BAB 8 PEMINJAMAN DALAM BAHASA MELAYU

BAB 8: PEMINJAMAN DALAM BAHASA MELAYU

Pada akhir bab ini, pelajar-pelajar akan dapat:





Mengenalpasti sebab-sebab peminjaman dalam bahasa Melayu
Menerangkan kesan-kesan peminjaman bahasa
Menjelaskan unsur-unsur bahasa luar dalam bahasa Melayu
Mengenalpasti kosa kata tertentu bagi setiap unsur peminjaman.

8.1
8.2
8.3
8.4
8.5
8.6
8.7
8.8

Pengenalan
Jenis Peminjaman
Kesan Peminjaman
Unsur Sanskrit
Unsur bahasa Arab
Unsur bahasa Cina
Unsur bahasa Jawa
Unsur bahasa Tamil, Hindustan
dan Parsi
8.9 Unsur bahasa Portugis dan
Belanda
8.10 Unsur bahasa Inggeris
8.11 Unsur bahasa-bahasa lain

Kata Kunci
RINGKASAN

1

Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

8.1 PENGENALAN

Peminjaman bahasa merupakan satu proses meminjam kata-kata atau istilah daripada satu
bahasa oleh bahasa yang lain untuk kepentingan tertentu kepada masyarakat yang meminjam
bahasa tersebut.
Peminjaman bahasa berlaku apabila suatu bahasa bertembung dengan bahasa yang lain.
Pertembungan ini menyebabkan penutur sesuatu bahasa akan berinteraksi dengan penutur
bahasa yang lain. Peminjaman yang berlaku tidak akan menyebabkan bahasa tersebut
kekurangan perkataan yang telah dipinjam oleh bahasa lain. Peminjam bahasa tidak
semestinya memulangkan perkataan yang dipinjam kepada bahasa asalnya.
Bahasa yang berpengaruh atau berbudaya tinggi apabila bertembung dengan bahasa yang
kurang berpengaruh atau berbudaya rendah akan saling lengkap-melengkapi. Misalnya
apabila bahasa Melayu bertembung dengan bahasa Sanskrit pada kurun ke-7, bahasa Melayu
telah meminjam sebilangan perkataan daripada bahasa Sanskrit.
Kedatangan beberapa kebudayaan yang berlainan dengan idea-idea dan teknologi moden ke
negara kita telah menimbulkan masalah kekurangan kata-kata atau istilah untuk
mengembangkan ilmu pengetahuan kepada masyarakat. Sesetengah perkataan di dalam
bidang-bidang tertentu hampir sukar untuk dicari kata atau maksudnya. Justeru itu,

masyarakat mengalami kesukaran untuk berkembang ke arah kemajuan. Kekurangan
kata-kata atau istilah ini menyebabkan berlakunya pengaliran masuk atau peminjaman katakata daripada bahasa asing.
Peminjaman kata daripada bahasa asing juga berlaku disebabkan oleh kemegahan atau
keperluan terhadap bahasa asing yang membawa kepada sesuatu teknologi ke dalam
sesebuah masyarakat. Faktor kemegahan dikaitkan dengan kebajikan sosial, keuntungan
besar atau kemenangan tinggi sekiranya ahli-ahli dalam sesebuah masyarakat menunjukkan
mereka mengetahui beberapa patah perkataan asing semasa bertutur dengan rakan-rakan.
Perasaan megah ini lahir ketika mereka bertutur dengan rakan-rakan yang tidak mengetahui
tentang bahasa tersebut. Misalnya di Malaysia, sebelum merdeka, seseorang itu dianggap
mempunyai kedudukan tinggi apabila mereka dapat menggunakan kata-kata daripada bahasa
Inggeris dan Arab.
Faktor keperluan juga merupakan faktor penting kerana ilmu yang ada dalam sesuatu bahasa
yang dipinjam amat tinggi nilainya. Walaupun sesebuah negara itu tidak pernah dijajah
namun keperluan untuk menggunakan kata-kata daripada bahasa lain tidak dapat diketepikan.
Bahasa Jepun dan bahasa Thai juga banyak meminjam istilah daripada bahasa asing
khususnya bahasa Inggeris untuk memenuhi keperluan mereka di dalam bidang
pendidikan tinggi.
Usaha pemerkasaan bahasa Melayu amat mencabar di Malaysia. Untuk memenuhi fungsifungsi yang dihuraikan di atas, bahasa Melayu telah meminjam kata-kata daripada bahasa
Inggeris, terutamanya dalam bidang teknikal dan khusus. Peminjaman bahasa ini telah
menjadi satu keperluan dalam usaha untuk merancakkan perkembangan bahasa Melayu.

2

Jenis
peminjaman
Peminjaman
tulen

Peminjaman
maksud

Peminjaman
kacukan

Peminjaman
pemerian

Peminjaman
berpindah

Peminjaman

dialek
Peminjaman
kuno

Maksud

Contoh

Bentuk peminjaman yang dilakukan secara
penuh daripada sesuatu bahasa asing berlaku
disebabkan oleh bahasa Melayu tidak
mempunyai kata-kata yang khusus untuk
merujuk kepada sesuatu perkara itu. Kata-kata
dalam peminjaman tulen disesuaikan dengan
bentuk dan sistem bunyi dalam bahasa Melayu
agar selaras dengan sebutan bahasa Melayu
Kata-kata yang berasal daripada bahasa asing
diberi maksud baru dalam bahasa Melayu

Budaya bahasa pendatang mempunyai ciri-ciri

yang sama dengan budaya yang sedia ada
dalam bahasa Melayu. Hal ini mengakibatkan
berlakunya proses kacukan dan gabungan
kedua-dua unsur tadi, iaitu bahasa Melayu dan
bahasa asing yang membentuk satu kata
majmuk. Kata-kata yang terbit ini menyalahi
tatabahasa bahasa Melayu tetapi digunakan
sebagai perbualan harian.
Kata-kata daripada budaya asing sukar
digantikan dengan kata-kata dalam bahasa
Melayu kerana sifat pemeriannya yang panjang.
Hal ini mengakibatkan kata-kata bahasa Melayu
yang sedia ada digunakan untuk mengisi
kekosongan yang ada.
Kata-kata yang telah mengalami perubahan
makna secara mutlak disebabkan oleh terdapat
kata lain yang hampir sama dengan kata-kata
tersebut. Hal ini menyebabkan maksud kata
pertama tadi berpindah kepada maksud kata
kedua. Peminjaman jenis ini berlaku di kalangan

masyarakat satu bahasa (ekabahasa).
Peminjaman ini berlaku disebabkan oleh
kehampiran bunyi-bunyi kata yang dipinjam.
Peminjaman dibuat sama ada daripada dialek
Kedah, Perak, Kelantan atau dialek lain.
Bentuk peminjaman daripada bahasa kuno yang
tidak lagi digunakan. Proses ini juga dianggap
sebagai menghidupkan semula kata-kata
lama/kuno untuk memenuhi kekosongan atau
keperluan pada zaman moden.

3

Bahasa Inggeris
ide, bateri, polis,
Bahasa Arab
sabarm zakat, uzur

Bahasa Melayu ke bahasa
Inggeris:

plantation- ladang
administration- pentadbiran
solution- larutan
kasutbut
bajukot
cubaterai
pintuget

kapal terbang
kereta api
roti
benggali
titi besi
kata vowel ke kata vokal
dalam bahasa Melayu
kata vowel bermaksud
bahagian tertentu di rongga
tekak. (Namun bahasa
Melayu menggunakan kata
vowel sebagai vokal

walaupun kedua kata vowel
dan vocal mempunyai makna
yang berbeza)
kelmarin, semalam, dening,
beria, ekau, jenuh, pi
dermaga, limbungan,
purnama, Tan Sri, Tun

Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

8.2 JENIS PEMINJAMAN

Terdapat beberapa jenis peminjaman bahasa iaitu peminjaman tulen, peminjaman maksud,
peminjaman kacukan, peminjaman pemerian, peminjaman berpindah, peminjaman dialek dan
peminjaman kuno. Secara perbandingan, mari kita lihat tentang jenis-jenis peminjaman
bahasa tersebut.

8.3 KESAN PEMINJAMAN

Apabila perminjaman bahasa berlaku, maka berlaku penyesuaian dan perubahan pada bahasa

tersebut sehinggalah kata-kata yang dipinjam itu diterima dan diserap ke dalam koleksi
perbendaharaan kata bahasa tersebut. Peminjaman bahasa yang berlebihan akan
mendatangkan kemudaratan kerana bahasa tersebut akan hilang identitinya sehingga
menjadi bahasa pasar. Struktur ayat juga boleh terganggu akibat daripada peminjaman
bahasa.
Di samping itu, proses peminjaman juga boleh menyebabkan berlakunya perubahan bunyi
atau fonologi, bentuk kata atau morfologi serta bentuk ayat atau sintaksis pada bahasa
tersebut. Perubahan fonologi bahasa Melayu berlaku akibat kemasukan kata pinjaman
daripada bahasa Arab dan bahasa Inggeris. Walau bagaimanapun pengaruh bahasa Sankrit
tidak membawa perubahan fonologi dalam bahasa Melayu walaupun bahasa Sanskrit terlebih
dahulu meresap dalam bahasa Inggeris berbanding bahasa Arab dan bahasa Inggeris.

Jika dibandingkan dengan kedua-dua bahasa yakni bahasa Arab dan bahasa Inggeris, bahasa
Arab lebih banyak mempengaruhi fonologi bahasa Melayu disebabkan oleh pengaruh Arab
yang memperkenalkan agama Islam yang menuntut penggunanya membaca al-Quran. Secara
tidak lansung penggunanya turut mempelajari bunyi-bunyi bahasa Arab. Pengaruh Arab telah
pun bermula di Kepulauan Melayu sejak abad ke-14, maka tidak hairanlah bahasa Arab
menguasai masyarakat di Kepulauan Melayu. Bahasa Arab telah memperkenalkan 13 bunyi
konsonan baru atau pinjaman ke dalam bahasa Melayu. Banyak bunyi tersebut digunakan
dalam kata-kata pinjaman bahasa Arab. Bunyi-bunyi tersebut ialah:

4

/q/

qalam

/z/

zaman

/t/

batal

/s/

sabar

/f/

fikir

/h/

hakim

/’/

ilmu

/kh/

khabar

/gh/

ghaib

/dh/

hadhir

/sy/

syarat

/th/

mithal

/dz/

dzalim

Konsonan bahasa Inggeris yang dipinjam oleh bahasa Melayu hanyalah /v/- vokal dan hal ini
menjadikan bunyi-bunyi pinjaman bahasa Melayu sebanyak 14 konsonan kesemuanya.
Pengaruh Arab juga dan Inggeris juga telah membawa masuk bunyi plosif atau letupan
bersuara /b, d, g/ pada akhir suku kata tertutup dalam bahasa Melayu. Contohnya :/jawab/,
/had/, /beg/.
8.4 UNSUR SANSKRIT

Bagaimanakah bahasa Sanskrit meresap masuk dalam bahasa Melayu? Apakah sumbangan
bahasa Sanskrit terhadap Bahasa Melayu? Sebenarnya, bahasa Sanskrit telah banyak
memperkayakan bahasa-bahasa di Asia Tenggara, terutamanya dari segi perbendaharaan kata,
akar kata, imbuhan dan prinsip-prinsip pembentukan kata. Negara-negara yang mempunyai
hubungan dengan India sudah tentu tidak akan terlepas daripada menerima pengaruh
bahasa Sanskrit. Bahasa Melayu juga tidak terkecuali. Hal ini memandangkan hubungan
perdagangan yang telah lama wujud antara Tanah Melayu dengan India.
Sekiranya kita melihat zaman prasejarah, kira-kira tahun 2000 SM, masyarakat di
Kepulauan Tanah Melayu menerima pengaruh dari India kerana aktiviti perdagangan
dan kebudayaan yang wujud antara dua pihak. Justeru itu, penutur bahasa Melayu juga turut
menerima pemikiran, kepercayaan, adat istiadat dan bahasa dari India yang merupakan salah
satu daripada kerajaan maritim pada masa dahulu.
Pedagang-pedagang India juga telah mengembangkan dan menyebarkan unsur-unsur Sanskrit
kepada masyarakat di Kepulauan Melayu. Kedudukan bahasa Sanskrit yang mempunyai
kebudayaan yang tinggi menyebabkan bahasa Melayu terpaksa menerima kemasukannya.
Pengaruh Sanskrit yang pertama yang dapat dikesan dalam bahasa Melayu ialah catatan batu
bersuratpada abad ke-7. Penggunaan bahasa Sanskrit ini masih kekal ke hari ini.

5

Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

Walaupun berdepan dengan kemasukan bahasa Arab dan bahasa Inggeris, namun masyarakat
tidak lupa dengan kata-kata bahasa Sanskrit yang telah dipinjam. Sebaliknya, kata-kata
bahasa Sanskrit yang telah dipinjam dikekalkan, manakala pengaruh bahasa-bahasa lain
mengisi kekosongan yang masih ada dalam bahasa Melayu.
Dalam bahasa Melayu, terdapat 677 patah perkataan yang berasal daripada bahasa Sanskrit.
Perkataan-perkataan tersebut terangkum dalam bidang-bidang seperti agama dan falsafah,
istilah abstrak, alam semulajadi, negara dan hubungan kekerabatan, haiwan dan mergastua,
bunga dan tumbuhan, hubungan dan kekeluargaan, bahagian tubuh badan manusia dan
sebagainya.
Berikut merupakan contoh-contoh kata Sanskrit dalam bahasa Melayu.

Bidang
Agama dan Falsafah

Istilah abstrak

Bahasa Melayu

Bahasa Sanskrit

agama

agama

bidadari

vidyadhari

budi

buddh

dewa

deva

dewi

devi

puasa

upavasa

asmara

asmara

bencana

vancana

cedera

cidra

gembira

gambhira

sentosa

santosa

6

Bidang

Bahasa Melayu

Bahasa Sanskrit

bumi

bhumi

tanah

athana

suria

surya

cahaya

chaya

nyala

juala

pengawal

pungala

raja

rajah

maharaja

maharajah

permaisuri

paramesuara

menteri

mantri

Alam semulajadi

Negara dan hubungan
kekerabatan

Di samping itu juga terdapat beberapa proses penyerapan bahasa Sanskrit yang berlaku di
dalam bahasa Melayu. Di antaranya termasuklah:
 Proses anaptiksis/suara bakti
Proses penambahan vokal antara dua bunyi konsonan yang tidak silabik.
Contohnya:
Indra menjadi indera, sutra menjadi sutera, bhasa menjadi bahasa.


Proses degeminasi/peleburan
Proses pengguguran atau peleburan satu konsonan dalam perkataan-perkataan yang
mengandungi dua konsonan yang sama dan berurutan. Contohnya;
uttara
sammuka
buddhiman



utara
semuka
budiman

Proses perubahan konsonan tak bersuara kepada bersuara
Proses ini melibatkan perubahan konsonan letupan lelangit lembut tak bersuara /k/
menjadi konsonan lelangit lembut bersuara /g/.

7

Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

Contohnya;









kamsa

gangsa

kandala

gendala

Proses perubahan vokal /e/ menjadi /i/
Proses ini menglibatkan perubahan vokal depan separuh sempit /e/ menjadi vokal
depan sempit /i/. Contohnya:
vesma

wisma

sesa

sisa

vela

bila

Proses disimilasi
Proses disimilasi ialah proses perubahan dua bunyi yang sama menjadi tidak sama.
Contohnya
vanantara

belantara

lalita

jelita

sarira

selera

Proses perubahan vokal /i/ menjadi /e/
Proses ini melibatkan perubahan vokal depan sempit /i/ menjadi vokal depan separuh
sempit /e/. Contohnya
lima

lena

divasa

dewasa

cidra

cedera

Proses protesis
Proses protesis ialah proses pertambahan vokal pada bahagian awal perkataan
sebelum sesuatu bunyi konsonan. Contohnya

8







smara

asmara

stri

isteri

Proses sinkop
Proses ini memendekkan kata dengan cara menggugurkan bunyi tengah atau suku
kata. Contohnya:
niyata

nyata

parusa

prosa

Proses haplologi
Proses pengguguran satu suku kata dalam perkataan yang mengandungi dua suku kata
yang sama dan berurutan. Contohnya
samanantara

sementara

budidaya

budaya

Proses epentesis
Proses penambahan bunyi vokal atau konsonan di tengah kata selain bunyi nasal.
Contohnya
makuta

mahkota

manusya

manusia

sodara

saudara

Proses yang dihuraikan di atas telah diasimilasikan di dalam pertuturan bahasa Melayu dan
terus digunakan sehingga sekarang.

9

Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

a)
b)
c)
d)

Huraikan punca-punca berlakunya peminjaman di dalam bahasa Melayu.
Nyatakan 5 jenis peminjaman dan contoh-contoh yang sesuai.
Mengapakah peminjaman daripada bahasa Sanskrit tidak dapat dielakkan?.
Kenalpasti beberapa perkataan daripada bahasa Sanskrit yang telah dipinjam di
dalam bahasa Melayu. Kaji fonem perkataan-perkataan tersebut.

8.5 UNSUR BAHASA ARAB

Pinjaman daripada bahasa Arab lebih banyak jumlahnya berbanding dengan pinjaman
daripada bahasa Sanskrit. Kebanyakannya disesuaikan mengikut sebutan Melayu, dan
sesetengahnya sudah sebati sehingga tidak disangka berasal daripada bahasa Arab. Pinjaman
tersebut melibatkan pelbagai bidang.
(i) Agama
ajal , akaid , akil , Allah Taala , amal , anbia , arasy , aulia , baligh , batal , bilal , dajal , doa
, fardu , fikah , fitrah , haid , haji , hakikat , halal , haram , hidayat , ibadat , iktikad , imam ,
iman , jin , junub , kadi , kiblat , kufur , Loh Mahfuz , makmum , makrifat , makruh , maksiat ,
malaikat , masjid , mikraj , murtad , mustakmal , nabi , najis , nifas , qada , Quran , rahmat ,
rasul , rukuk , rukun , sah , sujud , syahadat , syaitan , syarat , syariah , syariat , taat , tahlil ,
takdir , umrah , wali , wuduk , zakat , zikir
(ii) Ilmu
ahad , ahli , ahmak , alim , arif , ayat , bab , baki , dakwat , darab , falak , falsafah , fasal ,
fatwa , hadis , hafaz , hakim , hikayat , hikmat , hisab , hukum , huruf , ibarat , iklim , ilmu ,
Isnin , jahil , jawab , jumlah , kaedah , kalam , kamus , kasidah , kertas , khabar , khasiat ,
khat , khatam , kisah , kitab , loghat , madrasah , majalah , maklum , maktab , maktub , misal
, mufti , nahu , nujum , petua , Ramadan , riwayat , saat , saraf , sejarah , siasat , sihir , soal ,
surat , Syaaban , syair , syarah , syeikh , tabib , tafsir , takbir , takwim , tamsil , tarikh ,
tawarikh , ulama , usul , waktu , zaman.

10

(iii) Fikiran dan perasaan
aib , ajaib , akal , akhir , am , aman , asyik , awal , bahas , dahsyat , faham , fikir , hairan ,
hajat , hawa , hebat , ijtihad , ikhlas , ikhtilaf , iktibar , ilham , insaf , izin , kabul , kalbu ,
khas , khuatir , khusus , khutbah , laknat , makna , maksud , masyghul , muhibah , mustahil ,
musykil , nafsu , nasib , nasihat , niat , syak , syok , tadbir , takjub , umum , waham , yakin ,
yakni
(iv) Hukuman dan peraturan
adil , amir , baitulmal , daerah , daftar , dakwa , had , hakim , hukum , kadi , khalifah ,
mahkamah , makam , mansuh , mukim , rakyat , sultan , tabal , takluk , tertib , uzur , wajib ,
wakaf , wakil , wali , wazir , wilayah , zalim
(v) Benda-benda kejadian dan perbuatan
akhirat , alam , dunia , haiwan , halwa , insan , jati , jubah , kawat , kopiah , kuat , kubah ,
layak , lazat , loh , nahas , nur , roh , sahur , salji , sifat , syarbat , taun , wabak , wajah ,
wujud
(vi) Adat dan pergaulan manusia
adat , afiat , akad , awam , azimat , bahlul , batin , darjat . darurat , faedah , fitnah , ghaib ,
ghalib , hadir , hadiah , hormat , ijazah , istiadat , jahil , jenazah , jimak , kafilah , karib ,
kaum , kerabat , khadam , khalwat , khilaf , khunsa , kubur , lazim , majnun , makmur ,
manfaat , marhum , martabat , maruah , masyhur , maulud , maut , mastautin , mesyuarat ,
mudarat , muhrim , musafir , musibat , nafkah , nasab , nazar , nazir , nikah , nisbah , redha ,
rezeki , sanduk , sedekah , sihat , siti , syahwat , syarifah , syarikat , syukur , tahniah , taksir ,
takziah , takzim , umat , waris , watan , ziarah , ziarah
Jika diteliti kata-kata bahasa Arab juga telah mengalami beberapa proses perubahan
sebelum menjadi kata-kata pinjaman dalam bahasa Melayu. Di antara proses yang berlaku
ialah:


Gugusan rangkap konsonan yang serupa sama ada di tengah atau akhir kata
bahasa Arab digugurkan salah satu daripada konsonan tersebut. Contohnya:
dajjal

dajal

dallal

dalal

syakk

syak

11

Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu











Huruf qaf (q) dlaam bahasa Arab berubah menjadi huruf /k/ dalam bahasa
Melayu. Contohnya:

qamus

kamus

qubbah

kubah

qui’dah

kaedah

Konsonan /f/ dalam bahasa Arab digantikan dengan /p/ dalam bahasa Melayu
tetapi kadang-kadang konsonan /f/ juga digunakan. Ini tidak mendatangkan
sebarang perubahan makna. Contohnya:
faham

paham/faham

fikir

pikir/fikir

wakaf

wakap/wakaf

Vokal /u/ ditambah pada kata-kata bahasa Arab yang diterima masuk,
khususnya pada akhir kata tertutup. Contohnya:
ilm

ilmu

qalb

kalbu

nafs

nafsu

Vokal /i/ ditambah pada akhir kata bahasa Arab yang diterima masuk ke dalam
bahasa Melayu. Contohnya:
abd

abdi

rizq

rezeki

Vokal /i/ atau /a/ pada awal suku kata bahasa Arab digantikan dengan vokal /e/
pepet atau taling dalam bahasa Melayu

12



sabab

sebab

sadaqah

sedekah

tartib

tertib

Konsonan /s/ dalam bahasa Melayu mempunyai keselarasan bunyi dengan
konsonan /th/ dalam bahasa Arab. Contohnya:
bahath

bahas

warith

waris

thalj

salju/salji

8.6 UNSUR BAHASA CINA

Pengaruh bahasa Cina juga terdapat di dalam bahasa Melayu. Hampir sebahagian besar
perkataan yang dipinjam dalam bahasa Cina berasal daripada bahasa Hokkien. Hal ini
berdasarkan faktor sejarah di mana orang-orang Hokkienlah yang mula-mula sekali datang ke
Tanah Melayu dan menetap di sini. Hasil interaksi mereka dengan orang-orang Melayu di
kampung-kampung tempat tinggal mereka dan kawasan sekitar telah menyebabkan
berlakunya peminjaman bahasa. Antara kata yang dipinjam dalam bahasa Hokkien adalah
berkaitan dengan makanan, pakaian, alat-alat yang digunakan untuk berjudi dan katakata lain yang tidak terdapat di dalam bahasa Melayu. Cuba kaji kata daripada bahasa
Hokkien yang digunakan di dalam bahasa Melayu seperti berikut:


Makanan dan buah-buah
angki (pisang kaki) , bakmi , bepang , bihun (mihun) , cincau , kuaci , kucai , kuih ,
lai , laici , mi , samsu , tauhu , tauge , teh , tokyu



Pakaian dan barang-barang dagangan
bak (dakwat) , candu , cat , ci (1/10 tahil) , cukin , gincu , hun (1 inci Cina) , kekwa ,
(bunga) , koyan , koyok (ubat) , tahil , tocang



Rumah dan perkakasnya
bangsal , beca , boh (batu) , cawan , dacing , jong , kincir , lanca , langkan , loceng ,
loteng , pangkin , pungkis , sampan , sia (bakul bertingkat) , sipua (alat mengira) ,
tanglung , tangsi (tali halus) , teko , tongkang , toya (kayu panjang)
13

Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu



Manusia dan hal ehwalnya
ampau , apek , banci (hitung) , cempiang , centeng , cuak , gua (saya) , kampuh (tutup
dengan kain) , kongsi , kuntau , lancau , lancong , lu (engkau) , nyonya , ponteng ,
samseng , sue (malang) , tauke , tekong , toa pekong , tokong , tongsan



Permainan
capjiki , ceki , congkak , pakau , pakbu , poh toa , cukai

8.7 UNSUR BAHASA JAWA
Terdapat kira-kira 1,977 patah perkataan yang dipinjam daripada bahasa Jawa. Katakata ini dapat dikategorikan kepada beberapa jenis seperti kata am, kata konsep, kata
makanan, kata panggilan dan kata kebudayaan.
Pengaruh Jawa telah meresap ke dalam bahasa Melayu melalui cara-cara berikut:






kesusasteraan, terutama menerusi cerita-cerita Panji
pengaruh kerajaan Jawa di Majapahit dan Mataram di Kepulauan Melayu pada
zaman silam
kehadiran orang Malaysia berketurunan Jawa
pengaruh kesusasteraan Indonesia di Malaysia
perkembangan media massa yang pesat

Pada zaman pemerintahan Belanda, bahasa Jawa berkembang dengan pesat di Kepulauan
Melayu. Semangat kejawaan yang pesat telah membantu mempercepatkan perkembangan
bahasa Jawa di Kepulauan Melayu. Faktor penterjemahan sastera panji Jawa ke dalam bahasa
Melayu telah menjadikan bahasa Melayu menggantikan bahasa Jawa sebagai bahasa utama di
Asia Tenggara.
Migrasi di kalangan orang Jawa ke Semenanjung Tanah Melayu dan Singapura juga
mempercepatkan penyebaran bahasa Jawa ke dalam bahasa Melayu. Mereka datang ke Tanah
Melayu disebabkan oleh kehendak pemerintah ataupun untuk memenuhi permintaan buruh.
Mereka mendirikan penempatan di tempat-tempat tertentu seperti di ladang-ladang kelapa di
Pontian, Batu Pahat, Tanjung Karang, Banting, Sungai Manik, Teluk Intan dan beberapa
tempat di Kedah dan Pulau Pinang.
Di antara beberapa perkataan Jawa yang telah dipinjam ialah:
agus , aji , alun-alun , ancam , andai , anggap , ayu , babad , bagus , bajik , batik , beres
bibit , buntu , cerdas , dingin , dokoh , embok , enak , enteng , galuh , gamelan , gerobok
gusti , intip , inu , jaguh , jelik , jeragan , kejam , keraton , kesal , ketara , kodok , kuping
lahar , lakon , lamun , lanang , leluasa, lucu , luntur , lurah , mendung , menginap , mesti
14

,
,
,
,

nona , nyaman , obor , oleh-oleh , omong, pamer , pecal , penting , ratu , rogol , ronggeng ,
saban , saringan , senohong , sepi , sering , sore , sumsum , sumur , tamu , tindak , tulen ,
urus , walang , waras , warung , wayang.

8.8 UNSUR BAHASA TAMIL, HINDI DAN PARSI

Terdapat beberapa perkataan bahasa Tamil yang diserap masuk ke dalam bahasa Melayu.
Banyak perkataan bahasa Tamil yang diserap ke dalam bahasa Melayu turut diserap daripada
bahasa lain. Inilah yang disebut sebagai pinjaman atas pinjaman. Peminjaman ini adalah
berkait rapat dengan hubungan terus masyarakat Melayu dengan orang-orang India dan Hindi
yang datang berniaga di Semenanjung Tanah Melayu sejak beberapa abad dahulu.
Kebanyakkan kosa kata yang diserab daripada bahasa Tamil berkaitan dengan perdagangan
dan perniagaan, makanan, peralatan, dan hubungan kekeluargaan.
Antara bahasa Tamil yang di serap ke dalam bahasa Melayu:

Apam, bagaimana, bapa, bedil, canai, cerut, coli, cuci, cukai, emak,
gerudi, gudang, guni, gurindam, jodoh, kari, katil, keldai, kendi,
ketumbar, kuil, kuli, ladam, lebai, logam, macam, mahligai,
mempelai, negeri, nelayan, nilam, nira, percuma, peti, pili, pinggan,
pondan, putu, ragam, ranggi, sami, seloka, tali, tandil, tembikai, dan
tirai.

Bahasa Hindustan pula merangkumi perkataan seperti:
Boria, basi, baldi, barua, bangsat, boya, banglo, capal, curi, lucah,
dal, dian, dunia, gari, ganja, ganda, guni, gusar, seterika, kanji,
ajus, kurna, kubis, marmar, neraca, pateri, rebana, sundal, serang,
dobi, gudang, roti, jenaka, topi dan kerani
Ketika pedagang Parsi berkunjung ke dunia Melayu lebih 800 tahun lalu, mereka membawa
pelbagai pengaruh yang kesannya masih wujud sehingga kini. Pedagang Parsi juga membawa
kesusasteraan mereka dan memperkenalkan penggunaan tulisan jawi kepada orang Melayu.
Kesannya terdapat dalam bahasa Melayu di mana perkataan yang mempunyai asal-usul dari
bahasa Parsi digunakan dalam percakapan seharian. Pengaruh bahasa Parsi pula dapat
dilihat daripada perkataan-perkataan seperti berikut:

15

Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

andam, badam, bahari, baju, bandar, bedebah, beriani, biaperi,
bina, bius, cogan, cokmar, darwis, destar, dumba, firdaus, firman
gandum, geram, gusti, honar, istana, jam, johan, juadah, kahwin,
kapur , kesmis , laksa , lasykar , lawak , lazuardi , medan , nafiri ,
nakhoda, nesan, nobat, pasar, pelana perca, peri, Peringgi,
pesona, piala, pinggan, reja, rubah, sal, saudagar, serban, seluar
sudah, syah, takhta, taman, teraju, zadah.

8.9 UNSUR BAHASA PORTUGIS DAN BELANDA

Dengan kedatangan kuasa-kuasa Barat ke Asia Tenggara telah menyebabkan bahasa Melayu
terdedah kepada budaya baru yang tidak pernah diterima sebelum ini. Pengaruh Barat yang
pertama tiba ke Tanah Melayu ialah Portugis. Kedatangan Belanda ke Tanah Melayu juga
telah memperkayakan kata-kata pinjaman dalam bahasa Melayu., Pengaruh Barat yang
terakhir ialah pengaruh Inggeris dan masih berkekalan malah semakin banyak dipinjam oleh
bahasa Melayu.
Contoh bahasa Portugis dalam bahasa Melayu ialah:
baldi , bangku , meja , baulu , baldu , beranda (kota) , bola , bomba , dadu , garpu , gereja ,
istinggar , jendela , kapitan , kara , kebaya , keju , kemeja , lampu , lancang , lelong , mandur
, mentega , merinyu , meski , minggu , paderi , palsu , peluru , peniti , peon , perada , pipa ,
pita , renda , rial , roda , sekolah , selada , sepatu , sinyor , tempoh , terangkera , terongkoh ,
tinta , tuala , wizurai

Contoh bahasa Belanda dalam bahasa Melayu ialah:
bor , dam , dansa , duit , engsel , geladak , kamar , kantor , koran , laci , ongkos , pelekat ,
pelesir , peluit , permisi , rokok , sekoci , sekopong , senapang

8.10 UNSUR BAHASA INGGERIS

Bahasa Inggeris merupakan bahasa dari benua Eropah yang paling banyak
mempengaruhi bahasa Malaysia dari segi peminjaman perkataan. Peminjaman
perkataan daripada bahasa Inggeris bersifat rencam. Ada-kalanya peminjaman tersebut
merupakan sesuatu yang benar-benar perlu. Namun terdapat juga peminjaman yang bersifat
membazir terutama dalam bidang penggunaan umum. Terdapat sesetengah kata yang
dipinjam itu terdapat dalam bahasa Melayu. Cuba lihat perkataan-perkataan seperti aktiviti
(kegiatan), servis (khidmat), dialek (loghat), dan sebagainya. Terdapat juga perkataanperkataan lain yang tidak digalakkan penggunaannya di dalam bahasa Melayu
16

memandangkan terdapat kosa kata bahasa Melayu yang boleh digunakan. Cuba tafsirkan
perkataan bahasa Inggeris berikut yang telah diMelayukan!
aktor

aktress

apartmen

apoinmen

artikel

artis

audiens

band

bisnes

definisi

demonstrasi

dialog

diskaun

efektif

ejen

eksperimen

flet

formal

formula

graduan

interviu

hos

insiden

intelektual

jel

jurnal

karier

kolum

komen

komersial

komitmen

komposer

konferens

konsumer

lirik

8.11 UNSUR BAHASA-BAHASA LAIN

Bahasa Siam:
kop (mata wang Siam) , makyung , menora , wat , perai (sj. kain sutera hitam) , samsam ,
senarai

Bahasa Jepun:
Terdapat sedikit perkataan yang berasal dari bahasa Jepun berada dalam Kamus Dewan.
Kebanyakannya ialah perkataan yang diguna pada zaman pendudukan Jepun dan juga kata
yang membawa erti benda-benda tradisi dan moden dari Jepun yang terkenal di dunia. Tetapi
sesetengah dari perkataan ini jarang digunakan.
Contohnya:
ginko, harakiri, heiho, jibaku, judo, kanji, kimono, kokang, romusya, sake, samurai, syogun,
taiso, takeyari.

17

Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

a. Huraikan sejarah peminjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu.
b. Kenalpasti 10 patah perkataan bahasa Arab yang digunakan secara berleluasa di
dalam pertuturan seharian kita.
c. Kenalpasti 10 patah perkataan bahasa Tamil, Hindustan, Jawa, Portugis yang
digunakan secara berleluasa di dalam pertuturan seharian kita.
d. Pada pendapat anda, adakah bentuk kerencaman bahasa akibat peminjaman
bahasa memberi faedah kepada perkembangan bahasa? Justifikasikan jawapan
anda.



Proses peminjaman bahasa berlaku disebabkan oleh faktor kekurangan istilah dan
kosa kata, kemegahan dan keperluan untuk beradaptasi dengan bahasa asing.



Proses peminjaman boleh menyebabkan beberapa kesan. Antaranya ialah struktur ayat
terganggu, perubahan bunyi atau fonologi, bentuk kata atau morfologi serta bentuk
ayat atau sintaksisnya.



Faktor hubungan dengan India menyebabkan bahasa Sanskrit meresap masuk ke
dalam bahasa Melayu.



Proses penyerapan bahasa Sanskrit melibatkan perubahan pada huruf-huruf vokal dan
konsonan.



Pengaruh Arab juga meresap masuk ke dalam bahasa Melayu dalam bidang agama,
ilmu, fikiran dan perasaan dan hukum serta peraturan.



Unsur Bahasa Cina, Jawa, Bahasa Tamil, Hindustan, Parsi, Portugis dan Belanda telah
meresap masuk secara meluas dalam bahasa Melayu



Peminjaman perkataan bahasa Inggeris bersifat rencam dan banyak digunakan
memandangkan keperluan semasa yang semakin mendesak.

18