UNSUR BAHASA ASING DALAM BAHASA MELAYU

UNSUR BAHASA ASING DALAM BAHASA MELAYU
UNSUR asing dalam bahasa Melayu wujud melalui proses pengambilan atau
peminjaman daripada bahasa-bahasa lain, iaitu bahasa yang lebih maju dalam tamadun
yang lebih tinggi. Hal demikian terjadi apabila berlaku pertembungan dengan tamadun
tersebut.
Latar Belakang Peminjaman Bahasa
Bahasa yang memberikan sumbangan dalam proses peminjaman oleh bahasa Melayu
merupakan bahasa yang pernah berdampingan atau terlibat dalam sejarah orang
Melayu. Oleh itu, besar atau kecilnya pengaruh bahasa asing itu bergantung kepada
tempoh dan rapatnya keterlibatannya dengan masyarakat atau budaya Melayu.
Bahasa tertua yang dipinjam oleh bahasa Melayu ialah bahasa dari India, iaitu bahasa
Sanskrit. Bahasa ini merupakan bahasa elit India yang digunakan oleh golongan istana
dan bangsawan. Sanskrit datang menerusi agama dan budaya Hindu yang mendominasi
kebudayaan alam Melayu pada lebih 2,000 tahun dahulu. Peminjaman berlaku semenjak
abad ketujuh lagi apabila bahasa Melayu kuno menggunakannya untuk keperluan
mengungkapkan pelbagai makna dan mesej pada batu-batu bersurat. Pada ketika itu
kerajaan Hindu Sriwijaya berada pada puncak kegemilangannya.
Bahasa India lain yang turut menyerap masuk ke dalam bahasa Melayu ialah bahasa
Tamil (bahasa golongan bawahan dari selatan India), bahasa Hindustani, dan bahasa
Telegu. Bahasa-bahasa ini datang melalui aktiviti perdagangan di kepulauan Melayu.
Bahasa yang kuat pengaruh dari Asia Barat ialah bahasa Arab. Kedatangan pengaruh

Islam ke Nusantara pada abad ke-13 menyerapkan perbendaharaan katanya ke dalam
bahasa Melayu. Bahasa ini “menghadiahkan” sistem aksaranya yang digunakan oleh
bahasa Melayu, dikenali sebagai tulisan “Jawi” di Malaysia dan tulisan “Melayu-Arab” di
Indonesia. Selain bentuk tulisan, susuk ayat Arab juga terserap dengan ketara dalam
penulisan kitab dan kesusasteraan Melayu pada abad ke-16 hingga ke-18. Selain itu,
bahasa Farsi turut dipinjam oleh bahasa Melayu, yang tersebar melalui kegiatan
perdagangan.
Kehadiran penjajah Barat juga memaksa bahasa Melayu menerima kosa kata bahasabahasa dari Eropah. Bahasa-bahasa itu ialah bahasa Portugis, bahasa Belanda, dan
bahasa Inggeris. Namun, kosa kata bahasa Inggeris lebih mempengaruhi bahasa
Melayu kerana pembudayaan yang mendalam melalui sistem pendidikan, tempoh
penjajahan yang panjang semenjak pendudukan di Pulau Pinang hingga Malaysia
mencapai kemerdekaan, dan penerimaan aspek dan bidang moden yang diasaskan oleh
tamadun Barat yang menggunakan bahasa Inggeris sebagai bahasa antarabangsa.
Pinjaman juga melibatkan bahasa Cina. Hal ini terjadi kerana pergaulan dengan orang
Cina, khususnya melalui perniagaan di Semenanjung Tanah Melayu semenjak
pendudukan Inggeris di Pulau Pinang dan penubuhan Negeri-Negeri Selat.

Bahasa Melayu turut menerima pengaruh daripada bahasa Nusantara, iaitu bahasa
Jawa, bahasa Sunda, bahasa Bugis, bahasa Sumatera, dan lain-lain lagi. Bahasa-bahasa
ini mula dipinjam pada zaman kerajaan Melayu Melaka, kerana pergaulan dan

hubungan perdagangan serantau. Bahasa lain di Asia Tenggara yang turut dipinjam
ialah bahasa Siam, tetapi sangat kecil.

Jelasnya, bahasa sumber yang dipinjam oleh bahasa Melayu terdiri daripada tiga
kumpulan utama, iaitu Sanskrit, Arab dan Inggeris. Walaupun begitu, bahasa sumber ini
boleh dilihat dengan lebih luas berdasarkan kelompok-kelompok:
(a) Bahasa India – Sanskrit, Tamil, dan Hindustani
(b) Bahasa Tanah Arab – Arab, dan Farsi
(c) Bahasa Nusantara – Jawa, Sunda, Bugis, Sumatera, dan sebagainya
(d) Bahasa Cina,
(e) Bahasa Eropah – Portugis, Belanda, dan Inggeris,
(f) Bahasa lain di Asia Tenggara – Siam, dan lain-lain.
Peminjaman unsur asing tersebut terjadi disebabkan oleh hal-hal: (1) Peperangan dan
penjajahan politik – membawa masuk bahasa Portugis dan Inggeris; (2) Perniagaan dan
perdagangan serta pendidikan dan penyebaran agama – menyerapkan bahasa-bahasa
Sanskrit dan Arab; (3) Kejiranan dan persahabatan – membawa masuk perkataanperkataan daripada bahasa Cina, Tamil, dan Jawa.
Faktor-faktor Peminjaman Unsur Bahasa Asing
Za’ba memberikan beberapa faktor orang Melayu meminjam unsur bahasa asing.
(1) Keperluan
Peminjaman dilakukan apabila tidak terdapat perkataan yang sesuai untuk menyatakan

atau memberikan nama kepada sesuatu perkara atau benda yang baharu atau asing
daripada fikiran dan budaya orang Melayu. Hal ini disebabkan oleh perkembangan
dunia ilmu. Walaupun perkataan Melayu mungkin ada, perkataan tersebut tidak sesuai,
tidak tepat atau tidak setara maknanya untuk menyatakan sesuatu maksud dengan
berkesan. Mungkin pula perkataan yang ada itu sudah lapuk atau lusuh, yang
menyebabkan tidak sesuai lagi digunakan.
Kosa kata daripada bahasa lain terpaksa dipinjam juga kerana penggunanya tidak
mengetahui kewujudan perkataan berkenaan dalam bahasa Melayu. Walaupun
perkataan itu wujud, mungkin penggunanya gagal mengingat atau mencarinya ketika
hendak digunakan.
Peminjaman dilakukan untuk melicinkan usaha merancang dan membina bahasa
Melayu. Dengan cara itu juga, status bahasa Melayu dapat ditingkatkan sebagai bahasa
moden.
(2) Sikap
Sesetengah pengguna bahasa Melayu suka menggunakan sesuatu yang baharu dan
dirasakan lebih bergaya dan canggih, dengan anggapan perkataan Melayu sudah lapuk
dan tidak bergaya. Hal ini lebih-lebih lagi bagi orang yang suka berlagak dan

menunjukkan dirinya pandai dalam bahasa asing atau bahasa baharu. Keadaan ini
menyebabkan orang-orang lain turut menggunakannya walaupun tidak memahami

maknanya dengan tepat. Contohnya, perkataan hulutelah digantikan dengan kepala.
Selain itu, orang berkenaan tidak fasih dalam bahasanya sendiri. Sikap bebalnya
menyebabkan dia tidak malas menyiasat atau mengkaji bahasa sendiri, lalu dengan
mudahnya menggunakan perkataan asing. Pada zaman pascamerdeka ini, terdapat
pihak yang menganggap bahasa Melayu tidak dapat menandingi kewibawaan bahasa
Inggeris.

kesimpulannya, peminjaman bahasa asing disebabkan keperluan mengungkapkan
konsep moden, dan menganggap bahasa lain lebih berprestij. Senario ini wujud
semenjak zaman bahasa Melayu kuno dengan dominasi bahasa Sanskrit hinggalah kini
pada era bahasa Melayu moden yang disaingi dengan hebat oleh bahasa Inggeris.
Selain itu, lazimnya kebudayaan yang maju dan kuat berjaya memaksa masyarakat lain
menerima tamadun mereka.
Unsur-unsur Pinjaman
Unsur bahasa asing yang dipinjam oleh bahasa Melayu terdiri daripada bunyi, bentuk
morfem dan sintaksis.
(1) Pinjaman Bunyi
Terdapat 27 bunyi dalam bahasa Melayu, iaitu 6 vokal, 3 diftong, dan 18 konsonan.
Beberapa bunyi konsonan dipinjam daripada bahasa Sanskrit, Arab dan Inggeris.
(a) Bahasa Sanskrit:

> sy - syurga
> sw - swasta
(b) Bahasa Arab:
> kh - khairat, bakhil, fasakh
> gh - ghaib, maghrib, baligh
> sy - syarikat, masygul, Quraisy
> f - fikir, fatsir, takrif
> z - zahir, azab, lafaz
> q - Quran, furqan
Selain itu, dipinjam juga bunyi dh dan th, tetapi kini untuk penulisan dalam bahasa
Melayu, masing-masing diubah bentuk menjadi d dan s sahaja


dh - dharab (darab), fardhu (fardu)



th - Thalatha (Selasa), Ithnin (Isnin), hadith (hadis)

(c) Bahasa Inggeris:

> f - filem, fokus
> v - vokal, variasi , novel, levi
> sy - syif
> z - zoo, zink

Semua bunyi pinjaman tersebut terdapat dalam perkataan daripada bahasa tersebut.
(2) Pinjaman Kata Dasar
(a) Bahasa Sanskrit
Perkataan bahasa Sanskrit yang disenaraikan oleh Za’ba tidak kurang daripada 388
patah, tetapi yang digunakan tidak lebih daripada 200 patah sahaja, melibatkan
sekurang-kurangnya 14 bidang.

(i) Tubuh manusia
anggota , bahu , kepala , lidah , nadi , nama , roma, rupa , sendi
(ii) Waktu
bila , dewasa , dinihari , hari , kala , kali , ketika , masa , purnama , pertama , sedia ,
sedia kala, senja , senja kala , sentiasa , tadi , tatkala
(iii) Barang dagangan dan perniagaan
angka , arang gula , bahara , benda , cendana , gaharu , guni , harga , harta , juta ,
kapas , kapur barus , kasturi , laba , laksa , lawang , neraca , pala , sutera

(iv) Barang-barang leburan dan batu-batu
baiduri , delima , emas , geliga , gemala , kaca , kencana , maknikam , mestika , mutia ,
mutiara , nilam . pancalogam , permata , raksa , suasa , tembaga , timah
(v) Nama barang dan perkakas
bangsi , catur , cerana , genta , gergaji , jala , jentera , judi , kecapi , kendi , keranda ,
kunci , manik , panca-persada , pancaragam , peterakna , peti , tenggala
(vi) Pergaulan dan persaudaraan
ayah , bangsa , baya , belia , dara , isteri , keluangsa , keluarga , muda , pangkat ,
remaja , saudara , sila , suami , tabik , teruna , tua
(vii) Berkenaan bintang dan awang-awangan
angkasa , bima sakti , buana , cahaya , cakerawala , daksina , gelita , gema , gempa ,
gerhana , kertika , mega , nusantara , pancalima , pernama , rahu , udara , utara

(viii) Binatang
biri-biri , cenderawasih , cerpelai , cintamani , gagak , gajah , gembala , geroda ,
harimau , jentayu , kala , kuda , merak , mergastua , merpati , naga , rajawali , sawa ,
serigala , singa , unta
(ix) Tumbuh-tumbuhan
angsana , bedara , beringin , bunga , cempaka , cendana , delima , gandamala ,
gandapura , gandarusa , jambu , jati , kemboja , kenanga , kesumba , labu , lenggundi ,

lontar , mangga , melaka , melati , melur , mempelam , nagasari , petola , puspa sari ,
seroja , teratai

(x) Perasaan dan keadaan
asa , asmara , bahagia , bencana , berahi , bodoh , budi , budiman , cela , celaka ,
cerca , cinta , durjana , derma , dermawan , dosa , duka , dukacita , dusta , loba ,
malas , murka , nestapa , pahala , pandai , papa , sangka , segera , seloka , sengsara ,
setia , setiawan , suci , suka , sukacita
(xi) Senjata dan peperangan
bahaya , bala , bala tentera , cedera , gempita , hulubalang , jaya , kendera , keris , kota
, panah , panglima , perkasa , senjata , seteru
(xii) Kebesaran
adiraja , anugerah , baginda , bendahara , bentara , beti , biduanda , duli , gahara ,
hulubalang , istana , kurnia , laksamana , maha , maharaja , maharani , mahkota ,
menteri , mulia , paduka , pegawai , pendeta , penggawa , raja , perdana menteri ,
permaisuri , perwira , putera , puteri , sida-sida , singgahsana , upacara
(xiii) Pemerintahan
acara , angkara , aniaya , bahagi , balai , bangsa , bicara , denda , desa , dosa , gelora ,
kuasa , merdeka , negeri , penjara , periksa . perkara , pesaka , sahaya , saksi , segara ,
seksa , ufti

(xiv) Agama dan pengetahuan
agama , badi , bahasa , bakti , betara , bidadari , biduan , bijaksana , Bisnu , boga ,
bota , bujangga , bukti , cendera , dewa , dewata , dewi , dupa , gergasi , guru , hantu ,
Hanuman , indera , jelma , jiwa , mantera , neraka , permai , petala , puasa , puja ,

pujangga , puji , raksasa , rencana , sakti , sangkakala , sastera , sasterawan ,
sempena , syurga , tapa
Bahasa Sanskrit yang merupakan bahasa elit India mula dipinjam ketika itu, kerana:
(i) bahasa Melayu terlalu baharu, menyebabkan timbul masalah kekurangan perkataan
yang sesuai dan tepat untuk menyatakan makna bagi sesuatu ilmu atau budaya yang
belum dikuasai oleh masyarakat Melayu,
(ii) tanggapan bahawa bahasa Sanskrit berwibawa dan berprestij tinggi.

(b) Bahasa Tamil
apam , auta , bedil , candi , cemeti , cerpu , cerutu , gerudi , gurindam , jodoh , keldai ,
kalekati , kapal , kari , katil , kawal , kedai , ketumbar , kodi , kolam , kuli , ladam , lebai
, logam , mahligai , malai , mempelam , modal , nira , paceri , paria , perli , peti , pili ,
pondan , putu , ragam , ranggi , sami , santeri , tambi , tandil , tirai , taulan
(c) Bahasa Hindustani
Perkataan yang dipinjam daripada bahasa ini banyak juga merupakan perkataan yang

asalnya daripada bahasa lain yang pernah dipinjam oleh bahasa Hindustani. Oleh itu,
terjadilah “pinjam atas pinjam”.
acar , agar , aria , baldi , banglo , barua , basi , bendahari , biti , boria , boya , cap ,
capal , coli , cuka , cukai , curi , cuti , dal , dian , dobi , gabra , gala-gala , ganda ,
ganja , gari , gudang , guni , gusar , jamin , jenaka , kanji , kapas , kaskas , kerani ,
ketur , kubis , kunci , kurma , lucah , madat , neraca , rebana , roti , rupiah , seterika ,
suji , sundal , topi
(d) Bahasa-bahasa Sumatera
cegah , dekak-dekak , gadis , gedang , kemanakan , kemanga , landai , malahan , ragu ,
rapi , semenda , tambu , teliti , teromba , teuku (tengku)
(e) Bahasa Jawa dan Sunda
agus , aji , alun-alun , ancam , andai , anggap , ayu , babad , bagus , bajik , batik ,
beres , bibit , buntu , cerdas , dingin , dokoh , embok , enak , enteng , galuh , gamelan ,
gerobok , gusti , intip , inu , jaguh , jelik , jeragan , kejam , keraton , kesal , ketara ,
kodok , kuping , lahar , lakon , lamun , lanang , leluasa , lucu , luntur , lurah , mendung ,
menginap , mesti , nona , nyaman , obor , oleh-oleh , omong , pamer , pecal , penting ,
ratu , rogol , ronggeng , saban , saringan , senohong , sepi , sering , sore , sumsum ,
sumur , tamu , tindak , tulen , urus , walang , waras , warung , wayang.

(f) Bahasa Bugis dan Borneo

Abang , Beladau , daeng , mengayau , pengeran , sulitawang , sundang , tembadau
(g) Bahasa Arab
Pinjaman daripada bahasa Arab lebih banyak jumlahnya berbanding dengan pinjaman
daripada bahasa Sanskrit. Kebanyakannya disesuaikan mengikut sebutan Melayu, dan
sesetengahnya sudah sebati sehingga tidak disangka berasal daripada bahasa Arab.
Pinjaman melibatkan pelbagai bidang.
(i) Agama
ajal , akaid , akil , Allah Taala , amal , anbia , arasy , aulia , baligh , batal , bilal , dajal ,
doa , fardu , fikah , fitrah , haid , haji , hakikat , halal , haram , hidayat , ibadat , iktikad ,
imam , iman , jin , junub , kadi , kiblat , kufur , Loh Mahfuz , makmum , makrifat ,
makruh , maksiat , malaikat , masjid , mikraj , murtad , mustakmal , nabi , najis , nifas ,
qada , Quran , rahmat , rasul , rukuk , rukun , sah , sujud , syahadat , syaitan , syarat ,
syariah , syariat , taat , tahlil , takdir , umrah , wali , wuduk , zakat , zikir

(ii) Ilmu
ahad , ahli , ahmak , alim , arif , ayat , bab , baki , dakwat , darab , falak , falsafah , fasal
, fatwa , hadis , hafaz , hakim , hikayat , hikmat , hisab , hukum , huruf , ibarat , iklim ,
ilmu , Isnin , jahil , jawab , jumlah , kaedah , kalam , kamus , kasidah , kertas , khabar ,
khasiat , khat , khatam , kisah , kitab , loghat , madrasah , majalah , maklum , maktab ,
maktub , misal , mufti , nahu , nujum , petua , Ramadan , riwayat , saat , saraf , sejarah ,
siasat , sihir , soal , surat , Syaaban , syair , syarah , syeikh , tabib , tafsir , takbir ,
takwim , tamsil , tarikh , tawarikh , ulama , usul , waktu , zaman.
(iii) Fikiran dan perasaan
aib , ajaib , akal , akhir , am , aman , asyik , awal , bahas , dahsyat , faham , fikir , hairan
, hajat , hawa , hebat , ijtihad , ikhlas , ikhtilaf , iktibar , ilham , insaf , izin , kabul ,
kalbu , khas , khuatir , khusus , khutbah , laknat , makna , maksud , masyghul , muhibah
, mustahil , musykil , nafsu , nasib , nasihat , niat , syak , syok , tadbir , takjub , umum ,
waham , yakin , yakni
(iv) Hukuman dan peraturan
adil , amir , baitulmal , daerah , daftar , dakwa , had , hakim , hukum , kadi , khalifah ,
mahkamah , makam , mansuh , mukim , rakyat , sultan , tabal , takluk , tertib , uzur ,
wajib , wakaf , wakil , wali , wazir , wilayah , zalim

(v) Benda-benda kejadian dan perbuatan
akhirat , alam , dunia , haiwan , halwa , insan , jati , jubah , kawat , kopiah , kuat ,
kubah , layak , lazat , loh , nahas , nur , roh , sahur , salji , sifat , syarbat , taun , wabak ,
wajah , wujud

(vi) Adat dan pergaulan manusia
adat , afiat , akad , awam , azimat , bahlul , batin , darjat . darurat , faedah , fitnah ,
ghaib , ghalib , hadir , hadiah , hormat , ijazah , istiadat , jahil , jenazah , jimak ,
kafilah , karib , kaum , kerabat , khadam , khalwat , khilaf , khunsa , kubur , lazim ,
majnun , makmur , manfaat , marhum , martabat , maruah , masyhur , maulud , maut ,
mastautin , mesyuarat , mudarat , muhrim , musafir , musibat , nafkah , nasab , nazar ,
nazir , nikah , nisbah , redha , rezeki , sanduk , sedekah , sihat , siti , syahwat ,
syarifah , syarikat , syukur , tahniah , taksir , takziah , takzim , umat , waris , watan ,
ziarah , ziarah
(h) Bahasa Farsi
andam , badam , bahari , baju , bandar , bedebah , beriani , biaperi , bina , bius , cogan ,
cokmar , darwis , destar , dumba , firdaus , firman , gandum , geram , gusti , honar ,
istana , jam , johan , juadah , kahwin , kapur , kesmis , laksa , lasykar , lawak , lazuardi ,
medan , nafiri , nakhoda , nesan , nobat , pasar , pelana , perca , peri , Peringgi , pesona
, piala , pinggan , reja , rubah , sal , saudagar , serban , seluar , sudah , syah , takhta ,
taman , teraju , zadah

(i) Bahasa Cina
Hampir semua pinjaman daripada bahasa Cina daripada bahasa Hokkien, iaitu kaum
yang mula-mula datang ke Tanah Melayu dan bergaul dengan orang-orang Melayu di
kampung dan di tepi laut.
(i) Makanan dan buah-buah
angki (pisang kaki) , bakmi , bepang , bihun (mihun) , cincau , kuaci , kucai , kuih , lai ,
laici , mi , samsu , tauhu , tauge , teh , tokyu
(ii) Pakaian dan barang-barang dagangan
bak (dakwat) , candu , cat , ci (1/10 tahil) , cukin , gincu , hun (1 inci Cina) , kekwa,
(bunga) , koyan , koyok (ubat) , tahil , tocang

(iii) Rumah dan perkakasnya
bangsal , beca , boh (batu) , cawan , dacing , jong , kincir , lanca , langkan , loceng ,
loteng , pangkin , pungkis , sampan , sia (bakul bertingkat) , sipua (alat
mengira) , tanglung , tangsi (tali halus) , teko , tongkang , toya (kayu panjang)
(iv) Manusia dan hal ehwalnya
ampau , apek , banci (hitung) , cempiang , centeng , cuak , gua (saya) , kampuh(tutup
dengan kain) , kongsi , kuntau , lancau , lancong , lu (engkau) , nyonya , ponteng ,
samseng , sue (malang) , tauke , tekong , toa pekong , tokong , tongsan
(v) Permainan
capjiki , ceki , congkak , pakau , pakbu , poh toa , cukai
(j) Bahasa Portugis
baldi , bangku , meja , baulu , baldu , beranda (kota) , bola , bomba , dadu , garpu ,
gereja , istinggar , jendela , kapitan , kara , kebaya , keju , kemeja , lampu , lancang ,
lelong , mandur , mentega , merinyu , meski , minggu , paderi , palsu , peluru , peniti ,
peon , perada , pipa , pita , renda , rial , roda , sekolah , selada , sepatu , sinyor ,
tempoh , terangkera , terongkoh , tinta , tuala , wizurai
(k) Bahasa Belanda
bor , dam , dansa , duit , engsel , geladak , kamar , kantor , koran , laci , ongkos ,
pelekat , pelesir , peluit , permisi , rokok , sekoci , sekopong , senapang
(l) Bahasa Inggeris
aiskrim , bank , bas , basikal , beer , beg , besen , bikin , bil , biskut , botol , brek ,
buku , coklat , diploma , doktor , drebar , ekar , elaun , elektrik , enjin , epal , gabenor ,
gear , gelas , eran , glob , gol , inspektor , jel , jem , kapten , kek , kelab , kelas ,
kelindan , kenari , kolej , koman , kompas , kompeni , kopi , kopral , kot (baju) , kuinin ,
lesen , lokap , loket , lori , majistret , malaria , mancis , mem , mesin , misi , motobot ,
motokar , muzik , nat , nombor , not , notis , opera , paip , pam , pas , paun , pencen ,
pensel , piano , pil , pin , pistol , poket , polis , rekod , rel , residen , resit , saman ,
sarjan , sarkas , skru , selipar , setem , simen , sepana , standard , stereng , stesen ,
stoking , sup , tayar , telefon , telegraf , tenis , tiket , tin , tiub , trompet , wap , wisel
(m) Bahasa Siam
kop (mata wang Siam) , makyung , menora , wat , perai (sj. kain sutera
hitam) ,samsam , senarai
(3) Pinjaman Imbuhan

Tekanan yang kuat untuk menerima unsur asing datang daripada kemajuan sains dan
teknologi. Ini memaksa bahasa Melayu mengambil imbuhan asing. Pada masa dahulu,
yang dipinjam hanyalah imbuhan daripada bahasa Sanskrit, Jawa dan Arab, tetapi
kegunaannya terhad. Bermula 1960-an, peminjaman dilakukan dengan terancang.
Imbuhan yang dipinjam berbentuk awalan dan akhiran kata nama.
(a) Imbuhan Bahasa Sanskrit
(i) Awalan
> dwi- (“dua”) : dwibahasa; dwifungsi; dwiguna; dwilambang
> eka- (“satu”) : ekabahasa; ekabunyi; ekasuku; ekawarna
> maha- (“agung”, “besar”, “tinggi”) : mahaguru; maharani; mahasiswa; mahasiswi
> panca- (“lima”, “bermacam-macam”) : pancabentuk; pancalogam; pancasuara;
pancawarna
> pasca- (“selepas”) : pascamerdeka; pascaperang; pascasiswazah
> tuna- (“tidak mempunyai”) : tunabudaya; tunasusila; tunabusana
> pra-(“sebelum”) : prakata; pramoden; prasangka; prauniversiti
(ii) Akhiran
> -man : budiman; seniman;
> -wan (“memiliki sesuatu”; “ahli”) : cendekiawan; hartawan; usahawan
> -wati (merujuk feminin) : peniagawati; seniwati

(b) Imbuhan Bahasa Jawa
Imbuhan bahasa Jawa tidak produktif. Yang selalu digunakan hanyalah berupa awalan.
(i) Awalan
> tata- (“peraturan”) : tatabahasa; tatacara; tatasusila; tatatertib

(c) Imbuhan Bahasa Arab
Pinjaman imbuhan daripada bahasa Arab juga tidak produktif, dan hanya berbentuk
akhiran.
(i) Akhiran
> -ah (merujuk perempuan) : sultanah; ustazah; siswazah
> -at (merujuk perempuan) : hadirat; muslimat
> -iah ("bersifat") : ilmiah; rohaniah; wataniah
> -in (merujuk lelaki) : hadirin; muslimin
> -wi (“bersifat”) : duniawi; manusiawi
(d) Imbuhan Bahasa Inggeris
Imbuhan daripada bahasa Inggeris yang dipinjam oleh bahasa Melayu meliputi awalan
dan akhiran.

(i) Awalan
> anti- (“melawan”, “menentang”) : anti-Amerika; antibiotik; antihadis; antipoligami
> pan- (“seluruh”; “genap”) : pan-Afrika; pan-Amerika; pan-Asia
> pro- (“menyokong”) : pro-Amerika; prodemokrasi; pro-Russia
> sub- (“pecahan”; “bawahan”) : subgolongan; subjenis; subkontraktor
> supra- (“atasan”; “tinggi”) : suprakebangsaan; supranasional; suprasegmental
> ultra- (“keterlaluan”; “terlampau”) : ultralembayung; ultramerah; ultraungu
2. Akhiran
> -is (“ahli”) : artis; cerpenis; kartunis; novelis; sosialis
> -isme (“fahaman”, “ideologi”) : komunisme; nasionalisme; sosialisme

(4) Pinjaman Tatabahasa (Nahu) Asing
Tatabahasa asing yang kuat mempengaruhi bahasa Melayu ialah bahasa Inggeris.
Pengaruh struktur bahasa ini menyebabkan sukar dibezakannya daripada bahasa
Melayu.
Unsur tatabahasa yang dipinjam ialah bentuk ialah dan adalah daripada bahasa
Inggeris, iaitu bentuk kopula is. Bentuk kopula tidak wujud dalam bahasa Melayu, tetapi
diterima sebagai betul dan digunakan dengan fungsinya sebagai pemeri semenjak 1934
kerana pernah dihuraikan oleh Za’ba melalui bukunya, Ilmu Mengarang Melayu.
> Ali ialah penoreh getah. (Pengaruh bahasa Inggeris)
> Ali penoreh getah.
Bentuk ialah dan adalah tiada dalam bahasa Melayu klasik.

(5) Pinjaman Bentuk Majmuk
Pinjaman bentuk majmuk kebanyakannya daripada bahasa Inggeris, untuk memenuhi
keperluan melengkapkan istilah.
> bawah tanah (underground) ; beban kerja (work load) ; buku hijau(green
book) ; bulan madu (honey moon) ; duit poket (pocket money) ;gajah putih (white
elephant) ; kepala surat (letter head) ; nota kaki(footnote) ; pencakar
langit (skyscraper); perang dingin (cold war).
(6) Kesan-kesan Pinjaman

Pinjaman unsur daripada bahasa asing membawa dua kesan utama, iaitu memberikan
faedah, dan sebaliknya.
Kebaikan peminjaman adalah dapat menambahkan kekuatan makna konsep yang
hendak diperkatakan. Hal ini akan mewujudkan keadaan saling terjemah dengan bahasa
moden lain.
Sebaliknya, Za’ba beranggapan bahawa menggunakan perkataan daripada bahasa asing
dengan sengaja atau dipaksa-paksa dapat menimbulkan kerugian, kerana akan
memburukkan rupa dan bunyi bahasa Melayu, dan membanyakkan perkataan yang
tidak akan difahami oleh pembaca. Kemungkinan besar terjadinya pencemaran bahasa.
Hal ini terjadi sekiranya peminjaman dibuat sesuka hati.

BAHASA MELAYU MODEN - PERANCANGAN
12:03 PG
SUHAIMI MOHD SALLEH
Pendapat Anda
SATU daripada ciri utama bahasa Melayu moden ialah bahasa itu memiliki pelbagai
laras, jauh lebih banyak daripada laras yang terdapat dalam bahasa Melayu klasik.
Wujudnya banyak laras itu, selain disebabkan perkembangan bahasa, turut ada kaitan
dengan perancangan yang dijalankan.
Perancangan bahasa merupakan usaha-usaha yang dijalankan untuk memupuk bahasa
ke arah taraf yang lebih maju yang dijalankan secara sistematik.Perancangan dijalankan
oleh Dewan Bahasa dan Pustaka. Secara kasar, perancangan bahasa dijalankan dalam
tiga peringkat utama, iaitu penentuan bahasa, pelaksanaan rancangan, dan penilaian.
Peringkat penentuan dan penilaian merupakan perancangan status (taraf), manakala
peringkat pelaksanaan ialah perancangan korpus (bahan).
(1) Perancangan Status (Taraf)
.
(a) Penentuan atau pemilihan kod (bahasa)
.
Peringkat ini merupakan peringkat pertama perancangan bahasa. Bahasa Melayu dipilih
sebagai kodnya kerana Perkara 152 Perlembagaan Tanah Melayu (1957) telah
menetapkan bahasa Melayu dijadikan bahasa kebangsaan. Penyata Rahman Talib
(1960) turut memperakukan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar di sekolahsekolah menengah Melayu. Akta Bahasa Kebangsaan 1963/67 pula menetapkan bahasa
Melayu sebagai bahasa rasmi.
.
(b) Penilaian
.
Peringkat ini merupakan peringkat peninjauan kembali berkenaan hasil dan kesan
aktiviti perancangan. Peringkat ini melibatkan pengguna bahasa. Penilaian boleh dibuat
secara formal oleh ahli akademik, juga kritikan melalui akhbar atau rungutan penutur
atau individu biasa.
.
Langkah ini bertujuan untuk membantu perancangan selanjutnya, di samping membaiki

kelemahan yang ada. Buku Tatabahasa Dewan Edisi Ketiga (2008) umpamanya,
mengalami proses ini apabila dibuat pindaan dan tokok tambah terhadap edisi-edisi
sebelumnya.
.

(2) Perancangan Korpus (Bahan)
(a) Pengekodan
.Pengekodan bererti penyeragaman, iaitu proses menghasilkan satu variasi bahasa
standard yang sempurna dan seragam, atau usaha-usaha atau prosedur-prosedur
pembakuan bahasa.
.
Dalam bahasa Melayu, pengekodan perlu dibuat kerana kewujudan pelbagai dialek
daerah yang membezakan sebutan, perkataan, serta susunan frasa dan ayat. Dengan
wujudnya satu variasi bahasa, akan wujud keupayaan memperkatakan semua gejala
dalam masyarakat, dan setanding tarafnya dengan bahasa-bahasa moden lain.

Pengekodan melibatkan korpus-korpus yang berikut:

(i) Ejaan
.
Sistem ejaan bahasa Melayu terdiri daripada Jawi dan Rumi, tetapi ejaan Rumi
merupakan ejaan utama selepas kemerdekaan. Bahasa Melayu mencapai kejayaan yang
agak baik dalam usaha penyeragaman sistem ejaan Rumi apabila wujud Sistem Ejaan
Rumi Baharu (1972) yang dilaksanakan melalui Majlis Bahasa Indonesia-Malaysia
(MBIM). Sebelum ini, kita menggunakan sistem Wilkinson (1904), Ejaan Sekolah (1904)
dan sistem Za’ba (1930-an).

Ejaan Rumi hendaklah menggunakan pedoman rasmi terbitan Dewan Bahasa dan
Pustaka, iaitu Pedoman Umum Ejaan Bahasa Malaysia (1987) atau Pedoman Ejaan Rumi
Bahasa Melayu (2000) dan Daftar Ejaan Rumi Bahasa Malaysia(1993).

Ejaan Jawi pula perlu menggunakan pedoman daripada Daftar Ejaan Rumi-Jawi(1988).
.
(ii) Tatabahasa
.
Proses pengekodan dalam aspek ini ialah pengembangan cara-cara pembentukan kata
(morfologi), frasa dan ayat (sintaksis). Umpamanya, digunakan bentuk gandaan separa
bagi pembentukan istilah teknikal, seperti pepejal, gegendang, sesendi, dan sebagainya.
Bahasa Melayu juga meminjam morfem-morfem asing, seperti pra-, anti-, isme-, dan
lain-lain lagi, yang membolehkan banyak perkataan baharu dapat dibentuk.

Kejayaan pada peringkat ini ialah penerbitan buku tatabahasa, antaranya Nahu Melayu
Mutakhir (DBP:1982) oleh Asmah Haji Omar. Kemudian muncul bukuTatabahasa Dewan
Jilid 1 (DBP:1987) berkenaan dengan sintaksis, danTatabahasa Dewan Jilid
2 (DBP:1989) berkenaan dengan morfologi. Kedua-dua jilid itu kemudiannya
digabungkan dalam Tatabahasa Dewan Edisi Baharu(1993), dan ditambahsuaikan
menjadi Tatabahasa Dewan Edisi Ketiga (2008). Buku ini diangkat oleh DBP sebagai
buku pegangan utama, dan diperakukan oleh Pusat Perkembangan Kurikulum dan
Kementerian Pendidikan Malaysia sebagai panduan utama peringkat sekolah. Sebelum
ini, bahasa Melayu menggunakan pedoman daripada hasil usaha Za’ba sepenuhnya.
.
(iii) Perkamusan
.
Usaha dalam aspek ini dilakukan oleh Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP), penerbitan
swasta dan orang perseorangan. Tujuannya supaya perkataan-perkataan baharu
diketahui dan difahami maknanya dengan jelas. DBP telah menerbitkan kamus
ekabahasa seperti Kamus Dewan (1970) dan Kamus Pelajar Bahasa Malaysia (1987);
kamus dwibahasa seperti Kamus Inggeris-Melayu Dewan (1991); kamus umum pelbagai
bahasa; kamus istilah dalam pelbagai bidang sains asas, sains kemasyarakatan, dan
lain-lain., seperti Kamus Istilah Sains Am (1988); kamus khusus seperti kamus tentang
sinonim, dialek, etimologi, ungkapan, peribahasa, dan lain-lain; glosari seperti Glosari
Istilah Sains Nuklear(1993), dan tesaurus yang meliputi tesaurus umum, tesaurus
konsep, dan tesaurus bidang khusus.
.
(iv) Sebutan

Kepelbagaian dialek dalam bahasa Melayu yang menyebabkan perbezaan sebutan
memerlukan pembentukan satu variasi seragam untuk kegunaan semua penutur dalam
situasi rasmi. Masalah yang timbul berkaitan sebutan ialah kelainan bunyi vokal pada
lingkungan akhir perkataan, iaitu a disebut sebagai o separuh, udisebut sebagai o,
dan i disebut sebagai e taling. Dengan ini diputuskan satu sebutan baku, iaitu sebutan
yang betul berdasarkan ejaan bahasa Melayu, yang digunakan dalam acara rasmi,
seperti ucapan, pengajaran, mesyuarat, bacaan berita, dan sebagainya. Sebutan baku
ini dikuatkuasakan mulai tahun 1988. Sebutan ini digunakan dengan baik dalam
penyampaian berita di stesen televisyen TV3, tetapi tidak berkesan dalam pengajaran di
sekolah. Sebutan baku dimansuhkan apabila Kabinet (2000) berpendapat bahawa
sebutan itu tidak menggambarkan sebutan sebenar rakyat Malaysia.
.
(v) Istilah

Setiap laras memerlukan istilah. Kegiatan membina istilah baharu, khususnya dalam
bidang-bidang teknikal, dilaksanakan oleh DBP dengan bantuan pihak universiti dan
badan lain. Pelbagai jawatankuasa istilah telah diwujudkan untuk melaksanakan
pembentukan istilah. Pedoman Pembentukan Istilah (1975) dijadikan panduan.

Melalui MBIM dan kemudiannya Majlis Bahasa Brunei Darussalam, Indonesia dan
Malaysia (Mabbim), usaha penyeragaman kegiatan peristilahan telah dilakukan. Istilahistilah yang dibentuk perlu diperakukan oleh Jawatankuasa Tetap Bahasa Melayu, dan
sesetengahnya perlu dibawa ke peringkat Mabbim.

Pelbagai pedoman telah diterbitkan, seperti Pedoman Umum Pembentukan Istilah
Bahasa Malaysia, Pedoman Umum Ejaan Bahasa Malaysia, Pedoman Penyusunan
Kamus Istilah, Pedoman Transliterasi Huruf Arab ke Huruf Rumi(1988), dan sebagainya.
.

(b) Pemupukan
Pemupukan ialah usaha-usaha mengembangkan bahasa supaya tercapai keadaansaling
terjemah dengan beberapa bahasa moden lain.

Ilmu pengetahuan dan kemahiran teknikal terdapat dalam bahasa-bahasa asing, oleh itu
perlu diterjemahkan dan disesuaikan ke dalam bahasa Melayu dengan pantas kerana
teknologi cepat berubah. Antara istilah yang dibentuk meliputi bidang perjawatan
(1960); pentadbiran (1961); ekonomi (1965); pendidikan (1966); geografi (1967);
biologi, perhutanan, pertanian, fizik, matematik dan kimia (1968); kejuruteraan (1970);
undang-undang, linguistik, kesusasteraan, dan pos dan perhubungan (1972);
perniagaan, industri, perakaunan, sejarah dan sains rumah tangga (1973); dan muzik
dan seni (1974).

Tatacara pembentukan istilah telah ditetapkan sebagaimana yang berikut:


Langkah 1: Mencari kata dalam bahasa Melayu yang lazim digunakan.



Langkah 2: Mencari kata dalam bahasa Melayu yang sudah tidak lazim
digunakan.



Langkah 3: Mencari kata dalam bahasa serumpun yang lazim digunakan.



Langkah 4: Mencari kata dalam bahasa serumpun yang sudah tidak lazim
digunakan.



Langkah 5: Mencari kata dalam bahasa Inggeris.



Langkah 6: Mencari kata dalam bahasa asing lain yang bersifat antarabangsa.



Langkah 7: Memilih istilah yang terbaik daripada pilihan 1 hingga 6. Pilihanpilihan tersebut haruslah maknanya tidak menyimpang daripada konsep istilah,
tidak berkonotasi buruk, sedap didengar, tepat, dan singkat.

BAHASA MELAYU MODEN - SUMBANGAN TOKOH & PERTUBUHAN
10:31 PTG
SUHAIMI MOHD SALLEH
5 comments
USAHA meninggikan martabat bahasa Melayu dijalankan oleh beberapa individu dan
pertubuhan tertentu. Hal ini dibantu oleh perkembangan kesusasteraan Melayu yang
sangat menyerlah, diterajui oleh cerdik pandai lulusan sekolah Melayu dan Arab.
Sumbangan Tokoh
.
(a) Zainal Abidin bin Ahmad (16.9.1895 hingga 23.10.1973)
.
Zainal Abidin bin Ahmad (Za’ba) dilahirkan di Seremban. Beliau memiliki Ijazah Sarjana
Muda Sastera (bidang bahasa Melayu dan Arab) dari Universiti London (1953).
Kerjayanya sebagai guru bahasa Melayu bermula di English College, Johor Bahru.

Beliau pernah menjadi penterjemah di Maktab Melayu Kuala Kangsar, Pejabat Pelajaran
Negeri-Negeri, Maktab Perguruan Sultan Idris di Tanjung Malim, dan Penterjemah
Kanan di Pejabat Pelajaran, Kuala Lumpur. Beliau juga pernah menjadi pensyarah
bahasa Melayu di School of Oriental and African Studies di London, dan Pensyarah
Kanan di Universiti Malaya, merangkap Ketua Jabatan Pengajian Melayu di Singapura.

Beliau menubuhkan Pejabat Karang Mengarang di Maktab Perguruan Sultan Idris
(SITC) bersama-sama dengan pengetuanya, O.T. Dussek (1924), dan penasihat
Persaudaraan Sahabat Pena (Paspam) semenjak penubuhannya sehinggalah 1942.

Beliau menghasilkan beberbapa buah buku tentang peraturan bahasa Melayu yang
dijadikan rujukan utama ahli bahasa selepasnya.
.
(i) Ilmu Mengarang Melayu (1934)
.
Buku ini mengandungi 16 bab, memuatkan hal-hal mengarang, gaya bahasa Melayu dan
bukan Melayu, pemindahan bahasa, ragam bahasa, peribahasa, puisi dan prosa, katakata pinjaman daripada bahasa asing, dan loghat daerah. Buku yang diulang cetak
sebanyak lima kali dalam tulisan Jawi sehingga 1956 ini pertama kali dicetak dalam

tulisan Rumi pada tahun 1962.

(ii) Pelita Bahasa Melayu I (1940)
.
Buku ini membicarakan nahu Melayu dalam tulisan Rumi.
.
(iii) Pelita Bahasa Melayu II (1940)
.
Buku ini membuat huraian tentang karang-mengarang bagi peringkat rendah.
.
(iv) Pelita Bahasa Melayu III (1940)
.
Buku ini membuat huraian tentang karang-mengarang bagi peringkat tinggi.
.
(v) Daftar Ejaan Melayu (1941)
.
Buku ini memuatkan daftar perkataan Melayu dengan ejaan Jawi dan Rumi, serta
peraturan ejaannya. Beliau juga pernah ingin menerbitkan “Kamus Bahasa Melayu”
tetapi digagalkan oleh O.T. Dussek.

Za’ba diberi gelaran Pendeta dalam Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu di Johor
Bahru (1956), gelaran Doktor Persuratan oleh Universiti Malaya (1959) dan Universiti
Kebangsaan Malaysia (Jun 1973). Malah beliau dianugerahi bintang Panglima Mangku
Negara yang membawa gelaran Datuk dan kemudiannya Tan Sri oleh Yang di-Pertuan
Agong (1962).
.
.
(b) Mohd Asraf bin Hj. Abd. Wahab (11.6.1927 hingga 6.11.1999)
.
Mohd Asraf bin Hj. Abd. Wahab (Asraf) dilahirkan di Kampung Asam Jawa, Kuala
Selangor. Pendidikan diperolehnya di sekolah Melayu di kampungnya (hingga 1937),
High School Klang, Batu Road School, Kuala Lumpur, dan Victoria Institution (hingga
1949). Beliau pernah menjadi pemberita dan anggota Sidang Pengarang di Utusan
Melayu, Singapura (hingga 1957), kemudian menjadi pengarang, ketua pengarang, dan
pengurus di Oxford University Press. Beliau pernah bertugas sebagai perunding,
pengurus redaksi, dan pengarah eksekutif firma McGraw Hill Far Eastern Publisher
(1973-1977), dan kemudiannya menubuhkan syarikat penerbitan sendiri, Analekta Sdn.
Bhd. (1977).

Asraf mengetuai Asas 50 (1953) dengan konsep “Seni untuk Masyarakat”. Beliau
pernah menjadi Setiausaha Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu III (1956) dan
panitia Lembaga Bahasa Melayu Singapura. Beliau dianggap sebagai perintis kerjasama
bahasa Melayu serantau kerana mengusulkan sistem ejaan bersama Malaysia-Indonesia

dalam Kongres itu. Beliau juga mengajarkan tatabahasa dan gaya bahasa Melayu di
Universiti Kebangsaan Malaysia dan di Kolej Tunku Abdul Rahman.

Pada awalnya beliau menumpukan perhatian kepada penulisan karya sastera yang
bercorak kreatif, rencana dan kritikan. Pada awal 1970-an, barulah beliau mengkhusus
dalam bidang bahasa. Beliau menghasilkan buku tatabahasa Melayu, antaranya Mari
Kita Belajar Bahasa Buku 1, Kamus Progresif (Inggeris-Melayu), dan Bahasa Malaysia
Baku KBSM. Huraiannya tentang empat pola ayat inti telah diterima dan dilaksanakan
dalam sukatan pelajaran KBSR dan KBSM. Beliau turut terlibat dengan pembentukan
sebutan baku bahasa Melayu (1980-an), menjadi pakar runding di Dewan Bahasa dan
Pustaka, terlibat dengan projek Kamus Pelajar dan Kamus Inggeris-Melayu Dewan.

Beliau dianugerahi Ijazah Sarjana Sastera Kehormat oleh Universiti Kebangsaan
Malaysia (1983), dan Anugerah Tokoh Pejuang Bahasa Sepanjang Masa oleh Persatuan
Linguistik Malaysia (1997).

Sumbangan Pertubuhan
.
(a) Pakatan Belajar-Mengajar Pengetahuan Bahasa (1888-1941)
.
Pakatan ditubuhkan di Johor Bahru yang diasaskan oleh Abdul Rahman Andak. Badan
ini merupakan badan bahasa dan sastera yang terawal di negara ini. Pada 7 April 1934,
pakatan ini dikenali dengan nama Pakatan Bahasa Melayu dan Persuratan Buku-Buku
Diraja, dengan tunjangan tahunan daripada Sultan Ibrahim.

Tujuan penubuhannya untuk mengkaji dan menerbitkan buku-buku bahasa, sejarah dan
kebudayaan, serta menggalakkan orang Melayu menerbitkan karya untuk memperkaya
perbendaharaan sastera Melayu.

Pakatan ini berjaya menerbitkan majalah Peredar, serta menerbitkan buku-buku,
antaranya Jalan Basa Melayu (1937), Buku Katan (1936-1937), Perihal Tanah
Jawa (1939), dan Peribahasa (1930). Selain itu, Pakatan turut mencipta istilah
terjemahan, antaranya “setiausaha” (secretary), “pejabat” (office) dan “kerja raya”
(public works) yang digunakan hingga sekarang.
.
.
(b) Pejabat Karang-Mengarang (1924)
.
Pejabat Karang-Mengarang ditubuhkan di Maktab Perguruan Sultan Idris (1922), hasil

cadangan O.T. Dussek (Pengetua MPSI) dan Zainal Abidin Ahmad (Za’ba), dengan
pembiayaan oleh Negeri-negeri Selat dan Negeri-negeri Melayu Bersekutu. Pejabat
beroperasi sehingga 1957 sahaja apabila peranannya diambil alih oleh Dewan Bahasa
dan Pustaka.

Badan ini lebih banyak menumpukan perhatian kepada penerbitan buku-buku sekolah
Melayu dan kegiatan menterjemah buku, di samping penerbitan buku-buku umum.
Sehingga 1941, Pejabat menerbitkan 85 judul buku teks sekolah. Sehingga 1957,
Pejabat berjaya menerbitkan 64 judul buku terjemahan untuk perpustakaan sekolah dan
bacaan umum, antaranya Cerita-cerita Sherlock Holmes, Sang Lomeri, Aladin dengan
Lampu Ajaib, dan Cerita-cerita dari Istana Alhamra. Penterjemahan dilakukan oleh
Abdul Kudus Muhammad, Abdul Rahman Yusof, Yazid Ahmad dan Ahmad Murad
Nasaruddin.

Buku-buku bahasa yang diterbitkan ialah hasil tulisan Za’ba (lihat sumbangan Za’ba di
atas).
.
.
(c) Persaudaraan Sahabat Pena (Paspam) (15 April 1934)
.
Penubuhannya lebih kurang semasa dengan penubuhan semula Pakatan BelajarMengajar Pengetahuan Bahasa. Paspam berkembang di seluruh Tanah Melayu, Sarawak
dan Brunei. Jumlah ahlinya mencecah 12,000 orang. Za’ba menjadi penasihat badan ini
dari awal sehingga terhenti pada sebaik sahaja pendudukan Jepun di Tanah Melayu
(1942).

Tujuan penubuhannya untuk menggalakkan karang-mengarang dan baca-membaca
dalam bahasa Melayu, meluaskan pengetahuan sejarah, adat resam dan bahasa Melayu,
dan mahu menubuhkan perpustakaan untuk kegunaan ahli-ahlinya.

Paspam telah mewujudkan Lembaga Bahasa (1938) yang berpusat di Batu Pahat yang
diketuai oleh Bahanan bin Yusuf. Lembaga ini merangka lapan tugas:


menerbitkan buku-buku adat Melayu



menerbitkan sejarah negeri-negeri Melayu



menerbitkan kamus



membeli karangan-karangan



menerbitkan almanak



menyatukan satu sistem ejaan yang tetap untuk ahli-ahli



mencipta istilah bahasa Melayu berdasarkan perkataan Inggeris.

Walaupun begitu, Paspam hanya berhasil menerbitkan majalah bulanan,Pemberita
Pejabat Paspam (1938), dan dua buah almanak, Taman Paspam(1940 dan 1941). Paspam
bukan sahaja bergerak untuk kepentingan bahasa dan kebudayaan, tetapi kemudiannya
turut terlibat dengan tujuan politik. Sahabat Pena (1949) tajaan Jaafar bin Haji
Muhammad (Jimmy Asmara) kemudiannya menggantikan Paspam.
.
(d) Angkatan Sasterawan 50 (ASAS 50)
ASAS 50 ditubuhkan pada 6 Ogos 1950 di Singapura dan didaftarkan pada tahun 1951.
Antara pengasasnya ialah Muhammad Arif Ahmad (Mas), Kamaludin Muhammad (Keris
Mas), Hamzah Hussein, Jimmy Asmara dan Rosmera.
Tujuan penubuhannya untuk memperjuangkan dan mempertinggi bahasa. kebudayaan
dan kesusasteraan Melayu. Ahli-ahli mempelajari dan menulis karangan-karangan
sastera, pengetahuan dan peradaban, mengadakan syarahan dan perdebatan tentang
sastera dan bahasa. Karangan ahli-ahli diberikan bayaran yang sepatutnya dan
dilindungi dari segi undang-undang. Pertubuhan ini berjuang dalam bidang
kesusasteraan dengan konsep “Seni untuk Masyarakat”.
ASAS 50 menggubah dan membaharui perkataan-perkataan untuk memperkaya bahasa,
dan turut menjayakan Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu (KBPM)
I (Singapura: 12.4.1952), KBPM II (Seremban: 28.12.1953 hingga 2.1.1954)
dan KBPM III (Universiti Malaya, Singapura: 16 hingga 21.12.1958). Pertubuhan ini
menyokong penggunaan tulisan Rumi sebagai tulisan bahasa Melayu moden untuk
memperkembangkan kesusasteraan Melayu dalam KBPM II, membentangkan kertas
kerja tentang ejaan dalam KBPM III, dan mencadangkan sebuah badan bahasa seperti
Balai Pustaka di Indonesia, yang kemudiannya mewujudkan Dewan Bahasa dan
Pustaka di Johor Bahru (1956).
.
(e) Dewan Bahasa dan Pustaka
Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) ditubuhkan pada 22 Jun 1956 di Johor Bahru sebagai
sebuah jabatan kerajaan. Taraf itu ditukarkan kepada badan berkanun apabila Parlimen
meluluskan Akta Dewan Bahasa dan Pustaka (1959). Dengan itu, DBP mendapat
autonomi untuk menggubal dasar-dasar yang khusus, serta menyusun pembinaan dan
pengembangan bahasa dan sastera menurut kebijaksanaan sendiri. Badan ini terletak di
bawah naungan Kementerian Pendidikan Malaysia.
Matlamat DBP mengikut Akta DBP 1959 adalah untuk:


memperkembangkan dan memperkaya bahasa kebangsaan



memperkembangkan bakat sastera, khususnya dalam bahasa kebangsaan



mencetak dan menerbitkan atau membantu dalam percetakan atau penerbitan
buku, majalah, risalah dan bentuk-bentuk kesusasteraan lain dalam bahasa
kebangsaan dan bahasa-bahasa lain



menstandardisasikan ejaan dan sebutan, dan membentuk istilah-istilah teknik
yang sesuai dalam bahasa kebangsaan.

Perancangan dan pelaksanaan fungsi bahasa di DBP terletak di bawah Jabatan Bahasa.
DBP menjalankan penyelidikan ilmiah dari segi linguistik dan sosiolinguistik yang
dijadikan input dalam pembakuan dan pemantapan korpus bahasa, iaitu dari aspek
sebutan, ejaan, istilah, tatabahasa, laras bahasa dan gaya bahasa. Bagi aspek
tatabahasa, misalnya, DBP menetapkan Tatabahasa Dewansebagai buku pegangan.
Bahagian Peristilhan bertanggungjawab membina dan mengembangkan istilah untuk
memperkaya dan memperlengkap bahasa Melayu. Kerja-kerja pembinaan, penyelarasan
dan pengemaskinian istilah dilaksanakan oleh pelbagai jawatankuasa istilah.
Jawatankuasa-jawatankuasa ini dinasihati Jawatankuasa Tetap Bahasa Melayu (mulai
1975). Mereka menggunakan Pedoman Pembentukan Istilah (1975) hasil kerjasama
dengan Indonesia sebagai panduan membina istilah. Bank Istilah juga telah diwujudkan.
Istilah-istilah yang dibina didokumentasikan ke dalam kamus istilah dan disebarkan dari
semasa ke semasa. Pada tahun 1991, telah dicipta hampir 400,000 patah istilah yang
mencakupi lebih 300 bidang ilmu.
DBP juga bertanggungjawab menyusun dan menerbitkan pelbagai jenis kamus. Kamuskamus yang diterbitkan terdiri daripada kamus ekabahasa seperti Kamus Dewan; kamus
dwibahasa seperti Kamus Inggeris-Melayu Dewan; kamus umum pelbagai bahasa
seperti Kamus Bahasa Melayu-Bahasa Inggeris-Bahasa Cina; kamus istilah dalam
pelbagai bidang sains asas, sains kemasyarakatan, dan lain-lain lagi, contohnya Kamus
Istilah Sains Am (1988); kamus khusus seperti kamus tentang sinonim, dialek,
etimologi, ungkapan, peribahasa, dan lain-lain lagi.; glosari seperti Glosari Istilah Sains
Nuklear (1993), dan tesaurus yang meliputi tesaurus umum, tesaurus konsep, dan
tesaurus bidang khusus.
Sebagai badan pelaksana bahasa, DBP bertanggungjawab melaksanakan usaha
meningkatkan penguasaan, penggunaan dan pengembangan bahasa Melayu sebagai
bahasa kebangsaan, bahasa rasmi, bahasa pendidikan, dan bahasa budaya tinggi
kepada semua sektor pengguna bahasa Melayu. Tugas dijalankan dengan mengadakan
pelbagai kegiatan penggalakan, pengawasan, khidmat nasihat serta penyebaran
maklumat bahasa baku melalui pelbagai media. Antaranya, telah dilaksanakan “Gerakan
Cintailah Bahasa Kita” untuk sektor pendidikan, awam, swasta dan masyarakat umum
di peringkat pusat dan negeri.
Kesimpulannya, DBP sebuah badan yang dipertanggungjawabkan sebagai pengemudi

dalam proses perancangan bahasa Melayu. Proses yang dijalankan ialah pengekodan,
pemupukan, dan penilaian

BAHASA MELAYU MODEN - PERANANNYA
6:44 PTG

SUHAIMI MOHD SALLEH

Pendapat Anda

SEMENJAK berkembangnya bahasa Melayu klasik (abad ke-14 hingga abad ke-17),
bahasa Melayu telah memainkan peranan yang sangat penting, iaitu bahasa
perhubungan. Pada masa itu, setiap orang yang datang ke Nusantara, perlu
mengetahui bahasa Melayu untuk berhubung dengan masyarakat Nusantara, sama ada
dalam urusan perdagangan, keagamaan, atau hubungan sosial yang lain. Hal itu
berlaku demikian kerana orang Melayu pada masa itu tidak menguasai atau memahami
bahasa lain. Dengan hal yang sedemikian, bahasa Melayu berfungsi sebagai lingua
franca, iaitu bahasa perantaraan bagi dua budaya atau kaum yang berbeza.
Bahasa Melayu moden menjadi bahasa perhubungan yang teramat mustahak untuk
sesama warganegara Malaysia. Penggunaan bahasa Melayu untuk perhubungan adalah
wajib dalam urusan rasmi demi mematuhi peruntukan Perkara 152 Perlembagaan
Persekutuan Malaysia yang memartabatkan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan.
Oleh hal yang demikian, pegawai kerajaan di peringkat persekutuan, negeri, dan pihak
berkuasa awam di peringkat daerah, sepatutnya menggunakan bahasa Melayu ketika
berurusan secara rasmi.

Bahasa Melayu yang dimartabatkan sebagai bahasa pengantar pendidikan dari
peringkat sekolah rendah hingga peringkat universiti, menjadi bahasa ilmu. Mata
pelajaran Sains dan Matematik, yang menggunakan banyak istilah daripada bahasa
Inggeris, diajarkan dengan baik dalam bahasa Melayu. Banyak pengetahuan yang
dikumpulkan oleh rakyat Malaysia yang membaca buku dan risalah dalam bahasa
Melayu. Semenjak bahasa Melayu menjadi bahasa pengantar, sudah ramai intelek
Melayu yang dihasilkan. Walaupun mereka mendapat pendidikan dalam bahasa Melayu,
mereka juga dapat berbahasa Inggeris. Oleh itu, bahasa Melayu dapat menjadi bahasa
tinggi sekiranya diberi perhatian dan galakan yang sewajarnya oleh pihak kerajaan dan
mendapat kerjasama yang baik daripada warganegara. Harapan untuk melihat bahasa
kebangsaan ini menjadi bahasa antarabangsa juga mungkin tercapai sekiranya
bahasa ini diberi kepercayaan yang lebih baik.

Bahasa Melayu berperanan penting untuk mewujudkan perpaduan. Oleh itu, bahasa
Melayu ialah bahasa perpaduan. Semenjak merdeka, orang Cina, India, dan keturunan
Portugis di Melaka, menggunakan bahasa Melayu untuk saling berhubung secara rasmi
dan tidak rasmi. Dengan penggunaan satu bahasa, semua kaum lebih mesra kerana
tidak timbul sebarang prasangka berkait dengan makna perkataan atau istilah yang
digunakan. Demikian jua sesama orang Melayu, walaupun datang daripada pelbagai
kawasan dialek, apabila bertemu, mereka akan berusaha untuk menggunakan bahasa
baku. Penggunaan bahasa Melayu kebangsaan ini menjadikan mereka saling memahami
maksud yang hendak disampaikan

BAHASA Melayu (BM) moden merujuk bahasa yang digunakan pada abad ke-19 hingga
sekarang. Bahasa ini berkembang selari dengan penguasaan negara Eropah di Asia
Tenggara. Dalam tempoh ini, bahasa Eropah, bermula dengan bahasa Portugis, diikuti
bahasa Belanda, dan kemudiannya bahasa Inggeris, bertapak di Nusantara, dan
seterusnya mempengaruhi bahasa Melayu.
BM moden merupakan kesinambungan daripada bahasa Melayu klasik, tetapi bahasa ini
menerima pengaruh bahasa Inggeris yang sangat kuat. Walaupun begitu, bahasa ini
tidak menerima sistem pembentukan bahasa itu, dan tidak juga mengetepikan bahasa
Sanskrit dan bahasa Arab yang diguna pakai sebelumnya.
BM menerima banyak istilah daripada bahasa Inggeris agar dapat mengungkapkan
pelbagai ilmu baharu yang berkembang dari semasa ke semasa, kerana BM dan
tamadun Melayu tidak mempunyai keupayaan dalam hal itu. Keupayaan BM moden
menerima unsur asing menjadikan BM dinamik dan dapat meneruskan kelangsungan
hayat.
BM moden tidak berkembang secara bersendirian seperti BM kuno dan BM klasik. Hal
ini dikatakan demikian kerana BM moden mengalami perancangan oleh badan bahasa
yang ditubuhkan khas, iaitu Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP). Selain itu, BM moden
diberi status sebagai bahasa kebangsaan melalui Perkara 152 Perlembagaan
Persekutuan Tanah Melayu, yang kemudiannya menjadi Perlembagaan Persekutuan
Malaysia.

Perkembangan BM Moden
Sebelum kemerdekaan, BM moden mengalami dua fasa perkembangan. Fasa pertama,
iaitu sebelum Perang Dunia Kedua, BM moden mendapat kedudukan yang tinggi,
ekoran daripada kecemerlangan sebelumnya. Walaupun British mentadbir Tanah
Melayu, pegawainya dikehendaki mempelajari BM dan lulus dalam ujian bahasa itu agar
dapat berhubung dengan penduduk tempatan dengan mudahnya. Tidak hairanlah
apabila banyak pegawai tinggi British, seperti Winstedt, Wilkinson, Brown, Maxwell,
Marsden, Dussek, Shellabear, dan Skinner, dapat menguasai bahasa Melayu dengan
cemerlang.
Namun demikian, selepas Perang Dunia Kedua, British mengubah dasarnya dengan
menjadikan bahasa Inggeris sebagai bahasa pengantar pendidikan. Orang yang dapat
berbahasa Inggeris diberi keutamaan untuk bekerja dengan orang Inggeris. Kesannya,
ramai pelajar Melayu diberi pendidikan Inggeris dan dihantar berkursus di England,
dan menggunakan bahasa Inggeris dalam urusan seharian. Hal itu terjadi kerana orang
yang dapat berbahasa I