Uji Toksisitas Subkronik Ekstrak Etanol Daun Kedongdong Pagar (Lannea Coromandelica (Houtt.) Merr)Pada Organ Hati Mencit Jantan
LAMPIRAN
Lampiran 1. Hasil identifikasi tumbuhan
57
Lampiran 2. Komite etik penelitian hewan
58
Lampiran 3. Gambar tumbuhan kedongdong pagar (Lannea coromandelica
(Houtt.) Merr
59
Lampiran 4. Gambar daun dan simplisia kedongdong pagar (Lanneacoromandelica
(Houtt.) Merr.)
a
b
Keterangan:
a. Daun kedongdong pagar segar
b. Simplisia daun kedongdong pagar
60
Lampiran 5. Hasil identifikasi mikroskopik simplisia
a
b
c
d
e
f
Keterangan:
a. Jaringan epidermis
b. Jaringan palisade
c. Stomata tipe parasitik
d. Pembuluh kayu (xylem) dengan bentuk penebalan spiral
e. Kristal kalsium oksalat bentuk druse
f. Jaringan parenkim
61
Lampiran 6. Bagan pembuatan ekstrak
Daun Kedongdong
Pagar
Dipisahkan dari pengotor
Dicuci, ditiriskan dan ditimbang,
berat basah
Dilakukan mikroskopik tumbuhan segar
Dikeringkan dalam lemari pengering
pada suhu ± 40-500C
Simplisia
Dihaluskan (di blender)
Serbuk Simplisia
Karakteristik
Simplisia
Skrining
Fitokimia
Serbuk Simplisia
dan Ekstrak Kental
Serbuk Simplisia
500 (gram)
Maserasi
Makroskopik
Mikroskopik (serbuk)
Pk air
Pk sari larut air
Pk sari larut etanol
Pk abu total
Pk abu tidak larut asam
Steroid/Triterpenoid
Alkaloid
Flavonoid
Glikosida
Saponin
Tanin
direndam dengan
etanol 70% selama
6 jam sambil sesekali
diaduk dan dibiarkan
selama 18 jam
disaring
dilakukan 2 kali
pengulangan dengan
cara yang sama
Maserat
diuapkan dengan
rotaryevaporator
Ekstrak Kental (gram)
62
Lampiran 7. Bagan alur penelitian
Ekstrak daun kedongdong pagar
Uji toksisitas subkronik
28 hari
Kontrol
250 mg/kg bb
500 mg/kg bb
1000 mg/kg bb
Pengamatan
Gejala
klinis
SGOT
Berat
badan
Histopatologi hati
Kematian
Analisis data
63
SGPT
Lampiran 8. Perhitungan hasil penetapan
daunkedongdong pagar
Persen kadar air =
Volume air (ml )
Berat sampel (g)
- Berat sampel I
kadar
air
serbuk
x 100%
= 5,005 g
Volume penjenuhan toluen = 1,8 ml
Volume air I
= 2,2 ml
Persen kadar air I
=
2,2−1,8
5,005
× 100% = 7,99%
- Berat sampel II
= 5,007 g
Volume air I
= 2,2 ml
Volume air II
= 2,6 ml
Persen kadar air II
=
2,6−2,2
5,007
× 100% = 7,98%
- Berat sampel III
= 5,023 g
Volume air II
= 2,6 ml
Volume air III
= 3,0 ml
Persen kadar air III
=
3,0−2,6
5,023
× 100% = 7,96%
7,99% +7,98% +7,96%
Persen rata-rata kadar air serbuk simplisia =
3
= 7,97%
64
simplisia
Lampiran 9. Perhitungan hasil penetapan kadar sari larut air serbuk simplisia daun
kedongdong pagar
Persen kadar sari larut air =
Beratsari (g)
x
Beratsampel (g)
- Berat sari I
100
20
x 100%
= 0,179 g
Berat sampel
= 5,008 g
Persen kadar sari larut air I
=
0,179
5,008
×
100
20
× 100%
= 17,871%
- Berat sari II
= 0,175 g
Berat sampel
= 5,044 g
Persen kadar sari larut air II
=
0,175
5,044
×
100
20
× 100%
= 17,347%
- Berat sari III
= 0,168 g
Berat sampel
= 5,026 g
Persen kadar sari larut airIII
=
0,168
5,026
×
100
20
× 100%
= 16,713%
Persen rata-rata kadar sari larut air =
17,871% +17,347% +16,713%
3
= 17,31%
65
Lampiran 10. Perhitungan hasil penetapan kadar sari larut etanol serbuksimplisia
daun kedongdong pagar
Persen kadar sari larut etanol =
Berat sari (g)
Berat sampel (g)
- Berat sari I
×
100
20
× 100%
= 0,109 g
Berat sampel
= 5,002 g
Persen kadar sari larut etanol I
=
0,109
5,002
×
100
20
× 100%
= 10,895%
- Berat sari II
= 0,108 g
Berat sampel
= 5,044 g
Persen kadar sari larut etanol II
=
0,108
5,044
×
100
20
× 100%
= 10,705%
- Berat sari III
= 0,104 g
Berat sampel
= 5,013 g
Persen kadar sari larut etanol III =
0,104
5,013
×
100
20
× 100%
= 10,373%
Persen rata-rata kadar sari larut etanol =
10,895% +10,705% +10,373%
= 10,66%
66
3
Lampiran
11. Perhitungan hasil penetapan
simplisiadaunkedongdong pagar
Persen kadar abu total =
Berat abu (g)
× 100%
Berat sampel (g)
- Berat abu I
kadar
= 0,105 g
Berat sampel
= 2,023 g
Persen kadar abutotal I
=
0,105
2,023
× 100%
= 5,19%
- Berat abu II
= 0,103 g
Berat sampel
= 2,004 g
Persen kadar abutotal II
=
0,103
2,004
× 100%
= 5,14%
- Berat abuIII
= 0,103 g
Berat sampel
= 2,022 g
Persen kadar abu total III
=
0,103
2,022
× 100%
= 5,09%
Persen rata-rata kadar abu total =
5,19% +5,14% 5,09%
3
= 5,14%
67
abu
total
serbuk
Lampiran 12. Perhitungan hasil penetapan kadar abu tidak larut asamserbuk
simplisia daun kedongdong pagar
Persen kadar abu tidak larut asam =
- Berat abu
Berat sari (g)
Berat sampel (g)
x 100%
= 0,0076 g
Berat sampel
= 2,023 g
Persen kadar abu tidak larut asam I
=
0,0076
2,0023
× 100%
= 0,38%
- Berat abu II
Berat sampel
= 0,0069 g
= 2,004 g
Persen kadar abu tidak larut asam II =
0,0069
× 100%
2,004
= 0,34%
- Berat abuIII
Berat sampel
= 0,0064 g
= 2,022 g
Persen kadar abu tidak larut asam III =
0,0064
2,022
× 100%
= 0,32%
Persen rata-rata kadar abu tidak larut asam =
0,38% +0,34% +0,32%
= 0,35%
68
3
Lampiran 13.Perhitungan hasil penetapan kadar air ekstrak etanol daun
kedongdong pagar (EEDKP)
Persen kadar air =
Volume air (ml )
Berat sampel (g)
- Berat sampel I
x 100%
= 2,012 g
Volume penjenuhan toluen
= 1,8 ml
Volume air I
= 2,3 ml
Persen kadar air I
=
2,3 −1,8
2,012
- Berat sampel II
= 2,019 g
Volume air I
= 2,3 ml
Volume air II
= 2,8 ml
Persen kadar air II
=
2,8 −2,3
2,019
- Berat sampel III
= 2,024 g
Volume air II
= 2,8 ml
Volume air III
= 3,3 ml
Persen kadar air III
=
3,3 −2,8
2,024
× 100% = 24,85%
× 100% = 24,76%
× 100% = 24,70%
Persen rata-rata kadar air serbuk simplisia =
24,85% + 24,76% + 24,70%
= 24,77%
69
3
Lampiran 14.Perhitungan hasil penetapan kadar abu total ekstrak etanol
daunkedongdong pagar (EEDKP)
Persen kadar abu total =
Berat abu (g)
Berat sampel (g)
- Berat abu I
x 100%
= 0,004 g
Berat sampel
= 1,009 g
Persen kadar abutotal I
=1,009 × 100%
0,004
= 0,396%
- Berat abu II
= 0,004 g
Berat sampel
= 1,033 g
Persen kadar abutotal II
=
0,004
1,033
× 100%
= 0,387%
- Berat abuIII
Berat sampel
= 0,003 g
= 1,029 g
0,003
Persen kadar abu total III = 1,029 × 100%
= 0,292%
0,396% +0,387% +0,292%
Persen rata-rata kadar abu total =
3
= 0,358%
70
Lampiran 15. Perhitungan hasil penetapan kadar abu tidak larut asam ekstrak
etanol daun kedongdong pagar (EEDKP)
Persen kadar abu tidak larut asam =
Berat abu (g)
Berat sampel (g)
- Berat abu I
x 100%
= 0, 015g
Berat sampel
= 1,009 g
Persen kadar abu tidak larut asamI
=1,009 × 100%
0,015
= 0,14 %
- Berat abu II
Berat sampel
= 0,015 g
= 1,033 g
Persen kadar abu tidak larut asam II =
0,015
1,033
× 100%
= 0,15%
- Berat abuIII
Berat sampel
= 0,015 g
= 1,029 g
Persen kadar abu tidak larut asam III =
0,015
1,029
× 100%
= 0,15%
Persen rata-rata kadar abu tidak larut asam =
0,15%+0,15%+0,15%
= 0,15%
71
3
Lampiran 16.Contoh perhitungan dosis
Berat badan mencit 25 g dengan dosis EEDKP 1000 mg/kg bb
Dosis = 1000 mg/kg bb
=
1000 mg
1000 g
x 25 g
= 25 mg
Konsentrasi ekstrak yang dibuat 5% = 5 g/100 ml
= 5000 mg/100 ml
= 50 mg/ml
Jumlah obat yang disuntikkan
=
25 mg
50 mg /ml
= 0,5 ml
72
Lampiran 17. Hasil pengukuran kadar SGPT
73
Lampiran 18. Hasil pengukuran kadar SGOT
74
Lampiran 19.Hasil gambar makroskopik organ hati
Perlakuan dosis kontrol
Perlakuan dosis 250 mg/kg bb
Perlakuan dosis 500 mg/kg bb
75
Lampiran 19. Lanjutan
Perlakuan dosis 1000 mg
76
Lampiran 20.Gambar alat, bahan, dan objek yang digunakan
Oral Sonde + Spuit
Peralatan Bedah
77
Lampiran 20.(Lanjutan)
Mikroskop
Kamera digital
78
Lampiran 21. Gambar hewan percobaan yang digunakan
Mencit
Pembedahan mencit
79
Lampiran 22. Hasil analisis SPSS berat badan
Descriptive Statistics
N
Mean
Std. Deviation
Minimum
Maximum
BB_hari_ke_0
24
28,425
2,2166
24,6
33,2
BB_hari_ke_7
24
29,883
4,9437
20,5
41,2
BB_hari_ke_14
18
31,489
6,8117
19,0
43,0
BB_hari_ke_21
19
30,916
6,1640
17,9
40,5
BB_hari_ke_28
18
34,911
6,5561
20,5
48,5
BB_hari_ke_29
18
34,961
6,3009
20,5
46,4
One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test
N
a,b
Normal Parameters
BB hari
BB hari
BB hari
BB hari
BB hari
BB_hari_
ke 0
ke 7
ke 14
ke 21
ke 28
ke_29
24
24
18
19
18
18
Mean
28,425
29,883
31,489
30,916
34,911
34,961
Std.
2,2166
4,9437
6,8117
6,1640
6,5561
6,3009
Deviation
Most Extreme
Absolute
,115
,114
,102
,084
,102
,103
Differences
Positive
,115
,114
,102
,062
,088
,091
Negative
-,095
-,099
-,101
-,084
-,102
-,103
Kolmogorov-Smirnov Z
,564
,556
,432
,368
,433
,435
Asymp. Sig. (2-tailed)
,908
,917
,992
,999
,992
,991
a. Test distribution is Normal.
b. Calculated from data.
80
Lampiran 22. Lanjutan
Descriptives
95% Confidence
Interval for Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
1,9391 ,7916
26,665
30,735
26,2
31,6
2,2906 ,9351
24,730
29,537
24,6
30,2
1,5184 ,6199
26,123
29,310
25,8
30,0
2,2412 ,9150
27,798
32,502
26,6
33,2
2,2166 ,4525
27,489
29,361
24,6
33,2
6 28,05
2,4656 1,006
25,463
30,637
25,4
31,0
0
6
6 30,15
3,7072 1,513
26,260
34,040
25,5
34,0
0
4
6 29,11
4,7587 1,942
24,123
34,111
20,5
34,1
7
8
6 32,21
7,6552 3,125
24,183
40,250
21,0
41,2
7
2
24 29,88
4,9437 1,009
27,796
31,971
20,5
41,2
3
1
6 33,31
7,3486 3,000
25,605
41,029
24,0
43,0
7
0
6 29,61
5,6951 2,325
23,640
35,593
21,4
39,0
7
0
3 26,33
7,7835 4,493
6,998
45,669
19,0
34,5
3
8
3 36,73
4,0079 2,314
26,777
46,690
32,3
40,1
3
0
18 31,48
6,8117 1,605
28,101
34,876
19,0
43,0
9
5
N
BB hari
kontrol
ke 0
Mean
6 28,70
Minimum
Maximum
0
dosis 250
mg
dosis 500
mg
dosis
1000 mg
Total
6 27,13
3
6 27,71
7
6 30,15
0
24 28,42
5
BB hari kontrol
ke 7
dosis 250
mg
dosis 500
mg
dosis
1000 mg
Total
BB hari
kontrol
ke 14
dosis 250
mg
dosis 500
mg
dosis
1000 mg
Total
81
BB hari
kontrol
ke 21
dosis 250
mg
dosis 500
mg
dosis
1000 mg
Total
BB hari
kontrol
ke 28
dosis 250
mg
dosis 500
mg
dosis
1000 mg
Total
BB hari
kontrol
ke 29
dosis 250
mg
dosis 500
mg
dosis
1000 mg
Total
6 33,03
6,0182 2,456
3
9
6 29,46
5,4006 2,204
7
8
4 26,67
7,1909 3,595
5
5
3 35,23
4,1525 2,397
3
5
19 30,91
6,1640 1,414
6
1
6 37,28
4,4571 1,819
3
6
6 37,80
6,6630 2,720
0
2
4 28,17
5,9846 2,992
5
3
2 32,60
26,718
39,349
26,0
40,5
23,799
35,134
21,2
37,7
15,233
38,117
17,9
33,5
24,918
45,549
31,0
39,3
27,945
33,887
17,9
40,5
32,606
41,961
31,0
42,0
30,808
44,792
30,5
48,5
18,652
37,698
20,5
34,6
5,0912 3,600 -13,142
78,342
29,0
36,2
31,651
38,171
20,5
48,5
32,654
42,013
31,0
41,8
31,043
43,924
30,5
46,4
18,588
38,562
20,5
34,8
5,1619 3,650 -13,328
79,428
29,4
36,7
38,094
20,5
46,4
0
0
18 34,91
6,5561 1,545
1
3
6 37,33
4,4590 1,820
3
4
6 37,48
6,1372 2,505
3
5
4 28,57
6,2761 3,138
5
0
2 33,05
0
0
18 34,96
6,3009 1,485
1
1
82
31,828
Lampiran 22. Lanjutan
ANOVA
Sum of
Squares
BB_hari_ke_0
BB_hari_ke_14
BB_hari_ke_21
BB_hari_ke_28
BB_hari_ke_29
Df
Square
Between Groups
31,328
3
10,443
Within Groups
81,677
20
4,084
113,005
23
56,787
3
18,929
Within Groups
505,347
20
25,267
Total
562,133
23
Between Groups
203,328
3
67,776
Within Groups
585,470
14
41,819
Total
788,798
17
Between Groups
167,364
3
55,788
Within Groups
516,541
15
34,436
Total
683,905
18
Between Groups
276,022
3
92,007
Within Groups
454,676
14
32,477
Total
730,698
17
Between Groups
242,369
3
80,790
Within Groups
432,554
14
30,897
Total
674,923
17
Total
BB_hari_ke_7
Mean
Between Groups
83
F
Sig.
2,557
,084
,749
,536
1,621
,229
1,620
,227
2,833
,076
2,615
,092
Lampiran 22 Lanjutan
Multiple Comparisons
Tukey HSD
Depend Perlakuan (i)
Perlakuan (j)
ent
Variable
Mean
Std.
Difference
Error
Sig.
Interval
(i-j)
kontrol
Upper
Bound
Bound
1,5667
1,1667
,548
-1,699
4,832
dosis 500 mg
,9833
1,1667
,833
-2,282
4,249
-1,4500
1,1667
,608
-4,716
1,816
-1,5667
1,1667
,548
-4,832
1,699
-,5833
1,1667
,958
-3,849
2,682
-3,0167
1,1667
,077
-6,282
,249
-,9833
1,1667
,833
-4,249
2,282
,5833
1,1667
,958
-2,682
3,849
- 2,4333
1,1667
,192
-5,699
,832
Kontrol
1,4500
1,1667
,608
-1,816
4,716
dosis 250 mg
3,0167
1,1667
,077
-,249
6,282
dosis 500 mg
2,4333
1,1667
,192
-,832
5,699
dosis 250 mg
-2,1000
2,9021
,887
-10,223
6,023
dosis 500 mg
-1,0667
2,9021
,983
-9,190
7,056
-4,1667
2,9021
,493
-12,290
3,956
Kontrol
2,1000
2,9021
,887
-6,023
10,223
dosis 500 mg
1,0333
2,9021
,984
-7,090
9,156
-2,0667
2,9021
,891
-10,190
6,056
1,0667
2,9021
,983
-7,056
9,190
-1,0333
2,9021
,984
-9,156
7,090
-3,1000
2,9021
,712
-11,223
5,023
Kontrol
4,1667
2,9021
,493
-3,956
12,290
dosis 250 mg
2,0667
2,9021
,891
-6,056
10,190
dosis 500 mg
3,1000
2,9021
,712
-5,023
11,223
dosis 250 mg
3,7000
3,7336
,757
-7,152
14,552
dosis 500 mg
6,9833
4,5727
,448
-6,308
20,274
mg
Kontrol
dosis 500 mg
dosis 1000
BB hari
Lower
dosis 250 mg
dosis 1000
dosis 250 mg
95% Confidence
mg
ke 0
Kontrol
dosis 500 mg
dosis 250 mg
dosis 1000
mg
dosis 1000
mg
kontrol
dosis 1000
mg
dosis 250 mg
BB hari
dosis 1000
mg
ke 7
Kontrol
dosis 500 mg
dosis 250 mg
dosis 1000
mg
dosis 1000
mg
BB hari
ke 14
kontrol
84
dosis 1000
-3,4167
4,5727
,876
-16,708
9,874
-3,7000
3,7336
,757
-14,552
7,152
3,2833
4,5727
,888
-10,008
16,574
-7,1167
4,5727
,433
-20,408
6,174
Kontrol
-6,9833
4,5727
,448
-20,274
6,308
dosis 250 mg
-3,2833
4,5727
,888
-16,574
10,008
10,4000
5,2801
,245
-25,747
4,947
Kontrol
3,4167
4,5727
,876
-9,874
16,708
dosis 250 mg
7,1167
4,5727
,433
-6,174
20,408
dosis 500 mg
10,4000
5,2801
,245
-4,947
25,747
dosis 250 mg
3,5667
3,3880
,722
-6,198
13,331
dosis 500 mg
6,3583
3,7879
,368
-4,559
17,276
-2,2000
4,1495
,950
-14,159
9,759
-3,5667
3,3880
,722
-13,331
6,198
2,7917
3,7879
,881
-8,126
13,709
-5,7667
4,1495
,524
-17,726
6,193
Kontrol
-6,3583
3,7879
,368
-17,276
4,559
dosis 250 mg
-2,7917
3,7879
,881
-13,709
8,126
-8,5583
4,4819
,265
-21,476
4,359
Kontrol
2,2000
4,1495
,950
-9,759
14,159
dosis 250 mg
5,7667
4,1495
,524
-6,193
17,726
dosis 500 mg
8,5583
4,4819
,265
-4,359
21,476
dosis 250 mg
-,5167
3,2902
,999
-10,080
9,047
dosis 500 mg
9,1083
3,6786
,108
-1,584
19,800
4,6833
4,6531
,748
-8,841
18,208
,5167
3,2902
,999
-9,047
10,080
9,6250
3,6786
,084
-1,067
20,317
5,2000
4,6531
,685
-8,325
18,725
Kontrol
-9,1083
3,6786
,108
-19,800
1,584
dosis 250 mg
-9,6250
3,6786
,084
-20,317
1,067
-4,4250
4,9353
,807
-18,770
9,920
mg
Kontrol
dosis 250 mg
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
dosis 1000
mg
kontrol
dosis 1000
mg
Kontrol
dosis 250 mg
BB hari
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
ke 21
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
dosis 1000
mg
kontrol
dosis 1000
mg
Kontrol
BB hari
dosis 250 mg
ke 28
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
dosis 1000
Kontrol
-4,6833
4,6531
,748
-18,208
8,841
mg
dosis 250 mg
-5,2000
4,6531
,685
-18,725
8,325
85
kontrol
dosis 500 mg
4,4250
4,9353
,807
-9,920
18,770
dosis 250 mg
-,1500
3,2092
1,000
-9,478
9,178
dosis 500 mg
8,7583
3,5880
,114
-1,670
19,187
4,2833
4,5385
,782
-8,908
17,475
,1500
3,2092
1,000
-9,178
9,478
8,9083
3,5880
,107
-1,520
19,337
4,4333
4,5385
,765
-8,758
17,625
Kontrol
-8,7583
3,5880
,114
-19,187
1,670
dosis 250 mg
-8,9083
3,5880
,107
-19,337
1,520
-4,4750
4,8138
,790
-18,467
9,517
Kontrol
-4,2833
4,5385
,782
-17,475
8,908
dosis 250 mg
-4,4333
4,5385
,765
-17,625
8,758
dosis 500 mg
4,4750
4,8138
,790
-9,517
18,467
dosis 1000
mg
Kontrol
dosis 250 mg
dosis 500 mg
dosis 1000
BB hari
mg
ke 29
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
dosis 1000
mg
86
Lampiran 23. Hasil analisis SPSS rata-rata kadar SGPT
Descriptive Statistics
N
Nilai SGPT
Mean
18
Std. Deviation
62,28
Minimum
19,583
25
Maximum
92
One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test
Kadar_SGPT
N
Normal Parametersa,b
Most Extreme Differences
18
Mean
62,28
Std. Deviation
19,583
Absolute
,157
Positive
,157
Negative
-,151
Kolmogorov-Smirnov Z
,668
Asymp. Sig. (2-tailed)
,764
a. Test distribution is Normal.
b. Calculated from data.
87
Lampiran 23. (lanjutan)
Descriptives
Nilai SGPT
95% Confidence
N
kontrol
dosis
250 mg
dosis
500 mg
dosis
1000mg
Total
Mean
Interval for Mean
Std.
Std.
Deviation
Error
Minimum
Lower
Upper
Bound
Bound
Maximum
6
45,83
13,167
5,375
32,02
59,65
25
60
6
55,17
7,521
3,070
47,27
63,06
45
65
4
83,25
3,304
1,652
77,99
88,51
80
87
2
91,00
1,414
1,000
78,29 103,71
90
92
18
62,28
19,583
4,616
52,54
25
92
72,02
ANOVA
Nilai SGPT
Sum of Squares
df
Mean Square
Between Groups
5335,194
3
Within Groups
1184,417
14
Total
6519,611
17
88
F
1778,398 21,021
84,601
Sig.
,000
Multiple Comparisons
Nilai SGPT
Tukey HSD
95% Confidence
Interval
(I) Perlakuan
kontrol
(J) Perlakuan
Mean Difference (I-J)
Upper
Bound
Bound
5,310
,333
-24,77
6,10
dosis 500 mg
-37,417
*
5,937
,000
-54,67
-20,16
dosis 1000 mg
-45,167
*
7,510
,000
-67,00
-23,34
9,333
5,310
,333
-6,10
24,77
-28,083
*
5,937
,002
-45,34
-10,83
-35,833
*
7,510
,002
-57,66
-14,00
37,417
*
5,937
,000
20,16
54,67
28,083
*
5,937
,002
10,83
45,34
-7,750
7,966
,767
-30,90
15,40
45,167
*
7,510
,000
23,34
67,00
dosis 250 mg
35,833
*
7,510
,002
14,00
57,66
dosis 500 mg
7,750
7,966
,767
-15,40
30,90
dosis 500 mg
kontrol
dosis 250 mg
dosis 1000 mg
kontrol
dosis 1000 mg
Lower
-9,333
dosis 1000 mg
dosis 500 mg
Sig.
dosis 250 mg
kontrol
dosis 250 mg
Std. Error
*. The mean difference is significant at the 0.05 level.
Nilai SGPT
Tukey HSD
Subset for alpha = 0.05
Perlakuan
N
1
2
kontrol
6
45,83
dosis 250 mg
6
55,17
dosis 500 mg
4
83,25
dosis 1000 mg
2
91,00
,532
Sig.
89
,669
.
Lampiran 24. Hasil analisis SPSS rata-rata kadar SGOT
Descriptive Statistics
N
Nilai SGOT
Mean
18
Std. Deviation
268,78
Minimum
28,020
Maximum
240
318
One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test
Nilai SGOT
N
18
a,b
Normal Parameters
Most Extreme Differences
Mean
268,78
Std. Deviation
28,020
Absolute
,269
Positive
,269
Negative
-,193
Kolmogorov-Smirnov Z
1,141
Asymp. Sig. (2-tailed)
,148
a. Test distribution is Normal.
b. Calculated from data.
90
Lampiran 24. (lanjutan)
Descriptives
Nilai SGOT
95% Confidence
N
Std.
Mean
Deviation
Interval for Mean
Std. Error
Minimum
Lower
Upper
Bound
Bound
Maximum
kontrol
6
245,33
4,885
1,994
240,21
250,46
240
252
dosis 250
6
255,50
10,173
4,153
244,82
266,18
246
273
4
301,25
2,217
1,109
297,72
304,78
299
304
2
314,00
5,657
4,000
263,18
364,82
310
318
18
268,78
28,020
6,604
254,84
282,71
240
318
mg
dosis 500
mg
dosis
1000 mg
Total
ANOVA
Nilai SGOT
Sum of Squares
Between Groups
Within Groups
Total
df
Mean Square
12663,528
3
4221,176
683,583
14
48,827
13347,111
17
91
F
86,451
Sig.
,000
Multiple Comparisons
Nilai SGOT
Tukey HSD
95% Confidence Interval
Mean
(I) Perlakuan
(J) Perlakuan
Std. Error
Difference
Sig.
(I-J)
kontrol
Lower
Upper
Bound
Bound
dosis 250 mg
-10,167
4,034
,100
-21,89
1,56
dosis 500 mg
-55,917
*
4,511
,000
-69,03
-42,81
dosis 1000
-68,667
*
5,705
,000
-85,25
-52,08
10,167
4,034
,100
-1,56
21,89
-45,750
*
4,511
,000
-58,86
-32,64
-58,500
*
5,705
,000
-75,08
-41,92
55,917
*
4,511
,000
42,81
69,03
dosis 250 mg
45,750
*
4,511
,000
32,64
58,86
dosis 1000
-12,750
6,051
,198
-30,34
4,84
68,667
*
5,705
,000
52,08
85,25
dosis 250 mg
58,500
*
5,705
,000
41,92
75,08
dosis 500 mg
12,750
6,051
,198
-4,84
30,34
mg
dosis 250 mg
kontrol
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
dosis 500 mg
kontrol
mg
dosis 1000
kontrol
mg
Nilai SGOT
a,b
Tukey HSD
Subset for alpha = 0.05
Perlakuan
N
1
2
Kontrol
6
245,33
dosis 250 mg
6
255,50
dosis 500 mg
4
301,25
dosis 1000 mg
2
314,00
Sig.
,243
92
,107
Lampiran 25. Hasil analisis SPSS rata-rata bobot relatif organ hati
Descriptive Statistics
N
Bobot relatif organ
Mean
18
Std. Deviation
4,9174
Minimum
,93462
Maximum
3,44
7,19
One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test
Berat_organ_relatif
N
Normal Parameters
18
a,b
Most Extreme Differences
Mean
4,9174
Std. Deviation
,93462
Absolute
,171
Positive
,171
Negative
-,086
Kolmogorov-Smirnov Z
,726
Asymp. Sig. (2-tailed)
,668
a. Test distribution is Normal.
b. Calculated from data.
93
Lampiran 25. (lanjutan)
Descriptives
Bobot relatif organ
N
Mean
Std.
Std.
95% Confidence
Deviatio
Error
Interval for Mean
n
Lower
Upper
Bound
Bound
Minimum
Maximum
Kontrol
6
4,7415
,67247 ,27453
4,0357 5,4472
3,92
5,71
dosis 250 mg
6
5,3373
1,17546 ,47988
4,1037 6,5708
4,05
7,19
dosis 500 mg
4
5,0818
,75789 ,37895
3,8758 6,2878
4,16
5,85
2
3,8567
,59578 ,42128
-1,4962 9,2095
3,44
4,28
18
4,9174
,93462 ,22029
4,4526 5,3822
3,44
7,19
dosis 1000
mg
Total
ANOVA
Bobot relatif organ
Sum of Squares
Between Groups
Df
Mean Square
3,602
3
1,201
Within Groups
11,248
14
,803
Total
14,850
17
94
F
1,494
Sig.
,259
Lampiran 25. Lanjutan
Multiple Comparisons
Bobot relatif organ
Tukey HSD
95% Confidence Interval
Std.
(I) Perlakuan (J) Perlakuan
Kontrol
Mean Difference (I-J)
Error
Lower
Sig.
Bound
Upper Bound
dosis 250 mg
-,59581
,51750
,665
-2,1000
,9083
dosis 500 mg
-,34037
,57858
,934
-2,0220
1,3413
dosis 1000 mg
,88480
,73185
,631
-1,2424
3,0120
,59581
,51750
,665
-,9083
2,1000
dosis 500 mg
,25544
,57858
,970
-1,4262
1,9371
dosis 1000 mg
1,48061
,73185
,226
-,6466
3,6078
,34037
,57858
,934
-1,3413
2,0220
dosis 250 mg
-,25544
,57858
,970
-1,9371
1,4262
dosis 1000 mg
1,22517
,77625
,421
-1,0310
3,4814
dosis 1000
Kontrol
-,88480
,73185
,631
-3,0120
1,2424
mg
dosis 250 mg
-1,48061
,73185
,226
-3,6078
,6466
dosis 500 mg
-1,22517
,77625
,421
-3,4814
1,0310
dosis 250 mg Kontrol
dosis 500 mg Kontrol
Homogeneous Subsets
Bobot relatif organ
a,b
Tukey HSD
Subset for alpha = 0.05
Perlakuan
N
1
dosis 1000 mg
2
3,8567
Kontrol
6
4,7415
dosis 500 mg
4
5,0818
dosis 250 mg
6
5,3373
Sig.
,159
95
Lampiran 1. Hasil identifikasi tumbuhan
57
Lampiran 2. Komite etik penelitian hewan
58
Lampiran 3. Gambar tumbuhan kedongdong pagar (Lannea coromandelica
(Houtt.) Merr
59
Lampiran 4. Gambar daun dan simplisia kedongdong pagar (Lanneacoromandelica
(Houtt.) Merr.)
a
b
Keterangan:
a. Daun kedongdong pagar segar
b. Simplisia daun kedongdong pagar
60
Lampiran 5. Hasil identifikasi mikroskopik simplisia
a
b
c
d
e
f
Keterangan:
a. Jaringan epidermis
b. Jaringan palisade
c. Stomata tipe parasitik
d. Pembuluh kayu (xylem) dengan bentuk penebalan spiral
e. Kristal kalsium oksalat bentuk druse
f. Jaringan parenkim
61
Lampiran 6. Bagan pembuatan ekstrak
Daun Kedongdong
Pagar
Dipisahkan dari pengotor
Dicuci, ditiriskan dan ditimbang,
berat basah
Dilakukan mikroskopik tumbuhan segar
Dikeringkan dalam lemari pengering
pada suhu ± 40-500C
Simplisia
Dihaluskan (di blender)
Serbuk Simplisia
Karakteristik
Simplisia
Skrining
Fitokimia
Serbuk Simplisia
dan Ekstrak Kental
Serbuk Simplisia
500 (gram)
Maserasi
Makroskopik
Mikroskopik (serbuk)
Pk air
Pk sari larut air
Pk sari larut etanol
Pk abu total
Pk abu tidak larut asam
Steroid/Triterpenoid
Alkaloid
Flavonoid
Glikosida
Saponin
Tanin
direndam dengan
etanol 70% selama
6 jam sambil sesekali
diaduk dan dibiarkan
selama 18 jam
disaring
dilakukan 2 kali
pengulangan dengan
cara yang sama
Maserat
diuapkan dengan
rotaryevaporator
Ekstrak Kental (gram)
62
Lampiran 7. Bagan alur penelitian
Ekstrak daun kedongdong pagar
Uji toksisitas subkronik
28 hari
Kontrol
250 mg/kg bb
500 mg/kg bb
1000 mg/kg bb
Pengamatan
Gejala
klinis
SGOT
Berat
badan
Histopatologi hati
Kematian
Analisis data
63
SGPT
Lampiran 8. Perhitungan hasil penetapan
daunkedongdong pagar
Persen kadar air =
Volume air (ml )
Berat sampel (g)
- Berat sampel I
kadar
air
serbuk
x 100%
= 5,005 g
Volume penjenuhan toluen = 1,8 ml
Volume air I
= 2,2 ml
Persen kadar air I
=
2,2−1,8
5,005
× 100% = 7,99%
- Berat sampel II
= 5,007 g
Volume air I
= 2,2 ml
Volume air II
= 2,6 ml
Persen kadar air II
=
2,6−2,2
5,007
× 100% = 7,98%
- Berat sampel III
= 5,023 g
Volume air II
= 2,6 ml
Volume air III
= 3,0 ml
Persen kadar air III
=
3,0−2,6
5,023
× 100% = 7,96%
7,99% +7,98% +7,96%
Persen rata-rata kadar air serbuk simplisia =
3
= 7,97%
64
simplisia
Lampiran 9. Perhitungan hasil penetapan kadar sari larut air serbuk simplisia daun
kedongdong pagar
Persen kadar sari larut air =
Beratsari (g)
x
Beratsampel (g)
- Berat sari I
100
20
x 100%
= 0,179 g
Berat sampel
= 5,008 g
Persen kadar sari larut air I
=
0,179
5,008
×
100
20
× 100%
= 17,871%
- Berat sari II
= 0,175 g
Berat sampel
= 5,044 g
Persen kadar sari larut air II
=
0,175
5,044
×
100
20
× 100%
= 17,347%
- Berat sari III
= 0,168 g
Berat sampel
= 5,026 g
Persen kadar sari larut airIII
=
0,168
5,026
×
100
20
× 100%
= 16,713%
Persen rata-rata kadar sari larut air =
17,871% +17,347% +16,713%
3
= 17,31%
65
Lampiran 10. Perhitungan hasil penetapan kadar sari larut etanol serbuksimplisia
daun kedongdong pagar
Persen kadar sari larut etanol =
Berat sari (g)
Berat sampel (g)
- Berat sari I
×
100
20
× 100%
= 0,109 g
Berat sampel
= 5,002 g
Persen kadar sari larut etanol I
=
0,109
5,002
×
100
20
× 100%
= 10,895%
- Berat sari II
= 0,108 g
Berat sampel
= 5,044 g
Persen kadar sari larut etanol II
=
0,108
5,044
×
100
20
× 100%
= 10,705%
- Berat sari III
= 0,104 g
Berat sampel
= 5,013 g
Persen kadar sari larut etanol III =
0,104
5,013
×
100
20
× 100%
= 10,373%
Persen rata-rata kadar sari larut etanol =
10,895% +10,705% +10,373%
= 10,66%
66
3
Lampiran
11. Perhitungan hasil penetapan
simplisiadaunkedongdong pagar
Persen kadar abu total =
Berat abu (g)
× 100%
Berat sampel (g)
- Berat abu I
kadar
= 0,105 g
Berat sampel
= 2,023 g
Persen kadar abutotal I
=
0,105
2,023
× 100%
= 5,19%
- Berat abu II
= 0,103 g
Berat sampel
= 2,004 g
Persen kadar abutotal II
=
0,103
2,004
× 100%
= 5,14%
- Berat abuIII
= 0,103 g
Berat sampel
= 2,022 g
Persen kadar abu total III
=
0,103
2,022
× 100%
= 5,09%
Persen rata-rata kadar abu total =
5,19% +5,14% 5,09%
3
= 5,14%
67
abu
total
serbuk
Lampiran 12. Perhitungan hasil penetapan kadar abu tidak larut asamserbuk
simplisia daun kedongdong pagar
Persen kadar abu tidak larut asam =
- Berat abu
Berat sari (g)
Berat sampel (g)
x 100%
= 0,0076 g
Berat sampel
= 2,023 g
Persen kadar abu tidak larut asam I
=
0,0076
2,0023
× 100%
= 0,38%
- Berat abu II
Berat sampel
= 0,0069 g
= 2,004 g
Persen kadar abu tidak larut asam II =
0,0069
× 100%
2,004
= 0,34%
- Berat abuIII
Berat sampel
= 0,0064 g
= 2,022 g
Persen kadar abu tidak larut asam III =
0,0064
2,022
× 100%
= 0,32%
Persen rata-rata kadar abu tidak larut asam =
0,38% +0,34% +0,32%
= 0,35%
68
3
Lampiran 13.Perhitungan hasil penetapan kadar air ekstrak etanol daun
kedongdong pagar (EEDKP)
Persen kadar air =
Volume air (ml )
Berat sampel (g)
- Berat sampel I
x 100%
= 2,012 g
Volume penjenuhan toluen
= 1,8 ml
Volume air I
= 2,3 ml
Persen kadar air I
=
2,3 −1,8
2,012
- Berat sampel II
= 2,019 g
Volume air I
= 2,3 ml
Volume air II
= 2,8 ml
Persen kadar air II
=
2,8 −2,3
2,019
- Berat sampel III
= 2,024 g
Volume air II
= 2,8 ml
Volume air III
= 3,3 ml
Persen kadar air III
=
3,3 −2,8
2,024
× 100% = 24,85%
× 100% = 24,76%
× 100% = 24,70%
Persen rata-rata kadar air serbuk simplisia =
24,85% + 24,76% + 24,70%
= 24,77%
69
3
Lampiran 14.Perhitungan hasil penetapan kadar abu total ekstrak etanol
daunkedongdong pagar (EEDKP)
Persen kadar abu total =
Berat abu (g)
Berat sampel (g)
- Berat abu I
x 100%
= 0,004 g
Berat sampel
= 1,009 g
Persen kadar abutotal I
=1,009 × 100%
0,004
= 0,396%
- Berat abu II
= 0,004 g
Berat sampel
= 1,033 g
Persen kadar abutotal II
=
0,004
1,033
× 100%
= 0,387%
- Berat abuIII
Berat sampel
= 0,003 g
= 1,029 g
0,003
Persen kadar abu total III = 1,029 × 100%
= 0,292%
0,396% +0,387% +0,292%
Persen rata-rata kadar abu total =
3
= 0,358%
70
Lampiran 15. Perhitungan hasil penetapan kadar abu tidak larut asam ekstrak
etanol daun kedongdong pagar (EEDKP)
Persen kadar abu tidak larut asam =
Berat abu (g)
Berat sampel (g)
- Berat abu I
x 100%
= 0, 015g
Berat sampel
= 1,009 g
Persen kadar abu tidak larut asamI
=1,009 × 100%
0,015
= 0,14 %
- Berat abu II
Berat sampel
= 0,015 g
= 1,033 g
Persen kadar abu tidak larut asam II =
0,015
1,033
× 100%
= 0,15%
- Berat abuIII
Berat sampel
= 0,015 g
= 1,029 g
Persen kadar abu tidak larut asam III =
0,015
1,029
× 100%
= 0,15%
Persen rata-rata kadar abu tidak larut asam =
0,15%+0,15%+0,15%
= 0,15%
71
3
Lampiran 16.Contoh perhitungan dosis
Berat badan mencit 25 g dengan dosis EEDKP 1000 mg/kg bb
Dosis = 1000 mg/kg bb
=
1000 mg
1000 g
x 25 g
= 25 mg
Konsentrasi ekstrak yang dibuat 5% = 5 g/100 ml
= 5000 mg/100 ml
= 50 mg/ml
Jumlah obat yang disuntikkan
=
25 mg
50 mg /ml
= 0,5 ml
72
Lampiran 17. Hasil pengukuran kadar SGPT
73
Lampiran 18. Hasil pengukuran kadar SGOT
74
Lampiran 19.Hasil gambar makroskopik organ hati
Perlakuan dosis kontrol
Perlakuan dosis 250 mg/kg bb
Perlakuan dosis 500 mg/kg bb
75
Lampiran 19. Lanjutan
Perlakuan dosis 1000 mg
76
Lampiran 20.Gambar alat, bahan, dan objek yang digunakan
Oral Sonde + Spuit
Peralatan Bedah
77
Lampiran 20.(Lanjutan)
Mikroskop
Kamera digital
78
Lampiran 21. Gambar hewan percobaan yang digunakan
Mencit
Pembedahan mencit
79
Lampiran 22. Hasil analisis SPSS berat badan
Descriptive Statistics
N
Mean
Std. Deviation
Minimum
Maximum
BB_hari_ke_0
24
28,425
2,2166
24,6
33,2
BB_hari_ke_7
24
29,883
4,9437
20,5
41,2
BB_hari_ke_14
18
31,489
6,8117
19,0
43,0
BB_hari_ke_21
19
30,916
6,1640
17,9
40,5
BB_hari_ke_28
18
34,911
6,5561
20,5
48,5
BB_hari_ke_29
18
34,961
6,3009
20,5
46,4
One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test
N
a,b
Normal Parameters
BB hari
BB hari
BB hari
BB hari
BB hari
BB_hari_
ke 0
ke 7
ke 14
ke 21
ke 28
ke_29
24
24
18
19
18
18
Mean
28,425
29,883
31,489
30,916
34,911
34,961
Std.
2,2166
4,9437
6,8117
6,1640
6,5561
6,3009
Deviation
Most Extreme
Absolute
,115
,114
,102
,084
,102
,103
Differences
Positive
,115
,114
,102
,062
,088
,091
Negative
-,095
-,099
-,101
-,084
-,102
-,103
Kolmogorov-Smirnov Z
,564
,556
,432
,368
,433
,435
Asymp. Sig. (2-tailed)
,908
,917
,992
,999
,992
,991
a. Test distribution is Normal.
b. Calculated from data.
80
Lampiran 22. Lanjutan
Descriptives
95% Confidence
Interval for Mean
Std.
Std.
Lower
Upper
Deviation
Error
Bound
Bound
1,9391 ,7916
26,665
30,735
26,2
31,6
2,2906 ,9351
24,730
29,537
24,6
30,2
1,5184 ,6199
26,123
29,310
25,8
30,0
2,2412 ,9150
27,798
32,502
26,6
33,2
2,2166 ,4525
27,489
29,361
24,6
33,2
6 28,05
2,4656 1,006
25,463
30,637
25,4
31,0
0
6
6 30,15
3,7072 1,513
26,260
34,040
25,5
34,0
0
4
6 29,11
4,7587 1,942
24,123
34,111
20,5
34,1
7
8
6 32,21
7,6552 3,125
24,183
40,250
21,0
41,2
7
2
24 29,88
4,9437 1,009
27,796
31,971
20,5
41,2
3
1
6 33,31
7,3486 3,000
25,605
41,029
24,0
43,0
7
0
6 29,61
5,6951 2,325
23,640
35,593
21,4
39,0
7
0
3 26,33
7,7835 4,493
6,998
45,669
19,0
34,5
3
8
3 36,73
4,0079 2,314
26,777
46,690
32,3
40,1
3
0
18 31,48
6,8117 1,605
28,101
34,876
19,0
43,0
9
5
N
BB hari
kontrol
ke 0
Mean
6 28,70
Minimum
Maximum
0
dosis 250
mg
dosis 500
mg
dosis
1000 mg
Total
6 27,13
3
6 27,71
7
6 30,15
0
24 28,42
5
BB hari kontrol
ke 7
dosis 250
mg
dosis 500
mg
dosis
1000 mg
Total
BB hari
kontrol
ke 14
dosis 250
mg
dosis 500
mg
dosis
1000 mg
Total
81
BB hari
kontrol
ke 21
dosis 250
mg
dosis 500
mg
dosis
1000 mg
Total
BB hari
kontrol
ke 28
dosis 250
mg
dosis 500
mg
dosis
1000 mg
Total
BB hari
kontrol
ke 29
dosis 250
mg
dosis 500
mg
dosis
1000 mg
Total
6 33,03
6,0182 2,456
3
9
6 29,46
5,4006 2,204
7
8
4 26,67
7,1909 3,595
5
5
3 35,23
4,1525 2,397
3
5
19 30,91
6,1640 1,414
6
1
6 37,28
4,4571 1,819
3
6
6 37,80
6,6630 2,720
0
2
4 28,17
5,9846 2,992
5
3
2 32,60
26,718
39,349
26,0
40,5
23,799
35,134
21,2
37,7
15,233
38,117
17,9
33,5
24,918
45,549
31,0
39,3
27,945
33,887
17,9
40,5
32,606
41,961
31,0
42,0
30,808
44,792
30,5
48,5
18,652
37,698
20,5
34,6
5,0912 3,600 -13,142
78,342
29,0
36,2
31,651
38,171
20,5
48,5
32,654
42,013
31,0
41,8
31,043
43,924
30,5
46,4
18,588
38,562
20,5
34,8
5,1619 3,650 -13,328
79,428
29,4
36,7
38,094
20,5
46,4
0
0
18 34,91
6,5561 1,545
1
3
6 37,33
4,4590 1,820
3
4
6 37,48
6,1372 2,505
3
5
4 28,57
6,2761 3,138
5
0
2 33,05
0
0
18 34,96
6,3009 1,485
1
1
82
31,828
Lampiran 22. Lanjutan
ANOVA
Sum of
Squares
BB_hari_ke_0
BB_hari_ke_14
BB_hari_ke_21
BB_hari_ke_28
BB_hari_ke_29
Df
Square
Between Groups
31,328
3
10,443
Within Groups
81,677
20
4,084
113,005
23
56,787
3
18,929
Within Groups
505,347
20
25,267
Total
562,133
23
Between Groups
203,328
3
67,776
Within Groups
585,470
14
41,819
Total
788,798
17
Between Groups
167,364
3
55,788
Within Groups
516,541
15
34,436
Total
683,905
18
Between Groups
276,022
3
92,007
Within Groups
454,676
14
32,477
Total
730,698
17
Between Groups
242,369
3
80,790
Within Groups
432,554
14
30,897
Total
674,923
17
Total
BB_hari_ke_7
Mean
Between Groups
83
F
Sig.
2,557
,084
,749
,536
1,621
,229
1,620
,227
2,833
,076
2,615
,092
Lampiran 22 Lanjutan
Multiple Comparisons
Tukey HSD
Depend Perlakuan (i)
Perlakuan (j)
ent
Variable
Mean
Std.
Difference
Error
Sig.
Interval
(i-j)
kontrol
Upper
Bound
Bound
1,5667
1,1667
,548
-1,699
4,832
dosis 500 mg
,9833
1,1667
,833
-2,282
4,249
-1,4500
1,1667
,608
-4,716
1,816
-1,5667
1,1667
,548
-4,832
1,699
-,5833
1,1667
,958
-3,849
2,682
-3,0167
1,1667
,077
-6,282
,249
-,9833
1,1667
,833
-4,249
2,282
,5833
1,1667
,958
-2,682
3,849
- 2,4333
1,1667
,192
-5,699
,832
Kontrol
1,4500
1,1667
,608
-1,816
4,716
dosis 250 mg
3,0167
1,1667
,077
-,249
6,282
dosis 500 mg
2,4333
1,1667
,192
-,832
5,699
dosis 250 mg
-2,1000
2,9021
,887
-10,223
6,023
dosis 500 mg
-1,0667
2,9021
,983
-9,190
7,056
-4,1667
2,9021
,493
-12,290
3,956
Kontrol
2,1000
2,9021
,887
-6,023
10,223
dosis 500 mg
1,0333
2,9021
,984
-7,090
9,156
-2,0667
2,9021
,891
-10,190
6,056
1,0667
2,9021
,983
-7,056
9,190
-1,0333
2,9021
,984
-9,156
7,090
-3,1000
2,9021
,712
-11,223
5,023
Kontrol
4,1667
2,9021
,493
-3,956
12,290
dosis 250 mg
2,0667
2,9021
,891
-6,056
10,190
dosis 500 mg
3,1000
2,9021
,712
-5,023
11,223
dosis 250 mg
3,7000
3,7336
,757
-7,152
14,552
dosis 500 mg
6,9833
4,5727
,448
-6,308
20,274
mg
Kontrol
dosis 500 mg
dosis 1000
BB hari
Lower
dosis 250 mg
dosis 1000
dosis 250 mg
95% Confidence
mg
ke 0
Kontrol
dosis 500 mg
dosis 250 mg
dosis 1000
mg
dosis 1000
mg
kontrol
dosis 1000
mg
dosis 250 mg
BB hari
dosis 1000
mg
ke 7
Kontrol
dosis 500 mg
dosis 250 mg
dosis 1000
mg
dosis 1000
mg
BB hari
ke 14
kontrol
84
dosis 1000
-3,4167
4,5727
,876
-16,708
9,874
-3,7000
3,7336
,757
-14,552
7,152
3,2833
4,5727
,888
-10,008
16,574
-7,1167
4,5727
,433
-20,408
6,174
Kontrol
-6,9833
4,5727
,448
-20,274
6,308
dosis 250 mg
-3,2833
4,5727
,888
-16,574
10,008
10,4000
5,2801
,245
-25,747
4,947
Kontrol
3,4167
4,5727
,876
-9,874
16,708
dosis 250 mg
7,1167
4,5727
,433
-6,174
20,408
dosis 500 mg
10,4000
5,2801
,245
-4,947
25,747
dosis 250 mg
3,5667
3,3880
,722
-6,198
13,331
dosis 500 mg
6,3583
3,7879
,368
-4,559
17,276
-2,2000
4,1495
,950
-14,159
9,759
-3,5667
3,3880
,722
-13,331
6,198
2,7917
3,7879
,881
-8,126
13,709
-5,7667
4,1495
,524
-17,726
6,193
Kontrol
-6,3583
3,7879
,368
-17,276
4,559
dosis 250 mg
-2,7917
3,7879
,881
-13,709
8,126
-8,5583
4,4819
,265
-21,476
4,359
Kontrol
2,2000
4,1495
,950
-9,759
14,159
dosis 250 mg
5,7667
4,1495
,524
-6,193
17,726
dosis 500 mg
8,5583
4,4819
,265
-4,359
21,476
dosis 250 mg
-,5167
3,2902
,999
-10,080
9,047
dosis 500 mg
9,1083
3,6786
,108
-1,584
19,800
4,6833
4,6531
,748
-8,841
18,208
,5167
3,2902
,999
-9,047
10,080
9,6250
3,6786
,084
-1,067
20,317
5,2000
4,6531
,685
-8,325
18,725
Kontrol
-9,1083
3,6786
,108
-19,800
1,584
dosis 250 mg
-9,6250
3,6786
,084
-20,317
1,067
-4,4250
4,9353
,807
-18,770
9,920
mg
Kontrol
dosis 250 mg
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
dosis 1000
mg
kontrol
dosis 1000
mg
Kontrol
dosis 250 mg
BB hari
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
ke 21
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
dosis 1000
mg
kontrol
dosis 1000
mg
Kontrol
BB hari
dosis 250 mg
ke 28
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
dosis 1000
Kontrol
-4,6833
4,6531
,748
-18,208
8,841
mg
dosis 250 mg
-5,2000
4,6531
,685
-18,725
8,325
85
kontrol
dosis 500 mg
4,4250
4,9353
,807
-9,920
18,770
dosis 250 mg
-,1500
3,2092
1,000
-9,478
9,178
dosis 500 mg
8,7583
3,5880
,114
-1,670
19,187
4,2833
4,5385
,782
-8,908
17,475
,1500
3,2092
1,000
-9,178
9,478
8,9083
3,5880
,107
-1,520
19,337
4,4333
4,5385
,765
-8,758
17,625
Kontrol
-8,7583
3,5880
,114
-19,187
1,670
dosis 250 mg
-8,9083
3,5880
,107
-19,337
1,520
-4,4750
4,8138
,790
-18,467
9,517
Kontrol
-4,2833
4,5385
,782
-17,475
8,908
dosis 250 mg
-4,4333
4,5385
,765
-17,625
8,758
dosis 500 mg
4,4750
4,8138
,790
-9,517
18,467
dosis 1000
mg
Kontrol
dosis 250 mg
dosis 500 mg
dosis 1000
BB hari
mg
ke 29
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
dosis 1000
mg
86
Lampiran 23. Hasil analisis SPSS rata-rata kadar SGPT
Descriptive Statistics
N
Nilai SGPT
Mean
18
Std. Deviation
62,28
Minimum
19,583
25
Maximum
92
One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test
Kadar_SGPT
N
Normal Parametersa,b
Most Extreme Differences
18
Mean
62,28
Std. Deviation
19,583
Absolute
,157
Positive
,157
Negative
-,151
Kolmogorov-Smirnov Z
,668
Asymp. Sig. (2-tailed)
,764
a. Test distribution is Normal.
b. Calculated from data.
87
Lampiran 23. (lanjutan)
Descriptives
Nilai SGPT
95% Confidence
N
kontrol
dosis
250 mg
dosis
500 mg
dosis
1000mg
Total
Mean
Interval for Mean
Std.
Std.
Deviation
Error
Minimum
Lower
Upper
Bound
Bound
Maximum
6
45,83
13,167
5,375
32,02
59,65
25
60
6
55,17
7,521
3,070
47,27
63,06
45
65
4
83,25
3,304
1,652
77,99
88,51
80
87
2
91,00
1,414
1,000
78,29 103,71
90
92
18
62,28
19,583
4,616
52,54
25
92
72,02
ANOVA
Nilai SGPT
Sum of Squares
df
Mean Square
Between Groups
5335,194
3
Within Groups
1184,417
14
Total
6519,611
17
88
F
1778,398 21,021
84,601
Sig.
,000
Multiple Comparisons
Nilai SGPT
Tukey HSD
95% Confidence
Interval
(I) Perlakuan
kontrol
(J) Perlakuan
Mean Difference (I-J)
Upper
Bound
Bound
5,310
,333
-24,77
6,10
dosis 500 mg
-37,417
*
5,937
,000
-54,67
-20,16
dosis 1000 mg
-45,167
*
7,510
,000
-67,00
-23,34
9,333
5,310
,333
-6,10
24,77
-28,083
*
5,937
,002
-45,34
-10,83
-35,833
*
7,510
,002
-57,66
-14,00
37,417
*
5,937
,000
20,16
54,67
28,083
*
5,937
,002
10,83
45,34
-7,750
7,966
,767
-30,90
15,40
45,167
*
7,510
,000
23,34
67,00
dosis 250 mg
35,833
*
7,510
,002
14,00
57,66
dosis 500 mg
7,750
7,966
,767
-15,40
30,90
dosis 500 mg
kontrol
dosis 250 mg
dosis 1000 mg
kontrol
dosis 1000 mg
Lower
-9,333
dosis 1000 mg
dosis 500 mg
Sig.
dosis 250 mg
kontrol
dosis 250 mg
Std. Error
*. The mean difference is significant at the 0.05 level.
Nilai SGPT
Tukey HSD
Subset for alpha = 0.05
Perlakuan
N
1
2
kontrol
6
45,83
dosis 250 mg
6
55,17
dosis 500 mg
4
83,25
dosis 1000 mg
2
91,00
,532
Sig.
89
,669
.
Lampiran 24. Hasil analisis SPSS rata-rata kadar SGOT
Descriptive Statistics
N
Nilai SGOT
Mean
18
Std. Deviation
268,78
Minimum
28,020
Maximum
240
318
One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test
Nilai SGOT
N
18
a,b
Normal Parameters
Most Extreme Differences
Mean
268,78
Std. Deviation
28,020
Absolute
,269
Positive
,269
Negative
-,193
Kolmogorov-Smirnov Z
1,141
Asymp. Sig. (2-tailed)
,148
a. Test distribution is Normal.
b. Calculated from data.
90
Lampiran 24. (lanjutan)
Descriptives
Nilai SGOT
95% Confidence
N
Std.
Mean
Deviation
Interval for Mean
Std. Error
Minimum
Lower
Upper
Bound
Bound
Maximum
kontrol
6
245,33
4,885
1,994
240,21
250,46
240
252
dosis 250
6
255,50
10,173
4,153
244,82
266,18
246
273
4
301,25
2,217
1,109
297,72
304,78
299
304
2
314,00
5,657
4,000
263,18
364,82
310
318
18
268,78
28,020
6,604
254,84
282,71
240
318
mg
dosis 500
mg
dosis
1000 mg
Total
ANOVA
Nilai SGOT
Sum of Squares
Between Groups
Within Groups
Total
df
Mean Square
12663,528
3
4221,176
683,583
14
48,827
13347,111
17
91
F
86,451
Sig.
,000
Multiple Comparisons
Nilai SGOT
Tukey HSD
95% Confidence Interval
Mean
(I) Perlakuan
(J) Perlakuan
Std. Error
Difference
Sig.
(I-J)
kontrol
Lower
Upper
Bound
Bound
dosis 250 mg
-10,167
4,034
,100
-21,89
1,56
dosis 500 mg
-55,917
*
4,511
,000
-69,03
-42,81
dosis 1000
-68,667
*
5,705
,000
-85,25
-52,08
10,167
4,034
,100
-1,56
21,89
-45,750
*
4,511
,000
-58,86
-32,64
-58,500
*
5,705
,000
-75,08
-41,92
55,917
*
4,511
,000
42,81
69,03
dosis 250 mg
45,750
*
4,511
,000
32,64
58,86
dosis 1000
-12,750
6,051
,198
-30,34
4,84
68,667
*
5,705
,000
52,08
85,25
dosis 250 mg
58,500
*
5,705
,000
41,92
75,08
dosis 500 mg
12,750
6,051
,198
-4,84
30,34
mg
dosis 250 mg
kontrol
dosis 500 mg
dosis 1000
mg
dosis 500 mg
kontrol
mg
dosis 1000
kontrol
mg
Nilai SGOT
a,b
Tukey HSD
Subset for alpha = 0.05
Perlakuan
N
1
2
Kontrol
6
245,33
dosis 250 mg
6
255,50
dosis 500 mg
4
301,25
dosis 1000 mg
2
314,00
Sig.
,243
92
,107
Lampiran 25. Hasil analisis SPSS rata-rata bobot relatif organ hati
Descriptive Statistics
N
Bobot relatif organ
Mean
18
Std. Deviation
4,9174
Minimum
,93462
Maximum
3,44
7,19
One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test
Berat_organ_relatif
N
Normal Parameters
18
a,b
Most Extreme Differences
Mean
4,9174
Std. Deviation
,93462
Absolute
,171
Positive
,171
Negative
-,086
Kolmogorov-Smirnov Z
,726
Asymp. Sig. (2-tailed)
,668
a. Test distribution is Normal.
b. Calculated from data.
93
Lampiran 25. (lanjutan)
Descriptives
Bobot relatif organ
N
Mean
Std.
Std.
95% Confidence
Deviatio
Error
Interval for Mean
n
Lower
Upper
Bound
Bound
Minimum
Maximum
Kontrol
6
4,7415
,67247 ,27453
4,0357 5,4472
3,92
5,71
dosis 250 mg
6
5,3373
1,17546 ,47988
4,1037 6,5708
4,05
7,19
dosis 500 mg
4
5,0818
,75789 ,37895
3,8758 6,2878
4,16
5,85
2
3,8567
,59578 ,42128
-1,4962 9,2095
3,44
4,28
18
4,9174
,93462 ,22029
4,4526 5,3822
3,44
7,19
dosis 1000
mg
Total
ANOVA
Bobot relatif organ
Sum of Squares
Between Groups
Df
Mean Square
3,602
3
1,201
Within Groups
11,248
14
,803
Total
14,850
17
94
F
1,494
Sig.
,259
Lampiran 25. Lanjutan
Multiple Comparisons
Bobot relatif organ
Tukey HSD
95% Confidence Interval
Std.
(I) Perlakuan (J) Perlakuan
Kontrol
Mean Difference (I-J)
Error
Lower
Sig.
Bound
Upper Bound
dosis 250 mg
-,59581
,51750
,665
-2,1000
,9083
dosis 500 mg
-,34037
,57858
,934
-2,0220
1,3413
dosis 1000 mg
,88480
,73185
,631
-1,2424
3,0120
,59581
,51750
,665
-,9083
2,1000
dosis 500 mg
,25544
,57858
,970
-1,4262
1,9371
dosis 1000 mg
1,48061
,73185
,226
-,6466
3,6078
,34037
,57858
,934
-1,3413
2,0220
dosis 250 mg
-,25544
,57858
,970
-1,9371
1,4262
dosis 1000 mg
1,22517
,77625
,421
-1,0310
3,4814
dosis 1000
Kontrol
-,88480
,73185
,631
-3,0120
1,2424
mg
dosis 250 mg
-1,48061
,73185
,226
-3,6078
,6466
dosis 500 mg
-1,22517
,77625
,421
-3,4814
1,0310
dosis 250 mg Kontrol
dosis 500 mg Kontrol
Homogeneous Subsets
Bobot relatif organ
a,b
Tukey HSD
Subset for alpha = 0.05
Perlakuan
N
1
dosis 1000 mg
2
3,8567
Kontrol
6
4,7415
dosis 500 mg
4
5,0818
dosis 250 mg
6
5,3373
Sig.
,159
95