Ikan Lele Clarias sp..

pintu pemasukan dan pengeluaran agar ikan-ikan jangan ada yang lolos keluarmasuk Mahyuddin, 2010. Ikan lele dipanen pada umur 6-8 minggu, dengan berat rata-rata sekitar 200 gramekor. Ikan lele Dumbo pemanenan dapat dilakukan pada masa pemeliharaan 3-4 bulan dengan berat 200-300 gramekor. Apabila waktu pemeliharaan ditambah 5-6 minggu maka lele akan mencapai berat 1-2 kg dengan panjang 60- 70 cm. Setelah dipanen, ikan lele dipelihara dulu di dalam tongbakhapa selama 1- 2 hari tanpa diberi makan agar bau tanah dan bau amisnya hilang. Setelah ikan lele dipanen, kolam harus dibersihkan sebelum dapat digunakan lagi. Salah satu teknologi budidaya yang cocok untuk budidaya ikan lele di daerah yang kering adalah budidaya dengan kolam terpal. Kolam terpal saat ini banyak digunakan sebagai wadah budidaya ikan, termasuk ikan lele. Kolam terpal adalah kolam yang dasarnya maupun sisi-sisi dindingnya dibuat dari terpal. Kolam terpal dapat mengatasi resiko-resiko yang terjadi pada kolam gali maupun kolam semen, dan biaya yang dikeluarkan jauh lebih murah dibandingkan dengan pembuatan kolam gali atau kolam semen. Keuntungan lain dari kolam terpal adalah : - Terhindar dari pemangsaan oleh ikan liar terutama bila memelihara ikan konsumsi. - Dilengkapi pengatur volume air yang bermanfaat untuk memudahkan pergantian air maupun panen. Selain itu untuk mempermudah penyesuaian ketinggian air sesuai dengan usia ikan. - Dapat dijadikan peluang usaha skala mikro dan makro. - Lele yang dihasilkan lebih berkualitas, tampak bersih, dan tidak berbau dibandingkan pemeliharaan di wadah lainnya. - Mudah dibersihkan dan dipindahkan. Keunggulan dari kolam terpal adalah dapat digunakan di berbagai tempat, seperti di pekarangan atau di halaman rumah. Lahan yang digunakan untuk kegiatan ini dapat berupa lahan yang belum dimanfaatkan atau lahan yang telah dimanfaatkan, tetapi kurang produktif. Keunggulan lainnya dari kolam terpal ini adalah bisa di dapat digunakan juga dilahan berpasir seperti di pantai. pin kel gra 3-4 dit 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 7 70 70 70 70 70 70 7 70 70 70 70 70 7 7 70 70 70 70 7 7 70 70 70 7 70 70 7 70 7 7 70 7 70 7 70 70 7 70 7 7 7 70 7 7 7 7 7 7 7 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 - - - - - - - - le le le le le le le le le le le le l le le le le le le l l le l le le e l le le le le le l le le e le le l le le l l l l le le le le e le le le l l e e e e e l e e e l le l le e e e le e le l l le e le l l e l e le l l l le e e e e e e l l l l e e l l l l e l e e l l e e e e l l l le e l e l l l e e e e e le l l l l l l da da da da d da da da da d d d da a d d d da d d da da da da da da d d da da d d d d da da d d d d d d d d d d d da d d d d d d d d d d d d d d da da d d d d d a d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d a d d d d d d d d d d d d a d d d d d d d d d d d d d d a d d d d d d a d d a d e ba ba b ba ba ba ba b b ba ba ba b ba ba ba ba ba ba ba b b ba ba b a b b b ba b b b b ba b ba b b b b ba b b b b b ba ba ba ba b ba ba ba b ba b a a ba b b b b a b b b ba a b b b a b ba b ba b b b b b a a ba a a b b b b b b a ba b b b ba b b a a a b b b b b a b b b b a b b b b a a b b b b a a b b b b b b b b n ad ad ad ad a a ad ad ad ad ad d ad ad ad a ad ad ad ad d a a ad d ad a ad ad ad a d d d ad ad a a ad a ad a a ad ad ad d ad d d a a a a a a ad a a a a a ad d a ad d a a a a ad d d d a a a a a a a d d a ad a a d d a a a a ad ad d a a ad a a d a a a d d a a d d a a a a a d d d a a a a a a a a a a a a a a ad a d a a a a a a a d d d a a a ad a d a a a d a d d d d a d a a a a d d d d a Ko Ko Ko K K K K K K K Ko K K K K K K K K K K K K Ko K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K ko ko ko ko ko k ko ko k ko k ko k k ko k k k ko k k k k k ko k ko k ko k k ko k k ko k ko k k k k k k ko ko k k k ko ko k k k k k ko ko k ko k k k k k k k ko k k ko k ko k ko k k ko k k k k k k k k k k k k ko k k k k k k k k k ko k ko k k k k k o ko k k o ko o o k k k k ko o k k k k k ko k k k k k o k k k k o k o k o k o o k o o k k k k ko k k o k k k ko ko k k o o k k k k k o o k k k k o l pe pe pe pe pe pe pe p pe p pe e e e pe p p p p pe pe e pe pe pe e pe p p pe pe pe e e pe pe p p e pe e e pe p p p e e e pe pe pe p p p pe p p p p pe pe p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p pe p p p pe p p p p p p p p p p e p p p pe p p p p p p p p pe p p p p p p p p e p p p p p p e p p p p p p p p p e e p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p m ad ad a ad ad ad ad ad ad ad d d ad ad d ad a ad ad ad ad ad ad d ad ad d d ad ad ad ad ad ad ad a ad d ad ad ad ad ad ad ad ad ad a ad ad d d d ad a a ad ad d d a d ad d ad ad a ad ad a ad ad d d a a a a a d d d a ad d a ad d ad a a a a a ad d d d ad d a a ad a a d a a d ad d d d d ad a a a a a a a a a a a d a ad a a a a a a d d a a d d a a d d d ad a a a a a a a a a a a a a a a a a d d a d d a - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - se s se se se se s se se se se se s se s se se se se se s se se s se s s s s se se se s s s s s se se s s s s s s s s s e e s s s s s s s s s s s e s s se s s s e e s s e e se s e e e s s s s e e s s s s s s s s s e s e e e p ke ke ke ke k ke k ke ke ke ke ke ke k k ke ke ke ke ke ke k k ke ke ke ke k ke ke ke ke ke ke ke ke ke k ke k ke e ke e k ke k k ke ke e e e ke e e ke ke e e e ke e ke e ke ke ke e k ke e ke k k e e e k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k g g g di d di di di di di d d d di d d d d d d i di di i i i d i di d d i i i i i i i i i i i m m m m m m ad d d d d d ad ad ad ad ad ad a a a d a a a a a a ad ad ad d ad a a a a a ad ad d ad a a ad ad ad a ad d d a ad a a ad d a ad a d d d a Teknologi ini merupakan perwujudan dari Konsep Mina Kera. Secara umum Mina Kera dapat diartikan sebagai kegiatan memelihara ikan di kebun atau di halaman sekitar rumah yang dapat dilaksanakan oleh warga masyarakat secara swadaya baik perorangan maupun berkelompok Dinas Kelautan dan Perikanan Provinsi DIY, 2010.

2.2. Lahan Kering

Pengertian lahan kering upland dan rainfed adalah hamparan lahan yang didayagunakan tanpa penggenangan air, baik secara permanen maupun musiman dengan sumber air berupa hujan atau air irigasi Suwardji, 2003. Definisi yang diberikan oleh Soil Survey Staffs 1998 dalam Haryati 2002, lahan kering adalah hamparan lahan yang tidak pernah tergenang atau digenangi air selama periode sebagian besar waktu dalam setahun. Tipologi lahan ini dapat dijumpai dari dataran rendah 0-700 m dpl hingga dataran tinggi 700m dpl. Dari pengertian di atas, maka jenis penggunaan lahan yang termasuk dalam kelompok lahan kering mencakup: lahan tadah hujan, tegalan, ladang, kebun campuran, perkebunan, hutan, semak, padang rumput, dan padang alang-alang. Lahan kering mempunyai potensi yang cukup luas untuk dikembangkan, dengan luas yang mencapai 52,5 juta ha Haryati, 2002 untuk seluruh Indonesia. Pemanfaatan lahan kering untuk kepentingan pembangunan daerah ternyata banyak menghadapi masalah dan kendala. Masalah yang utama adalah masalah fisik, yaitu lahan kering banyak yang telah rusak atau mempunyai potensi yang cukup besar untuk menjadi rusak, sehingga paket teknologi yang berorientasi pada perlindungan lahan kering sangat diperlukan. Kekurangan air pada saat musim kemarau, miskin unsur hara serta keadaan tanah yang peka terhadap erosi merupakan kendala lingkungan yang paling dominan di kawasan lahan kering.

2.3. Kelayakan Usaha

Untuk suatu usaha yang akan dikembangkan atau diperluas, terlebih dahulu harus dilakukan kegiatan studi kelayakan. Studi ini dilaksanakan guna menilai kelayakan investasi yang akan ditanamkan. Resiko dan kerugian yang besar akan terjadi apabila terjadi kesalahan dalam menilai investasi suatu usaha. Menurut Subagyo 2007, penilaian investasi termasuk dalam studi kelayakan yang 8 Mi hal sw Pro 2. 2.

2. 2

2. 2. 2. 2.

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2. 2

2 2. 2 2. 2. 2. 2. 2.

2. 2

2 2. 2. 2.

2. 2

. . 2 2.

2. .

2 2

2 2

2 .

. . . 2. . 2. . 2.

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

. 2

2 2

2 .

2 .

. . . 2

2 2

2 2

2 2

2 di di di di d d d di d d d d d d di di di di d d d d d d d d di d d di d d d d d d d di d di d d d d d d di di d i d d di d i d d d di d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d di d d d d d d d d d d d d d d d d i d d d d d d d d d d d i d d d d d d di i d d d di d d d di d i d d i di d d di i d d i d d d d d d d d d d de de de de d d d d d d d de de de de de de de d d d d de de de de d de d de de d d d d de de d d d e d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d de d d d de de de d d d d d d d d d de d de e e d d d de d d d d d d de d d d d d d d d de d d d d d d de d de d d e d d d d d d d d de d d d d d d e d d d d d d d d d d d d d d de d d d d e d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d e d e d d d d d d d d d d d d d d d d d d n di di di di di di di di di di di di di di i i i di di d di di d i i i i i d d di di di di di i di di i d d di di di i i i d di i i i di d di i di i di d di di i i i di i i di di di i i i di di i i i i i i di di i d d d i i di d i d d di di i d di i i d di i i di d di i i i d di di d di i i d d i d d i i b b b b b b b b b ad ad ad ad ad ad d ad a d d ad ad d d d d d ad a a ad d ad ad ad ad ad ad ad d d ad d ad ad ad ad ad ad a ad d d a ad ad d ad ad ad d ad ad d ad d a d d a a ad d a ad ad a d ad a d d d a a d ad d d ad d a a ad d a a d a a d d d a a d d d d a ad d a d d a a d d a d d d a a d d d d d d a a a aa a ad ad d d d a a d d d a pe pe pe pe p pe p p pe pe e e pe pe pe p pe p p pe p p p pe pe e pe pe pe pe pe pe e e pe p pe p pe p p p e p p p p p p p e p p p e p p p p p p p p p e p p p p p p p p p p p p p p p e p p p e p e e p p e p e e p p pe p p p p p p p p e pe p p e p p p p p p p p p p p p p p p p p p p r da da da d da d da d da da da d d da da da da da d da da da da da da d d da da da d a da da da da da da da da da d d da d d d da d d d d d d d d d a a da d d d d da a da da d d d d d d d d a a d d d d a a d d da d d d d da d a d d d da a d d d da a a da d d d d da d d d d d da a a a d d d da d d d d d a a d d d d d d d d d d d a d d d a a d a d d d d d d a a d d d d d d d da d d d r pe pe pe p pe p pe pe pe pe pe pe p pe p pe pe e pe e pe p pe pe p p pe pe pe pe pe pe p p p p pe pe e e pe pe p p p pe pe pe e e p pe pe e p pe pe p p e pe p p p p pe p pe pe e p p e e pe p p e pe pe p p pe p p p p pe p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p e p pe p p p pe p p p p p e p p p p p p p e p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p n la la la l la l la la la la la la la la la la a la l la l la l la l la l a la a la la la la l la l la la la a la l la la l la a l l l l la la la l la l la la la l l la la la la l a la la a la la l la la l l l l l a l la l la a l a la la a a a l l l l la a a a a la l l la a la l l l l l a la la a l a l l l l a a a a la a a a a a a a a a a a a a a a a a l a a a a h h h h h pe pe pe pe pe p pe pe pe p pe e pe pe e p pe e pe pe p p p pe e e p p p p pe p p pe p p p p pe pe p e p p p p p p p p pe e pe p pe pe p p e pe p e p p p p p p p p p p pe p p p p p pe p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p r d d d d d d d d d d d d de d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d n Pem ban fisi cuk per ke ke ke ke ke ke e e ke ke ke e e e ke e e e e ke ke ke ke ke ke e ke e k k k k e e e e ke k k ke ke ke k k k e e k k k ke e m m m m m me m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m 2. 2. 2. 2. 2. 2.

2. 2

2 2. 2. 2.

2 2

2. 2. 2. 2. 2 2.

2 2

2. 2. 2. 2.

2. 2

2 2

2 2.

2 2

2 2.

2. 2

2. 2

2 2.

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2.

2 2

2 2

2 2

2 2.

2 2

. 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2.

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2.

2 .

2 2

. 2 . 2 . 3

3 3

3 ha ha ha ha ha ha ha a ha ha ha ha h ha a ha ha ha ha ha h ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha h ha ha h h a a a a ha ha h h h h h h h h h h h h h h h h h ha h h h h h h h h h ha h h h h ha h h h h h h a h h h h h h h h h a a h h h h a ha h a h h a r r r r ke k ke ke ke ke k ke e ke ke k ke e k k k k k k ke k k ke ke e e ke ke ke ke e e ke e ke e e e ke e e e ke e e e e ke e e e e e e e e ke e l l l l te te te te te t te te te t te t t t te t t t t t te t te te te t t t t te te te te t te te te e e te e e te t t e e t te t e e te e te e e e e e e e e e e e e e e e t t te t e e e e e e e e e e e rj r r Su Su S Su Su S Su S u Su Su Su Su Su u u S S Su Su Su S S S S Su u S S S S S S S S S S S S S S Su Su Su u Su Su u u u u u Su u u u u u u u Su u u u Su u u bertujuan untuk menghindari terjadinya investasi yang tidak menguntungkan karena usaha yang tidak layak. Tujuan penyusunan studi kelayakan secara umum adalah untuk menganalisis : 1. Kelayakan produk yang akan ditawarkan di pasaran markeTabel., 2. Keberlanjutan sustainability produk secara teknis, 3. Efektivitas dan efisiensi usaha, 4. Aspek legal usaha, 5. Keuntungan usaha Analisis investasi bertujuan untuk memilih aktivitas investasi yang paling menguntungkan. Metoda analisis yang dapat dipergunakan adalah metoda nilai bersih sekarang Net Present ValueNPV, rasio manfaat biaya Benefit Cost RatioBCR, tingkat pengembalian hasil internal Internal Rate of ReturnIRR, analisis break-even point Break-Even Point Analysis, serta metoda Payback Period PBP. 1. Metoda nilai bersih sekarang net present valuenpv, Net Present Value NPV dari suatu usaha merupakan nilai sekarang dari selisih antara Benefit manfaat dengan Cost biaya pada Discount Rate tertentu. Net Present Value NPV menunjukkan kelebihan benefit dibandingkan dengan cost. Jika present value benefit lebih besar daripada present value biaya, berarti usaha tersebut layak atau menguntungkan. Dengan kata lain, apabila NPV 0 berarti proyek tersebut menguntungkan. Sebaliknya jika NPV 0 berarti proyek tersebut tidak layak diusahakan. Rumus NPV menurut Gaspersz 2005 adalah sebagai berikut : Keterangan : PV = Nilai sekarang Rupiah F = Nilai pada n-tahun Rupiah I = tingkat bunga n = tahun periode n-tahun NPV = PV ; n. i PV = F 1 + i -n ber kar me 1. 2. 3.

3 3

3. 3. 3. 3. 3. 3. 3. 3.

3. 3

3. 3

3. . . 3 3. 3. 3 3. 3. 3.

3 3

3 3. . 3. 3 3.

3 3

3. 3

3. 3.

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3.

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

. .

3 3

3 3

3. 3

3 3

3 3

3 3

3 . 4. 4.

4. 4

4 4

4 4.

4. 4

4 4

4 4

4. 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4. 4. 4. 4.

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4.

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4.

4 4

4 4

4. 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4.

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4. 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

5. 5. 5. 5 5. 5 5 5 5. 5. 5 5 5. 5 5 5 5 5 5 5. 5 5 5 5. 5 5 5 5. 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5. 5 5 5 5. 5 5. 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5. 5 5 5 5 5 5 5 5 5 . 5. 5 5 5 5. 5 . 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 m m m m m m m m m m m m m m me m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m be be b be be be be b b be be be b be be be be be be be b b be be b e b b b be b b b b be b be b b b b be b b b b b be be be be b be be be b be b e e be b b b b e b b b be e b b b e b be b be b b b b b e e be e e b b b b b b e be b b b be b b e e e b b b b b e b b b b e b b b b e e b b b b e e b b b b b b b b r Ra Ra R R R R R R R R R Ra Ra R R R R R R Ra R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R an an an an an an an an an an an an an a a an an a an a a n n an an an n an an n n n n a an n n a a an an an an n n a a a an a an an a a an an an n n an a an an a an n a an n n n n n n a an n n a a n n a a an a an a a an n n n n a an a a an n n a a an n n n a a n n a a a a n n n a a an a Pe Pe Pe Pe Pe P P P P P P P P Pe P P P Pe P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P Pe P P Pe P P P P P P P P P P Pe P Pe P P P P Pe P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P Pe P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P e 1. 1 1 1 1 1 1. 1 1. 1 1 1. 1. 1. 1 1 1 1. 1. 1. 1 1 1 1 1 1. 1 1 1 1. 1. 1 1 1 1 1 1 1. 1 1 1. 1 1 1. . 1 1 1 1 . 1 1 1 1 1. 1 1 1 1 1. 1. 1 1 1 1 1 1. 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 . 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 . 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 . se se se se se se se se se se se se se se se s s se e se se s s e e e se e s se e se s s e se se s s s s s e se se se se se e se e se se se s s se s s s e e s s s s se s se s se se s e s s s s e e e s s s se e e s s s s s e e se e s s s s s s s s e s se s s se s e se se e e e e s s s e e s s s e s s e e e l Ne cos usa ber ter Ru Ru Ru Ru Ru Ru Ru Ru Ru Ru Ru Ru Ru Ru Ru Ru Ru R u Ru R Ru Ru Ru u Ru R R Ru Ru Ru Ru Ru R Ru Ru Ru Ru R R Ru R Ru R R Ru Ru Ru R Ru Ru u Ru R R u R R R Ru u Ru R R Ru R Ru R Ru Ru R Ru u Ru u Ru R R R R Ru Ru u Ru R R R R R R R R Ru R Ru u R R R R R R R R u u R u R R u u Ru Ru R R R R R R R R Ke Ke Ke K K K Ke Ke Ke K K Ke K K K K K K K Ke K K K K K K K Ke K K K K K K K K K K Ke K K K K K K K K Ke Ke K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K PV PV PV PV PV PV PV PV P PV PV PV PV PV PV PV PV PV PV V PV PV P P PV PV PV V PV PV PV P P PV P P P P P V V PV PV P PV PV PV PV P P V V P PV V V PV P V PV PV P P PV P V PV PV V PV V P PV V V V V V V V V V V PV P V V V P P P P V PV V PV P PV PV PV V P P P P P P P P P P P F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n = = = 1 + i -n = discount factor pada n-tahun 2. Rasio Manfaat Biaya Benefit Cost RatioBCR Net BC adalah perbandingan jumlah NPV positif dengan jumlah NPV negatif. Net BC ini menunjukkan gambaran berapa kali lipat benefit akan diperoleh dari biaya yang dikeluarkan. Cara menghitung Net BC Gaspersz, 2005 : NPV B-C Positif Net BC = NPV B-C Negatif dimana, BC 1, maka usaha layak untuk dilaksanakan BC 1, maka usaha tidak layak untuk dilaksanakan 3. Tingkat Pengembalian Hasil Internal Internal Rate of ReturnIRR, Metoda IRR adalah informasi yang dihasilkan berkaitan dengan tingkat kemampuan cash flow dalam pengembalian investasi yang dijelaskan dalam bentuk bunga yang berlaku. Menghitung IRR menurut Gaspersz 2005 : dimana, IRR. discount rate, maka usaha layak untuk dilaksanakan IRR. discount rate, maka usaha tidak layak untuk dilaksanakan 4. Analisis Break-Even Point BEPanalisis Titik Impas Analisis Break-even point BEP dilakukan untuk mengetahui pada kondisi bagaimana pembangunan fasilitas investasi perlu dilakukan secara bertahap dan kapan tahapan tersebut sebaiknya dilakukan sehingga akan menghasilkan suatu investasi yang optimal, dan produktif. Rumus BEP menurut Gasperesz 2005 adalah sebagai berikut : Z = R – TC = 0 , Z = Keuntungan Rptahun R = Penerimaan Rptahun NPV 1 IRR = i 1 i 1 – i 2 NPV 1 – NPV 2 1 2. neg di di di di di di di di d d d d d d d d d d di di di di di di di di di di di d i di d di di di di di di i i di di di di d d di di d i i di di di di di di i di d di d d d d d d d di di di i di d d d i d di i di i d d di d di i di i d d di d d d d d d i d d i i i di d d d d di d d i d d i i d i d i p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p Ca Ca Ca Ca Ca C C Ca Ca C C C C C C a a a Ca C C C C C C C C C C a C C C C C C a a a Ca C C C C a C C C C C C C C C C C C C C C C C a a C C C C C C C C C C C C Ca C C C C C C C C C C C C C C C C a di di di di di di di di di di di di di di i i i di di d di di d i i i i i d d di di di di di i di di i d d di di di i i i d di i i i di d di i di i di d di di i i i di i i di di di i i i di di i i i i i i di di i d d d i i di d i d d di di i d di i i d di i i di d di i i i d di di d di i i d d i d d i i m m m m m B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B C B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B C 3. 3. 3.

3. 3

3 3

3 3

3 3

3 3.

3. 3

3 3

3 3

3 3. 3. 3.

3. 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3. 3

3 3

3. 3

3 3

3 3

. 3. 3 3.

3 3

3. 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

. 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3. 3

3 3

3 3

3 3

3 ke ke ke ke k k k ke k k k ke ke k ke k ke k k k ke ke ke ke k k k k k ke ke ke k k ke k k k k k ke k k ke k ke ke k ke k k k k k k k k k k k k ke k k k k ke k k k k k k k k k k k k k ke e k k k k ke k ke k k e k k k k k k k e k k k k k k k k k k k k e k k k k k k k e k k e k k k e k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k ke k k k k k k k k k k k k e m be be be be b be be b be b be b be b be be be b b be be b be be b b be be b be b be b be b b b b be b be be b b b b be b b b b b b b b b b be be b be b be be e b b b b b b b be b b b be be b b be b b be b b b b e e b b be b b b be b be e e be b b b e e be b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b be b b b b b b b b b b e b b b b be b b b e e b b e b b e b e b b e b b be e b b b b n Me M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M dim IRR IRR 4.

4. 4

4 4. 4. 4. 4 4.

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4.

4 4

4. 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 b ba ba ba ba ba ba b b b ba ba ba ba ba ba ba ba ba ba a ba ba ba ba ba a ba ba b ba ba a ba ba ba b b ba ba a b a a b b b b b b b b b a b b b b ba a b b b b a b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b a a g ka ka ka ka ka k ka k ka ka ka ka ka ka ka ka k ka k ka ka ka k ka ka ka ka k ka ka k k k ka ka ka ka ka k k ka ka k ka ka ka k ka k ka ka ka ka ka k k k ka k ka k ka a ka k ka k k k k ka ka k ka ka ka ka ka ka k ka ka ka ka k ka k ka k a a ka ka a a a a ka a a a a a a ka a ka ka a a a ka a a ka a a k a a ka a ka k k k k k a ka k k ka k k k k k k k p p p p p in in in in in in n n n n in in in in i n n in in n in n n in in n n n n n in n n n n n n n n n i i i i n n n n n n n n in n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n v v v R Ru Ru Ru R R R R R R R Ru R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R TC = Total biaya Rptahun TI = FC P-VC, dimana, N TI = Laba N TI = Rugi TC = FC + VC R = N x P Keterangan : TI = Break-even Point unit produktahun FC = Biaya tetap Rptahun P = Harga jual Rpunit produk VC = Biaya Variabel Rpunit produk N = Jumlah produk yang dihasilkan unittahun 5. Metoda Payback Period PBP Payback periode adalah jangka waktu yang diperlukan untuk membayar kembali mengembalikan semua biaya-biaya Investasi yang telah dikeluarkan dalam investasi suatu usaha. Hasilnya adalah merupakan satuan waktu yang pada tahap berikutnya dibandingkan dengan maximum payback period yang dapat diterima. Kriteria penilaiannya adalah apabila PBP lebih pendek waktunya daripada maximum payback period, maka usulan investasi dapat diterima. Rumus payback periode menurut Umar 2007 adalah sebagai berikut : Nilai Investasi Rp PBP tahun = __________________________________ X 1 tahun Kas Masuk Bersih Rp

2.5 Strategi Pengembangan Usaha

Beberapa tahapan dalam proses menyusun perencanaan strategis pengembangan usaha budidaya ikan lele di lahan kering yang harus dilakukan melalui tiga tahapan analisis, yaitu tahap pengumpulan data, tahap analisis dan tahap pengambilan keputusan Rangkuti, 2009. Lebih lanjut Rangkuti, 2009 menjelaskan bahwa definisi strategi yang pertama kali dikemukakan oleh Chandler 1962 adalah tujuan jangka panjang dim N N TC R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = Ke Ke Ke K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K Ke K K K K K Ke K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K Ke K K K K K K K K K Ke K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K TI TI TI TI TI T T T T T TI TI T TI T T T T T T T T TI T TI T TI T T TI T T T T T T T T TI T T T T T T T TI T T TI T TI I T TI T T T T T T T T TI T T T T T T T T TI I I T T T T T TI TI TI T T TI T I TI T T T TI T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T FC FC FC FC FC FC F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P = VC VC V V V V V V V V V V VC V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V VC V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N = 5. 5. 5. 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5. 5 5 5 5 5. 5. 5. 5. 5 5 5 5 5 5. 5 5. 5 5 5. 5 5. 5 5. 5. 5 5. 5. 5 5. 5 5 5 5. 5. 5 5 5 5 5 5. 5 5 5. 5 5 5 5 5 5 5 5. 5 5 5 5 5. 5 5 5 5 5 5 5. 5 5 5 5 5 5. 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 ke ke k k k k k k k k k k k ke ke ke k k k k ke k k ke k k k k k k k k k k ke k k k k k k k k k k k k k k ke k k k k k k k k k k k e k k e k k k e e k k k k k k k k k k k k e k k k k k k e e k k k e k k e k k k k k k k k k k k k k k k k k m da da da da d d d d a da da d da da d d d da da d d d d d d d d d d d d da da da d d d da d d d d d da da d d d d d d d d d d d d d d d da d d d d d d d d d d d da da d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d da d d d d d d d d d d da d d d a d d da d da d d d da d d d d d d d d d d a d d d d da d d d d d d d d da d d d d d d a d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d da d d d d a d d da d d d d d d l t t t t t ta t t t t t t t t t t t t t t t t t t t h h h h dit dar pay 2. 2. 2. 2. 2. 2. 2. 2.

2 2

2 2

2 2.

2. 2

2 2

2. 2. 2. 2. 2. 2. 2 2.

2. 2

2 2

2 2.

2 2

2 2

2 2

2 2

2. 2. 2 2.

2. .

2 2

2 2

2. 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2.

2 .

2. 2. . 2

2 2

2 .

. . . 2 5 5 pe pe pe pe pe pe pe pe pe pe pe e pe e pe pe pe pe pe pe p p p p pe pe pe e p p p pe p pe e pe pe pe p pe pe p p pe pe p p p p p p p e pe pe p p pe p p pe e e e pe p pe pe p e e p p pe e e e p e e p e pe p p p p p p p p p p p n m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m e ta ta ta ta a a a a a a a a a ta a a a a ta a a a a a a a a a a a ta t ta a a a a a ta a ta a ta t ta a a t ta ta ta a a a a a a a a a h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h pe pe pe pe p p pe pe p pe pe p e p pe p p p p p pe p pe e e e e p p p p pe pe pe p p pe e e pe e p pe p p p pe pe p pe p pe p pe pe e e pe e e p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p r r r r r r