿ ü
F. Manfaat Penelitian
ùÿù üÿ ÿ û üúüþüÿ ùÿ ü ÿ ü
üÿüü ûüü ùúü ü
üýùþ üÿüúü ü ÿ
øü
ùúýüüüÿ
üü
ùÿ üû
þ þú þ ÿùú ü ùúýüüüÿ üÿ ü
ùÿ þú ùúüü ÿ ü üü üÿ û üý þüÿ ü üúü ùù üÿ
ýüü üý ùÿ þúüÿ ÿ ü üü ÿ üþüÿ ùÿ üû ùûüÿ ü
üÿü ùùÿ ùÿüÿ
ù ù üÿ ýüü
ùÿ üü üÿ þ ÿùú ü
ùÿ üÿ
ùÿ ùü
üÿ û úü
ü
üúü
ùúüü ÿ ü üü üÿ
7
!"#$%&#'
($!
!)*#+,(+!
"#$,!-0()1()
43
-#$#.(
(&(- -#&(.2.() !)*#+,(+!
+#&(-(
!)!
("(,
-#)/( !
! -(+( -#) (,()13
5(1! "#)2&!+
6("(,
-#-"#$ (&(-
.!)#$/( "#$2+('(()
)!&(! ;
=3
-% (&
"#)1#,('2()
"#)2&!+
,#),()1
#)1() -#)112)(.() -#,% # 789
creating value) 5<
8989=5BC
PADA PT GUDANG GARAM TBK. TAHUN 2011-2013
TUGAS AKHIR
Diajukan Kepada Fakultas Ekonomi, Universitas Negeri Yogyakarta
untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan guna Memperoleh
Gelar Profesi Ahli Madya
Disusun Oleh:
NINA BUDI ASTUTI
11409134050
PROGRAM STUDI AKUNTANSI DIPLOMA III
FAKULTAS EKONOMI
UNIVERSITAS NEGERI YOGYAKARTA
2014
i
HALAMAN MOTTO
Ciri orang yang beradab ialah dia sangat rajin dan suka belajar, dia tidak malu
belajar daripada orang yang berkedudukan lebih rendah darinya. (Confucius)
Jika kamu mendapat kesusahan, ingatlah menyimpan kesabaran. (Horatius)
Masa depan itu dibeli oleh masa sekarang. (Samuel Johnson)
Keberhasilan apa pun yang diraih seseorang, pasti dimulai dari tempat ia
berada, bagaimana pun kondisi tempat itu. (Dr. Ibrahim Elfiky)
Orang yang memiliki berbagai alternatif untuk mengatasi satu masalah, berarti
ia tahu jalan menuju puncak. (Dr. Ibrahim Elfiky)
v
HALAMAN PERSEMBAHAN
Dengan segala kerendahan hati, karya kecil ini kupersembahkan kepada:
1. Kedua orang tuaku, Kurdini (Alm) dan Sartimah, terima kasih untuk doa,
cinta kesabaran, dan dukungannya dalam menyelesaikan tugas akhir ini dan
terima kasih untuk semua yang telah diberikan.
2. Kakak-kakakku tercinta
The Eight Siblings , kalian selalu memberikan
dukungan, semangat dan doa untukku.
vi
ABSTRAK
ECONOMIC VALUE ADDED (EVA) SEBAGAI ALAT PENILAIAN KINERJA
PADA PT GUDANG GARAM TBK. TAHUN 2011-2013
Oleh:
Nina Budi Astuti
11409134050
Penulisan tugas akhir ini bertujuan untuk mengetahui: (1) besarnya nilai EVA
pada PT Gudang Garam Tbk, serta (2) ada atau tidaknya penciptaan nilai pada PT
Gudang Garam Tbk. setelah mengetahui besarnya EVA.
Objek dari penelitian ini adalah PT Gudang Garam Tbk. dan mengambil data
tentang laporan keuangan pada perusahaan tersebut. Data yang dikumpulkan
dianalisis dengan metode deskriptif yaitu dengan perhitungan EVA untuk penilaian
kinerja persuahaan tersebut. Analisis data yang digunakan terdiri dari dua tahap yaitu:
(1) perhitungan EVA yang didahului dengan menghitung NOPAT, dilanjutkan
dengan menghitung biaya modal dan struktur modal hingga dicapai WACC kemudian
perhitungan EVA menjadi akhir dari tahap ini dan (2) penentuan penciptaan nilai
berdasarkan perhitungan EVA yang telah didapatkan.
Hasil pembahasan menunjukkan bahwa pada (1) tahun 2011 EVA yang
dihasilkan Rp 374.471.067.000,00. Pada tahun 2012 EVA yang dihasilkan sebesar Rp 499.454.619.000,00 dan pada tahun 2013 yang dihasilkan sebesar -Rp
898.055.558.000, (2) berdasarkan hasil perhitungan EVA pada penelitian kinerja
perusahaan PT Gudang Garam Tbk. yang menjadi objek penelitian ini, pada tahun
2011 nilai EVA adalah Rp 374.471.067.000,00 sehingga dapat dikatakan bahwa
pada tahun 2011 terjadi proses nilai tambah ekonomis, karena nilai EVA bernilai
positif atau lebih besar dari nol. Hal ini menandakan laba yang dihasilkan dapat
memenuhi harapan para investor. Sedangkan pada tahun 2012 EVA yang dihasilkan
adalah Rp 499.454.619.000,00 dan tahun 2013 EVA yang dihasilkan adalah Rp
898.055.558.000,00 sehingga dapat dikatakan bahwa pada tahun 2012 dan 2013
tidak terjadi proses nilai tambah ekonomis, karena nilai EVA pada tahun tersebut
kurang dari nol atau bernilai negatif. Hal ini menandakan laba yang dihasilkan tidak
dapat memenuhi harapan para investor.
vii
KATA PENGANTAR
Alhamdulillah, puji dan syukur penulis panjatkan ke hadirat Allah SWT. yang
telah memberikan rahmat dan hidayah-Nya, sehingga penulisan tugas akhir ini dapat
diselesaikan dengan baik. Shalawat serta salam semoga tercurah kepada Nabi
Muhammad SAW. yang telah membawa umat manusia ke zaman yang terang.
Pada kesempatan ini penulis menyampaikan terima kasih kepada semua pihak
yang telah memberikan bantuan, arahan, dan dorongan selama penulis menyelesaikan
tugas akhir ini. Oleh karena itu, penulis menyampaikan terima kasih kepada
1. Prof. Dr. Rochmat Wahab, M.Pd, M.A. Rektor Universitas Negeri Yogyakarta.
2. Dr. Sugiharsono, M.Si. Dekan Fakultas Ekonomi Universitas Negeri Yogyakarta.
3. Bambang Saptono, M.Si. Ketua Pengelola Universitas Negeri Yogyakarta Kampus
Wates.
4. Amanita Novi Yushita, M.Si. Ketua Program Studi Akuntansi DIII Universitas
Negeri Yogyakarta.
5. Abdullah Taman, S.E.,Akt,M.Si. dosen pembimbing yang telah memberikan
pengarahan, petunjuk-petunjuk, serta dorongan kepada penulis untuk penyusunan
tugas akhir;
6. The Eight Siblings : Mb Nur, Mas Azis, Mb Eni, Mb Nhanhah Anis , Mb Atul
Diba, M.Si , Mb Ninik
Erni, S.Pt. , Mas Jo
viii
Joni, S.Pd.
yang selalu
DAFTAR ISI
Halaman
HALAMAN JUDUL...............................................................................
i
HALAMAN PERSETUJUAN................................................................
ii
HALAMAN PENGESAHAN.................................................................
iii
HALAMAN PENYATAAN KEASLIAN TUGAS AKHIR ..................
iv
HALAMAN MOTTO .............................................................................
v
HALAMAN PERSEMBAHAN .............................................................
vi
ABSTRAK ..............................................................................................
vii
KATA PENGANTAR ............................................................................
viii
DAFTAR ISI...........................................................................................
x
DAFTAR TABEL...................................................................................
xiii
DAFTAR LAMPIRAN...........................................................................
xiv
BAB I PENDAHULUAN .......................................................................
1
A.
Latar Belakang Masalah.......................................................
1
B.
Identifikasi Masalah .............................................................
5
C.
Pembatasan Masalah ............................................................
5
D.
Rumusan Masalah ................................................................
6
E.
Tujuan Penelitian..................................................................
6
F.
Manfaat Penelitian................................................................
6
BAB II KAJIAN TEORI.........................................................................
8
A.
Pengertian Kinerja Perusahaan ............................................
x
8
B.
Pengertian Economic Value Added (EVA) ..........................
10
C.
Keunggulan dan Kelemahan EVA .......................................
12
D.
Manfaat Economic Value Added (EVA) ..............................
14
E.
Menghitung Economic Value Added (EVA)........................
14
F.
Menentukan Adanya Penciptaan Nilai (Creating Value).....
17
G.
Kerangka Berpikir ................................................................
17
H.
Pertanyaan Penelitian ...........................................................
18
BAB III METODE PENELITIAN..........................................................
19
A.
Jenis Penelitian......................................................................
19
B.
Variabel Penelitian ................................................................
19
C.
Subjek dan objek ...................................................................
20
D.
Jenis Data ..............................................................................
20
E.
Teknik Pengumpulan Data....................................................
20
F.
Teknik Analisis Data.............................................................
21
BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN ........................
23
A.
Sejarah Berdirinya PT Gudang Garam Tbk .........................
23
B.
Data .....................................................................................
25
C.
Perhitungan EVA .................................................................
26
D.
Pembahasan..........................................................................
34
BAB V KESIMPULAN DAN SARAN..................................................
36
A.
Kesimpulan...........................................................................
36
B.
Saran.....................................................................................
37
xi
DAFTAR PUSTAKA .............................................................................
39
LAMPIRAN............................................................................................
40
xii
DAFTAR TABEL
Tabel
Halaman
1. Contoh Ketidakcocokkan Data Laporan Keuangan ............................
25
2. Net Operating After Tax......................................................................
26
3. Invested Capital ..................................................................................
28
4. Weight Average Cost of Capital..........................................................
31
5. Capital Charges ..................................................................................
32
6. Economic Value Added .......................................................................
32
xiii
DAFTAR LAMPIRAN
Halaman
1. Perhitungan ........................................................................................
40
2. Laporan Posisi Keuangan Konsolidasi (30 Juni 2012 dan
31 Desember 2011) ............................................................................
42
3. Laporan Laba Rugi Komprehensif Konsolidasian (30 Juni 2012 dan
31 Desember 2011) .............................................................................
45
4. Laporan Posisi Keuangan Konsolidasian (30 Juni 2013 dan
31 Desember 2012) .............................................................................
46
5. Laporan Laba Rugi Komprehensif Konsolidasian (30 Juni 2013 dan
31 Desember 2012) .............................................................................
xiv
49
! "#$ #! " !#%$ %"#$
% $ $$&' "#$ (% ! %$ #% $' % !$#
$ ! "#$ "$(!) *$!+ " ! "#$
( ( $%$ $ % $ % ! % !#" $ " ! "#$) , $ "
$ % !$ %$!+ ( # " $ $+ $ ! "#$
( !-"" $ $ % "$ ($ + $ % ! #%$
%( $."-! $ $ $ "&!% #/
! "#$ $& %!( " &$ %) 0 ! "#$
$& %!( " &$ %' # %$ $(-!-$ $ %
$$ %$ -( $&)
1$ % $ # % $ ! "#$ ( $ -
-( &$ ("-! $."-!' (! %$ ($& $ % !$ !#(
%$!+ ! "#$) 2! "% !
(! $ %$ (
$ % !$ %$!+ $) 3 $ (! %$ $ % $ # % $
! "#$ ( $ - ($ &$ !" (! $."-!
$ "# ) 4$ $ $ 567896: ;68< &$ ( !%$ - #
! "#$ %( $."-! % %$ " %$ $ $ ! "#$
&$ !=! $ ( $ "# ( !" >%) *-$(" $ #$& !+(
( ! "#$ &$ ;? 7@A:85 B! "#$ C! % DC %E &$
$+ "# $& ( "! -( !" >%)
1
2
FGHIJKLKKM NO PQRSTU KVKWKL XGHIJKLKKM YKMZ JIVKL [GM\IKW
JKLK[MYK ]G [KJYKHK]K^ I[I[_ Go Public [GHIXK]KM XH`JGJ ^a[bKW bKWa]
KM^KHK XGHIJKLKKM YKMZ [G[bI^IL]KM [`VKW IM^I] [GMaMZ]K^]KM
]GZaK^KM IJKLKMYK VGMZKM XG[`VKW YKMZ K]KM [GMKMK[]KM [`VKWMYK
]GXKVK XGHIJKLKKM_ cGMZKM
go publicd
XG[`VKW K]KM [G[XIMYKa
]GJG[XK^KM IM^I] [GMKMK[]KM [`VKWMYK VGMZKM XH`JXG] LKJaW VKM a]I^
[GMGM^I]KM ]Gba\K]KM XGMZGW`WKKM XGHIJKLKKM ^GHJGbI^_
FGHIJKLKKM YKMZ Va^GWa^a `WGL XGMIWaJ KVKWKL Fe fIVKMZ fKHK[
eb]_ gWKJKM XG[aWaLKM XGHIJKLKKM ]KHGMK Fe fIVKMZ fKHK[ eb]_ bGWI[
[GMZLa^IMZ hig IM^I] [GMZG^KLIa ]aMGH\K XGHIJKLKKM_ Fe fIVKMZ
fKHK[ eb]_ [GHIXK]KM XGHIJKLKKM YKMZ bGHZGHK] VabaVKMZ [KMIjK]^IH
YKMZ ^GWKL
go public_
Fe fIVKMZ fKHK[ eb]_ ^GH[KJI] JKWKL JK^I
XGHIJKLKKM YKMZ [GMYI[bKMZ]KM bKMYK] XG[KJI]KM bKZa MGZKHK
JGLaMZZK JKMZK^ [GMKHa] IM^I] Va^GWa^a ]aMGH\K ]GIKMZKM XGHIJKLKKMMYKd
JGLaMZZK XGMGWa^a VKXK^ [GWaLK^ X`^HG^ ]aMGH\K ]GIKMZKM Fe fIVKMZ fKHK[
eb]_ eI\IKM Fe fIVKMZ fKHK[ eb]_ VKHa KJXG] XGH[`VKWKM [GMKkKH]KM
JGbKZaKM VKHa [`VKWMYK ]GXKVK [KJYKHK]K^ I[I[ IM^I] [G[baKYKa
]GZaK^KM aMlGJ^KJa_
mGWKM\I^MYKd JGWKaM [G[GMZKHILa XGHJGXJa aMlGJ^`Hd ]aMGH\K
]GIKMZKM VKXK^ [G[GMZKHILa LKHZK JKLK[ XGHIJKLKKM Va XKJKH [`VKW_
nKHZK JKLK[ [GHIXK]KM I]IHKM aMVG]J XHGJ^KJa XGHIJKLKKM [GMZGMKa
]GbGHLKJaWKM [KMK\G[GM XGHIJKLKKM VKWK[ [GMZGW`WK XGHIJKLKKM K^KJ
3
opqp rpsp rtqtupou vpwpqx ypzp {q{qo|p rts{vpwppo |pou qtqr{o|p}
~}otsp pu{v p~po qtqr{o|p} rsvrt~ ~top}~po vpwpq ztoupo trpx
t pqp }o} p p |pou z}u{op~po {o{~ qtou{~{s ~}otsp
rts{vpwppo pzp pw pop }v}v spv} ~t{poupo |p}{ x pv} }~{}z}pv x
pv}
leverage
x pv} p~}}pv x pv} rs}p} }pv x pv}
rts{q{wpox pq{o spv} ~t{poupo tsvt{ qtqr{o|p} ~t tqpwpox
t tqpwpo {pqpo|p pzp pw pwp spv} tsvt{ qtoupp}~po pzpo|p
}p|p qzp vtw}ouup v{ } {o{~ qtoutpw{} prp~pw rts{vpwppo t pw
qto}rp~po o} p} pp{ }zp~x tou}oup ~ttsppvpo pop }v}v spv}
vtpup} p p rtou{~{s ~}otsp ~t{poupo qp~p pzp rtozt~ppo ~ovtr ps{
|pou z}vt{ Economic Value Added x
ovtr qts{rp~po v{p{ ~ovtr rto} p}po ~}otsp ~t{poupo
rts{vpwppo |pou z}~tqpou~po tw tq tps vt{pw
rts{vpwppo ~ov{ po qpoptqto ~t{poupo z} qts}~p ts}~px ovtr
qtq{p rts{vpwppo t}w qtq~{v~po rtswp}po ~t {rp|p
rto}rppo o} p} rts{vpwppo zpo qto} p} ~}otsp ~t{poupo rts{vpwppo
vtpsp pz} |pou z}{~{s ztoupo qtqrtsu{op~po {~{spo ts}qpou
weighted zps} vs{~{s qzp pp |pou pzpx ytouw}{oupo
z}wpspr~po zprp qtqrts tw wpv} rtsw}{oupo rpzp {rp|p rto}rppo
o} p} rts{vpwppo (creating a firms value) |pou t}w stp }v}vx
qtq~{v~po rto} p}po rpzp o} p} pqpw ztoupo
qtqrtsw}{ou~po tpo }p|p qzp vtpup} ~ovt~{tov} }otvpv}x
4
¡¢£¡ ¤¥¦ §£¨£ §¢ ¡£©£¡ ª«££ ¬£¡§ £¡¨£ ¬¬ ©£¡ §££
¨¬®£¡§¡¢ ª¨ ª£¡§£ ¡§ ª ££ §££ ¨ ª£££¡ £¡ ª®£¢£
©¯¡ª¨ ¨¡££¡ §¡¢£¡ ¬¡¢¢ ¡£©£¡ £¡£ªª £ª¯° ±¯¡ª¨ ¤¥¦ £§££
££ © ¨ ª£££¡ §£ ª¢ ©¯¡¯¬ª° ²¡¢£¡ ¬¬¨£©£¡ ££¨£¡
¨££ ¨¡³£¡§£¡¢ §£¡£ ª«££ £§´ §£µ£ ©£§£¡ §¡³££©£¡ §¡¢£¡
© £¡ ¬®£¡¢ §£ ª © ¬¯§£ ³£¡¢ £§£ §£¡ ¨§¯¬£¡ ¨£§£ ¡£
¨£ª£° ±¯¡ª¨ ¤¥¦ §£¨£ §¢ ¡£©£¡ ª®£¢£ §£ª£ ¨¡££¡ ¨¬®£¡
®¯¡ ª ©¨£§£ ©£³£¶£¡ £¬£ ¨£§£ §·ª ³£¡¢ ¬¬® £ ¤¥¦ ³£¡¢
® §£ ¡¯°
±£¡£ ¨¡¡¢¡³£ ¨¡¢ © £¡ £§£¨ ©¡µ£ © £¡¢£¡
¨ ª£££¡ £¬£ ¡ © ¬¬¡ ©¡¢¡£¡ ¨£© ³£¡¢
®©¨¡¡¢£¡ §¡¢£¡ ¨ ª£££¡ §£¡ ©ª§££¡ ££ © © £¡¢£¡
®£ ³£ ¤¥¦´ ¨¡ ª ¬¡µ£§©£¡ £ ¡ ª®£¢£ ¯¨© §££¬ ¨¡£¡
§¡¢£¡ µ § ¸Economic
Value Added
¹¤¥¦º »®£¢£ ¦£ ¡££¡
±¡µ£ £§£ ¼ ½ §£¡¢ ½££¬ ¼®©° ¼£ ¡ ¾¿ÀÀÁ¾¿ÀÂ
.
ÃÄ ÅÆÇÈÉÊËÊÌÍÎÊ ÏÍÎÍÐÍÑ
Permasalahan yang terkandung dalam latar belakang masalah di
atas adalah:
1. Pengukuran EVA penting untuk menilai kinerja keuangan suatu
perusahaan.
5
ÒÓ ÔÕÖ×ØÙÚÛÜÝ Ö×ÝÞÚÛÚØÜÝ ÛÕÝ×ØßÜ Ö×ØÚàÜáÜÜÝ ÚÝâÚÛ ã×ÝÞ×âÜáÚÕ
Û×ãÜãÖÚÜÝ äå æÚçÜÝÞ æÜØÜã åèÛÓ çÜÙÜã ã×ÝÞ×ÙéÙÜ çÜÝÜ êÜÝÞ
è×ØÜàÜÙ çÜØÕ ÕÝë×àâéØ çÜÝ Ö×ã×ÞÜÝÞ àÜáÜãÓ
ìÓ ä×ØÚàÜáÜÜÝ è×ÙÚã ã×ãÖÚÝêÜÕ àÚÜâÚ ã×âéç× êÜÝÞ â×ÖÜâ ÚÝâÚÛ
ã×ÝÞ×âÜáÚÕ ÛÕÝ×ØßÜ Ö×ØÚàÜáÜÜÝ çÜÙÜã ã×ÝÞáÜàÕÙÛÜÝ ÝÕÙÜÕ âÜãèÜá
×ÛéÝéãÕàÓ
íÓ î×â×ØèÜâÜàÜÝ ÜÝÜÙÕàÕà ØÜàÕé Û×ÚÜÝÞÜÝ â×Øà×èÚâ à×èÜÞÜÕ ÜÙÜâ Ö×ÝÞÚÛÚØ
ÛÕÝ×ØßÜ Û×ÚÜÝÞÜÝ êÜÝÞ ã×ÝÞÜèÜÕÛÜÝ ÜçÜÝêÜ èÕÜêÜ ãéçÜÙ à×áÕÝÞÞÜ
àÚÙÕâ ÚÝâÚÛ ã×ÝÞ×âÜáÚÕ ÜÖÜÛÜá Ö×ØÚàÜáÜÜÝ â×ÙÜá ã×ÝïÕÖâÜÛÜÝ ÝÕÙÜÕ ÜâÜÚ
âÕçÜÛÓ
ðÓ äå æÚçÜÝÞ æÜØÜã åèÛÓ è×ÙÚã ã×ÝÞÚÛÚØ ÛÕÝ×ØßÜ Ö×ØÚàÜáÜÜÝ
ã×ÝÞÞÚÝÜÛÜÝ ã×âéç× Economic Value Added ñòóôõÓ
C. Pembatasan Masalah
öÜâÜàÜÝ ãÜàÜÙÜá çÜÙÜã Ö×Ý×ÙÕâÕÜÝ ÕÝÕ ÜçÜÙÜá èÜÞÜÕãÜÝÜ
Ö×ØÚàÜáÜÜÝ ã×ÝÞÞÚÝÜÛÜÝ ã×âéç× òóô à×èÜÞÜÕ ÜÙÜâ ÚÛÚØ ÛÕÝ×ØßÜ
Ö×ØÚàÜáÜÜÝ êÜÝÞ èÕàÜ ã×ÝÞáÜàÕÙÛÜÝ ÝÕÙÜÕ âÜãèÜá ×ÛéÝéãÕà èÜÞÕ
Ö×ØÚàÜáÜÜÝ è×ÙÚã ã×ãÖÚÝêÜÕ àÚÜâÚ ã×âéç× êÜÝÞ â×ÖÜâ ÚÝâÚÛ ã×ÝÞ×âÜáÚÕ
ÛÕÝ×ØßÜ Ö×ØÚàÜáÜÜÝ çÜÙÜã ã×ÝÞáÜàÕÙÛÜÝ ÝÕÙÜÕ âÜãèÜá ×ÛéÝéãÕàÓ ÷×âéç×
òóô çÜÙÜã Ö×Ý×ÙÕâÕÜÝ ÕÝÕ áÜÝêÜ ÜÛÜÝ çÕâ×ØÜÖÛÜÝ ÖÜçÜ Ö×ØÚàÜáÜÜÝ äå
æÚçÜÝÞ æÜØÜã åèÛÓ
6
D. Rumusan Masalah
øùúûüýüúþüÿ ûùÿ þüý ûüÿ ùüüýüÿ
úýüÿ
üúü
üýü û üüý
üýüüÿ ü
øü ü üÿü ùÿ ü üÿ þ ÿùú ü üûü
þ
ùúûüýüúþüÿ ùú ÿ üÿ
ù ûù
üþü
ûüÿ
Economic Value Added
E. Tujuan Penelitian
øùúûüýüúþüÿ üýüüüýüü üÿ üþüÿ û üüý üþü ùÿù üÿ
ÿ û üþþüÿ ûùÿ üÿ üÿ
ÿ þ ùÿ ùü ùýüúÿ ü ÿ ü
üÿ û ûüü
ÿ þ ùÿ ùü üûü üü ûüþÿ ü ùÿ üüÿ ÿ ü ýùùü û þùü
ùýüúÿ ü
F. Manfaat Penelitian
ùÿù üÿ ÿ û üúüþüÿ ùÿ ü ÿ ü
üÿüü ûüü ùúü ü
üýùþ üÿüúü ü ÿ
øü
ùúýüüüÿ
üü
ùÿ üû
þ þú þ ÿùú ü ùúýüüüÿ üÿ ü
ùÿ þú ùúüü ÿ ü üü üÿ û üý þüÿ ü üúü ùù üÿ
ýüü üý ùÿ þúüÿ ÿ ü üü ÿ üþüÿ ùÿ üû ùûüÿ ü
üÿü ùùÿ ùÿüÿ
ù ù üÿ ýüü
ùÿ üü üÿ þ ÿùú ü
ùÿ üÿ
ùÿ ùü
üÿ û úü
ü
üúü
ùúüü ÿ ü üü üÿ
7
!"#$%&#'
($!
!)*#+,(+!
"#$,!-0()1()
43
-#$#.(
(&(- -#&(.2.() !)*#+,(+!
+#&(-(
!)!
("(,
-#)/( !
! -(+( -#) (,()13
5(1! "#)2&!+
6("(,
-#-"#$ (&(-
.!)#$/( "#$2+('(()
)!&(! ;
=3
-% (&
"#)1#,('2()
"#)2&!+
,#),()1
#)1() -#)112)(.() -#,% # 789
creating value) 5<
8989=5BC