HAK ASASI NON MUSLIM DI MALAYSIA MENURUT
HAK ASASI NON MUSLIM
DI MALAYSIA MENURUT
PERLEMBAGAAN
PERSEKUTUAN DAN
PRINSIP ISLAM
Khairul Azhar bin Meerangani
Rushdi bin Ramli
Jabatan Fiqh dan Usul, Akademi
Pengajian Islam Universiti Malaya
ABSTRAK
Isu hak asasi manusia sering menjadi
pertikaian dalam kalangan pelbagai pihak
terutamanya apabila menyentuh perkara
sensitif berkaitan dengan kebebasan
beragama.
Pelbagai
persepsi
dan
pandangan telah dikemukakan dalam
mengetengahkan konsep sebenar hak asasi
manusia berdasarkan penilaian mereka
sendiri. Di Malaysia, pertikaian hangat
antara masyarakat muslim dan non muslim
adalah sejauh mana kedudukan Islam
sebagai agama rasmi dapat melunaskan
keperluan hak asasi manusia bagi semua
pihak. Oleh itu, kajian ini bertujuan
menganalisis dua isu utama yang sering
dibangkitkan oleh golongan non muslim iaitu
berkaitan kebebasan penyebaran serta
penukaran agama selain Islam di Malaysia.
Hal ini bagi menentukan dakwaan dan
persepsi yang sering ditimbulkan oleh pihakpihak tertentu berhubung isu ini mempunyai
asas dalam aspek perlembagaan dan
prinsip-prinsip Islam. Kajian mendapati
bahawa peruntukan hak-hak tersebut
sememangnya
menepati
kandungan
Perlembagaan Persekutuan dan prinsip Islam
namun sering disalah tafsir hasil eksploitasi isu
oleh pihak tertentu di samping kelemahan
pelaksanaan
oleh
pihak
bertanggungjawab.
Kata kunci: Hak asasi, non muslim,
kebebasan
beragama,
perlembagaan
persekutuan.
ABSTRACT
The issue of human rights has always been a
dispute among the various parties, especially
when touching on sensitive issues related to
religious freedom. Various perceptions and
opinions have been put forward in
highlighting the true concept of human rights
based on their own judgment. In Malaysia, a
dispute between Muslim and non-Muslim
society is about the position of Islam as the
official religion could envisage the need for
human rights for all. Therefore, this study
aimed to analyze two main issues often
raised by the non-Muslims that namely the
spread of religion and the conversion of
religion by non-Muslims in Malaysia. This is to
determine the allegations and perceptions
that are often caused by certain parties on
this issue has its basis in the constitution and
the principles of Islam. The study found that
the provision of these rights is fulfill to the
Constitution and principles of Islam but often
misinterpreted added of certain weaknesses
in the implementation by the government.
Key words: Human right, non Muslim, religious
freedom, Federal Constitution
1.
INTRODUCTION
Perbahasan mengenai konsep hak asasi
merupakan suatu perbincangan yang sering
mendapat
perhatian
Usaha-usaha
pelbagai
untuk
pihak.
menyelaraskan
pentakrifan hak asasi sering dilakukan bagi
mewujudkan suatu konsep yang bersifat
sejagat. Mengikut statistik yang dikeluarkan
oleh Jabatan Perangkaan Malaysia pada
tahun
2010,
hampir
39.7%
daripada
penduduk Malaysia merupakan mereka
yang
bukan
beragama
Islam
dengan
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
penganut Buddha merupakan bilangan
membincangkan kepentingan dan peranan
teramai yang menyumbang kepada angka
yang
tersebut iaitu kira-kira 19.8% diikuti oleh
pemerintah dan organisasi berkaitan dalam
Kristian sebanyak 9.2%, Hindu 6.3% dan
menguruskan pelbagai isu berkaitan hak
bakinya
lain-lain
asasi manusia di Malaysia ini.
angka
tersebut,
agama.
Berdasarkan
nyatalah
keberadaan mereka
boleh
dimainkan
oleh
pihak
bahawa
dalam negara ini
2.
LITERATURE REVIEW
bukanlah sesuatu yang boleh diambil ringan
di mana pendekatan yang berbeza perlu
Perbahasan
diambil bagi melestarikan keperluan hak
pelunasan hak asasi golongan non Muslim
tersebut. Walaupun secara umumnya, hak
yang bernaung di bawah pemerintahan
asasi dirujuk sebagai perkara asas dan
Islam sebenarnya berkait rapat dengan
penting dalam memenuhi keperluan jasmani
kedudukan mereka sebagai warganegara
dan rohani manusia, namun disebabkan
di dalam negara Islam itu sendiri. Beberapa
setiap manusia itu hidup dalam tradisi dan
penulisan antaranya oleh al-Qarḍāwī [2], al-
persekitaran yang berbeza maka ia akan
Ṭayyār [3] dan Ṣaliḥ Ḥusayn [4] menetapkan
membawa
bahawa hak utama yang perlu diberikan
kepada
jenis
dan
tahap
keperluan yang berbeza [1].
kepada
berkaitan
peruntukan
golongan
tersebut
dan
adalah
Maka, isu yang perlu diberi perhatian
kebebasan beragama, pencegahan dari
dalam hal ini adalah berkaitan dengan hak
pencerobohan dan jenayah, pemeliharaan
asasi mereka selaras dengan kedudukan
maruah dan harta, kebebasan bergerak
mereka sebagai warganegara yang sah. Hal
serta pemilikan kediaman. Namun, mereka
ini
kerana
mengatakan
timbul
bahawa
dakwaan
yang
juga
terikat
dengan
beberapa
kedudukan
Islam
tanggungjawab
seperti
komitmen
sebagai agama rasmi persekutuan dilihat
pembayaran
seakan-akan mengehadkan beberapa hak
terhadap undang-undang negara sebagai
yang
terhadap
imbalan daripada hak yang telah diperoleh.
mereka sebagai warganegara Malaysia.
Selain itu, beberapa kajian berkaitan
sewajarnya
Justeru,
dilunaskan
penelitian
serta
pematuhan
teks
peruntukan
dan
Perlembagaan Persekutuan turut dilakukan
perbahasan prinsip kenegaraan Islam perlu
antaranya oleh Mohamed Azam [5] yang
dilakukan
memfokuskan
Perlembagaan
bagi
terhadap
cukai
Persekutuan
memastikan
sama
ada
hak
warganegara
implikasi
menurut
gejala
murtad
dakwaan mempunyai asas atau hanya
menurut
dibina
Khadijah [6] yang membahaskan elemen
berdasarkan
persepsi
mereka
semata-mata. Selain itu, artikel ini juga turut
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
toleransi
perspektif
beragama
perundangan
yang
serta
sewajarnya
19
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
dipraktikkan oleh setiap warganegara di
Berdasarkan Seksyen 2 Akta Suruhanjaya
Malaysia. Maka, penelitian terhadap aspek
Hak Asasi Manusia Malaysia 1999, hak asasi
penyebaran
dirujuk
oleh
non
Muslim
dan
sebagai
kebebasan
asas
termaktub
dalam
penukaran agama oleh Muslim dilihat perlu
sebagaimana
dilakukan dengan membandingkan teks
Bahagian II Perlembagaan Persekutuan.
peruntukan Perlembagaan Persekutuan dan
Selain itu, Seksyen 4(4) akta berkenaan juga
perbahasan prinsip kenegaraan Islam.
menegaskan bahawa perhatian berat perlu
yang
diberi terhadap UDHR 1948 selagi deklarasi
3.
itu
RESEARCH METHODOLOGY
tidak
bercanggah
Perlembagaan
Kajian
ini
menggunakan
dengan
Persekutuan.
Hal
ini
metodologi
bermakna apa jua hak dan kebebasan
dokumentasi dengan merujuk kandungan
yang tidak dinyatakan dalam Bahagian II
teks Perlembagaan Persekutuan khususnya
tetapi dibincangkan dalam UDHR perlu
Bahagian 2 yang berkaitan kebebasan asasi
dipertimbangkan
serta penulisan-penulisan sarjana Muslim
percanggahan antara kedua-duanya [7].
bagi mendapatkan data asas berkaitan isu
Berdasarkan
yang dikaji. Di samping itu, sumber sekunder
SUHAKAM sebenarnya mempunyai bidang
seperti artikel dan tesis turut dirujuk bagi
kuasa yang penting dalam menguruskan
mendapatkan
persoalan hak asasi di Malaysia.
tafsiran
dan
perbahasan
yang terperinci berkaitan isu hak asasi
manusia.
Data-data
yang
diperoleh
selagi
akta
tiada
tersebut,
ternyata
Jika kita memperhalus kandungan
Perlembagaan
Persekutuan
pula,
maka
seterusnya dianalisis menggunakan kaedah
dapat diperhatikan secara jelas peruntukan
induktif dan deduktif bagi membolehkan
mengenai
rumusan
warganegara
dan
dapatan
yang
diperoleh
kebebasan
dan
pada
hak
Bahagian
asasi
II
dalam kajian ini boleh diaplikasikan dalam
perlembagaan tersebut yang diperincikan
konteks dan realiti semasa di Malaysia.
pula kepada 9 perkara. Setiap perkara
tersebut merangkumi dua komponen utama
4.
iaitu
DATA ANALYSIS
elemen
kebebasan
dan
elemen
kesamarataan yang berhak dimiliki oleh
4.1
Hak
Asasi
Menurut
Perspektif
tanpa diskriminasi membabitkan ras, agama
Perlembagaan Malaysia
Di
Malaysia,
bertanggungjawab
hak
asasi
rakyat
seseorang warganegara secara menyeluruh
badan
dalam
yang
mahupun jantina mereka melainkan perkara
menguruskan
11 dan 12 yang menerangkan mengenai
Malaysia
adalah
kebebasan beragama. Namun begitu, kita
Suruhanjaya Hak Asasi Manusia (SUHAKAM).
akan mendapati bahawa semua hak yang
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
20
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
diperuntukkan
dalam perlembagaan
ini
warganegara pun boleh dibuang negeri
tidak
mutlak
semua
atau ditahan masuk ke dalam persekutuan.”
peruntukkan tersebut sebenarnya masih
Walau bagaimanapun, peruntukan ini juga
terikat dengan sebarang sekatan undang-
tidak bersifat mutlak di mana pihak kerajaan
undang yang boleh diluluskan oleh parlimen.
boleh
Walaupun
pergerakan yang berpotensi mengancam
bersifat
di
mana
perlembagaan
dokumen
dan
perbahasan
samping itu, peruntukan ini juga tidak
mengenai hak asasi tersebut perlu ditafsirkan
terpakai dalam konteks Sabah dan Sarawak
selaras dengan kehendak parlimen dan
yang mempunyai keistimewaan tersendiri
tafsiran
Peruntukan-
dalam mengeluarkan larangan kemasukan
dirumuskan
mana-mana individu dari semenanjung ke
bahawa
mahkamah
peruntukan
Malaysia,
aktiviti
keselamatan dan kedaulatan negara. Di
ditafsirkan
di
sebarang
namun
dapat
tertinggi
merupakan
menyekat
[8].
tersebut
dapat
seperti berikut:
a)
negeri tersebut [10]
Setiap
Elemen Kebebasan
Perlembagaan
Persekutuan
warganegara
juga
turut
telah
diberikan kebebasan untuk bersuara [11],
memperuntukkan beberapa perkara yang
berhimpun secara aman [12], menubuhkan
dilihat
persatuan [13] serta pemilikan harta [14].
penting
pelunasan
Malaysia.
hak
dalam
asasi
Antaranya
merealisasikan
terhadap
berkaitan
rakyat
dengan
Peruntukan-peruntukan
mencirikan
Perkara 5 iaitu: “Tiada seseorang pun boleh
dijadikan
diambil
pemerintahan
atau
dilucutkan
dinyatakan
mempunyai peranan yang penting dalam
kebebasan diri yang dinyatakan di dalam
nyawanya
yang
amalan
sebagai
di
demokrasi
teras
dalam
Malaysia.
yang
sistem
Walaupun
kebebasan dirinya kecuali menurut undang-
begitu, tumpuan utama perbahasan adalah
undang.” Selain itu, penahanan mana-
berkaitan kebebasan beragama kerana ia
mana individu perlu disertakan dengan
mewujudkan
layanan yang berhak diterima oleh mereka
kalangan penganut Muslim dan non Muslim
sebagai
untuk
di Malaysia. Perkara 3 (1) menetapkan
[9],
kedudukan Islam sebagai agama rasmi
pemakluman sebab penangkapan serta
persekutuan namun tidak menafikan hak
perundingan
bagi
agama lain untuk diamalkan dengan aman
mewakili diri sekiranya dibicarakan [10].
dan damai asalkan tidak mengganggu
Setiap
mempunyai
ketenteraman awam [15]. Selain itu, perkara
kebebasan untuk bergerak tanpa sebarang
11 pula memperuntukkan hak kepada setiap
sekatan sebagaimana yang dinyatakan di
warganegara
menganuti
dan
dalam Perkara 9 berikut: “Tiada seorang
mengamalkan
agamanya
serta
tahanan
mendapatkan
iaitu
akses
habeas
dengan
warganegara
corpus
peguam
juga
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
pertikaian
utama
dalam
21
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
mengembangkannya
namun
tetap
mahkamah
yang
lebih
tinggi
untuk
tertakluk kepada sekatan dan kawalan
melakukan pertuduhan dan perbicaraan
undang-undang
semula
Persekutuan
negeri
dan
sekiranya
Wilayah
doktrin
atau
ke
atas
Pelunasan
individu
hak
tersebut
ini
[17].
merupakan
kepercayaan agama tersebut melibatkan
kesinambungan daripada unsur keadilan
penganut agama Islam [15].
yang sering diperjuangkan di dalam draf-
b)
draf prinsip hak asasi sejagat. Hal ini kerana
Elemen Kesamarataan
Dalam
warganegara
layanan perundangan yang saksama ini
mempunyai hak dan kedudukan yang sama
merupakan manifestasi kepada kedudukan
di
manusia sebagai makhluk yang bebas dan
sisi
hal
ini,
setiap
undang-undang
di
mana
tiada
sebarang perbezaan layanan perundangan
berdasarkan
faktor
agama,
keturunan,
jantina
dan
dibenarkan
[16].
Larangan
merdeka.
bangsa,
tempat
ini
Peruntukan-peruntukan
lahir
dinyatakan
turut
Perlembagaan
menerusi
yang
Bahagian
2
Persekutuan
melibatkan sebarang lantikan jawatan yang
memperlihatkan bahawa
dilakukan oleh pihak berkuasa awam atau
turut
dalam sektor pentadbiran tertentu. Namun
memartabatkan prinsip hak asasi kepada
begitu, peruntukan tersebut dikecualikan
setiap
bagi urusan pelantikan institusi keagamaan
peruntukan tersebut dilihat terlalu umum dan
tertentu, pemeliharaan hak-hak istimewa
kurang
bumiputera
syarat
dilengkapkan dengan pewartaan undang-
pemastautinan oleh negeri-negeri tertentu
undang persendirian yang diluluskan oleh
[15].
parlimen dari semasa ke semasa dalam
serta
penetapan
Di samping itu, setiap individu juga
mempunyai
perlindungan
pembicaraan
yang
sama
terlibat
Malaysia
dalam
perjuangan
warganegaranya.
menyeluruh,
juga
Walaupun
namun
ia
telah
daripada
usaha mengemaskinikan serta mengawal
secara
selia asas-asas tersebut. Bahkan secara
berulang. Peruntukan ini menjustifikasikan
dasarnya tiada wujud percanggahan yang
dua tafsiran iaitu seseorang tidak boleh
ketara
dibicarakan di atas sesuatu pertuduhan
diperuntukkan
yang
penetapan deklarasi hak asasi di peringkat
telah
dilakukan
diputuskan
tidak
menjadi
antara
prinsip
oleh
hak
asasi
Malaysia
yang
dengan
kesalahan semasa ia dilakukan. Selain itu,
global
seseorang juga tidak boleh didakwa dan
pengamalan
dibicarakan buat kali kedua atas kesalahan
berada
yang sama setelah dibebaskan oleh pihak
munasabah serta diterima secara umum.
mahkamah [15].
yang
membuktikan
demokrasi
dalam
ruang
bahawa
tersebut
masih
lingkup
yang
Namun perlindungan ini
boleh dibatalkan dengan perintah daripada
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
22
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
4.2
Analisis Hak Asasi Non Muslim di
masa yang sama mereka juga berhak
mengembangkan ajaran tersebut dengan
Malaysia
Berdasarkan
peruntukan
perlembagaan
syarat
perlu
mematuhi
Fasal
4
yang
persekutuan, secara dasarnya dilihat tiada
melarang pengembangan tersebut kepada
perbezaan yang ketara antara penetapan
umat Islam. Setiap kumpulan agama juga
hak asasi buat golongan Muslim dan non
diberikan kebebasan untuk menguruskan
Muslim di Malaysia. Hal ini kerana Perkara 8
serta
Fasal 2 sendiri telah menyatakan bahawa
mereka sendiri termasuk dalam bidang
perbezaan berdasarkan bangsa, jantina
pendidikan [18] namun kebebasan tersebut
dan agama adalah dilarang. Mereka telah
diikat dengan komitmen di mana tiada
diberikan layanan yang adil sesuai dengan
sebarang unsur pemaksaan yang boleh
kedudukan mereka sebagai warganegara
dilakukan
di
untuk
Malaysia.
Jaminan
kebebasan
dan
menubuhkan
kepada
menerima
institusi
keagamaan
mana-mana
dan
individu
mengamalkan
perlindungan berkaitan nyawa, undang-
upacara
undang, agama, pendidikan, bersuara serta
agamanya
sendiri
bergerak merupakan sebahagian daripada
peruntukan
tersebut
pelaksanaan hak asasi manusia berteraskan
memadai
prinsip Islam itu sendiri. Namun, bahagian
sebagai warganegara Malaysia, namun
utama
masih
yang
dilihat
membezakan
ibadat
sesuatu agama
dengan
wujud
[19].
Peruntukan-
walaupun
dilihat
kedudukan
sebahagian
selain
mereka
pihak
yang
peruntukan antara kedua-dua penganut ini
mengemukakan bantahan dan pertikaian
adalah berkaitan kebebasan beragama.
terhadap perkara tersebut yang dilihat
Perbezaan ini sering menimbulkan pertikaian
menyediakan kelas yang berbeza dalam
antara kedua-dua belah pihak dengan
penetapan hak tersebut [20].
Bantahan
dakwaan bahawa berlaku unsur pilih kasih
utama
berkaitan
berhubung pelaksanaan hak tersebut.
pengehadan penyebaran doktrin agama
Jika ditinjau dari sudut kebebasan
mereka
adalah
selain Islam serta elemen pengancaman
beragama di Malaysia pula, kita dapat
terhadap
melihat betapa ruang toleransi yang luas
daripada agama Islam (murtad) yang dilihat
telah disediakan menerusi Perlembagaan
melanggar
Persekutuan dalam merealisasikan tuntutan
sebagaimana
hak
Perlembagaan Persekutuan [21].
tersebut.
memperuntukkan
Perkara
kebebasan
11
telah
kepada
individu
prinsip
Muslim
yang
kebebasan
diperuntukkan
keluar
asasi
menerusi
Suatu perkara yang perlu difahami
setiap warganegara untuk menganut dan
adalah
mengamalkannya ajaran agama mereka
mempunyai kedudukan yang sama seperti
tanpa sebarang sekatan. Bahkan dalam
kebebasan
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
hak
kebebasan
asasi
yang
beragama
lain
seperti
23
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
kebebasan bersuara dan bergerak yang
Aziz
tidak
pihak
kepada agama Islam oleh Perlembagaan
pemerintah boleh mewujudkan sebarang
Persekutuan ini dilihat sebagai satu usaha
sekatan dan penolakan terhadap mana-
bagi
mana elemen yang dirasakan berpotensi
pengekalan faktor sejarah Malaysia serta
menjejaskan
pemberian
bersifat
mutlak
di
mana
ketenteraman
awam
[22].
Bari,
keistimewaan
mencari
yang
diberikan
keseimbangan
jaminan
antara
bahawa
tiada
Larangan tersebut dilihat penting sebagai
penindasan berunsurkan agama dilakukan
salah satu usaha yang dilakukan bagi
di Malaysia [24].
menjaga keharmonian dan ketenteraman
Isu
penukaran
agama
juga
yang
cuba
awam lebih-lebih lagi penduduk Muslim
merupakan
merupakan majoriti terbesar di negara ini
dikontroversikan
[23]. Walaupun sebahagian pihak melihat
yang
larangan ini seakan memberikan kelebihan
bercanggah dengan kebebasan asasi di
kepada pihak berkuasa Muslim yang boleh
Malaysia.
menyebarkan ajaran Islam tanpa sebarang
pelaksanaan undang-undang murtad ini
sekatan namun ruang sewajarnya juga telah
sebenarnya telah menimbulkan perdebatan
diberikan oleh pihak pemerintah dalam
dalam
menganjurkan
Sebahagian
dialog
harmoni
bagi
antara
isu
oleh
melihat
sebahagian
peruntukan
tersebut
Perbahasan
kalangan
para
besar
pihak
berkaitan
sarjana
Muslim.
sarjana
Muslim
menjelaskan sebarang kekeliruan dan salah
kontemporari seperti Salīm Awwa’, Mahmūd
faham
Syaltut, Yūsuf al-Qarḍāwī Ṭaha Jābir dan
berhubung
aspek
pengamalan
agama di Malaysia. Penubuhan sesebuah
Hashim
negara yang didirikan atas ideologi Islam
hukuman bagi jenayah murtad sebenarnya
bukan
tidak diperuntukkan secara khusus menerusi
bertujuan
memaksa
para
Kamali
menyatakan
bahawa
sebaliknya
hanya
penduduknya kepada kesatuan agama
teks
sebaliknya hanya menjalankan peranan
bersandarkan
sebagai pemantau dan penghalang unsur-
bertaraf ahad sahaja [25]. Maka, sebarang
unsur
perbezaan
lain
yang
berpotensi
menafikan
al-Qur’an
kepada
nas
pandangan
hadis
yang
berhubung
kebebasan kepercayaan dan pengamalan
pelaksanaan hukuman berkaitan jenayah ini
agama dalam kalangan masyarakat awam.
perlu diraikan kerana ia dibina di atas nas
Walau bagaimanapun, kebebasan tersebut
yang bersifat
tidak bersifat mutlak di mana dalam masa
cenderung membahagikan jenayah murtad
yang
ini kepada dua kategori iaitu apostasy dan
sama
mereka
perlu
memastikan
ẓannī [25]. Mereka lebih
tindakan yang dilakukan tidak menimbulkan
blasphemy.
sebarang provokasi mahupun pencabaran
individu yang keluar daripada Islam secara
terhadap sensitiviti umat Islam [21]. Menurut
baik disebabkan faktor tertentu seperti
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
Apostasy
merujuk
kepada
24
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
ketidakyakinan terhadap ajaran Islam tanpa
Islam sahaja. Namun begitu, dalam masa
melakukan sebarang serangan berbentuk
yang
penghinaan dan penuduhan tidak berasas
melaksanakan
terhadap agama Islam [25]. Pembalasan di
murtad dalam konteks dan realiti semasa di
akhirat bagi kesalahan apostasy disepakati
Malaysia
oleh para ulama namun mereka berbeza
penelitian dan kajian yang rapi dalam
pandangan dalam aspek pembalasan di
pelbagai aspek terlebih dahulu supaya tidak
dunia sama ada diperuntukkan dengan
mencetuskan
hukuman bunuh ataupun tidak. Blasphemy
mengganggu gugat ketenteraman awam
pula merujuk kepada individu yang keluar
serta
daripada Islam disertakan dengan tindakan
hubungan penganut berbeza agama di
menyerang dan menyebarkan tuduhan-
Malaysia [26].
tuduhan
perlu dihadamkan oleh setiap pihak adalah
palsu
terhadap
ajaran
Islam
sama
sebarang
usaha
undang-undang
tetap
jenayah
memerlukan
polemik
menjejaskan
yang
untuk
kepada
berpotensi
keharmonian
dalam
Satu konsep penting yang
sehingga menimbulkan ketegangan dan
pelaksanaan
kekacauan
penyaluran hak yang sama rata sebaliknya
dalam
masyarakat [25].
hubungan
antara
Bagi kategori seperti ini,
pemberian
keadilan
hak
tidak
mengikut
bermakna
kesesuaian
para sarjana Muslim bersepakat bahawa
golongan sasaran meskipun secara tidak
sememangnya telah diperuntukkan dengan
saksama [27].
pembalasan hukuman jenayah Islam kerana
berhubung asas inilah akhirnya membawa
turut dikategorikan sebagai suatu bentuk
kepada tuntutan, bantahan dan cabaran
pemberontakan (al-hirabah) [25].
yang dilakukan oleh pihak tertentu dalam
Hukuman bagi jenayah murtad ini
pada dasarnya tidak mengancam hak
kebebasan
beragama
sebaliknya
lebih
di
Malaysia
bertujuan
menjaga
Pemahaman yang salah
memastikan peruntukan yang adil diberikan
mengikut kehendak mereka.
Dalam usaha memastikan hak asasi
setiap
warganegara
Malaysia
berjaya
kehormatan dan kemuliaan agama Islam
dilunaskan dengan sebaiknya, maka pihak
supaya
sewenang-wenangnya
kerajaan dan organisasi berkaitan perlu
ditinggalkan
mengambil tindakan yang sewajarnya bagi
tidak
diremehkan
wujud
serta
elemen-elemen
apabila
tertentu
dalam
menghadapi
manipulasi
dan
provokasi
ajaran agama yang dianggap sebagai
pihak tertentu yang berusaha menyebarkan
membebankan [24]. Hal ini sewajarnya tidak
persepsi negatif berhubung isu ini sehingga
mendatangkan sebarang ketakutan dan
menggugat ketenteraman awam. Punca
perasaan
terancam
kalangan
utama yang dilihat menjadi asas pertikaian
penganut
agama
sekatan
kedua-dua golongan ini bukannya berkaitan
lain
dalam
kerana
tersebut hanya dihadkan kepada umat
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
peruntukan
hak
sebaliknya
25
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
penyalahgunaan peruntukan yang telah
bertanggungjawab seperti SUHAKAM juga
diberikan. Maka, kerjasama setiap pihak
sewajarnya diberikan bidang kuasa yang
sangat diperlukan bagi memastikan situasi ini
lebih luas dan bebas oleh kerajaan dalam
berjaya diuruskan dengan sebaiknya. Di
mengemukakan
peringkat
rakyat
berhubung isu tertentu berkaitan hak asasi
sewajarnya menghargai peruntukan sedia
manusia bagi memastikan elemen semak
ada yang diberikan tanpa mencetuskan
dan imbang mampu diwujudkan secara
sebarang
bertujuan
berkesan. Proses penerangan berbentuk
mempertikaikan hak-hak tertentu yang telah
dialog dan seminar juga perlu dipergiatkan
disepakati
bagi
bawahan,
setiap
tindakan
sejak
peruntukan
sekian
tersebut
permuafakatan
menjamin
lama
telah
pelbagai
kestabilan
dan
kerana
syor
memastikan
dan
bantahan
setiap
rakyat
pencerahan
yang
dibina
atas
mendapatkan
pihak
bagi
sebenarnya berhubung isu ini tanpa wujud
keharmonian
ruang untuk dieksploitasi oleh pihak yang
dalam kalangan masyarakat. Di peringkat
tidak bertanggungjawab.
atasan pula, pihak yang bertanggungjawab
dalam merangka dan menjalankan dasar
yang
berkaitan
seharusnya
5.
DISCUSSION
memastikan
setiap hak dan peruntukan disalurkan serta
Konsep kebebasan beragama di Malaysia
diuruskan
bagi
seharusnya tidak dijadikan pertikaian utama
mengelakkan wujudnya sebarang persepsi
dalam kalangan rakyat negara ini kerana
negatif
akan
tiada sebarang penindasan yang pernah
yang
direkodkan berlaku sebaliknya setiap lapisan
secara
yang
betul
dan
akhirnya
mengundang
adil
hanya
bantahan-bantahan
lebih agresif.
masyarakat berjaya hidup dalam suasana
Penubuhan
Mempromosikan
Keharmonian
Jawatankuasa
Persefahaman
Antara
keghairahan
pihak
tertentu
melakukan
Agama
tuntutan-tuntutan yang dirasakan layak bagi
(JKMPKA) pada Februari 2010 [28] oleh pihak
mereka, terdapat tanggungjawab yang
kerajaan seharusnya dimanfaatkan dengan
lebih utama perlu diambil perhatian iaitu
sebaiknya
meredakan
kewajipan setiap warganegara untuk saling
semakin
menghormati hak dan peruntukan yang
penganut
diperoleh selama ini serta komitmen yang jitu
agama di Malaysia seterusnya menyediakan
untuk mengekalkan perpaduan yang telah
penyelesaian
terbina sejak sekian lama. Sifat toleransi yang
dalam
ketegangan
memuncak
Penganut
dan
yang harmoni dan bertolak ansur [6]. Dalam
usaha
yang
dilihat
membabitkan
terbaik
dalam
membina
semula kerukunan dan keharmonian hidup
diterjemahkan
bermasyarakat.
dalam rukun negara iaitu kesopanan dan
Selain
itu,
pihak
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
daripada
prinsip
kelima
26
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
kesusilaan perlu dijadikan asas yang penting
[6]
Khadijah
Mohd
Hambali
&
Mohd
dalam konteks hubungan antara penganut
Herzali Mohd Haled (2008). Toleransi
agama
Beragama
ini.
Perlembagaan
Persekutuan
dan
Amalannya
di
diwujudkan hasil perundingan, serta tolak
Malaysia: Rujukan kepada Artikel 11
ansur yang berjaya dibentuk antara kaum-
Perlembagaan Persekutuan Malaysia,
kaum
Jurnal Usuluddin 27 81-92.
utama
terutamanya
di
Malaysia
kaum
ketika
Melayu.
itu
Maka,
[7]
Suruhanjaya
Hak
Asasi
Manusia
persefahaman yang telah terjalin sejak
Malaysia (2016, 2 Mac). Akta 597.
sekian lama ini seharusnya tidak dicemari
http://www.suhakam.org.my/ms/abou
dengan tuntutan dan pertikaian yang hanya
t-suhakam/akta-suhakan/akta-597/.
akan
mengundang
perasaan
tidak
kekacauan
puas
hati
dan
[8]
Abdul Aziz Bari (2002). Hak Asasi dalam
Perlembagaan
sesama
Malaysia:
Ruang
Lingkup dan Permasalahannya, Jurnal
masyarakat Malaysia.
Syariah 101, 53-70.
[9]
REFERENCES
Permohonan
untuk
[1]
[2]
[4]
membebaskan
penahanan
mana-mana individu yang berada di
dan Hak Asasi Manusia. Selangor:
bawah pengawasan pihak berkuasa
Kemilau Publika Sdn Bhd.
secara tidak sah menurut undang-
Yūsuf al-Qarḍāwī (1992). Ghayr al-
undang. Lihat James Arthur Ballentine
Muslimīn
(2005). A Law Dictionary. New Jersey:
fi
al-Mujtama´
al-Islāmī.
The Lawbook Exchange.
´Alī bin ´Abd al-Rahman al-Ṭayyār
[10] Abdul Aziz Bari (2000). Kebebasan dan
(2006). Ḥuqūq Ghayr al-Muslimīn Fī al-
Hak-Hak
Dawlah
Perlembagaan
al-Islāmiyyah.
Riyaḍh:
Asasi
di
Bawah
Persekutuan-Satu
Maktabah Mālik Fahd.
Analisis Umum, Journal of Law and
Ṣaliḥ bin Ḥusayn (2008). Ḥuqūq Ghayr
Society 4, 87-108.
al-Muslimīn Fī Bilād al-Islām. Riyaḍh:
Mohamed
(2003).
Hak
Azam
Mohamed
Tukar
[11] Perkara 10 Fasal 1(a) menyatakan :
“Tiap-tiap
Maktabah Mālik Fahd.
[5]
mahkamah
Saari Sungib (2011). Islam Demokrasi
Kaherah: Maktabah Wahbah.
[3]
perintah
Agama
Adil
dalam
warganegara
bebas
kepada kebebasan bercakap dan
bersuara.
Konflik
[12] Perkara 10 Fasal 1(b) juga menyatakan
antara Kebebasan Beragama dan
: “Semua warganegara berhak untuk
Hukum Islam, Jurnal Syariah 11, 23-46.
berhimpun secara aman dan tanpa
Perlembagaan
Malaysia:
bersenjata.”
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
27
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
[13] Perkara 10 Fasal 1(c) pula menyatakan
menerima ajaran sesuatu agama atau
: “Semua warganegara berhak untuk
mengambil bahagian dalam apa-apa
membentuk persatuan.”
upacara atau upacara sembahyang
[14] Peruntukan ini pula dinyatakan dalam
Perkara 13 Fasal 1 iaitu : “Tiada seorang
pun boleh dilucutkan hartanya kecuali
mengikut undang-undang.
Malaysia : Teori dan Praktis. Shah Alam:
Arah Pendidikan Sdn Bhd.
Kebebasan
Malaysia,
Hassan
Hak
Asasi
dalam
selain
agamanya
sendiri.
[20] Mohd
Roslan
Overview,
Mohd
Nor
(2011).
(2014).
Manusia
Demokrasi
Middle-East
Journal
of
Scientific Research 9(1), 23-27.
[21] Ahmad
[16] Ahmad Zaharuddin Sani Ahmad Sabri
Hazman
agama
Religious Tolerance in Malaysia: An
[15] Abdul Aziz Bari (2008). Perlembagaan
dan
sesuatu
F.
Yousif
(2004).
Islamic
Revivalism in Malaysia: An Islamic
Response to Non-Muslim Perspective,
di
The American Journal of Islamic Social
di
Sciences 21(4), 30-56.
Malaysia, ed. Abdul Rahman Abdul
[22] Abdullah Saeed dan Hassan Saeed
Azizi, Ahmad Zaharuddin Sani Ahmad
(2004). Freedom of Religion, Apostasy
Sabri
and Islam. England: Ashgate Publishing
dan
Nordin.
Muhamed
Kuala
Nor
Azman
Lumpur:
Institut
Terjemahan & Buku Malaysia Berhad.
[17] Perkara
7
Fasal
2
menyatakan:
Limited.
[23] Khadijah Mohd Khambali (2008). Islam
Agama
Rahmah
dan
Toleransi
dan
Cabaran,
“Seseorang yang telah dibebaskan
Beragama:
daripada
dalam Isu dan Cabaran Hubungan
sesuatu
disabitkan
atas
kesalahan
sesuatu
atau
kesalahan
antara
Realiti
Agama
di
Malaysia,
eds.
tidak boleh dibicarakan semula kerana
Khadijah Mohd Khambali, Mohamad
kesalahan yang sama…”
Kamil Ab. Majid dan Syed Mohammad
[18] Perkara 11 Fasal 3(a) menyatakan :
Hilmi
Syed
Abdul
Rahman.
Kuala
Jabatan
Akidah
dan
“Tiap-tiap kumpulan agama berhak
Lumpur:
menguruskan hal ehwal agamanya
Pemikiran Islam APIUM, 22-23.
sendiri..” dan Perkara 12 Fasal 2 pula
menyatakan:
agama
“Tiap-tiap
berhak
kumpulan
menubuhkan
dan
menyenggarakan institusi-institusi bagi
pendidikan…”
pun
Konteks
Kebebasan
boleh
dikehendaki
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
Beragama
di
Malaysia, Malaysian Journal of Law
and Society 3, 54-70.
[25] Mohamed
[19] Perkara 12 Fasal 3 menyatakan: “Tiada
seorang
[24] Abdul Aziz Bari (1999). Murtad dalam
Punishment
Comparative
Salim
in
el-Awa
Islamic
Study.
Law
(1982).
:
A
Indianapolis:
28
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
American Trust Publications. Lihat juga
Perlembagaan
Maḥmūd Syaltut (t.t). al-Islām : ´Aqīdah
Antara Kebebasan Beragama dan
wa Syarī´atuhu. Kuwait: Matabi´ Dār al-
Hukum Islam, Jurnal Syariah 11(1), 33-
Qalam. Lihat juga Yūsuf al-Qarḍāwī
38.
Malaysia:
Konflik
(2001). Jarimah al-Riddah wa ´Uqūbah
[27] Wan Abdul Halim Othman (1982).
al-Murtad fi Dau’ al-Qur’an wa al-
Perhubungan Kaum dan Perpaduan
Sunah. Beirut: Muassasah al-Risālah.
Negara
Lihat juga Ṭaha Jābir ´Ulwani (2006). Lā
Masyarakat
Ikrāha fī al-Dīn. Herndon: Ma’had al-
Majid. Pulau Pinang: Penerbit USM, 43.
Ālami li al-Fikr al-Islāmī. Lihat juga
[28]
Maklumat
di
Malaysia,
Malaysia,
lanjutan
ed.
dalam
Zuraina
berkaitan
latar
Mohammad Hashim Kamali (2000).
belakang penubuhan serta bidang
Islamic Law in Malaysia: Issues and
kuasa jawatankuasa ini boleh diakses
Developments, Kuala Lumpur: Ilmiah
di Jabatan Perpaduan Negara dan
Publishers.
Integrasi Nasional (2016, 15 April).
[26] Perbincangan berkaitan pelaksanaan
Jawatankuasa
undang-undang murtad di Malaysia
Persefahaman
boleh
Antara
dilihat
Mohamed
(2003).
Hak
lebih
Azam
Tukar
lanjut
dalam
Mohamed
Agama
Adil
Mempromosikan
dan
Penganut
Keharmonian
Agama.
http://www.jpnin.gov.my/jkmpka.
dalam
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
29
DI MALAYSIA MENURUT
PERLEMBAGAAN
PERSEKUTUAN DAN
PRINSIP ISLAM
Khairul Azhar bin Meerangani
Rushdi bin Ramli
Jabatan Fiqh dan Usul, Akademi
Pengajian Islam Universiti Malaya
ABSTRAK
Isu hak asasi manusia sering menjadi
pertikaian dalam kalangan pelbagai pihak
terutamanya apabila menyentuh perkara
sensitif berkaitan dengan kebebasan
beragama.
Pelbagai
persepsi
dan
pandangan telah dikemukakan dalam
mengetengahkan konsep sebenar hak asasi
manusia berdasarkan penilaian mereka
sendiri. Di Malaysia, pertikaian hangat
antara masyarakat muslim dan non muslim
adalah sejauh mana kedudukan Islam
sebagai agama rasmi dapat melunaskan
keperluan hak asasi manusia bagi semua
pihak. Oleh itu, kajian ini bertujuan
menganalisis dua isu utama yang sering
dibangkitkan oleh golongan non muslim iaitu
berkaitan kebebasan penyebaran serta
penukaran agama selain Islam di Malaysia.
Hal ini bagi menentukan dakwaan dan
persepsi yang sering ditimbulkan oleh pihakpihak tertentu berhubung isu ini mempunyai
asas dalam aspek perlembagaan dan
prinsip-prinsip Islam. Kajian mendapati
bahawa peruntukan hak-hak tersebut
sememangnya
menepati
kandungan
Perlembagaan Persekutuan dan prinsip Islam
namun sering disalah tafsir hasil eksploitasi isu
oleh pihak tertentu di samping kelemahan
pelaksanaan
oleh
pihak
bertanggungjawab.
Kata kunci: Hak asasi, non muslim,
kebebasan
beragama,
perlembagaan
persekutuan.
ABSTRACT
The issue of human rights has always been a
dispute among the various parties, especially
when touching on sensitive issues related to
religious freedom. Various perceptions and
opinions have been put forward in
highlighting the true concept of human rights
based on their own judgment. In Malaysia, a
dispute between Muslim and non-Muslim
society is about the position of Islam as the
official religion could envisage the need for
human rights for all. Therefore, this study
aimed to analyze two main issues often
raised by the non-Muslims that namely the
spread of religion and the conversion of
religion by non-Muslims in Malaysia. This is to
determine the allegations and perceptions
that are often caused by certain parties on
this issue has its basis in the constitution and
the principles of Islam. The study found that
the provision of these rights is fulfill to the
Constitution and principles of Islam but often
misinterpreted added of certain weaknesses
in the implementation by the government.
Key words: Human right, non Muslim, religious
freedom, Federal Constitution
1.
INTRODUCTION
Perbahasan mengenai konsep hak asasi
merupakan suatu perbincangan yang sering
mendapat
perhatian
Usaha-usaha
pelbagai
untuk
pihak.
menyelaraskan
pentakrifan hak asasi sering dilakukan bagi
mewujudkan suatu konsep yang bersifat
sejagat. Mengikut statistik yang dikeluarkan
oleh Jabatan Perangkaan Malaysia pada
tahun
2010,
hampir
39.7%
daripada
penduduk Malaysia merupakan mereka
yang
bukan
beragama
Islam
dengan
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
penganut Buddha merupakan bilangan
membincangkan kepentingan dan peranan
teramai yang menyumbang kepada angka
yang
tersebut iaitu kira-kira 19.8% diikuti oleh
pemerintah dan organisasi berkaitan dalam
Kristian sebanyak 9.2%, Hindu 6.3% dan
menguruskan pelbagai isu berkaitan hak
bakinya
lain-lain
asasi manusia di Malaysia ini.
angka
tersebut,
agama.
Berdasarkan
nyatalah
keberadaan mereka
boleh
dimainkan
oleh
pihak
bahawa
dalam negara ini
2.
LITERATURE REVIEW
bukanlah sesuatu yang boleh diambil ringan
di mana pendekatan yang berbeza perlu
Perbahasan
diambil bagi melestarikan keperluan hak
pelunasan hak asasi golongan non Muslim
tersebut. Walaupun secara umumnya, hak
yang bernaung di bawah pemerintahan
asasi dirujuk sebagai perkara asas dan
Islam sebenarnya berkait rapat dengan
penting dalam memenuhi keperluan jasmani
kedudukan mereka sebagai warganegara
dan rohani manusia, namun disebabkan
di dalam negara Islam itu sendiri. Beberapa
setiap manusia itu hidup dalam tradisi dan
penulisan antaranya oleh al-Qarḍāwī [2], al-
persekitaran yang berbeza maka ia akan
Ṭayyār [3] dan Ṣaliḥ Ḥusayn [4] menetapkan
membawa
bahawa hak utama yang perlu diberikan
kepada
jenis
dan
tahap
keperluan yang berbeza [1].
kepada
berkaitan
peruntukan
golongan
tersebut
dan
adalah
Maka, isu yang perlu diberi perhatian
kebebasan beragama, pencegahan dari
dalam hal ini adalah berkaitan dengan hak
pencerobohan dan jenayah, pemeliharaan
asasi mereka selaras dengan kedudukan
maruah dan harta, kebebasan bergerak
mereka sebagai warganegara yang sah. Hal
serta pemilikan kediaman. Namun, mereka
ini
kerana
mengatakan
timbul
bahawa
dakwaan
yang
juga
terikat
dengan
beberapa
kedudukan
Islam
tanggungjawab
seperti
komitmen
sebagai agama rasmi persekutuan dilihat
pembayaran
seakan-akan mengehadkan beberapa hak
terhadap undang-undang negara sebagai
yang
terhadap
imbalan daripada hak yang telah diperoleh.
mereka sebagai warganegara Malaysia.
Selain itu, beberapa kajian berkaitan
sewajarnya
Justeru,
dilunaskan
penelitian
serta
pematuhan
teks
peruntukan
dan
Perlembagaan Persekutuan turut dilakukan
perbahasan prinsip kenegaraan Islam perlu
antaranya oleh Mohamed Azam [5] yang
dilakukan
memfokuskan
Perlembagaan
bagi
terhadap
cukai
Persekutuan
memastikan
sama
ada
hak
warganegara
implikasi
menurut
gejala
murtad
dakwaan mempunyai asas atau hanya
menurut
dibina
Khadijah [6] yang membahaskan elemen
berdasarkan
persepsi
mereka
semata-mata. Selain itu, artikel ini juga turut
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
toleransi
perspektif
beragama
perundangan
yang
serta
sewajarnya
19
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
dipraktikkan oleh setiap warganegara di
Berdasarkan Seksyen 2 Akta Suruhanjaya
Malaysia. Maka, penelitian terhadap aspek
Hak Asasi Manusia Malaysia 1999, hak asasi
penyebaran
dirujuk
oleh
non
Muslim
dan
sebagai
kebebasan
asas
termaktub
dalam
penukaran agama oleh Muslim dilihat perlu
sebagaimana
dilakukan dengan membandingkan teks
Bahagian II Perlembagaan Persekutuan.
peruntukan Perlembagaan Persekutuan dan
Selain itu, Seksyen 4(4) akta berkenaan juga
perbahasan prinsip kenegaraan Islam.
menegaskan bahawa perhatian berat perlu
yang
diberi terhadap UDHR 1948 selagi deklarasi
3.
itu
RESEARCH METHODOLOGY
tidak
bercanggah
Perlembagaan
Kajian
ini
menggunakan
dengan
Persekutuan.
Hal
ini
metodologi
bermakna apa jua hak dan kebebasan
dokumentasi dengan merujuk kandungan
yang tidak dinyatakan dalam Bahagian II
teks Perlembagaan Persekutuan khususnya
tetapi dibincangkan dalam UDHR perlu
Bahagian 2 yang berkaitan kebebasan asasi
dipertimbangkan
serta penulisan-penulisan sarjana Muslim
percanggahan antara kedua-duanya [7].
bagi mendapatkan data asas berkaitan isu
Berdasarkan
yang dikaji. Di samping itu, sumber sekunder
SUHAKAM sebenarnya mempunyai bidang
seperti artikel dan tesis turut dirujuk bagi
kuasa yang penting dalam menguruskan
mendapatkan
persoalan hak asasi di Malaysia.
tafsiran
dan
perbahasan
yang terperinci berkaitan isu hak asasi
manusia.
Data-data
yang
diperoleh
selagi
akta
tiada
tersebut,
ternyata
Jika kita memperhalus kandungan
Perlembagaan
Persekutuan
pula,
maka
seterusnya dianalisis menggunakan kaedah
dapat diperhatikan secara jelas peruntukan
induktif dan deduktif bagi membolehkan
mengenai
rumusan
warganegara
dan
dapatan
yang
diperoleh
kebebasan
dan
pada
hak
Bahagian
asasi
II
dalam kajian ini boleh diaplikasikan dalam
perlembagaan tersebut yang diperincikan
konteks dan realiti semasa di Malaysia.
pula kepada 9 perkara. Setiap perkara
tersebut merangkumi dua komponen utama
4.
iaitu
DATA ANALYSIS
elemen
kebebasan
dan
elemen
kesamarataan yang berhak dimiliki oleh
4.1
Hak
Asasi
Menurut
Perspektif
tanpa diskriminasi membabitkan ras, agama
Perlembagaan Malaysia
Di
Malaysia,
bertanggungjawab
hak
asasi
rakyat
seseorang warganegara secara menyeluruh
badan
dalam
yang
mahupun jantina mereka melainkan perkara
menguruskan
11 dan 12 yang menerangkan mengenai
Malaysia
adalah
kebebasan beragama. Namun begitu, kita
Suruhanjaya Hak Asasi Manusia (SUHAKAM).
akan mendapati bahawa semua hak yang
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
20
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
diperuntukkan
dalam perlembagaan
ini
warganegara pun boleh dibuang negeri
tidak
mutlak
semua
atau ditahan masuk ke dalam persekutuan.”
peruntukkan tersebut sebenarnya masih
Walau bagaimanapun, peruntukan ini juga
terikat dengan sebarang sekatan undang-
tidak bersifat mutlak di mana pihak kerajaan
undang yang boleh diluluskan oleh parlimen.
boleh
Walaupun
pergerakan yang berpotensi mengancam
bersifat
di
mana
perlembagaan
dokumen
dan
perbahasan
samping itu, peruntukan ini juga tidak
mengenai hak asasi tersebut perlu ditafsirkan
terpakai dalam konteks Sabah dan Sarawak
selaras dengan kehendak parlimen dan
yang mempunyai keistimewaan tersendiri
tafsiran
Peruntukan-
dalam mengeluarkan larangan kemasukan
dirumuskan
mana-mana individu dari semenanjung ke
bahawa
mahkamah
peruntukan
Malaysia,
aktiviti
keselamatan dan kedaulatan negara. Di
ditafsirkan
di
sebarang
namun
dapat
tertinggi
merupakan
menyekat
[8].
tersebut
dapat
seperti berikut:
a)
negeri tersebut [10]
Setiap
Elemen Kebebasan
Perlembagaan
Persekutuan
warganegara
juga
turut
telah
diberikan kebebasan untuk bersuara [11],
memperuntukkan beberapa perkara yang
berhimpun secara aman [12], menubuhkan
dilihat
persatuan [13] serta pemilikan harta [14].
penting
pelunasan
Malaysia.
hak
dalam
asasi
Antaranya
merealisasikan
terhadap
berkaitan
rakyat
dengan
Peruntukan-peruntukan
mencirikan
Perkara 5 iaitu: “Tiada seseorang pun boleh
dijadikan
diambil
pemerintahan
atau
dilucutkan
dinyatakan
mempunyai peranan yang penting dalam
kebebasan diri yang dinyatakan di dalam
nyawanya
yang
amalan
sebagai
di
demokrasi
teras
dalam
Malaysia.
yang
sistem
Walaupun
kebebasan dirinya kecuali menurut undang-
begitu, tumpuan utama perbahasan adalah
undang.” Selain itu, penahanan mana-
berkaitan kebebasan beragama kerana ia
mana individu perlu disertakan dengan
mewujudkan
layanan yang berhak diterima oleh mereka
kalangan penganut Muslim dan non Muslim
sebagai
untuk
di Malaysia. Perkara 3 (1) menetapkan
[9],
kedudukan Islam sebagai agama rasmi
pemakluman sebab penangkapan serta
persekutuan namun tidak menafikan hak
perundingan
bagi
agama lain untuk diamalkan dengan aman
mewakili diri sekiranya dibicarakan [10].
dan damai asalkan tidak mengganggu
Setiap
mempunyai
ketenteraman awam [15]. Selain itu, perkara
kebebasan untuk bergerak tanpa sebarang
11 pula memperuntukkan hak kepada setiap
sekatan sebagaimana yang dinyatakan di
warganegara
menganuti
dan
dalam Perkara 9 berikut: “Tiada seorang
mengamalkan
agamanya
serta
tahanan
mendapatkan
iaitu
akses
habeas
dengan
warganegara
corpus
peguam
juga
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
pertikaian
utama
dalam
21
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
mengembangkannya
namun
tetap
mahkamah
yang
lebih
tinggi
untuk
tertakluk kepada sekatan dan kawalan
melakukan pertuduhan dan perbicaraan
undang-undang
semula
Persekutuan
negeri
dan
sekiranya
Wilayah
doktrin
atau
ke
atas
Pelunasan
individu
hak
tersebut
ini
[17].
merupakan
kepercayaan agama tersebut melibatkan
kesinambungan daripada unsur keadilan
penganut agama Islam [15].
yang sering diperjuangkan di dalam draf-
b)
draf prinsip hak asasi sejagat. Hal ini kerana
Elemen Kesamarataan
Dalam
warganegara
layanan perundangan yang saksama ini
mempunyai hak dan kedudukan yang sama
merupakan manifestasi kepada kedudukan
di
manusia sebagai makhluk yang bebas dan
sisi
hal
ini,
setiap
undang-undang
di
mana
tiada
sebarang perbezaan layanan perundangan
berdasarkan
faktor
agama,
keturunan,
jantina
dan
dibenarkan
[16].
Larangan
merdeka.
bangsa,
tempat
ini
Peruntukan-peruntukan
lahir
dinyatakan
turut
Perlembagaan
menerusi
yang
Bahagian
2
Persekutuan
melibatkan sebarang lantikan jawatan yang
memperlihatkan bahawa
dilakukan oleh pihak berkuasa awam atau
turut
dalam sektor pentadbiran tertentu. Namun
memartabatkan prinsip hak asasi kepada
begitu, peruntukan tersebut dikecualikan
setiap
bagi urusan pelantikan institusi keagamaan
peruntukan tersebut dilihat terlalu umum dan
tertentu, pemeliharaan hak-hak istimewa
kurang
bumiputera
syarat
dilengkapkan dengan pewartaan undang-
pemastautinan oleh negeri-negeri tertentu
undang persendirian yang diluluskan oleh
[15].
parlimen dari semasa ke semasa dalam
serta
penetapan
Di samping itu, setiap individu juga
mempunyai
perlindungan
pembicaraan
yang
sama
terlibat
Malaysia
dalam
perjuangan
warganegaranya.
menyeluruh,
juga
Walaupun
namun
ia
telah
daripada
usaha mengemaskinikan serta mengawal
secara
selia asas-asas tersebut. Bahkan secara
berulang. Peruntukan ini menjustifikasikan
dasarnya tiada wujud percanggahan yang
dua tafsiran iaitu seseorang tidak boleh
ketara
dibicarakan di atas sesuatu pertuduhan
diperuntukkan
yang
penetapan deklarasi hak asasi di peringkat
telah
dilakukan
diputuskan
tidak
menjadi
antara
prinsip
oleh
hak
asasi
Malaysia
yang
dengan
kesalahan semasa ia dilakukan. Selain itu,
global
seseorang juga tidak boleh didakwa dan
pengamalan
dibicarakan buat kali kedua atas kesalahan
berada
yang sama setelah dibebaskan oleh pihak
munasabah serta diterima secara umum.
mahkamah [15].
yang
membuktikan
demokrasi
dalam
ruang
bahawa
tersebut
masih
lingkup
yang
Namun perlindungan ini
boleh dibatalkan dengan perintah daripada
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
22
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
4.2
Analisis Hak Asasi Non Muslim di
masa yang sama mereka juga berhak
mengembangkan ajaran tersebut dengan
Malaysia
Berdasarkan
peruntukan
perlembagaan
syarat
perlu
mematuhi
Fasal
4
yang
persekutuan, secara dasarnya dilihat tiada
melarang pengembangan tersebut kepada
perbezaan yang ketara antara penetapan
umat Islam. Setiap kumpulan agama juga
hak asasi buat golongan Muslim dan non
diberikan kebebasan untuk menguruskan
Muslim di Malaysia. Hal ini kerana Perkara 8
serta
Fasal 2 sendiri telah menyatakan bahawa
mereka sendiri termasuk dalam bidang
perbezaan berdasarkan bangsa, jantina
pendidikan [18] namun kebebasan tersebut
dan agama adalah dilarang. Mereka telah
diikat dengan komitmen di mana tiada
diberikan layanan yang adil sesuai dengan
sebarang unsur pemaksaan yang boleh
kedudukan mereka sebagai warganegara
dilakukan
di
untuk
Malaysia.
Jaminan
kebebasan
dan
menubuhkan
kepada
menerima
institusi
keagamaan
mana-mana
dan
individu
mengamalkan
perlindungan berkaitan nyawa, undang-
upacara
undang, agama, pendidikan, bersuara serta
agamanya
sendiri
bergerak merupakan sebahagian daripada
peruntukan
tersebut
pelaksanaan hak asasi manusia berteraskan
memadai
prinsip Islam itu sendiri. Namun, bahagian
sebagai warganegara Malaysia, namun
utama
masih
yang
dilihat
membezakan
ibadat
sesuatu agama
dengan
wujud
[19].
Peruntukan-
walaupun
dilihat
kedudukan
sebahagian
selain
mereka
pihak
yang
peruntukan antara kedua-dua penganut ini
mengemukakan bantahan dan pertikaian
adalah berkaitan kebebasan beragama.
terhadap perkara tersebut yang dilihat
Perbezaan ini sering menimbulkan pertikaian
menyediakan kelas yang berbeza dalam
antara kedua-dua belah pihak dengan
penetapan hak tersebut [20].
Bantahan
dakwaan bahawa berlaku unsur pilih kasih
utama
berkaitan
berhubung pelaksanaan hak tersebut.
pengehadan penyebaran doktrin agama
Jika ditinjau dari sudut kebebasan
mereka
adalah
selain Islam serta elemen pengancaman
beragama di Malaysia pula, kita dapat
terhadap
melihat betapa ruang toleransi yang luas
daripada agama Islam (murtad) yang dilihat
telah disediakan menerusi Perlembagaan
melanggar
Persekutuan dalam merealisasikan tuntutan
sebagaimana
hak
Perlembagaan Persekutuan [21].
tersebut.
memperuntukkan
Perkara
kebebasan
11
telah
kepada
individu
prinsip
Muslim
yang
kebebasan
diperuntukkan
keluar
asasi
menerusi
Suatu perkara yang perlu difahami
setiap warganegara untuk menganut dan
adalah
mengamalkannya ajaran agama mereka
mempunyai kedudukan yang sama seperti
tanpa sebarang sekatan. Bahkan dalam
kebebasan
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
hak
kebebasan
asasi
yang
beragama
lain
seperti
23
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
kebebasan bersuara dan bergerak yang
Aziz
tidak
pihak
kepada agama Islam oleh Perlembagaan
pemerintah boleh mewujudkan sebarang
Persekutuan ini dilihat sebagai satu usaha
sekatan dan penolakan terhadap mana-
bagi
mana elemen yang dirasakan berpotensi
pengekalan faktor sejarah Malaysia serta
menjejaskan
pemberian
bersifat
mutlak
di
mana
ketenteraman
awam
[22].
Bari,
keistimewaan
mencari
yang
diberikan
keseimbangan
jaminan
antara
bahawa
tiada
Larangan tersebut dilihat penting sebagai
penindasan berunsurkan agama dilakukan
salah satu usaha yang dilakukan bagi
di Malaysia [24].
menjaga keharmonian dan ketenteraman
Isu
penukaran
agama
juga
yang
cuba
awam lebih-lebih lagi penduduk Muslim
merupakan
merupakan majoriti terbesar di negara ini
dikontroversikan
[23]. Walaupun sebahagian pihak melihat
yang
larangan ini seakan memberikan kelebihan
bercanggah dengan kebebasan asasi di
kepada pihak berkuasa Muslim yang boleh
Malaysia.
menyebarkan ajaran Islam tanpa sebarang
pelaksanaan undang-undang murtad ini
sekatan namun ruang sewajarnya juga telah
sebenarnya telah menimbulkan perdebatan
diberikan oleh pihak pemerintah dalam
dalam
menganjurkan
Sebahagian
dialog
harmoni
bagi
antara
isu
oleh
melihat
sebahagian
peruntukan
tersebut
Perbahasan
kalangan
para
besar
pihak
berkaitan
sarjana
Muslim.
sarjana
Muslim
menjelaskan sebarang kekeliruan dan salah
kontemporari seperti Salīm Awwa’, Mahmūd
faham
Syaltut, Yūsuf al-Qarḍāwī Ṭaha Jābir dan
berhubung
aspek
pengamalan
agama di Malaysia. Penubuhan sesebuah
Hashim
negara yang didirikan atas ideologi Islam
hukuman bagi jenayah murtad sebenarnya
bukan
tidak diperuntukkan secara khusus menerusi
bertujuan
memaksa
para
Kamali
menyatakan
bahawa
sebaliknya
hanya
penduduknya kepada kesatuan agama
teks
sebaliknya hanya menjalankan peranan
bersandarkan
sebagai pemantau dan penghalang unsur-
bertaraf ahad sahaja [25]. Maka, sebarang
unsur
perbezaan
lain
yang
berpotensi
menafikan
al-Qur’an
kepada
nas
pandangan
hadis
yang
berhubung
kebebasan kepercayaan dan pengamalan
pelaksanaan hukuman berkaitan jenayah ini
agama dalam kalangan masyarakat awam.
perlu diraikan kerana ia dibina di atas nas
Walau bagaimanapun, kebebasan tersebut
yang bersifat
tidak bersifat mutlak di mana dalam masa
cenderung membahagikan jenayah murtad
yang
ini kepada dua kategori iaitu apostasy dan
sama
mereka
perlu
memastikan
ẓannī [25]. Mereka lebih
tindakan yang dilakukan tidak menimbulkan
blasphemy.
sebarang provokasi mahupun pencabaran
individu yang keluar daripada Islam secara
terhadap sensitiviti umat Islam [21]. Menurut
baik disebabkan faktor tertentu seperti
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
Apostasy
merujuk
kepada
24
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
ketidakyakinan terhadap ajaran Islam tanpa
Islam sahaja. Namun begitu, dalam masa
melakukan sebarang serangan berbentuk
yang
penghinaan dan penuduhan tidak berasas
melaksanakan
terhadap agama Islam [25]. Pembalasan di
murtad dalam konteks dan realiti semasa di
akhirat bagi kesalahan apostasy disepakati
Malaysia
oleh para ulama namun mereka berbeza
penelitian dan kajian yang rapi dalam
pandangan dalam aspek pembalasan di
pelbagai aspek terlebih dahulu supaya tidak
dunia sama ada diperuntukkan dengan
mencetuskan
hukuman bunuh ataupun tidak. Blasphemy
mengganggu gugat ketenteraman awam
pula merujuk kepada individu yang keluar
serta
daripada Islam disertakan dengan tindakan
hubungan penganut berbeza agama di
menyerang dan menyebarkan tuduhan-
Malaysia [26].
tuduhan
perlu dihadamkan oleh setiap pihak adalah
palsu
terhadap
ajaran
Islam
sama
sebarang
usaha
undang-undang
tetap
jenayah
memerlukan
polemik
menjejaskan
yang
untuk
kepada
berpotensi
keharmonian
dalam
Satu konsep penting yang
sehingga menimbulkan ketegangan dan
pelaksanaan
kekacauan
penyaluran hak yang sama rata sebaliknya
dalam
masyarakat [25].
hubungan
antara
Bagi kategori seperti ini,
pemberian
keadilan
hak
tidak
mengikut
bermakna
kesesuaian
para sarjana Muslim bersepakat bahawa
golongan sasaran meskipun secara tidak
sememangnya telah diperuntukkan dengan
saksama [27].
pembalasan hukuman jenayah Islam kerana
berhubung asas inilah akhirnya membawa
turut dikategorikan sebagai suatu bentuk
kepada tuntutan, bantahan dan cabaran
pemberontakan (al-hirabah) [25].
yang dilakukan oleh pihak tertentu dalam
Hukuman bagi jenayah murtad ini
pada dasarnya tidak mengancam hak
kebebasan
beragama
sebaliknya
lebih
di
Malaysia
bertujuan
menjaga
Pemahaman yang salah
memastikan peruntukan yang adil diberikan
mengikut kehendak mereka.
Dalam usaha memastikan hak asasi
setiap
warganegara
Malaysia
berjaya
kehormatan dan kemuliaan agama Islam
dilunaskan dengan sebaiknya, maka pihak
supaya
sewenang-wenangnya
kerajaan dan organisasi berkaitan perlu
ditinggalkan
mengambil tindakan yang sewajarnya bagi
tidak
diremehkan
wujud
serta
elemen-elemen
apabila
tertentu
dalam
menghadapi
manipulasi
dan
provokasi
ajaran agama yang dianggap sebagai
pihak tertentu yang berusaha menyebarkan
membebankan [24]. Hal ini sewajarnya tidak
persepsi negatif berhubung isu ini sehingga
mendatangkan sebarang ketakutan dan
menggugat ketenteraman awam. Punca
perasaan
terancam
kalangan
utama yang dilihat menjadi asas pertikaian
penganut
agama
sekatan
kedua-dua golongan ini bukannya berkaitan
lain
dalam
kerana
tersebut hanya dihadkan kepada umat
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
peruntukan
hak
sebaliknya
25
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
penyalahgunaan peruntukan yang telah
bertanggungjawab seperti SUHAKAM juga
diberikan. Maka, kerjasama setiap pihak
sewajarnya diberikan bidang kuasa yang
sangat diperlukan bagi memastikan situasi ini
lebih luas dan bebas oleh kerajaan dalam
berjaya diuruskan dengan sebaiknya. Di
mengemukakan
peringkat
rakyat
berhubung isu tertentu berkaitan hak asasi
sewajarnya menghargai peruntukan sedia
manusia bagi memastikan elemen semak
ada yang diberikan tanpa mencetuskan
dan imbang mampu diwujudkan secara
sebarang
bertujuan
berkesan. Proses penerangan berbentuk
mempertikaikan hak-hak tertentu yang telah
dialog dan seminar juga perlu dipergiatkan
disepakati
bagi
bawahan,
setiap
tindakan
sejak
peruntukan
sekian
tersebut
permuafakatan
menjamin
lama
telah
pelbagai
kestabilan
dan
kerana
syor
memastikan
dan
bantahan
setiap
rakyat
pencerahan
yang
dibina
atas
mendapatkan
pihak
bagi
sebenarnya berhubung isu ini tanpa wujud
keharmonian
ruang untuk dieksploitasi oleh pihak yang
dalam kalangan masyarakat. Di peringkat
tidak bertanggungjawab.
atasan pula, pihak yang bertanggungjawab
dalam merangka dan menjalankan dasar
yang
berkaitan
seharusnya
5.
DISCUSSION
memastikan
setiap hak dan peruntukan disalurkan serta
Konsep kebebasan beragama di Malaysia
diuruskan
bagi
seharusnya tidak dijadikan pertikaian utama
mengelakkan wujudnya sebarang persepsi
dalam kalangan rakyat negara ini kerana
negatif
akan
tiada sebarang penindasan yang pernah
yang
direkodkan berlaku sebaliknya setiap lapisan
secara
yang
betul
dan
akhirnya
mengundang
adil
hanya
bantahan-bantahan
lebih agresif.
masyarakat berjaya hidup dalam suasana
Penubuhan
Mempromosikan
Keharmonian
Jawatankuasa
Persefahaman
Antara
keghairahan
pihak
tertentu
melakukan
Agama
tuntutan-tuntutan yang dirasakan layak bagi
(JKMPKA) pada Februari 2010 [28] oleh pihak
mereka, terdapat tanggungjawab yang
kerajaan seharusnya dimanfaatkan dengan
lebih utama perlu diambil perhatian iaitu
sebaiknya
meredakan
kewajipan setiap warganegara untuk saling
semakin
menghormati hak dan peruntukan yang
penganut
diperoleh selama ini serta komitmen yang jitu
agama di Malaysia seterusnya menyediakan
untuk mengekalkan perpaduan yang telah
penyelesaian
terbina sejak sekian lama. Sifat toleransi yang
dalam
ketegangan
memuncak
Penganut
dan
yang harmoni dan bertolak ansur [6]. Dalam
usaha
yang
dilihat
membabitkan
terbaik
dalam
membina
semula kerukunan dan keharmonian hidup
diterjemahkan
bermasyarakat.
dalam rukun negara iaitu kesopanan dan
Selain
itu,
pihak
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
daripada
prinsip
kelima
26
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
kesusilaan perlu dijadikan asas yang penting
[6]
Khadijah
Mohd
Hambali
&
Mohd
dalam konteks hubungan antara penganut
Herzali Mohd Haled (2008). Toleransi
agama
Beragama
ini.
Perlembagaan
Persekutuan
dan
Amalannya
di
diwujudkan hasil perundingan, serta tolak
Malaysia: Rujukan kepada Artikel 11
ansur yang berjaya dibentuk antara kaum-
Perlembagaan Persekutuan Malaysia,
kaum
Jurnal Usuluddin 27 81-92.
utama
terutamanya
di
Malaysia
kaum
ketika
Melayu.
itu
Maka,
[7]
Suruhanjaya
Hak
Asasi
Manusia
persefahaman yang telah terjalin sejak
Malaysia (2016, 2 Mac). Akta 597.
sekian lama ini seharusnya tidak dicemari
http://www.suhakam.org.my/ms/abou
dengan tuntutan dan pertikaian yang hanya
t-suhakam/akta-suhakan/akta-597/.
akan
mengundang
perasaan
tidak
kekacauan
puas
hati
dan
[8]
Abdul Aziz Bari (2002). Hak Asasi dalam
Perlembagaan
sesama
Malaysia:
Ruang
Lingkup dan Permasalahannya, Jurnal
masyarakat Malaysia.
Syariah 101, 53-70.
[9]
REFERENCES
Permohonan
untuk
[1]
[2]
[4]
membebaskan
penahanan
mana-mana individu yang berada di
dan Hak Asasi Manusia. Selangor:
bawah pengawasan pihak berkuasa
Kemilau Publika Sdn Bhd.
secara tidak sah menurut undang-
Yūsuf al-Qarḍāwī (1992). Ghayr al-
undang. Lihat James Arthur Ballentine
Muslimīn
(2005). A Law Dictionary. New Jersey:
fi
al-Mujtama´
al-Islāmī.
The Lawbook Exchange.
´Alī bin ´Abd al-Rahman al-Ṭayyār
[10] Abdul Aziz Bari (2000). Kebebasan dan
(2006). Ḥuqūq Ghayr al-Muslimīn Fī al-
Hak-Hak
Dawlah
Perlembagaan
al-Islāmiyyah.
Riyaḍh:
Asasi
di
Bawah
Persekutuan-Satu
Maktabah Mālik Fahd.
Analisis Umum, Journal of Law and
Ṣaliḥ bin Ḥusayn (2008). Ḥuqūq Ghayr
Society 4, 87-108.
al-Muslimīn Fī Bilād al-Islām. Riyaḍh:
Mohamed
(2003).
Hak
Azam
Mohamed
Tukar
[11] Perkara 10 Fasal 1(a) menyatakan :
“Tiap-tiap
Maktabah Mālik Fahd.
[5]
mahkamah
Saari Sungib (2011). Islam Demokrasi
Kaherah: Maktabah Wahbah.
[3]
perintah
Agama
Adil
dalam
warganegara
bebas
kepada kebebasan bercakap dan
bersuara.
Konflik
[12] Perkara 10 Fasal 1(b) juga menyatakan
antara Kebebasan Beragama dan
: “Semua warganegara berhak untuk
Hukum Islam, Jurnal Syariah 11, 23-46.
berhimpun secara aman dan tanpa
Perlembagaan
Malaysia:
bersenjata.”
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
27
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
[13] Perkara 10 Fasal 1(c) pula menyatakan
menerima ajaran sesuatu agama atau
: “Semua warganegara berhak untuk
mengambil bahagian dalam apa-apa
membentuk persatuan.”
upacara atau upacara sembahyang
[14] Peruntukan ini pula dinyatakan dalam
Perkara 13 Fasal 1 iaitu : “Tiada seorang
pun boleh dilucutkan hartanya kecuali
mengikut undang-undang.
Malaysia : Teori dan Praktis. Shah Alam:
Arah Pendidikan Sdn Bhd.
Kebebasan
Malaysia,
Hassan
Hak
Asasi
dalam
selain
agamanya
sendiri.
[20] Mohd
Roslan
Overview,
Mohd
Nor
(2011).
(2014).
Manusia
Demokrasi
Middle-East
Journal
of
Scientific Research 9(1), 23-27.
[21] Ahmad
[16] Ahmad Zaharuddin Sani Ahmad Sabri
Hazman
agama
Religious Tolerance in Malaysia: An
[15] Abdul Aziz Bari (2008). Perlembagaan
dan
sesuatu
F.
Yousif
(2004).
Islamic
Revivalism in Malaysia: An Islamic
Response to Non-Muslim Perspective,
di
The American Journal of Islamic Social
di
Sciences 21(4), 30-56.
Malaysia, ed. Abdul Rahman Abdul
[22] Abdullah Saeed dan Hassan Saeed
Azizi, Ahmad Zaharuddin Sani Ahmad
(2004). Freedom of Religion, Apostasy
Sabri
and Islam. England: Ashgate Publishing
dan
Nordin.
Muhamed
Kuala
Nor
Azman
Lumpur:
Institut
Terjemahan & Buku Malaysia Berhad.
[17] Perkara
7
Fasal
2
menyatakan:
Limited.
[23] Khadijah Mohd Khambali (2008). Islam
Agama
Rahmah
dan
Toleransi
dan
Cabaran,
“Seseorang yang telah dibebaskan
Beragama:
daripada
dalam Isu dan Cabaran Hubungan
sesuatu
disabitkan
atas
kesalahan
sesuatu
atau
kesalahan
antara
Realiti
Agama
di
Malaysia,
eds.
tidak boleh dibicarakan semula kerana
Khadijah Mohd Khambali, Mohamad
kesalahan yang sama…”
Kamil Ab. Majid dan Syed Mohammad
[18] Perkara 11 Fasal 3(a) menyatakan :
Hilmi
Syed
Abdul
Rahman.
Kuala
Jabatan
Akidah
dan
“Tiap-tiap kumpulan agama berhak
Lumpur:
menguruskan hal ehwal agamanya
Pemikiran Islam APIUM, 22-23.
sendiri..” dan Perkara 12 Fasal 2 pula
menyatakan:
agama
“Tiap-tiap
berhak
kumpulan
menubuhkan
dan
menyenggarakan institusi-institusi bagi
pendidikan…”
pun
Konteks
Kebebasan
boleh
dikehendaki
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
Beragama
di
Malaysia, Malaysian Journal of Law
and Society 3, 54-70.
[25] Mohamed
[19] Perkara 12 Fasal 3 menyatakan: “Tiada
seorang
[24] Abdul Aziz Bari (1999). Murtad dalam
Punishment
Comparative
Salim
in
el-Awa
Islamic
Study.
Law
(1982).
:
A
Indianapolis:
28
ISSN 1675 – 1930
Universiti Teknologi Malaysia
Jurnal Kemanusiaan Vol. 25, Iss. 3
American Trust Publications. Lihat juga
Perlembagaan
Maḥmūd Syaltut (t.t). al-Islām : ´Aqīdah
Antara Kebebasan Beragama dan
wa Syarī´atuhu. Kuwait: Matabi´ Dār al-
Hukum Islam, Jurnal Syariah 11(1), 33-
Qalam. Lihat juga Yūsuf al-Qarḍāwī
38.
Malaysia:
Konflik
(2001). Jarimah al-Riddah wa ´Uqūbah
[27] Wan Abdul Halim Othman (1982).
al-Murtad fi Dau’ al-Qur’an wa al-
Perhubungan Kaum dan Perpaduan
Sunah. Beirut: Muassasah al-Risālah.
Negara
Lihat juga Ṭaha Jābir ´Ulwani (2006). Lā
Masyarakat
Ikrāha fī al-Dīn. Herndon: Ma’had al-
Majid. Pulau Pinang: Penerbit USM, 43.
Ālami li al-Fikr al-Islāmī. Lihat juga
[28]
Maklumat
di
Malaysia,
Malaysia,
lanjutan
ed.
dalam
Zuraina
berkaitan
latar
Mohammad Hashim Kamali (2000).
belakang penubuhan serta bidang
Islamic Law in Malaysia: Issues and
kuasa jawatankuasa ini boleh diakses
Developments, Kuala Lumpur: Ilmiah
di Jabatan Perpaduan Negara dan
Publishers.
Integrasi Nasional (2016, 15 April).
[26] Perbincangan berkaitan pelaksanaan
Jawatankuasa
undang-undang murtad di Malaysia
Persefahaman
boleh
Antara
dilihat
Mohamed
(2003).
Hak
lebih
Azam
Tukar
lanjut
dalam
Mohamed
Agama
Adil
Mempromosikan
dan
Penganut
Keharmonian
Agama.
http://www.jpnin.gov.my/jkmpka.
dalam
JURNAL KEMANUSIAAN / Khairul Azhar Meerangani (2016) 18 - 29
29