Teknik Penerjemahan Dan Tingkat Keakuratan Terjemahan Pada Subtitle Film “Sang Penari”

Lampiran 1: Daftar Penilaian Tingkat Keakuratan Terjemahan Bahasa Sumber
Ke Dalam Bahasa Indonesia.

No.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.

18.
19.
20.

21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.

Ujaran Dalam
Bahasa Jawa
Biyung…
Sus, cepat!
Wes pada nunggu
Wes kene bae ke,
cepetan

Iyo biyung.
Sedulur, sedulur
Ooooii..
Ketemu maning iki
bengi.
Ayo kita mulai!
Yu surti ayu tenan
yo?
Balek ndesek ya ni
Iya
Yuk. Arep nandi?
Arep tuku
bongkrek.
Iyo yo
Hello prepti, srintil
nandi?
Oh esek dolanan
mbo nandi.
Kowe ora motongi
bongkrek?

Oo iyo
Bojoku arep
sarapan sego iki
isuk.
Nyong arep kai
bongkrek juga.
Enak juga ngge
ganti iki.
Durung mangan
kabeh.
Kae eneng
ronggeng.
Jeng nganten.
Iki eneng bongkrek
ngge jeng nganten.
Nyong biyunge
Srintil.
Maturnuwon.

Terjemahan Dalam Bahasa

Indonesia
Ibu…
Sus, cepat!
Sudah pada nunggu.
Sudah sini saja kamu, cepat..
Iya bu.
Saudara, saudara.
Ooooii..
Ketemu lagi malam ini.
Ayo kita mulai!
Kak Surti cantik sekali?
Pulang dulu ya nek.
Iya.
Kak, mau kemana?
Mau beli bongkrek.
Iya ya.
Hello prepti, Srintil dimana?
Oh, masih bermain entah
kemana.
Kamu tidak memotong

bongkrek?
Oo iya.
Suami saya mau sarapan nasi
pagi ini.
Saya mau beri bongkrek juga.
Enak juga untuk
penggantinya.
Belum makan semua.
Itu ada ronggeng.
Nona.
Ini ada bongkrek untuk nona.
Saya ibunya Srintil
Terima kasih.

Penilaian Tingkat Keakuratan
Akurat
Kurang
Tidak
Akurat
Akurat


29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.

46.

47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.

55.

56.
57.
58.
59.

Iyo
Eneng opo?
Opo iki?
Ndene kena opo?

Kurang ajar
Santayib!
Terkutuk Santayib!
Kowe bunuh wong
karo bongkrekmu!
Bongkrekmu
beracun.
Biyung ini Warta.
Biyung…
Ndeene kena opo?
Bongkrek biyung.
Ora, kowe salah
Iku uduk
bongkrekku.
Eneng sing salah.
Iku ora mungkin.
Nyong ora ngerti
kowe ngomong
opo.
Asuh!

Nak kowe ora
percoyo, delok iki!
Iki bongkrekku.
Ndelok iki tak
pangan.
Ojo.
Iki bongkrekku!
Santayib..!
Kang, kang..!
Lebih seger dari
jeruk geprok yang
aku minta kemarin.
Inyong ngerti kowe
senenge jeruk
geprok, tapi jeruk
geprok ora bagus
ngge untu seng bar
pangur, nggawe
untu linu.
Iki bayaranmu.

Suwon.
Rasus sini kamu,
iki bayaranmu
Apa kamu lihat –
lihat?

Iya
Ada apa?
Apa ini?
Dia kenapa?
Kurang ajar Santayib!
Terkutuk Santayib!
Kamu membunuh orang
dengan bongkrekmu!
Bongkrekmu beracun.
Ibu ini Warta.
Ibu.
Dia kenapa?
Bongkrek ibu.
Tidak, kamu salah

Itu bukan bongkrekku.
Ada yang salah.
Itu tidak mungkin.
Saya tidak mengerti kamu
ngomong apa.
Kurang ajar!
Kalau kamu tidak percaya,
lihat ini!
Ini bongkrekku
Lihat ini saya makan.
Jangan.
Ini bongkrekku.
Santayib..!
Bang, bang..!
Lebih segar dari jeruk geprok
yang aku minta kemarin.
Saya tau kamu sukanya jeruk
geprok, tapi jeruk geprok
tidak bagus untuk gigi yang
baru dirapikan, membuat gigi
linu.

Ini bayaranmu
Terima kasih.
Rasus sini kamu, ini
bayaranmu.
Apa kamu lihat – lihat?

60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.

71.

72.

73.
74.

75.

76.

77.
78.
79.

80.
81.

Wingi wes sak ene
kang
Kamu masih
untung kerja disini.
Sudah sana kerja
lagi!
Kerja maning!
Kerja maning!
Jeng nganten…
Bukan kang, ini
aku Srintil.
Aku panggil kamu
cah ayu.
Bagaimana kang?
Bagaimana?
Jeng nganten kan
lebih tau
bagaimana jadinya.
Aku ini sudah lama
tidak nabuh
kendang.
Seharusnya kan
yang bertanya
saya.
Bagaimana?
Aku ini sudah
puluhan tahun
kenal ronggeng.
Suara jeng nganten
itu sudah seperti
ronggeng, bau
badan jeng
Nganten itu bau
badan ronggeng.

Kemarin juga dapat seperti
ini bang.
Kamu masih untung kerja
disini.
Sudah sana kerja lagi.

Kalau nanti
Endangnya itu
pergi saya juga tau.
“Turun, turun
Sinden”
Sindene bidadari
Wah seneng temen
yo yuk Dukuh
Paruk wes arep
nduwe ronggeng
maning.
Iyo yo…
Tapi kalauSrintil
beneran jadi

Kalau nanti Endangnya itu
pergi saya juga tau.

Kerja lagi!
Kerja lagi!
Nona...
Bukan bang, ini aku Srintil.
Aku panggil kamu anak
cantik.
Bagaimana bang?
Bagaimana?
Nonakan lebih tau bagaimana
jadinya.
Aku ini sudah lama tidak
memukul gendang.
Seharusnya kan yang
bertanya saya.
Bagaimana?
Aku ini sudah puluhan tahun
kenal ronggeng.
Suara nona itu sudah seperti
ronggeng, bau badan nona itu
bau badan ronggeng.

“Turun, turun Sinden”
Sindennya bidadari
Wah senang sekali ya mbak,
Dukuh Paruk akan punya
ronggeng lagi.

Iya ya...
Tapi kalau si Srintil beneran
jadi ronggeng, pasti suamiku

82.
83.

84.

85.
86.

87.

88.
89.

90.
91.

92.

93.
94.
95.

96.

97.
98.

ronggeng, pasti
bojoku yang akan
dapat perawannya.
Ojo asal ngomong
kowe yuk!
Ronggeng kae
milih sing akeh
duite, mesti bojoku
menang.
Bojoku iku duite
banyak, kalau
semua kambingnya
dijual.
Sing penting bisa
merawani Srintil.
Bojone riko
boyoke wes pada
tua, wes pada
pikun.
Yen njoget sepisan
mesti boyoke podo
tugel.
Walaaah….
Wong anake leng
bunuh ronggeng ko
arep dadi
ronggeng.
Ya tunggoni
ndesek bae.
Kalau kang
Kartareja datang ya
berarti bener Srintil
bakal dadi
ronggeng.
Tapi kalau kang
Kartareja nggak
datang, yo ngawur!
Kang…
Srintil kang.
Cucuku itu,
sepertinya sudah
jadi ronggeng sejak
lahir.
Ya kalau begitu
saya itu sudah
tidak diperlukan
lagi.
Siapa?
Srintil…

yang akan dapat perawannya.

Jangan asal ngomong kamu
mbak!
Ronggeng itu milih yang
banyak uangnya, pasti
suamiku menang.
Suamiku itu uangnya banyak,
kalau semua kambingnya
dijual.
Yang penting bisa merawani
Srintil.
Suamimu pinggangnya sudah
tua, sudah pikun.

Kalau joget sekali
pinggangnya berpatahan.
Walaaah….
Orang anaknya yang
membunuh ronggeng kok
mau jadi ronggeng.
Ya tunggu saja dulu.
kalau bang Kartareja datang
ya berarti benar Srintil akan
jadi ronggeng.

Tapi kalau bang Kartareja
tidak datang, ya berarti salah!
Kang…
Srintil bang.
Cucuku itu, sepertinya sudah
jadi ronggeng sejak lahir.

Ya kalau begitu saya itu
sudah tidak diperlukan lagi.

Siapa?
Srintil…

99.

100.

101.
102.

103.
104.

105.
106.
107.
108.

109.
110.

111.

112.

113.
114.

Jadi Srintil itu dadi
ronggeng sejak
lahir.
Maksudte kang,
Srintil itu betul –
betul sudah
kepancingan
Indang.
Sakarya, sakarya…
Jadi sampean itu
sudah tau kalau
orang kepancingan
Indang.
Jangan salah terima
kang.
Kalau soal rangkap
ya Cuma kowe
yang tau kang,
yang bias, yang
penting kampung
Dukuh Paruk ini
bakalan punya
ronggeng lagi
kang.
Tetep sakarya,
tetep.
Tidak main – main.
Tidak Cuma
njoget, nembang.
Ono hubungane
karo lestari Dukuh
Paruk.
Iyo inyong
ngerti…
Iku wujud, wujud
dharma baktine
anak cucu maring
leluhure ki
Secamenggala.
Iya Eyang
Secamenggala
iya…
Ya jadi nggak ada
urusane karo
perbaikan nama
baik gitu.
Yawes…
Ujarku wong wes
podo gede tuo iki

Jadi Srintil itu sudah jadi
ronggeng sejak lahir.
Maksudnya bang, Srintil itu
betul – betul sudah
kemasukan Indang.

Sakarya, sakarya…
Jadi kamu sudah tau kalau
orang kemasukan Endang.

Jangan salah terima bang.
Kalau soal rangkap ya cuma
kamu yang tau bang, yang
bisa, yang penting kampung
Dukuh Paruk ini bakalan
punya ronggeng lagi bang.

Tetap Sakarya, tetap.
Tidak main – main.
Tidak cuma menari,
bernyanyi.
Ada hubungannya dengan
kelestarian Dukuh Paruk.
Iya saya mengerti…
Itu wujud, wujud dharma
baktinya anak cucu kepada
leluhurnya Ki Secamenggala.

Iya Eyang Secamenggala
iya…
Ya jadi nggak ada urusannya
sama perbaikan nama baik
gitu.
Ya sudah…
Maksud saya sudah sama –
sama tua, ya jangan malu –

115.

116.

117.
118.
119.

120.

121.
122.

123.
124.

125.

126.

127.

128.

129.

mbok ora usah isin
– isin leng lagi
kewirangan seng
nganti kejeruen.
Pokoke besok
malam Srintil mau
njoget di halaman
belakang rumah.
Angger kowe seng
ngaku dadi dukun
ronggeng, silahkan
datang.
Sus, Rasus!
Iki bedele bodol
Opo kowe bisa
ndandani bedel
sus?
Cangkemmu bae
bias didandani
nang Rasus.
Nengdi mburune?
Neng kene – kene
baelah ora usah
adoh – adoh.
Mengko bengi
Srintil kibeng.
Srin, kowe tetep
mau dadi
ronggeng?
Kang Ombok tau
dari dulu aku
paling seneng karo
njoget.
Aku moh males
kebecikan,
kebecikan Eyang
Secamenggala
yang sudah jaga
Dukuh Paruk
seisine.
Kabeh wong
sekampung juga
bakal seneng sus
kalau ada ronggeng
lagi.
Dukuh Paruk
nduwe ronggeng
maning.
Dekek endi kang?

malu lagi.

Pokoknya besok malam
Srintil mau menari di
halaman belakang rumah.
Asalkan kamu yang jadi
dukun ronggengnya, silahkan
datang.
Sus, Rasus!
Ini senapannya rusak.
Apa kamu bisa memperbaiki
senapan Sus?
Mulutmu saja bisa diperbaiki
rasus.
Mau berburu kemana?
Disini – sini sajalah tidak
usah jauh – jauh.
Nanti malam Srintil menari.
Srin, kamu tetap ingin jadi
ronggeng?
Abang sudah tau kalau dari
dulu saya paling senang
menari.
Saya malas kena murka, kena
murka Eyang Secamenggala
yang sudah jaga Dukuh Paruk
seisinya.

Semua orang sekampung juga
akan senang Sus kalau ada
ronggeng lagi.

Dukuh Paaruk punya
ronggeng lagi.
Diletak dimana ini bang?

130. Kene, kita main
nang kene.
131. Pantes ya kang ya.
132. Tadi pagi itu ada
burung prenjak
ngganter –
ngganter dekat
rumah saya.
133. Sepertinya Dukuh
Paruk bakal punya
ronggeng baru.
134. Nyenggol maning,
geyol maning,
nyenggol maning,
bener maning
kang.
135. Para sedulur kabeh,
iki sindene.
136. Mule waelah.
137. Ojo lungo.
138. Tunggonin!
139. Walah selak
kesuwen.
140. Kita tunggu kang
Kartareja.
141. Iki ronggenge si
Dukuh Paruk…
142. Juluke kembang
melati…
143. Ono opo kang?
144. Sakum, Sakum
nggendang maning.
145. Nengdi biyungku,
anake nanges…
146. Nyong pengen
njogget
147. Nyong bisa
njogget!
148. Iyo ngerti, aku
ngerti.
149. Eh Sus, kene.
150. Gabung kene.
151. Kopine iki?
152. Iyo.
153. Kepriwe Sus?
154. Eh Sus tak omongi.
155. Dadi ronggeng iku
ora gampang.
156. Iya Sus.

Disisni, kita main disini.
Pantes ya bang ya.
Tadi pagi itu ada burung
prenjak berputar – putar dekat
rumah saya.

Sepertinya Dukuh Paruk
bakal punya ronggeng baru.
Nyenggol lagi, goyang lagi,
nyenggol lagi benar bang.

Saudara – saudara semua, ini
penyanyinya.
Pulang sajalah.
Jangan pergi.
Tunggu dulu!
Kelamaan.
Kita tunggu bang Kartareja.
Ini ronggengnya si Dukuh
Paruk…
Panggilannya kembang
melati…
Ada apa bang?
Sakum, Sakum mukul
gendang lagi.
Dimana ibuku, anaknya
nangis…
Saya ingin menari!
Saya bisa nari!
Iya tau, saya mengerti.
Eh Sus, sini.
Gabung sini.
Ini kopinya?
Iya.
Bagaimana Sus?
Eh Sus sini saya beri tau.
Jadi ronggeng itu tidak
mudah.
Iya Sus.

157. Kalau Cuma tari
tayub sih bias saja,
tapi kalau dadi
ronggeng kuwi
kena Indang.
158. Soale harus kudu
ada koyo kowe.
159. Koyo kowe?
160. Wah bahaya iki,
kowe mambengi
nandi?
161. Kabeh wong wes
podo ngompol arep
ndelok wong
njoget.
162. The e Darto.
163. Eh kang Darto…
164. Eh kang…
165. Kang Bakar…
166. Iyo kang Bakar.
167. Iki tehnya kang.
168. Makan kang.
169. Nggak ada kang.
170. Di sini sudah lama
nggak ada beras.
171. Ini ada yang salah
sedulur – sedulur.
172. Masa warung di
sebelah sawah bisa
kehabisan beras.
173. Pokoke inyong ora
bisa.
174. Ronggeng iku kaya
pohon kelapa, sapa
bae bisa sluman –
slumun manjat.
175. La kepiye Sus.
176. Orang ora bakal
lupa karo kematian
biyungku gara –
gara panganan
tempe bongkrek.
177. La mungkin iki
bisa dadi laku yang
harus aku jalani,
ngge ngresekke
nama wong tuoku.
178. Kartareja, sedulur
– sedulurku

Kalau cuma menari sih bisa
saja, tapi kalau jadi ronggeng
itu kemasukan Endang.

Soalnya harus punya seperti
kamu.
Seperti kamu?
Wah, bahaya ini, kamu tadi
malam kemana?
Semua orang sudah pada
kumpul ingin melihat orang
menari.
Tehnya, Darto.
Eh bang Darto…
Eh bang…
Bang Bakar…
Iya bang Bakar.
Ini tehnya bang.
Makan bang.
Nggak ada bang.
Di sini sudah lama tidak ada
beras.
Ini ada yang salah saudara –
saudara.
Masa warung di sebelah
sawah bisa kehabisan beras.
Pokoknya saya tidak bisa.
Ronggeng itu seperti pohon
kelapa, siapa saja bisa
bergantian memanjatnya.
Jadi bagaimana Sus?
Orang tidak akan lupa dengan
kematian ibuku gara- gara
memakan tempe bongkrek.

Ya mungkin ini bisa jadi
sesuatu yang harus aku jalani,
untuk membersihkan nama
orangtuaku.
Kartareja, saudara – saudara
semua…

179.
180.
181.

182.
183.
184.
185.
186.

187.
188.
189.
190.
191.

192.
193.
194.

195.
196.
197.

kabeh…
Srintil dipilih dadi
ronggeng.
Salam Eyang
Secamenggala.
Kami sedulur –
sedulur, gowo
sesajen ngge tondo
tresno ngge
kanjeng putrid
Srintil men dadi
ronggeng neng
Dukuh Paruk.
Sus… kowe arep
nangdi?
Kamu ora nonton
ronggeng?
Srintil kan lagi
njoget…
Nyong arep ngedol
emas iki.
Terus kapan kita
mau bukak
kelambu kang?
Ngger manut
itungan ya ngesuk.
Malam jemua
manis ya mbo.
Iya saiki kliwon
ya?
Heh…
Terus sampean
masih tetep minta
pinjem emas?
Ya iya itu harga
yang pantes.
Boleh apa saja asal
nilainya sama.
Tapi kalau
kemahalan apa
malah nggak
nyalahin aturan iku
kang?
Sakarya!
Kemahalan?
Apa pernah ada
ronggeng yang
cantiknya seperti
cucu sampean?

Srintil dipilih jadi ronggeng
Salam Eyang Secamenggala.
Kami saudara – saudara,
membawa sesajen sebagai
tanda kecintaan kami kepada
Srintil supaya menjadi
ronggeng di Dukuh Paruk.

Sus… kamu mau kemana?
Kamu tidak nonton
ronggeng?
Srintil kan lagi nari…
Saya akan menjual emas ini.
Terus kapan kita mau buka
kelambu bang?
Kalau berdasakan
hitungannya ya besok.
Malam jum’at manis ya Bu.
Iya sekarang kliwon ya?
Heh…
Terus kamu masih tetap
minta pinjam emas?
Ya iya itu harga yang pantea.
Boleh apa saja asal nilainya
sama.
Tapi kalau kemahalan apa
malah nggak nyalahin aturan
itu bang?

Sakarya!
Kemahalan?
Apa pernah ada ronggeng
yang cantiknya seperti cucu
kamu?

198. Kenapa?
199. Eh kang mau ikut
mancing maning.
200. Kasih dia wedang
the kang.
201. Saya yang bayar.

Kenapa?
Eh bang mau ikut mancing
lagi.
Kasih dia air the bang.

202. Wah… Kang
Bakar ini memang
banyak duitnya.
203. Eh kang, sering
kemari karena
ingin ikut bukak
kelambu yah?
204. Kalau Cuma
masalah seks, buat
saya itu hal yang
sepele.
205. Yang terpenting
adalah bagaimana
ronggeng tetap
lestari seperti seni
rakyat.
206. Supaya harkat dan
martabatnya tidak
dibeli oleh
masyarakat borjuis.
207. Negara kita ini bisa
cepat maju kalau
banyak anak muda
seperti Rasus.
208. Ya asal tenaganya
digunakan dengan
benar.
209. Ronggeng kuwi ora
wong perkara
urusan sinden, leng
juga urusan kasur,
urusan dapur, dan
urusan sumur.
210. Kulonuwon lek…

Wah… Bang Bakar ini
memang banyak duitnya.

211. Arep…
212. Iya, inyong wes
ngerti…
213. Aduh limang dina
maning
214. Iya limang dina
maning ya…

Saya yang bayar.

Eh bang, sering kemari
karena ingin ikut buka
kelambu yah?
Kalau Cuma masalah seks,
buat saya itu hal yang sepele.

Yang terpenting adalah
bagaimana ronggeng tetap
lestari seperti seni rakyat.

Supaya harkat dan
martabatnya tidak dibeli oleh
masyarakat borjuis.
Negara kita ini bisa cepat
maju kalau banyak anak
muda seperti Rasus.
Ya asal tenaganya digunakan
dengan benar.
Ronggeng itu bukan hanya
perkara urusan menyanyi,
tapi juga urusan kasur, urusan
dapur, dan urusan sumur.

Assalamualaikum bang, saya
minta izin…
Mau…
Iya, saya sudah mengerti
Aduh lima hari lagi.
Iya lima hari lagi.

215. Ya, demek kono
wae
216. Ya, campur kene
ya…
217. Tondoi ya.
218. Opo?
219. Kambek iki?
220. Iyo men laen
mambek sing laine.
221. Pak tentara njaluk
duite, ora oleh
tembakane.
222. Weh piye pak
kabare iki pak?
223. Suwe ora ketemu.
224. Iki barange pak.
225. Gawanen kabeh
yah.
226. Wes tak siapne
kabeh, ana berase,
ana kedelene, wes
tak gawake kabeh.
227. Yawes ya pak.
228. Heh sini!
229. Heh sini!
230. Mau apa pak?
231. Nganggur kau?
232. Iya pak.
233. Bantu itu, bantu
angkat berasnya…
234. Gimana?
235. Baik, aman sersan.
236. Semua terkendali.
237. Eh Cok, kau lihat
dia, kenal?
238. Iya sersan, anak
Dukuh Paruk.
239. Ada apa sersan?
240. Wedokane
ronggeng,
lanangane dadi
kuli.
241. Apa kowe bilang
barusan?
242. Bubar.
243. Amankan!
244. Balek, balek!
245. Aku mbayar
limang rupiah.

Ya duluan saja sana.
Ya, campur sini ya…
Tandai ya…
Apa?
Sama ini?
Iya biar berbeda dengan yang
lain.
Pak tentara minta uangnya,
tidak boleh senapannya.
Wah apa kabar pak?
Lama tidak bertemu.
Ini barangnya pak.
Bawa saja semua yah.
Sudah saya siapkan semua,
ada berasnya, ada kedelainya,
sudah saya bawakan semua.
Ya sudah pak.
Heh sini!
Heh sini!
Mau apa pak?
Nganggur kau?
Iya pak.
Bantu itu, bantu angkat
berasnya…
Gimana?
Baik, aman sersan.
Semua terkendali.
Eh Cok, kau lihat dia, kenal?
Iya sersan, anak Dukuh
Paruk.
Ada apa sersan?
Perempuannya ronggeng, laki
– lakinya jadi kuli.

Apa kamu bilang barusan?
Bubar.
Amankan!
Pulang, pulang!
Saya bayar lima rupiah.

246. Iyo iki telu.
247. Balek sek.
248. Sus, kamu katanya
dibawa ke markas.
249. Sus, sebentar lagi
aku bukak kelambu
Sus.
250. Aku takut.
251. Ya kowe wes
ngerti, wong karep
ngronggeng ya
harus bukak
kelambu.
252. Nak ora pengen
bukak kelambu yo
ora usah dadi
ronggeng.
253. Wes wes, bukak
kelambu tidak
boleh dilihat.
254. Tenang waelah cah
ayu…
255. Ronggeng kuwi
pancen titisan
wong lanang.
256. Ora papa, tenang
baelah…
257. Eh…eh…
Linggo…Linggo
duduk…
258. Eh sampean juga
jangan nyuruh saya
duduk.
259. Kebo iku lebih
mahal dari emas
kambek ringgit.
260. Jogo cangkemmu.
261. Oalah…
262. Bocah – bocah
bagus, duduk nak.
263. Eh Srintil jadi takut
kalau kalian
bertengkar seperti
ini.
264. Ora eneng apa –
apa ngge…
265. Perasaannya alus
tidak bisa lihat
yang kasar – kasar.

Iya ini tiga.
Pulang dulu.
Sus, kamu katanya dibawa ke
markas.
Sus, sebentar lagi saya buka
kelambu Sus.
Saya takut.
Ya kamu sudah mengerti,
kalau ingin jadi ronggeng ya
harus buka kelambu.

Kalau tidak ingin buka
kelambu ya jangan jadi
ronggeng.
Sudah sudah, buka kelambu
tidak boleh dilihat.
Tenang sajalah anak cantik…
Ronggeng itu memang untuk
keturunan laki – laki.
Tidak apa – apa, tenang
sajalah…
Eh…eh… Linggo…Linggo
duduk…
Eh kamu juga jangan
menyuruh saya duduk.
Kerbau itu lebih mahal dari
emas dan ringgit.
Jaga mulutmu.
Oalah…
Anak – anak baik, duduk nak
Eh Srintil jadi takut kalau
kalian bertengkar seperti ini.

Tidak ada apa – apa yah…
Perasaannya alus tidak bisa
lihat yang kasar – kasar.

266. Mlebu ndesek cah
ayu.
267. Ojo lali.
268. Sing asli buat
Sulam.
269. Ojo wedi, iki aku.
270. Kabur bae kita.
271. Aku udu sing
nduwe omah.
272. Sekarang sudah
ada yang ngrawat.
273. Ora bisa diputar
ulang.
274. Aku mesti dadi
ronggeng.
275. Nunggu apa lagi?
276. Maksudte?
277. Sulam wes mabuk,
kowe sing menang!
278. Maksudte?
279. Aku menang?
280. Ya, nggekendang.
281. Kowe nduwe
waktu sampek
Sulam bangun.
282. Asuh betul!
283. Jadi, kamu mau
kerja di sini yah?
284. Iya, mau pak.
285. Eh… heh…iya..!!
286. Mandi, pakai
seragam ini.
287. Besok kalau kau
jalan kesini,
ditengah jalan
ketemu kau sama
orang, Tanya kau
mau kemana
jangan kau bilang
sama mereka kau
pergi ke sawah,
jangan pula kau
bilang kau mau
pergi ke pasar, tapi
kau bilang sama
mereka kau mau
pergi ke markas!
288. Paham kau!
289. Siap pak!

Masuk dulu anak cantik…
Jangan lupa…
Yang asli buat Sulam
Jangan takut, ini saya…
Pergi saja kita…
Saya bukan yang punya
rumah.
Sekarang sudah ada yang
merawat.
Tidak bisa diputar ulang.
Saya harus jadi ronggeng.
Tunggu apa lagi?
Maksudnya?
Sulam sudah mabuk, kamu
yang menang!
Maksudnya?
Saya menang?
Ya, cepat.
Kamu punya waktu sampai
Sulam bangun.
Kurang ajar betul!
Jadi, kamu mau kerja di sini
yah?
Iya, mau pak.
Eh… heh…iya..!!
Mandi, pakai seragam ini.
Besok kalau kau jalan kesini,
ditengah jalan ketemu kau
sama orang, Tanya kau mau
kemana jangan kau bilang
sama mereka kau pergi ke
sawah, jangan pula kau
bilang kau mau pergi ke
pasar, tapi kau bilang sama
mereka kau mau pergi ke
markas!

Paham kau!
Siap pak!

290. Wes kang?
291. Balek ndesek,
mengko meneh
nang ngomah
292. Iyo
293. Ini makannya pak.
294. Eh Sus, lain kali
kalau aku jaga
malam di sini, tak
perlu kau bawa
makanan itu ha!
295. Hah… kau lihat
ini.
296. Aku sudah punya
makanan sendiri.
297. Nah… Istriku kasih
ini.
298. Ini aku makan ini,
kau makan itu.
299. Nah kan gitu…
300. Makan…!!
301. Berapa keluarga
kau?
302. Masih punya satu
nenek sersan, tidak
punya orang tua
lagi.
303. Baguslah masih
punya satu nenek.
304. Aku seumur kau
sendiri aku.
305. Sendiri?
306. Sendirilah…
307. Ah sudahlah, kau
makan dulu.
308. Selesaikan makan
kau.
309. Kau lihat itu,
banyak arsip –
arsip yang harus
disusun lagi.
310. Disusun semua
berdasarkan
tanggalnya.
311. Siap sersan!
312. Eh tak usah sersan
– sersanan…
313. Panggil aku abang..
314. Kenapa lagi?

Sudah bang?
Pulang dulu, nanti lagi
dirumah.
Iya
Ini makannya pak.
Eh Sus, lain kali kalau aku
jaga malam di sini, tak perlu
kau bawa makanan itu ha!

Hah… kau lihat ini.
Aku sudah punya makanan
sendiri.
Nah… Istriku kasih ini.
Ini aku makan ini, kau makan
itu.
Nah kan gitu…
Makan…!!
Berapa keluarga kau?
Masih punya satu nenek
sersan, tidak punya orang tua
lagi.
Baguslah masih punya satu
nenek.
Aku seumur kau sendiri aku.
Sendiri?
Sendirilah…
Ah sudahlah, kau makan
dulu.
Selesaikan makan kau.
Kau lihat itu, banyak arsip –
arsip yang harus disusun lagi.

Disusun semua berdasarkan
tanggalnya.
Siap sersan!
Eh tak usah sersan –
sersanan…
Panggil aku abang..
Kenapa lagi?

315. Saya tidak bisa
baca bang.
316. Kamu kudune
ngerti, kamu akan
berhenti jadi
ronggeng kalau
kamu hamil.
317. Ojo kuartirlah!
318. Inyong wes ngerti
gimana caranya
jadi ronggeng lebih
lama.
319. Apa itu Nyai…??
320. Sakit Nyai…
321. Ora papa…
322. Mematikan
peranakan juga itu
bagian dari laku
sang ronggeng.
323. Nyai…
324. Ora papa loh
325. Kamu menjadi
ronggeng lama loh.
326. Nyai…
327. Yawes!
328. Nak ora gelem ya
ora papa
329. Anak itu ada bakat
menjadi loyal.
330. Kalau belajar
sedikit saja dia bisa
jadi kapten.
331. Kita butuh laki –
laki seperti dia.
332. Siapa yang akan
tanggung jawab?
333. Saya kapten.
334. Yawes.
335. Srintil, kowe ngerti
kabare Rasus?
336. Semua batalyon
sudah memeberi
tanda.
337. Partai komunis
sudah
mengerahkan
semua petani,
buruh, dan artis
lokal lainnya.

Saya tidak bisa baca bang.
Kamu harusnya mengerti,
kamu akan berhenti jadi
ronggeng kalau kamu hamil.

Jangan khawatirlah!
Saya sudah mengerti
bagaimana caranya jadi
ronggeng lebih lama.
Apa itu Nyai…??
Sakit Nyai…
Tidak apa – apa.
Mematikan peranakan juga
itu bagian dari perbuatan sang
ronggeng.
Nyai…
Tidak apa – apa loh.
Kamu menjadi ronggeng
lama loh.
Nyai…
Yasudah!
Kalau tidak mau ya tidak apa
– apa.
Anak itu ada bakat menjadi
loyal.
Kalau belajar sedikit saja dia
bisa jadi kapten.
Kita butuh laki – laki seperti
dia.
Siapa yang akan tanggung
jawab?
Saya kapten.
Yasudah.
Srintil, kamu tau kabarnya
Rasus?
Semua batalyon sudah
memeberi tanda.
Partai komunis sudah
mengerahkan semua petani,
buruh, dan artis lokal lainnya.

338. Mengko yo kang.

Nanti ya bang.

339. Kowe gelem
nggowo aku
ketemu Rasus?
340. Wes kambek aku
baelah.
341. Rasus wes lungo.
342. Ngomong opo
kowe?
343. Wes siap kita
lungo kang?
344. Mugi – mugi
warga sedaya seger
waras kabeh.
345. Srintil, aku bisa
bayar kowe mahal.
346. Arep njalok piro?
347. Jeng nganten, iku
sandal isine…
348. Maturnuwon yo.
349. Ojo maturnuwon
mareng aku.
350. Malah aku leng
maturnuwon.
351. Moga – moga bar
iki kang Kadir bisa
metengi aku.
352. Mlebu ndesek yuk.
353. Oh iyo,
maturnuwon.
354. Tangi kang!
355. Kang balik ndisik
wes bengi.
356. Iki klambi ne
ngang di nggo.
357. Ada instruksi
mengenai
pergerakan
sekampung.
358. Kau coba ke
kabupaten asalnya.
359. Kau coba lihat –
lihat di sana siapa –
siapa saja yang
baru datang.
360. Laksanakan…!!!
361. Laksanakan!
362. Ngerti nggak

Kamu mau membawa saya
ketemu Rasus?
Sudah sama saya sajalah.
Rasus sudah pergi.
Ngomong apa kamu?
Sudah siap pergi kita bang?
Semoga warga semua sehat
semua.
Srintil, saya bisa bayar kamu
mahal.
Mau minta berapa?
Nona, itu isinya sandal…
Terima kasih
Jangan berterima kasih
kepada saya…
Malah saya yang berterima
kasih.
Semoga setelah ini bang
Kadir bisa menghamili saya.
Masuk dulu mbak.
Oh iya, terima kasih.
Bangun bang!
Bang pulang dulu sudah
malam.
Ini bajunya dipakai.
Ada instruksi mengenai
pergerakan sekampung.

Kau coba ke kabupaten
asalnya.
Kau coba lihat – lihat di sana
siapa – siapa saja yang baru
datang.
Laksanakan…!!!
Laksanakan!
Ngerti nggak kenapa

363.
364.

365.
366.
367.
368.

369.
370.

371.

372.

373.
374.
375.
376.

377.
378.
379.
380.
381.
382.
383.

kenapa gapuranya
kita tulis begitu?
Sekarang saya mau
tanya.
Kang Sumir kerja
di sawah orang
sehari berapa jam?
Ya dari pagi
sampai sore kang.
Upahnya cukup
ora???
Ora kang..
Nah itu, itu karena
seharusnya untuk
tuan tanah.
Tanah itu untuk
rakyat.
Bukan untuk tuan
tanah, mandor,
semua itu buat
rakyat.
Partaiku mikirin itu
semua, mikirin
rakyat.
Ini biar Dukuh
Paruk tau
perkembangan,
ikuti perjuangan
kita semua.
Tidak seperti itu
nariknya.
Maaf kang, eh…
Pak Rasus.
Ini namanya tali
patok.
Sekarang sudah
pada pintar – pintar
nulis yah.
Sampek rumah –
rumah ditulisi.
Iya, baguskan Pak
Rasus?
Nah apa artinya?
Mboh, ora ngerti
Pak Rasus…
Siapa yang nulis?
Anu kae, wong
kota Pak Rasus.
Pak Rasus, jadilah

gapuranya kita tulis begitu?
Sekarang saya mau tanya.
Bang Sumir kerja di sawah
orang sehari berapa jam?
Ya dari pagi sampai sore
bang.
Upahnya cukup tidak???
Tidak bang.
Nah itu, itu karena
seharusnya untuk tuan tanah.
Tanah itu untuk rakyat.
Bukan untuk tuan tanah,
mandor, semua itu buat
rakyat.
Partaiku mikirin itu semua,
mikirin rakyat.
Ini biar Dukuh Paruk tau
perkembangan, ikuti
perjuangan kita semua.

Tidak seperti itu nariknya.
Maaf bang, eh… Pak Rasus.
Ini namanya tali patok.
Sekarang sudah pada pintar –
pintar nulis yah.
Sampai rumah – rumah
ditulisi.
Iya, baguskan Pak Rasus?
Nah apa artinya?
Entah, tidak tau Pak Rasus…
Siapa yang nulis?
Ituloh, orang kota Pak Rasus.
Pak Rasus, jadilah orang

384.
385.

386.

387.
388.
389.
390.
391.
392.

393.

394.

395.

396.

397.

398.
399.
400.

401.

orang Dukuh Paruk
lagi.
Aku tetep orang
Dukuh Paruk kang.
Kamu ilang sejak
kejadian malam itu
nang mburi omah.
Setiap malam itu
kamu jadi
ronggeng.
Aku nggak pernah
mau balik kesini.
Aku nggak punya
uang.
Kluer, kluer mikire
kayak kowe.
Iyo.
Kenapa?
Wong malam itu
aku tidak minta
uang dari kamu.
Sejak dulu
ronggeng itu ya
ronggeng!
Tidak perlu papan
nama, tanda
gambar.
Apalagi kalau kita
sampai ndak boleh
pasang sesaji
sebelum
manggung,
sebelum
tanggapan.
Itu pelanggaran
adat yang nggak
main – main itu.
Aku sendiri nggak
berani terima
akibatnya.
Saya itu bukan
mau melawan adat.
Tapi ini masalah
waktu.
Biasanya di awal
acara selalu ada
doktrinasi tim.
Nah, tim doktrinasi
itu penting buat

Dukuh Paruk lagi.
Aku tetap orang Dukuh Paruk
bang.
Kamu hilang sejak kejadian
malam itu di belakang rumah.
Setiap malam itu kamu jadi
ronggeng.
Saya tidak pernah mau balik
kesini.
Saya tidak punya uang.
Aneh, aneh pemikiraan
sepertimu.
Iya
Kenapa?
Malam itu saya tidak minta
uang dari kamu.
Sejak dulu ronggeng itu ya
ronggeng!
Tidak perlu papan nama,
tanda gambar.
Apalagi kalau kita sampai
tidak boleh pasang sesaji
sebelum manggung, sebelum
pertunjukkan.

Itu pelanggaran adat yang
nggak main – main itu.
Saya sendiri nggak berani
terima akibatnya.
Saya itu bukan mau melawan
adat.
Tapi ini masalah waktu.
Biasanya di awal acara selalu
ada doktrinasi tim.
Nah, tim doktrinasi itu
penting buat partai saya

402.
403.
404.

405.
406.

407.
408.

409.
410.
411.
412.
413.

414.
415.
416.
417.

418.

419.

partai saya
Selalu harus
begitu.
Harus ada pidato.
Kang, kalau partai
saya suka, grup
ronggeng ronggeng
ini bakalan lebih
sering manggung.
Panen tanggapan.
Kang Bakar, kang
Karya, soal papan
nama dan gambar
nggak usah
dipikirkan bener.
Bagus kresane
zaman.
Wes iki kan ana
seragam, ana halo
– halo mesti zaman
nuntut demikian.
Kita ngikuti
zaman.
Masalah sesaji wes
ono pemecahane.
Oh yowes.
Piye?
Kita bisa
melakukan itu di
rumah.
Sebelum
berangkat.
Betul itu.
Kepriwe?
Sus, kalau kamu
mau balik maning
nang Dukuh Paruk
kene dan mau
bertani, aku
mampu belikan
kamu tanah satu
hektar Sus.
Atau kalau kamu
mau berdagang,
aku ya bisa kasih
modal secukupnya.
Kamu dan aku
sekarang sudah
beda Srin.

Selalu harus begitu.
Harus ada pidato.
Bang, kalau partai saya suka,
grup ronggeng ronggeng ini
bakalan lebih sering
manggung.
Panen pertunjukkan.
Bang Bakar, bang Karya, soal
papan nama dan gambar tidak
usah terlalu dipikirkan.

Sudah pengaruh zaman.
Sekarang ini sudah ada
seragam, ada mikropon pasti
zaman menuntut hal yang
demikian.
Kita mengikuti zaman.
Masalah sesaji sudah ada
pemecahannya.
Oh yasudah.
Bagaimana?
Kita bisa melakukan itu di
rumah.
Sebelum berangkat.
Betul itu.
Bagaimana?
Sus, kalau kamu mau pulang
kembali ke Dukuh Paruk sini
dan mau bertani, saya mampu
belikan kamu tanah satu
hektar Sus.

Atau kalau kamu mau
berdagang, saya juga bisa
kasih modal secukupnya.
Kamu dan saya sekarang
sudah beda Srin.

420. Kamu ronggeng,
aku tentara.
421. Ya kalau kamu
mau hendaknya
kita bersama,
berhentilah
meronggeng.
422. Kamu kan kelak
bisa ikut sama aku.
423. Maksudte kowe
apa sih?
424. Wes dadi tentara,
terus ora pantes
maning dadi wong
kampung?
425. Sus, ronggeng iki
duniaku.
426. Wujud dharma
baktiku untuk
Dukuh Paruk.
427. Ya kalau kamu
ngomong begitu.
428. Ya lungo baelah.
429. Wah, tambah laris
kang Sakum!
430. Wah koyo
warungmu yo?
431. Arep tanggapan
mareng nang endi
kang?
432. Nang Wanakeling.
433. Lah ronggenge
endi kang?
434. Engko ronggenge
nyusul.
435. Lagi dandan.
436. Engko aku tak
nyusul…
437. Jeng Nganten,
yang mau nanggap
itu udu wong pere
– pere.
438. Bukan orang
sembarangan.
439. Kepala perkebunan
karet Wanakeling.
440. Duite akeh.
441. Bisa tuku Dukuh
Paruk seisi – isine

Kamu ronggeng, saya tentara.
Ya kalau kamu mau
hendaknya kita bersama,
berhentilah meronggeng.

Kamu kan kelak bisa ikut
sama saya.
Maksudnya kamu apa sih?
Sudah jadi tentara, terus tidak
pantas lagi jadi orang
kampung?
Sus, ronggeng ini dunia saya.
Wujud dharma bakti saya
untuk Dukuh Paruk.
Ya kalau kamu ngomong
begitu.
Ya pergi sajalah.
Wah, tambah laris kang
Sakum!
Wah sudah seperti warungmu
ya?
Mau mengadakan
pertunjukkan dimana bang?
Di Wanakeling.
Loh ronggengnya dimana
bang?
Nanti ronggengnya nyusul.
Lagi dandan.
Nanti saya nyusul.
Non, yang mau nanggap itu
bukan orang miskin.

Bukan orang sembarangan.
Kepala perkebunan karet
Wanakeling.
Uangnya banyak.
Bisa beli Dukuh Paruk
seisinya semua.

442.
443.

444.

445.
446.
447.
448.
449.
450.
451.

452.
453.
454.
455.
456.
457.
458.
459.

460.
461.

462.

463.

kabeh.
Kita iki sopo?
Kita yang cuma
anak turune si
Galuh Untel.
Ora panteslah
kalau nolak
permintaan Pak
Marsusi.
Mangkat baelah!
Minggat –
minggat!
Kartareja,
kartareja!
Eh, Pak Marsusi.
Waduh, waduh,
monggo, monggo.
Walah, tobat,
tobat!
Karena si bengal
anak tentara yang
si penjual tempe
bongkrek yang
sudah bunuh anak
sekampung.
Sehingga wani
nolak pak Marsusi.
Keokean tingkah
tenan kowe.
Koyo coro kamu!
Wes,wes.
Sudah Nyai.
Biar.
Kali ini dia harus
diberi pelajaran.
Suwi – suwi anak
tentara koyo ngene
nggowo petal.
Ndoknya asuh.
Aku akan coba
putuskan tali
asmara mereka.
Nggak ngerti saya
kenapa pria kuli –
kuli ini protes terus
keperbatasan kayak
ngene.
Ora iso koyo ngene
terus.

Kita ini siapa?
Kita yang cuma anak turunan
si Galuh Untel.
Tidak pantaslah kalau nolak
permintaan Pak Marsusi.

Pergi sajalah!
Pergi – pergi!
Kartareja, kartareja!
Eh, Pak Marsusi.
Waduh, waduh, silahkan,
silahkan.
Walah, taubat, taubat!
Karena si bengal anak tentara
yang si penjual tempe
bongkrek yang sudah bunuh
anak sekampung.

Sehingga berani menolak pak
Marsusi.
Bertingkah sekali kamu.
Seperti kecoa kamu!
Sudah, sudah.
Sudah Nyai.
Biar.
Kali ini dia harus diberi
pelajaran.
Lama – lama anak tentara
seperti ini membawa
bencana.
Kurang ajar.
Saya akan coba putuskan tali
asmara mereka.
Tidak mengerti saya kenapa
pria kuli – kuli ini protes
terus keperbatasan seperti ini.

Tidak bisa seperti ini terus.

464. Kowe ojo
ngomongke Srintil
baelah.
465. Ya kowe opo
ngerti?
466. Dadi ronggeng yo
kudune njoget…
467. Anakku yang
bagus rupane…
468. Hati – hati saiki.
469. Iki uduk anakmu
Srintil!
470. Go rene Srin!
471. Siap ndan!
472. Laksanakan ndan!
473. Rasus!
474. Siap!
475. Apa benar Dukuh
Paruk sudah nggak
ada?
476. Jawab!
477. Siap ndan!
478. Apa benar
ronggeng Dukuh
Paruk yang
terkenal itu sudah
tidak mau bicara
lagi sama saya?
479. Kang Sakum
memang yang
paling tau kang
dari dulu kalau aku
sedang punya
masalah seperti
sekarang ini.
480. Masalah apa?
481. Saya tidak tau.
482. Kang Sakum ojo
ngomong ora
ngertilah kang.
483. Kang Sakum itu
paling tau dari apa
yang aku belum tau
kang.
484. Wes…
485. Ojo nembang koyo
ngonolah kang!
486. Iya, ya.
487. Jeng Nganten kan

Kamu jangan membicarakan
Srintil sajalah.
Ya kamu apa mengerti?
Jadi ronggeng ya seharusnya
joget.
Anak saya yang tampan
wajahnya…
Hati – hati sekarang.
Ini bukan anakmu Srintil!
Bawa kemari Srin!
Siap ndan!
Laksanakan ndan!
Rasus!
Siap!
Apa benar Dukuh Paruk
sudah nggak ada?
Jawab!
Siap ndan!
Apa benar ronggeng Dukuh
Paruk yang terkenal itu sudah
tidak mau bicara lagi sama
saya?

Bang Sakum memang yang
paling tau bang dari dulu
kalau saya sedang punya
masalah seperti sekarang ini.

Masalah apa?
Saya tidak tau.
Bang Sakum jangan ngomong
tidak taulah bang.
Bang Sakum itu paling tau
dari apa yang saya belum tau
bang.
Sudah…
Jangan nyanyi seperti itulah
bang!
Iya, ya.
Nona kan tidak taukan kalau

488.
489.
490.
491.
492.
493.
494.
495.

496.
497.

498.

499.
500.
501.
502.
503.
504.
505.

506.

507.
508.
509.
510.
511.

tidak taukan kalau
di rumah Jeng
Nganten ini sedang
ada tamu.
Yang minta Jeng
Nganten ngge…
Njoget?
Ya aku mau njoget
kang.
Apa?
Tapi hatiku kang.
Hati?
Cuma ragaku kang
yang njoget bisa.
Tapi hatiku sedang
tidak bisa di gowo
njoget kang.
Bisa!
Hati Jeng Nganten
yang sedang buntu
itu bisa sembuh.
Tapi Jeng Nganten
harus melupakan
dia.
Dia?
Siapa kang?
Dia!
Bisa, bisa?
Cah ayu, njoget
yah.
Njoget yah.
Kalau gitu nggak
usah dadi
ronggeng, baru kali
ini ada ronggeng
tidak mau njoget.
Ya jangan Srintil
tok yang
disalahkan kang.
Sampean kan
dukun ronggenge.
Ah, memang bibite
ronggeng beda.
Maksudte apa
kuwi?
Mbok ya delok ati
ku iki ya?
Srintil kebecikan
Indang.

di rumah Nona ini sedang ada
tamu

Yang minta Nona untuk…
Menari?
Ya saya mau menari bang.
Apa?
Tapi hati saya bang.
Hati?
Cuma raga saya bang yang
bisa menari.
Tapi hatiku sedang tidak bisa
dibawa menari bang.
Bisa!
Hati Nona yang sedang buntu
itu bisa sembuh.
Tapi Nona harus melupakan
dia.
Dia?
Siapa bang?
Dia!
Bisa, bisa?
Anak cantik, nari yah.
Nari yah.
Kalau begitu tidak usah jadi
ronggeng, baru kali ini ada
ronggeng tidak mau menari.

Ya jangan Srintil saja yang
disalahkan bang.
Kamu kan dukun
ronggengnya.
Ah, memang bibitnya
ronggeng beda.
Maksudnya apa itu?
Tolong dilihat hati saya ini
ya?
Srintil kemasukan Endang.

512. Wes dipilih Eyang
Secamenggala.
513. Kang, kang.
514. Aduh cilaka kang,
cilaka.
515. Apa?
516. Makam Eyang
Secamenggala
kang!
517. Ayo ikut aku kang!
518. Ini sudah jelas
siapa pelakunya.
519. Kita harus lakukan
sesuatu!
520. Kang…
521. Iki buktine kang!
522. Iki uduk
kesalahane cucuku!
523. Tapi kita ini
memang
keterlaluan kang.
524. Nggak bisa jaga
makam leluhur.
525. Ana apa di ladang
sana?
526. Tanah!
527. Tanah milik siapa?
528. Rakyat!
529. Ladang itu milik
rakyat, ayo!
530. Ono opo?
531. Nyai ono opo
Nyai?
532. Ngampun ngapura
eyang…
533. Tapi kita semua
harus tetap
menjaga leluhur
kita.
534. Sedulur – sedulur!
535. Gimana kang?
536. Sudah waktunya
Srintil harus
dikirim ke istana
sekarang.
537. Sudah harus
dimulai dari
sekarang.
538. Ya maunya saya ya

Sudah dipilih Eyang
Secamenggala.
Bang, bang.
Aduh celaka bang, celaka.
Apa?
Makam Eyang Secamenggala
bang!
Ayo ikut aku bang!
Ini sudah jelas siapa
pelakunya.
Kita harus lakukan sesuatu!
Bang…
Ini buktinya bang!
Ini bukan kesalahannya
cucuku!
Tapi kita ini memang
keterlaluan bang.
tidak bisa jaga makam
leluhur.
Ada apa di ladang sana?
Tanah!
Tanah milik siapa?
Rakyat!
Ladang itu milik rakyat, ayo!
Ada apa?
Nyai ada apa Nyai?
Mohon ampun eyang…
Tapi kita semua harus tetap
menjaga leluhur kita.

Saudara – saudara!
Bagaimana bang?
Sudah waktunya Srintil harus
dikirim ke istana sekarang.

Sudah harus dimulai dari
sekarang.
Ya maunya saya ya begitu.

539.
540.
541.
542.
543.
544.

545.
546.

547.

548.
549.

550.
551.
552.
553.
554.
555.
556.
557.

558.
559.

560.
561.

begitu.
Tapi bagaimana
ya?
Aku mau njoget.
Sedulur, sedulur!
Sedulur –sedulur.
Bapak – bapak, ibu
– ibu!
Nyong ngundang
sekabeanne sing
arep dadi petani.
Mulane harus
semangat.
Revolusi iki arep
didukung karo
keputusane
presiden Soekarno.
Keputusan iku
dibuat oleh dewan
parlemen di
kerakyatan.
Jakarta sedang
dalam bahaya!
Para komunis
sedang
mengkompori para
militer.
Siapkan pasukan!
Ini apa kang?
Aku ora bisa
mbaca.
Ini biar dapat
makan sepentas.
Kang Bakar bilang
ini buat madang.
Hidup wakil
rakyat!
Hidup!
Itu adalah data –
data nama – nama
yang kalian harus
amankan.
Laksanakan!
Apa kau masih ada
hubungan sama
Dukuh Paruk?
Jawab!
Pokoknya tidak ada
apa – apa.

Tapi bagaimana ya?
Saya mau menari.
Saudara – saudara!
Saudara – saudara!
Bapak – bapak, ibu – ibu!
Saya mengundang semuanya
yang ingin menjadi petani.
Makanya harus semangat.
Revolusi ini didukung dengan
keputusan presiden Soekarno.

Keputusan itu dibuat oleh
dewan parlemen di
kerakyatan.
Jakarta sedang dalam bahaya!
Para komunis sedang
mengkompori para militer.

Siapkan pasukan!
Ini apa bang?
Saya tidak bisa membaca.
Ini biar dapat makan
sepentas.
Bang Bakar bilang ini untuk
makan.
Hidup wakil rakyat!
Hidup!
Itu adalah data – data nama –
nama yang kalian harus
amankan.
Laksanakan!
Apa kau masih ada hubungan
sama Dukuh Paruk?
Jawab!
Pokoknya tidak ada apa –
apa.

562. Kalian semua harus
tenang.
563. Tidak ada apa –
apa.
564. Kang Bakar!
565. Sampean sendiri
keliatan gugup.
566. Ada apa ini
sebenarnya!
567. Dikampung kita
ada apa?
568. Iya, ya…
dengarkan dulu ya
dengarkan.
569. Yang saya tau
suasana kota
sedang gisruh.
570. Akan sampai
kesini?
571. Bisa jadi.
572. Kepriwe kang?
573. Bojoku iki ora bali
– bali.
574. Iki nangendi?
575. Yo sabar ndesek
Nyai yah.
576. Diteliti ndesek,
mengko pasti bali.
577. Iki Dalang
Sunggih.
578. Kepiye Sung?
579. Jarane kang
Kartejo mambengi
ora eneng nang
trek kang.
580. Dadi piye iki?
581. Iyo kang, nang
buku juga ora ana
nama Kartejo yang
ngelapor.
582. Sunggih…
583. Sing penting
makam Ki
Secamenggala
diresiki bareng –
bareng, supoyo
kabeh podo
selamet ora ana
sing dadi tumbal.

Kalian semua harus tenang.
Tidak ada apa – apa.
Bang Bakar!
Kamu sendiri keliatan gugup.
Ada apa ini sebenarnya!
Dikampung kita ada apa?
Iya, ya… dengarkan dulu ya
dengarkan.
Yang saya tau suasana kota
sedang gisruh.
Akan sampai kesini?
Bisa jadi.
Bagaimana bang?
Suamiku ini tidak pulang –
pulang.
Dimana dia?
Ya sabar dulu Nyai yah.
Diteliti dulu, nanti pasti
pulang.
Ini Dalang Sunggih.
Bagaimana Sung?
Tapi bang Kartejo tidak ada
di truk bang.

Jadi bagaimana ini?
Iya bang, di buku juga tidak
ada nama Kartejo yang
ngelapor.
Sunggih…
Yang penting makam Ki
Secamenggala dibersihkan
sama – sama, supaya semua
selamat tidak ada yang jadi
tumbal.

584. Ide apik kuwi.
585. Men ora ana sing
diganggu.
586. Iyo kang.
587. Kamu Bakar?
588. Bukan!
589. Ayo bubar, siji,
siji.
590. Ayo metu kabeh.
591. Kabeh metu.
592. Sekarang cepat!
593. Ono apa, Srintil?
594. Srintil!
595. Srintil!
596. Sakarya!
597. Mana Sakarya?
598. Sini!
599. Srintil?
600. Yang mana Srintil?
601. Ini dia!
602. Nyai Kartareja?
603. Yang mana Nyai?
604. Mana?
605. Saya ini cuma
njelangi speaker
saja kalau ada
acara.
606. Kulo iki ngertine
serikat tanem.
607. Wong cuma
bongkar bibit.
608. Aku ora ngerti.
609. Aku ronggeng.
610. Nyong cuma dukun
ronggeng bantu
suami.
611. Mboten ngertos
pak, ora bisa
mbaca.
612. Ora ngerti tentara.
613. Rasus.
614. Pak melu pak!
615. Melu pak!
616. Nggak, kembali ke
tempat.
617. Jadi, masih ngotot
kau yah, kau minta
prei?
618. Siap Ndan, saya

Ide bagus itu.
Biar tidak ada yang diganggu.
Iya bang.
Kamu Bakar?
Bukan!
Ayo bubar, satu, satu.
Ayo keluar semua.
Semua keluar.
Sekarang cepat!
Ada apa, Srintil?
Srintil!
Srintil!
Sakarya!
Mana Sakarya?
Sini!
Srintil?
Yang mana Srintil?
Ini dia!
Nyai Kartareja?
Yang mana Nyai?
Mana?
Saya ini cuma minjamkan
speaker saja kalau ada acara.

Saya ini taunya tentang
bertam saja.
Orang cuma – cuma bongkar
bibit.
Saya tidak tau.
Saya ronggeng
Saya cuma dukun ronggeng
bantu suami.
Tidak tau pak, tidak bisa
membaca.
Tidak mengerti tentara.
Just Rasus.
Pak ikut pak!
Ikut pak!
Tidak, kembali ke tempat.
Jadi, masih ngotot kamu yah,
kamu minta libur?
Siap Ndan, saya harus

619.
620.

621.

622.

623.
624.

625.
626.
627.

628.
629.

630.

631.
632.
633.

634.
635.
636.
637.

harus mencari
Srintil pak.
Srintil adalah
saudara saya.
Semua orang di
Dukuh Paruk
bersaudara pak.
Betul, semua orang
Dukuh Paruk
bersaudara.
Tapi pernah nggak
kau pikir
hah,pernah?
Kau ngomong itu
pakai pikir kau!
Bila izin tidak
diberikan, saya
siap dipecat pak.
Kang, kang Sakum,
Rasus kang.
Rasus kamu harus
cari Srintil.
Secara resmi saya
tidak bisa
menerangkan ini
kepada sampean.
Sus, Sus,, ikut
nyong.
Satu hal lagi sus,
mengenai
keberadaan Srintil
jangan sekali –
sekali sampean
katakan ini dari
saya.
Saya bisa membuat
laporan sampean
masuk penjara dan
dipecat.
Mengerti kamu?
Siap sersan!
Sus, ini semua
percuma Sus
sebenarnya, kamu
ngertikan?
Siap!
Siapa yang jamin?
Saya pak.
Besok jam segini

mencari Srintil pak.
Srintil adalah saudara saya.
Semua orang di Dukuh Paruk
bersaudara pak.
Betul, semua orang Dukuh
Paruk bersaudara.
Tapi pernah nggak kamu
pikir hah,pernah?
Kamu ngomong itu pakai
pikir kau!
Bila izin tidak diberikan, saya
siap dipecat pak.
Bang, bang Sakum, Rasus
bang.
Rasus kamu harus cari Srintil.
Secara resmi saya tidak bisa
menerangkan ini kepada
kamu.
Sus, Sus, ikut saya.
Satu hal lagi sus, mengenai
keberadaan Srintil jangan
sekali – sekali kamu katakan
ini dari saya.

Saya bisa membuat laporan
kamu masuk penjara dan
dipecat.
Mengerti kamu?
Siap sersan!
Sus, ini semua percuma Sus
sebenarnya, kamu ngertikan?

Siap!
Siapa yang jamin?
Saya pak.
Besok jam segini saya akan

638.
639.
640.
641.
642.
643.
644.
645.

646.
647.

saya akan
kembalikan tepat
waktu pak.
Bener?
Bener pak.
Pak, ngerti alamat
ini nggak pak?
Woo, numpak
motor iki ngge.
Iki pak?
Ngge.
Suwon.
Tenang bae Srin,
aku nggak bakal
mukuli kamu.
Wong satu
kampung kok yah.
Bareng ket cilik.

648. Aku sing arep
nolong mengko.
649. Kamu mau ketemu
Rasus toh, ya Srin?
650. Pulang sana.
651. Yang penting
jangan bikin malu.
652. Oya pak tenang
aja.
653. Kamu itu goblok!
654. Harusnya kamu
bisa lebih pikir!
655. Lihat itu!
656. Lihat!
657. Srintill…
658. Srintill…!!!
659. Nuwon sewu,
kang.
660. Maturnuwon.
661. Wes siap iki?
662. Loh bubar.
663. Gendange ojolali.
664. Yowes yok balik
ya?
665. Ya

kembalikan tepat waktu pak.

Benar?
Benar pak.
Pak, ngerti alamat ini nggak
pak?
Woo, naik mobil ini ya.
Ini pak?
Iya.
Terima kasih.
Tenang saja Srin, saya tidak
akan mukuli kamu.
Orang satu kampung kok yah.
Sudah sama – sama dari
kecil.
Saya yang akan menolong
kamu nanti.
Kamu mau ketemu Rasus
kan, ya Srin?
Pulang sana.
Yang penting jangan bikin
malu.
Oya pak tenang aja.
Kamu itu bodoh!
Harusnya kamu bisa lebih
pikir!
Lihat itu!
Lihat!
Srintill…
Srintill…!!!
Permisi, bang.
Terima kasih.
Sudah siap ini?
Loh bubar.
Gendangnya jangan lupa.
Yasudah yok pulang ya?
Ya.

Lampiran 2: Daftar Analisis Teknik Penerjemahan dan Tingkat Keakuratan Data
Penelitian.
No.
Urut
1.

No.
Data
1

2.

6

3.

11

4.

16

5.

21

6.

26

7.

31

8.

36

9.

41

10.

46

11.

51

12.

56

13.

61

14.

66

15.

71

16.

76

17.

81

Data Ujaran (Bahasa
Jawa)
Biyung…
(Ibu)
Sedulur, sedulur
(Saudara-saudara)
Balek ndesek ya nik.
(Pulang dulu ya nek)
Hello prepti, srintil
nandi?
(Halo Prepti, Srintil
dimana)
Nyong arep kai
bongkrek juga.
(Saya mau kasih
bongkrek juga)
Iki eneng ‘bongkrek’
ngge jeng nganten.
(Ini ada bongkrek untuk
nona)
Opo iki?
(Apa ini)
Bongkrekmu beracun.
Ora, kowe salah
(Tidak, kamu salah)
Asuh!
(Kurang ajar)
Iki bongkrekku!
(Ini bongkrekku)
Iki bayaranmu.
(Ini bayaranmu)
Kamu masih untung
kerja disini.
Bukan kang, ini aku
Srintil.
Aku ini sudah lama
tidak nabuh kendang.

Data Subtitle
(Bahasa Inggris)
Mother…

Teknik
Tingkat
Penerjemahan Keakuratan
H
A

Ladies and
G
Gentleman.
I’m going home,
H
gran.
Hello prepti, where’s H
srintil?

A

I’ll give him some
bongkrek too.

H + PM

A

Here’s
some‘bongkrek’ for
you, it’s very good.

H + Penamb.
+ PM

A

What is it?

H

A

Your bongkrek is
poisonous.
No, you wrong

H + PM

A

H

A

Sons of bitches!

G

A

This is my
bongkrek!
Here’s your pay.

H + PM

A

H

A

You’re lucky to have H + Peng.
a job.
No, it’s me Srintil.
H + Peng.

But the thing is, I
haven’t played the
drum for along time.
Kalau nanti Endangnya (And) if the dancing
itu ‘pergi’ saya juga
spirit‘should ever
tau.
leave’(you), I will
know that too.
“Tapi” kalau Srintil
If Srintil really does
beneran jadi ronggeng, become a ronggeng,
pasti bojoku yang akan (I’m sure) my

A
A

A
A

H + Penamb.

A

H+G+
Penamb. +
Trans.

A

H + PM +
Penamb. +
Peng. + Amp.

A

‘dapat perawannya’.
(Tapi jika Srintil benar
jadi ronggeng, maka
suamiku yang akan
mendapatkan
perawannya)
Bojone riko boyoke wes
pada tua, wes pada
pikun.
(Suamimu badannya
sudah tua, sudah pikun)
Kalau kang Kartareja
datang ya berarti bener
Srintil bakal dadi
ronggeng.
(Jika Kartareja datang,
maka Srintil benar jadi
ronggeng)
“Ya” kalau
‘begitu’(saya itu sudah
tidak diperlukan lagi).

18.

86

19.

91

20.

96

21.
22.

101
106

Sakarya, sakarya…
Tidak main – main.

23.

111

Iya Eyang
Secamenggala iya…

24.

116

25.

121

26.

126

Angger kowe seng
ngaku ‘dadi’ dukun
ronggeng, silahkan
datang.
(Jika kamu mengaku
sebagai dukun ronggeng,
silahkan datang)
Nengdi mburune?
(Mau berburu kemana)
Aku moh males
kebecikan, kebecikan
‘Eyang’ Secamenggala
yang sudah jaga
“Dukuh Paruk” seisine.
(Aku tidak mau dimurka,
dimurka oleh Eyang
Secamenggala yang telah
menjada kampung
Dukuh Paruk ini)

husband will be ‘the
one to deflower her’.

Your man is too old
and half senile.

H + Penamb.

A

If Kartareja comes
(to her
performance), that
means Srintil will
become a ronggeng.

H + PM +
Penamb.

A

If ‘she’s the
ronggeng already’,
(then you don’t need
me).
Sakarya, sakarya…
This isn’t a child’s
game, (you know).
Yeah “grandfather”
Secamenggala, I
know that.
(And) if you still
consider
(yourself)‘to be’ a
ronggeng teacher,
(then) please come.

H + Amp. + M
+ Peng. + PM

A

H
H + Peng. +
Amp.
H + Amp.

A
A

H + PM +
Penamb. +
Trans.

A

Where are (you)
hunting?
I want to pay back
the kindness that’s
been shown to me
that of ‘Eyang’
Secamenggala who
watches over us
here.
Alternatif
Penerjemahann:
I don’t want to get
cursing of Eyang
Secamenggala who
take care over us

H + Penamb.

A

M + Amp. +
Peng. + PM

KA

A

27.

131

Pantes ya kang ya.

28.

136

29.

141

30.

146

31.

151

32.

156

Mule waelah.
(Pulang saja lah)
‘Iki’ronggenge si
Dukuh Paruk.
(Ini ronggeng Dukuh
Paruk)
Nyong pengen njogget
(Saya ingin menari)
Kopine iki?
(Kopinya ini)
Iya‘Sus’.

33.

161

34.
35.

166
171

36.

176

37.

181

Kabeh wong wes podo
ngompol arep ndelok
wong njoget.
(Masyarakat kampung
sudah pada ngumpul
ingin melihat orang
menari)
Iyo kang Bakar.
Ini ada yang salah
sedulur – sedulur.
(Ada yang salah,
saudara-saudara)
Orang ora bakal lupa
karo kematian
biyungku gara – gara
panganan tempe
bongkrek.
(Masyarakat tidak akan
lupa dengan kematian
ibuku gara-gara makan
bongkrek)
Kami ‘sedulur –
sedulur’, gowo
“sesajen” ngge tondo
tresno ngge kanjeng
putrid Srintil men dadi
ronggeng neng Dukuh
Paruk.
(Kami keluargamu,
membawa sesajen
sebagai tanda kecintaan
kami kepada Srintil
supaya menjadi ronggeng
di Dukuh Paruk)

here)
So it’s not
H + Penamb.
surprising, (I guess). + Amp.
Let’s go home.
M

A
A

‘I sing’ of the
ronggeng of Dukuh
Paruk.

H + Amp. +
PM

A

I want to dance!

H

A

Is this coffee
(mine)?
That’s right.

H + Penamb.

A

H + Trans. +
Peng.
H+G

A

That’s right, Bakar.
This plain wrong,
my brother.

H + Trans.
H+G

A
A

People (here) aren’t
going to forget the
deaths my parents
caused.

H + Penamb.
+R

A

The whole village
went out to watch
Srintil perform.

We ‘your family’,
H + Penamb.
bring you “steamed + G + PM + D
rice” as a sign of
our love (and
respect) for you and
in the hopes that you
will allow your
granddaughter,
Srintil, become the
ronggeng dancer of
Dukuh Paruk.

A

A

38.

186

39.

191

40.

196

41.
42.

201
206

43.
44.

211
216

45.

221

46.

226

47.
48.

231
236

49.

241

50.

246

51.

251

‘Terus’ kapan kita mau When are we going
bukak kelambu‘kang’? to hold the
deflowering
ceremony?
Terus sampean masih
Are you still asking
tetep minta pinjem
one gold ringgit
emas?
coin(for her)?
(Jadi kamu tetap
meminta emas)
Kemahalan?
You think it’s too
high?
Saya yang bayar.
I’ll pay for it.
Supaya harkat dan
So that its dignity
martabatnya tidak
and prestige are not
dibeli oleh masyarakat co – opted by the
borjuis.
bourgeois.
Arep…
I’m here to…
Ya, campur kene ya…
Yeah, along with the
others…
Alternatif
penerjemahan:
Put it over here.
Pak tentara njaluk
Give some money,
duite, ora oleh
Mr. Soldier (and)we
tembakane.
won’t shoot you in
(Berikan kami uang Pak the butt.
Alternatif
tentara, tidak boleh
penerjemahan:
ditembak)
Give some money Mr
Soldier, don’t shoot
us.
Wes tak siapne kabeh,
Here’s the rice,
ana berase, ana
soybeans,
kedelene, wes tak
everything.
Alternatif
gawake kabeh.
(Sudah saya siapkan, ada penerjemahan:
beras, ada kedelai, sudah All is ready, here is
saya siapkan semuanya) the rice, soybeans,
I”ve got everything.
Nganggur kau?
Not working?
Semua terkendali.
Everything is under
control.
Apa kowe bilang
What did you just
barusan?
say?
(Apa yang kau bilang
tadi)
Iyo iki telu.
Well here’s three.
(Ya ada tiga)
Kowe wes ngerti, wong You know what it
karep ‘ng”ronggeng”
means‘to be a

H + G + Peng.

A

H+D+
Penamb.

A