kgkapitatahun, di Jepang sampai 140 kg kapitatahun. Mengingat manfaat yang diperoleh dari ikan lele cukup banyak, seperti terlihat pada Gambar 1.
Gambar 1. Pohon Industri Ikan Lele Sumber : Kantor Deputi Menegristek Bidang Pendayagunaan dan Pemasyarakatan
Ilmu Pengetahuan dan Teknologi, 2010 Budidaya ikan lele dapat dilakukan di kolam tanah, bak permanen maupun
bak plastik, dan air harus dapat mengalir. Sumber air dapat berasal dari air sungai mapun air sumur. Suhu air yang ideal untuk pertumbuhan ikan lele berkisar antara
22-32°C. Suhu air mempengaruhi laju pertumbuhan, laju metabolisme ikan dan napsu makan ikan serta kelarutan oksigen dalam air. Bentuk kolam yang ideal
untuk pemeliharaan ikan lele adalah empat persegi panjang dengan ukuran sesuai dengan lokasi. Kedalaman kolam berkisar antara 1,0-1,5 m dengan kemiringan
kolam dari pemasukan air ke pembuangan 0,5. Saringan dapat dipasang pada Ikan Lele
Ikan Lele Hidup
Ikan Lele Utuh
Ikan Lele Olahan
Ikan Lele Segar Ikan Lele Beku
Fillet ikan Lele Dikalengkan
Lele asap Lele pindang
Lele asin Lele kering
Lainnya Segar
Beku Kering
Asin
Kerupuk ikan lele Tepung ikan Lele
Abon ikan lele Keripik ikan Lele
kg dip
Su
ba ba
ba ba
ba ba
ba ba
ba ba
ba b
ba ba
ba ba
ba ba
ba ba
ba ba
b ba
ba ba
ba ba
ba ba
b a
a b
a ba
a b
ba a
b ba
b ba
b b
b b
ba b
b b
b b
b b
a b
b b
a b
b b
a b
ba b
b b
b b
b b
b b
b b
b b
b b
b b
b b
b b
b ba
ba a
a k
ma ma
ma m
m ma
ma m
ma ma
m ma
m ma
ma ma
ma ma
m ma
m ma
ma a
ma m
ma m
ma m
ma ma
a a
a m
m m
m m
a m
m m
m ma
a ma
ma m
m m
m a
ma m
m a
m m
m m
ma m
m ma
a ma
m m
m m
m m
m m
m a
a m
m a
ma m
m a
ma m
m m
m m
m m
m m
m m
m m
m m
m m
m m
m m
m m
m m
m m
m m
m m
m m
22 22
22 22
22 22
22 22
22 2
2 2
22 22
22 2
2 22
22 22
22 2
2 2
2 22
2 22
22 22
2 2
22 22
22 2
2 2
2 2
2 2
2 2
2 2
2 2
2 2
22 22
22 2
22 2
22 22
22 22
2 2
2 22
2 2
2 2
2 2
2 2
2 22
2 2
2 2
2 2
2 2
2 2
2 2
2 2
2 2
22 2
2 2
2 na
na na
na na
na n
n n
na n
na a
a na
na n
na a
a na
n a
na na
n n
n a
na n
a n
n n
n na
a n
n n
n n
n na
a a
n n
n a
p un
un un
un un
u u
u u
u u
u un
un n
n n
n u
un u
un un
un n
un un
un n
n u
un n
n n
n u
u n
n u
u u
u u
u u
un n
n n
u u
u t
t t
de de
de de
de de
de d
de de
de d
d de
de de
d de
d d
de de
de d
d d
de d
d de
de de
de d
de de
de d
de d
d de
d d
d d
de d
de d
de d
de de
e d
d de
d de
d de
d d
d de
d de
d d
d d
d de
e d
d d
d de
d d
de d
de e
d d
de d
d d
d e
e d
d d
de e
d d
d de
d d
d d
d d
d d
d d
d d
d d
d d
d d
d d
e e
n ko
ko ko
ko k
ko ko
ko k
k k
ko k
k k
k k
ko k
k k
k k
k ko
ko ko
k k
ko o
ko o
ko k
k k
ko ko
k ko
k ko
ko o
o ko
o o
k o
k k
k k
k ko
o o
ko k
k k
k k
ko o
k k
k o
k l
l l
l l
l I
I I
I I
I I
I I
I I
I I
I I
I I
I I
I I
I I
I
pintu pemasukan dan pengeluaran agar ikan-ikan jangan ada yang lolos keluarmasuk Mahyuddin, 2010.
Ikan lele dipanen pada umur 6-8 minggu, dengan berat rata-rata sekitar 200 gramekor. Ikan lele Dumbo pemanenan dapat dilakukan pada masa pemeliharaan
3-4 bulan dengan berat 200-300 gramekor. Apabila waktu pemeliharaan ditambah 5-6 minggu maka lele akan mencapai berat 1-2 kg dengan panjang 60-
70 cm. Setelah dipanen, ikan lele dipelihara dulu di dalam tongbakhapa selama 1- 2 hari tanpa diberi makan agar bau tanah dan bau amisnya hilang. Setelah ikan
lele dipanen, kolam harus dibersihkan sebelum dapat digunakan lagi. Salah satu teknologi budidaya yang cocok untuk budidaya ikan lele di
daerah yang kering adalah budidaya dengan kolam terpal. Kolam terpal saat ini banyak digunakan sebagai wadah budidaya ikan, termasuk ikan lele. Kolam terpal
adalah kolam yang dasarnya maupun sisi-sisi dindingnya dibuat dari terpal. Kolam terpal dapat mengatasi resiko-resiko yang terjadi pada kolam gali maupun
kolam semen, dan biaya yang dikeluarkan jauh lebih murah dibandingkan dengan pembuatan kolam gali atau kolam semen. Keuntungan lain dari kolam terpal
adalah :
-
Terhindar dari pemangsaan oleh ikan liar terutama bila memelihara ikan konsumsi.
-
Dilengkapi pengatur volume air yang bermanfaat untuk memudahkan pergantian air maupun panen. Selain itu untuk mempermudah penyesuaian
ketinggian air sesuai dengan usia ikan.
-
Dapat dijadikan peluang usaha skala mikro dan makro.
-
Lele yang dihasilkan lebih berkualitas, tampak bersih, dan tidak berbau dibandingkan pemeliharaan di wadah lainnya.
- Mudah dibersihkan dan dipindahkan.
Keunggulan dari kolam terpal adalah dapat digunakan di berbagai tempat, seperti di pekarangan atau di halaman rumah. Lahan yang digunakan untuk
kegiatan ini dapat berupa lahan yang belum dimanfaatkan atau lahan yang telah dimanfaatkan, tetapi kurang produktif. Keunggulan lainnya dari kolam terpal ini
adalah bisa di dapat digunakan juga dilahan berpasir seperti di pantai. pin
kel
gra 3-4
dit 70
70 70
70 70
70 70
70 70
70 70
70 70
70 70
70 70
70 70
70 70
70 70
70 70
70 70
7 70
70 70
70 70
70 7
70 70
70 70
70 7
7 70
70 70
70 7
7 70
70 70
7 70
70 7
70 7
7 70
7 70
7 70
70 7
70 7
7 7
70 7
7 7
7 7
7 7
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 1
1 -
- -
- -
- -
- le
le le
le le
le le
le le
le le
le l
le le
le le
le le
l l
le l
le le
e l
le le
le le
le l
le le
e le
le l
le le
l l
l l
le le
le le
e le
le le
l l
e e
e e
e l
e e
e l
le l
le e
e e
le e
le l
l le
e le
l l
e l
e le
l l
l le
e e
e e
e e
l l
l l
e e
l l
l l
e l
e e
l l
e e
e e
l l
l le
e l
e l
l l
e e
e e
e le
l l
l l
l l
da da
da da
d da
da da
da d
d d
da a
d d
d da
d d
da da
da da
da da
d d
da da
d d
d d
da da
d d
d d
d d
d d
d d
d da
d d
d d
d d
d d
d d
d d
d d
da da
d d
d d
d a
d d
d d
d d
d d
d d
d d
d d
d d
d d
d d
d d
d d
a d
d d
d d
d d
d d
d d
d a
d d
d d
d d
d d
d d
d d
d d
a d
d d
d d
d a
d d
a d
e ba
ba b
ba ba
ba ba
b b
ba ba
ba b
ba ba
ba ba
ba ba
ba b
b ba
ba b
a b
b b
ba b
b b
b ba
b ba
b b
b b
ba b
b b
b b
ba ba
ba ba
b ba
ba ba
b ba
b a
a ba
b b
b b
a b
b b
ba a
b b
b a
b ba
b ba
b b
b b
b a
a ba
a a
b b
b b
b b
a ba
b b
b ba
b b
a a
a b
b b
b b
a b
b b
b a
b b
b b
a a
b b
b b
a a
b b
b b
b b
b b
n ad
ad ad
ad a
a ad
ad ad
ad ad
d ad
ad ad
a ad
ad ad
ad d
a a
ad d
ad a
ad ad
ad a
d d
d ad
ad a
a ad
a ad
a a
ad ad
ad d
ad d
d a
a a
a a
a ad
a a
a a
a ad
d a
ad d
a a
a a
ad d
d d
a a
a a
a a
a d
d a
ad a
a d
d a
a a
a ad
ad d
a a
ad a
a d
a a
a d
d a
a d
d a
a a
a a
d d
d a
a a
a a
a a
a a
a a
a a
a ad
a d
a a
a a
a a
a d
d d
a a
a ad
a d
a a
a d
a d
d d
d a
d a
a a
a d
d d
d a
Ko Ko
Ko K
K K
K K
K K
Ko K
K K
K K
K K
K K
K K
K Ko
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
K K
ko ko
ko ko
ko k
ko ko
k ko
k ko
k k
ko k
k k
ko k
k k
k k
ko k
ko k
ko k
k ko
k k
ko k
ko k
k k
k k
k ko
ko k
k k
ko ko
k k
k k
k ko
ko k
ko k
k k
k k
k k
ko k
k ko
k ko
k ko
k k
ko k
k k
k k
k k
k k
k k
k ko
k k
k k
k k
k k
k ko
k ko
k k
k k
k o
ko k
k o
ko o
o k
k k
k ko
o k
k k
k k
ko k
k k
k k
o k
k k
k o
k o
k o
k o
o k
o o
k k
k k
ko k
k o
k k
k ko
ko k
k o
o k
k k
k k
o o
k k
k k
o l
pe pe
pe pe
pe pe
pe p
pe p
pe e
e e
pe p
p p
p pe
pe e
pe pe
pe e
pe p
p pe
pe pe
e e
pe pe
p p
e pe
e e
pe p
p p
e e
e pe
pe pe
p p
p pe
p p
p p
pe pe
p p
p p
p p
p p
p p
p p
p p
p p
p p
p p
pe p
p p
pe p
p p
p p
p p
p p
p e
p p
p pe
p p
p p
p p
p p
pe p
p p
p p
p p
p e
p p
p p
p p
e p
p p
p p
p p
p p
e e
p p
p p
p p
p p
p p
p p
p p
p p
p p
p p
p p
p p
p m
ad ad
a ad
ad ad
ad ad
ad ad
d d
ad ad
d ad
a ad
ad ad
ad ad
ad d
ad ad
d d
ad ad
ad ad
ad ad
ad a
ad d
ad ad
ad ad
ad ad
ad ad
ad a
ad ad
d d
d ad
a a
ad ad
d d
a d
ad d
ad ad
a ad
ad a
ad ad
d d
a a
a a
a d
d d
a ad
d a
ad d
ad a
a a
a a
ad d
d d
ad d
a a
ad a
a d
a a
d ad
d d
d d
ad a
a a
a a
a a
a a
a a
d a
ad a
a a
a a
a d
d a
a d
d a
a d
d d
ad a
a a
a a
a a
a a
a a
a a
a a
a a
d d
a d
d a
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
-
- -
- -
- -
- -
- -
se s
se se
se se
s se
se se
se se
s se
s se
se se
se se
s se
se s
se s
s s
s se
se se
s s
s s
s se
se s
s s
s s
s s
s s
e e
s s
s s
s s
s s
s s
s e
s s
se s
s s
e e
s s
e e
se s
e e
e s
s s
s e
e s
s s
s s
s s
s s
e s
e e
e p
ke ke
ke ke
k ke
k ke
ke ke
ke ke
ke k
k ke
ke ke
ke ke
ke k
k ke
ke ke
ke k
ke ke
ke ke
ke ke
ke ke
ke k
ke k
ke e
ke e
k ke
k k
ke ke
e e
e ke
e e
ke ke
e e
e ke
e ke
e ke
ke ke
e k
ke e
ke k
k e
e e
k k
k k
k k
k k
k k
k k
k k
k k
k k
k k
k k
g g
g di
d di
di di
di di
d d
d di
d d
d d
d d
i di
di i
i i
d i
di d
d i
i i
i i
i i
i i
i i
m m
m m
m m
ad d
d d
d d
ad ad
ad ad
ad ad
a a
a d
a a
a a
a a
ad ad
ad d
ad a
a a
a a
ad ad
d ad
a a
ad ad
ad a
ad d
d a
ad a
a ad
d a
ad a
d d
d a