Pusat Kreativitas Seni (Araitektur Ekspresionisme)

  PUSAT KREATIVITAS SENI (ARSITEKTUR EKSPRESIONISME) LAPORAN PERANCANGAN TKA 490 - TUGAS AKHIR SEMESTER B TAHUN AJARAN 2012 / 2013 Sebagai Persyaratan Untuk Memperoleh Gelar Sarjana Arsitektur

  Oleh BEATRICE 090406049

DEPARTEMEN ARSITEKTUR FAKULTAS TEKNIK UNIVERSITAS SUMATERA UTARA 2013

PUSAT KREATIVITAS SENI (ARSITEKTUR EKSPRESIONISME)

  Oleh : BEATRICE 09 0406 049

  Medan, Juli 2013 Disetujui Oleh : Pembimbing I Pembimbing II

  R. Lisa Suryani, ST, MT. Firman Eddy, ST, MT.

  NIP : 19770606 200312 2 003 NIP : 19630716 199802 2 001 Ketua Departemen Arsitektur Ir. N. Vinky Rahman, MT.

  NIP. 19660622 199702 1 001

  

SURAT HASIL PENILAIAN PROYEK TUGAS AKHIR

(SHP2A) Nama : Beatrice NIM : 09 0406 049 Judul Proyek Tugas Akhir : Pusat Kreativitas Seni Tema : Arsitektur Ekspresionisme Rekapitulasi Nilai :

  A B+ B C+ C D E Dengan ini mahasiswa yang bersangkutan dinyatakan : Waktu Paraf Paraf

  Koordinator No. Status Pengumpulan Pembimbing Pembimbing TKA-490 Laporan

  I II

1. Lulus Langsung

  2. Lulus Melengkapi

  3. Perbaikan Tanpa Sidang

  4. Perbaikan Dengan Sidang

  5. Tidak Lulus

Medan, Juli 2013

Ketua Departemen Arsitektur, Koordinator TKA-490,

Ir. Basaria Talarosa, MT.

  Ir. N Vinky Rahman, MT.

  .

  NIP : 19650109 199501 2 001 NIP : 19660622 199702 1 001

KATA PENGANTAR

  Puji dan syukur saya ucapkan kepada Tuhan Yesus Kristus, karena atas berkat dan rahmat-Nya saya dapat mengerjakan dan menyelesaikan tugas akhir ini, sebagai syarat untuk memperoleh gelar Sarjana Teknik dari Departemen Arsitektur, Universitas Sumatera Utara. Serta kepada Ibu saya, Tiarlyn Rajagukguk, yang selalu memberikan dukungan kepada saya setiap hari.

  Pada kesempatan ini, saya menyampaikan rasa hormat dan terima kasih serta penghargaan sebesar

• – besarnya kepada pembimbing Tugas Akhir saya, Bapak Firman Eddy, ST, MT.

  dan Ibu R. Lisa Suryani, ST, MT. Serta kepada dosen penguji, Bapak Ir. N.

  Vinky Rahman, MT.

  dan Ibu Ir. Dwira Nirfalini Aulia, M.Sc, Ph.D, atas kesediaan membimbing, memotivasi, memberi masukan, dan waktu beliau sehingga saya dapat menyelesaikan Tugas Akhir ini.

  Saya juga berterima kasih kepada:  Ibu Ir. BasariaTalarosa, MT. selaku Koordinator Tugas Akhir, Departemen Arsitektur, Fakultas Teknik, Universitas Sumatera Utara.

   Semua teman – teman 2009 yang selalu memberi dukungan dan semangat tiada habisnya, khususnya Bonyta, Florine, Angela, Aci, Aya, Devita, Sesilia, Biman, Danu, Adib, Reza, Amed, Ares, Mukhtar, dan 2NE1.

   Diaz Putra dan Tifani Krismanawati yang telah membantu survey saya di Salihara, Jakarta.  Senior – senior saya yang telah membantu saya.  Seluruh komunitas kreatif di Medan yang telah membantu saya.  Adik – adik stambuk 2012 yang ikut membantu saya.

  Tugas akhir ini masih banyak kekurangan. Oleh karena itu kritik dan saran sangat saya terima. Akhir kata, semoga laporan ini bermanfaat bagi kita semua.

  Medan, Juli 2013 HormatSaya

  Beatrice

  

DAFTAR ISI

LEMBARAN PENGESAHAN SURAT HASIL PENILAIAN PROYEK AKHIR (SHP2A)

  2.4.1 Deskripsi Proyek ................................................................. 18

  BAB II DESKRIPSI PROYEK

  ............................................................................. 14

  2.1 Terminologi Judul ................................................................ 14

  2.2 Tinjauan Umum ................................................................... 14

  2.3 Tinjauan Khusus .................................................................. 17

  2.4 Tinjauan Proyek .................................................................. 18

  2.4.2 Pendekatan Pemilihan Lokasi ............................................. 18

  1.6 Kerangka Berpikir ................................................................ 11

  2.5 Tinjauan Lokasi ................................................................... 20

  2.5.1 Kriteria Pemilihan Lokasi ..................................................... 20

  2.5.2 Kondisi Lingkungan ............................................................. 22

  2.5.3 Deskripsi Kondisi Eksisting Tapak ....................................... 25

  2.6 Tinjauan Fungsi ................................................................... 27

  2.6.1 Deskripsi Pengguna ............................................................ 27

  1.7 Sistematika Penulisan Laporan ........................................... 12

  1.5 Lingkup dan Batasan Proyek ............................................... 10

  ..................................... i

  DAFTAR TABEL

  KATA PENGANTAR

  ........................................................................................... ii

  DAFTAR ISI

  ....................................................................................................... iii

  DAFTAR GAMBAR

  ............................................................................................ vi

  ................................................................................................ ix

  1.4 Metode Pendekatan ............................................................ 9

  ABSTRAK

  ......................................................................................................... x

  BAB I PENDAHULUAN

  ..................................................................................... 1

  1.1 Latar Belakang .................................................................... 1

  1.2 Maksud dan Tujuan ............................................................. 8

  1.3 Lingkup Permasalahan ........................................................ 9

  2.6.2 Deskripsi Kegiatan............................................................... 29

  2.6.2.1 Kegiatan Pengelola ................................................ 29

  3.3 Interpretasi Tema ................................................................ 48

  4.1.5.1 Analisa View ke Dalam ......................................... 58

  4.1.5 Analisa View ........................................................................ 58

  4.1.4 Analisa Orientasi Matahari ................................................... 57

  4.1.3 Analisa Pencapaian ............................................................. 55

  4.1.2 Analisa Tata Guna Lahan .................................................... 54

  4.1.1 Analisa Lokasi Site Terhadap Kawasan............................... 53

  4.1 Analisa Kondisi Tapak dan Lingkungan ............................... 52

  ............................................................................................ 52

  BAB IV ANALISA

  3.4.4 Falling Water oleh Frank Lloyd Wright ................................. 51

  3.4.3 Guggenheim Museum In Bilbao........................................... 50

  3.4.2 Einstein Tower oleh Eric Mendelson .................................... 50

  3.4.1 Walt Disney Hall oleh Frank O. Gehry ................................. 48

  3.4 Studi Banding Tema Sejenis ............................................... 48

  3.2.3 Karateristik Ekspresionisme ................................................ 47

  2.6.2.2 Kegiatan Anggota Komunitas ................................. 29

  2.7.2 Sumber Dana ...................................................................... 32

  2.6.2.3 Kegiatan Murid Ekstrakulikuler SMA ...................... 30

  2.6.2.4 Kegiatan Anak TK, SD, SMP ................................. 30

  2.6.2.5 Kegiatan Pengunjung ............................................. 30

  2.6.3 Deskripsi Kebutuhan Ruang ................................................ 30

  2.7 Pemilik dan Sumber Dana ................................................... 32

  2.7.1 Pemilik Proyek ..................................................................... 32

  2.8 Studi Banding Fungsi Sejenis .............................................. 35

  3.2.2 Ekspresionisme Secara Umum............................................ 46

  2.8.1 Komunitas Salihara ............................................................. 35

  BAB III ELABORASI TEMA

  .............................................................................. 45

  3.1 Alasan Pemilihan Tema ....................................................... 45

  3.2 Tinjauan Umum Tema ......................................................... 45

  3.2.1 Pengertian Ekspresionisme ................................................. 45

  4.1.5.2 Analisa View ke Luar ............................................ 59

  4.1.6 Analisa Kebisingan .............................................................. 60

  4.1.6.1 Analisa Kebisingan ke Dalam Tapak ..................... 60

  4.1.6.2 Analisa Kebisingan ke Luar Tapak ........................ 61

  4.1.7 Analisa Vegetasi .................................................................. 61

  4.1.8 Analisa Sirkulasi .................................................................. 63

  4.1.8.1 Analisa Sirkulasi Kendaraan .................................. 63

  4.1.8.2 Analisa Sirkulasi Pejalan Kaki ................................ 66

  4.2 Analisa Fungsional .............................................................. 67

  4.2.1 Pola Kemitraan Dinas Kebudayaan dan Pariwisata ............. 67

  4.2.2 Analisa Pengguna ............................................................... 70

  4.2.3 Program Ruang ................................................................... 86

  BAB V KONSEP PERANCANGAN

  ..................................................................... 90

  5.1 Konsep Dasar ...................................................................... 90

  5.2 Rencana Tapak ................................................................... 90

  5.2.1 Konsep Entrance ................................................................. 90

  5.2.2 Konsep Site ......................................................................... 92

  5.3 Konsep Bangunan ............................................................... 93

  5.3.1 Teater .............................................................................. 93

  5.3.2 Rooftop Akustikisme ............................................................ 95

  5.3.3 Dinding Ekspresi ................................................................. 95

  DAFTAR PUSTAKA

  ........................................................................................... 96

  LAMPIRAN HASIL PERANCANGAN

  GAMBAR 2.1

  

DAFTAR GAMBAR

• – ALTERNATIF LOKASI 1 ........................................................ 18 GAMBAR 2.2
• – ALTERNATIF LOKASI 2 ........................................................ 19 GAMBAR 2.3
• – ALTERNATIF LOKASI 3 ........................................................ 20 GAMBAR 2.4
• – PETA LOKASI SITE ............................................................... 26 GAMBAR 2.5
• – RUKO MILIK SWASTA .......................................................... 27 GAMBAR 2.6
• – KANTOR POS........................................................................ 27 GAMBAR 2.7
• – JASA RAHARJA .................................................................... 27 GAMBAR 2.8
• – RUMAH PENDUDUK ............................................................. 27 GAMBAR 2.9
• – SPBU ..................................................................................... 27 GAMBAR >– USAHA DAGANG ................................................................ 27 GAMBAR 2.11
• – RUMAH PENDUDUK ........................................................... 27 GAMBAR 2.12
• – RUMAH PENDUDUK ........................................................... 27 GAMBAR 2.13
• – INTERIOR SALIHARA ......................................................... 35 GAMBAR 2.14
• – INTERIOR SALHIARA 2 ...................................................... 35 GAMBAR 2.15
• – INTERIOR GALERI SALIHARA ........................................... 37 GAMBAR 2.16
• – ‘LEGACY CACOAN’ OLEH NUS SALOMO .......................... 37 GAMBAR 2.17
• – SANI VEKTOR ‘MADU, RACUN, DAN NEGERIKU’ ............. 37 GAMBAR 2.18
• – PAMERAN GRAFFITI .......................................................... 37 GAMBAR 2.19
• – INDONESIA IN THE MIDST OF CATASTHROPES ............. 37 GAMBAR 2.20
• – ‘SISYPHUS’ OLEH AGAPETUS .......................................... 37 GAMBAR 2.21
• – TEATER ............................................................................... 38 GAMBAR 2.22
• – INTERIOR TEATER 1 .......................................................... 38 GAMBAR 2.23
• – INTERIOR TEATER 2 .......................................................... 38 GAMBAR 2.24
• – PERTUNJUKAN TEATER DI SALIHARA ............................. 39 GAMBAR 2.25
• – ANTUSIASME MASYRAKAT ............................................... 39 GAMBAR 2.26
• – SERAMBI SALIHARA .......................................................... 39 GAMBAR 2.27
• – TEATER ATAP ..................................................................... 40 GAMBAR 2.28
• – TEATER ATAP ..................................................................... 40 GAMBAR 2.29
• – AKUSTIK BAND DI TEATER ATAP ..................................... 40 GAMBAR 2.30
• – TEATER ATAP ..................................................................... 40 GAMBAR 2.31
• – TEATER ATAP ..................................................................... 41

  GAMBAR 2.32

• – TEATER ATAP ..................................................................... 41 GAMBAR 2.33
• – ARSIP SALIHARA ................................................................ 41 GAMBAR 2.34
• – ARSIP SALIHARA ................................................................ 41 GAMBAR 2.35
• – INTERIOR KOPITIAM OEY-SALIHARA ............................... 42 GAMBAR 2.36
• – INTERIOR KOPITIAM OEY-SALIHARA ............................... 42 GAMBAR 2.37
• – INTERIOR KOPITIAM OEY-SALIHARA ............................... 42 GAMBAR 2.38
• – MENU SELAT SOLO ........................................................... 42 GAMBAR 2.39
• – GERAI SALIHARA ............................................................... 43 GAMBAR 2.40
• – GERAI SALHIARA ............................................................... 43 GAMBAR 2.41
• – INTERIOR GERAI SALIHARA ............................................. 43 GAMBAR 2.42
• – INTERIOR GERAI SALIHARA ............................................. 43 GAMBAR 2.43
• – INTERIOR GERAI SALIHARA ............................................. 43 GAMBAR >– WALT DISNEY HALL ............................................................ 49 GAMBAR 3.2
• – WALT DISNEY HALL ............................................................. 49 GAMBAR 3.3
• – WALT DISNEY HALL ............................................................. 49 GAMBAR 3.4
• – WALT DISNEY HALL ............................................................. 49 GAMBAR 3.5
• – EINSTEIN TOWER ................................................................ 50 GAMBAR 3.6
• – GUGGENHEIM MUSEUM IN BILBAO ................................... 50 GAMBAR 3.7
• – FALLING WATER .................................................................. 51 GAMBAR 3.8
• – SKETSA FALLING WATER ................................................... 51 GAMBAR 4.1
• – TATA GUNA LAHAN SEKITAR TAPAK ................................. 54 GAMBAR 4.2
• – PENCAPAIAN KE SITE ......................................................... 55 GAMBAR 4.3
• – ANALISA ORIENTASI MATAHARI ......................................... 57 GAMBAR 4.4
• – ANALISA VIEW KE DALAM (EKSISTING) ............................. 58 GAMBAR 4.5
• – ANALISA VIEW KE DALAM (SOLUSI) ................................... 58 GAMBAR 4.6
• – ANALISA VIEW KE LUAR (EKSISTING)................................ 59 GAMBAR 4.7
• – ANALISA VIEW KE LUAR (SOLUSI) ..................................... 59 GAMBAR 4.8
• – ANALISA KEBISINGAN KE DALAM TAPAK (EKSISTING) .... 60 GAMBAR 4.9
• – ANALISA KEBISINGAN KE DALAM TAPAK (SOLUSI) .......... 60 GAMBAR >– ANALISA KEBISINGAN KE LUAR TAPAK (EKSISTING) .... 61 GAMBAR 4.11
• – ANALISA KEBISINGAN KE LUAR TAPAK (SOLUSI) .......... 61 GAMBAR 4.12
• – PALEM BOTOL .................................................................... 62 GAMBAR 4.13
• – PALEM KIPAS ..................................................................... 62 GAMBAR 4.14
• –KIARA PAYUNG ................................................................... 62

  GAMBAR 4.15

• – BUNGA KERTAS ................................................................. 62 GAMBAR 4.16
• – BUNGA MERAK ................................................................... 62 GAMBAR >– CASSIA MAS ....................................................................... 62 GAMBAR 4.18
• – BUNGA KEMBANG SEPATU .............................................. 62 GAMBAR 4.19
• – KEMUNING .......................................................................... 62 GAMBAR 4.20
• – PLUMBAGO ......................................................................... 62 GAMBAR 4.21
• – BAMBU ................................................................................ 62 GAMBAR 4.22
• – HELICONIA .......................................................................... 62 GAMBAR 4.23
• – POHON TANJUNG .............................................................. 62 GAMBAR 4.24
• – ANALISA SIRKULASI KENDARAAN ALTERNATIF 1 .......... 63 GAMBAR 4.25
• – ANALISA SIRKULASI KENDARAAN ALTERNATIF 2 .......... 64 GAMBAR 4.26
• – ANALISA SIRKULASI KENDARAAN ALTERNATIF 3 ......... 65 GAMBAR 4.27
• – ANALISA SIRKULASI PEJALAN KAKI ................................. 66 GAMBAR>– KONSEP ENTRANCE ............................................................ 91 GAMBAR 5.2
• – KONSEP ENTRANCE ............................................................ 91 KONSEP>– KONSEP AMFITEATER ......................................................... 92 KONSEP 5.4
• – KONSEP AMFITEATER ......................................................... 92 GAMBAR>– KONSEP PEDESTRIAN ........................................................ 92 GAMBAR 5.7
• – KONSEP OPEN SPACE ........................................................ 93 GAMBAR 5.8
• – BENTUKAN MASSA TEATER ............................................... 94 GAMBAR 5.9
• – KONSEP SUASANA ROOFTOP AKUSTIKISME ................... 94 GAMBAR
• – KONSEP DINDING EKSPRESI ........................................... 95

  TABEL 1.1

  DAFTAR TABEL

• – LAJU PERTUMBUHAN PENDUDUK KOTA MEDAN ................... 1 TABEL 1.2
• – DATA KOMUNITAS ..................................................................... 2 TABEL 1.3
• – GRAFIK PERTUMBUHAN KOMUNITAS DI MEDAN ................... 4 TABEL 1.4
• – DATA KOMUNITAS DI YOGYAKARTA ........................................ 6 TABEL 1.5
• – DATA KOMUNITAS DI BANDUNG .............................................. 6 TABEL 2.1
• – WPP KOTA MEDAN .................................................................. 20 TABEL 2.2
• – KRITERIA PEMILIHAN LOKASI ................................................. 22 TABEL 2.3
• – PERBANDINGAN LOKASI TAPAK ............................................ 23 TABEL 2.5
• – JADWAL PERTUNJUKAN, TEMPAT, DAN HTM ....................... 33 TABEL 2.6
• – EKSKUL SMA YANG MENYEWA FASILITAS ........................... 34 TABEL 2.7
• – SUMBER DANA ......................................................................... 34 TABEL 4.1
• – KOMUNITAS YANG TERPILIH ................................................. 71 TABEL 4.2
• – MEAN JUMLAH ANGGOTA ....................................................... 72 TABEL 4.3
• – PERTUMBUHAN KOMUNITAS .................................................. 73 TABEL 4.4
• – FREKUENSI PEMAKAIAN FASILITAS ...................................... 73 TABEL 4.5
• – FREKUENSI PEMAKAIAN FASILITAS ...................................... 75 TABEL 4.6
• – FREKUENSI PEMAKAIAN FASILITAS ...................................... 75 TABEL 4.7
• – FREKUENSI PEMAKAIAN FASILITAS ...................................... 76 TABEL 4.8
• – JADWAL KEGIATAN YANG DITAWARKAN .............................. 76 TABEL 4.9
• – JADWAL SHOW ........................................................................ 78 TABEL >– JUMLAH BESARAN RUANG GALERI ..................................... 82 TABEL 4.11
• – AKTIVITAS PENGUNJUNG ..................................................... 83 TABEL 4.12
• – AKTIVITAS SERVIS DAN PENGELOLA .................................. 83 TABEL 4.13
• – PENGGUNA ............................................................................. 84

  

ABSTRAK

  Medan memiliki luas wilayah yang relatif kecil dengan jumlah penduduk yang relatif besar. Hal ini membuat aktifitas dan mobilitas masyarakatnya menjadi tinggi dan kegiatan semakin beragam. Salah satunya adalah kegiatan komunitas yang pada dasarnya bersifat kreatif dan potensial. Akan tetapi para komunitas tersebut tidak memiliki wadah untuk berekspresi.

  Kata Kunci : komunitas, kreatif, ekspresi.

  

ABSTRACT

  Medan has a relatively small area with a relatively large population. This makes the activity and high mobility and activities of the society become increasingly diverse. One of them is a community activity which is essentially creative and potential. However, each community did not have a forum to express themselves.

  Keywords: community, creative, expression.

  Universitas Sumatera Utara