Pengaruh Perbandingan Bubur Daun Lidah Buaya, Sari Markisa dan Manisan Belimbing Wuluh dengan Penambahan Pektin Terhadap Mutu Marmalade

68

Lampiran 1. Data pengamatan dan daftar sidik ragam kadar air (%)
Data pengamatan analisis kadar air marmalade (%)
Ulangan
Perlakuan
I
II
25,3307
24,4968
M1P1
21,2990
32,5061
M1P2
30,9174
29,6484
M1P3
30,3898
31,9522
M1P4
24,4276

24,1748
M2P1
25,5674
27,7224
M2P2
30,0939
30,0178
M2P3
29,2206
32,8852
M2P4
25,0423
23,8473
M3P1
25,4524
26,9951
M3P2
29,8275
27,6441
M3P3

29,2718
28,1200
M3P4
22,7025
21,1380
M4P1
24,1779
23,0760
M4P2
22,9455
25,6521
M4P3
26,2775
26,6801
M4P4
Total
Rataan

Daftar sidik ragam kadar air marmalade
SK

db
JK
KT
F Hit.
Perlakuan
15
246,3284 16,4219 3,0996
M
3
89,6358 29,8786 5,6395
P
3
145,6872 48,5624 9,1659
P Lin
1
142,2459 142,2459 26,8483
P Kuad
1
1,7983
1,7983 0,3394

P Kub
1
1,6431
1,6431 0,3101
MxP
9
11,0054
1,2228 0,2308
Galat
16
84,7702
5,2981
Total
31
331,0986
Keterangan :
FK
= 23085,6436
KK
= 8,57%

**
= Sangat nyata
*
= nyata
tn
= tidak nyata

Total (%)

Rataan (%)

49,8275
53,8051
60,5658
62,3420
48,6024
53,2898
60,1117
62,1058
48,8896

52,4475
57,4716
57,3918
43,8405
47,2539
48,5976
52,9576
859,5002

24,9138
26,9026
30,2829
31,1710
24,3012
26,6449
30,0559
31,0529
24,4448
26,2238
28,7358

28,6959
21,9203
23,6270
24,2988
26,4788
26,8594

*
**
**
**
tn
tn
tn

F 0.05
2,35
3,63
3,63
4,49

4,49
4,49
2,54

F 0.01
3,41
5,29
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

Universitas Sumatera Utara

69

Lampiran 2. Data pengamatan dan daftar sidik ragam kadar abu (%)
Data pengamatan analisis kadar abu marmalade (%)
Ulangan

Perlakuan
Total (%)
I
II
0,2306
0,2484
0,4790
M1P1
0,2532
0,2603
0,5135
M1P2
0,3688
0,2853
0,6541
M1P3
0,3211
0,3471
0,6682
M1P4

0,2856
0,2756
0,5612
M2P1
0,2930
0,2861
0,5791
M2P2
0,3213
0,3355
0,6568
M2P3
0,3436
0,3755
0,7191
M2P4
0,3245
0,3222
0,6467
M3P1

0,3246
0,3188
0,6434
M3P2
0,3324
0,3746
0,7070
M3P3
0,3614
0,3907
0,7521
M3P4
0,4347
0,4203
0,8550
M4P1
0,4676
0,4688
0,9364
M4P2
0,4849
0,4894
0,9743
M4P3
0,5057
0,5133
1,0189
M4P4
Total
11,3648
Rataan

Daftar sidik ragam kadar abu marmalade
SK
Db
JK
KT
F Hit.
Perlakuan
15
0,1934
0,0129 33,4159
M
3
0,1602
0,0534 138,3500
P
3
0,0302
0,0101 26,0694
P Lin
1
0,0294
0,0294 76,1987
P Kuad
1
0,0000
0,0000
0,1027
P Kub
1
0,00074
0,00074 1,90688
MxP
9
0,0031
0,0003
0,8867
Galat
16
0,0062
0,0004
Total
31
0,1996
Keterangan :
FK
= 4,0362
KK
= 5,53%
**
= Sangat nyata
tn
= tidak nyata

**
**
**
**
tn
tn
tn

Rataan (%)
0,2395
0,2568
0,3271
0,3341
0,2806
0,2895
0,3284
0,3595
0,3234
0,3217
0,3535
0,3761
0,4275
0,4682
0,4871
0,5095
0,3552

F 0.05
2,35
3,24
3,24
4,49
4,49
4,49
2,54

F 0.01
3,41
5,29
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

Universitas Sumatera Utara

70

Lampiran 3. Data pengamatan dan daftar sidik ragam kadar vitamin C (mg/100g)
Data pengamatan analisis kadar vitamin c marmalade (mg/100 g)
Ulangan
Perlakuan
Total (%)
Rataan (%)
I
II
31,4926
31,2896
62,7822
31,3911
M1P1
31,7946
32,2130
64,0076
32,0038
M1P2
32,1232
32,5056
64,6288
32,3144
M1P3
32,5927
32,9700
65,5627
32,7814
M1P4
32,5575
33,2971
65,8546
32,9273
M2P1
32,8790
33,4365
66,3155
33,1578
M2P2
33,5720
33,6315
67,2035
33,6018
M2P3
34,2030
33,7313
67,9343
33,9672
M2P4
34,4610
34,6109
69,0719
34,5360
M3P1
34,9739
35,3413
70,3152
35,1576
M3P2
35,9249
35,8451
71,7700
35,8850
M3P3
36,6862
36,8445
73,5307
36,7654
M3P4
36,6920
36,6832
73,3752
36,6876
M4P1
37,6324
37,7980
75,4304
37,7152
M4P2
39,6632
38,9419
78,6051
39,3026
M4P3
40,0636
41,2458
81,3094
40,6547
M4P4
Total
1117,6972
Rataan
34,9280

Daftar sidik ragam kadar vitamin C marmalade
SK
db
JK
KT
F Hit.
Perlakuan
15 219,2263 14,6151 125,6243
M
3
192,0557 64,0186 550,2732
P
3
21,0008
7,0003 60,1709
P Lin
1
20,9514 20,9514 180,0878
P Kuad
1
0,0410
0,0410
0,3521
P Kub
1
0,0085
0,0085
0,0727
MxP
9
6,1697
0,6855
5,8925
Galat
16
1,8614
0,1163
Total
31 221,0877
Keterangan :
FK
= 39038,9663
KK
= 0,98%
**
= Sangat nyata
tn
= tidak nyata

**
**
**
**
tn
tn
**

F 0.05
2,35
3,63
3,63
4,49
4,49
4,49
2,54

F 0.01
3,41
5,29
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

Universitas Sumatera Utara

71

Lampiran 4. Data pengamatan dan daftar sidik ragam total asam (%)
Data pengamatan analisis total asam marmalade (%)
Ulangan
Perlakuan
Total (%)
I
II
0,1993
0,1879
0,3872
M1P1
0,1570
0,2425
0,3995
M1P2
0,2021
0,2123
0,4144
M1P3
0,2135
0,2212
0,4347
M1P4
0,2353
0,2337
0,4690
M2P1
0,2365
0,2353
0,4718
M2P2
0,2438
0,2340
0,4778
M2P3
0,2543
0,2498
0,5041
M2P4
0,2544
0,2642
0,5186
M3P1
0,2643
0,2705
0,5348
M3P2
0,2744
0,2743
0,5487
M3P3
0,2844
0,2674
0,5518
M3P4
0,2804
0,2884
0,5688
M4P1
0,2711
0,2933
0,5644
M4P2
0,2803
0,2786
0,5589
M4P3
0,2912
0,2924
0,5836
M4P4
Total
7,9881
Rataan

Daftar sidik ragam total asam marmalade
SK
db
JK
KT
F Hit.
Perlakuan 15
0,0313 0,0021
7,6701
M
3
0,0298 0,0099 36,4805
P
3
0,0012 0,0004
1,4576
P Lin
1
0,0011 0,0011
4,0719
P Kuad
1 0,00007 0,00007
0,2589
P Kub
1
0,0000 0,0000
0,0420
MxP
9
0,0003 0,0000
0,1376
Galat
16
0,0044 0,0003
Total
31
0,0357
Keterangan :
FK
= 1,9941
KK
= 6,61%
**
= Sangat nyata
tn
= tidak nyata

**
**
tn
tn
tn
tn
tn

Rataan (%)
0,1936
0,1998
0,2072
0,2174
0,2345
0,2359
0,2389
0,2521
0,2593
0,2674
0,2744
0,2759
0,2844
0,2822
0,2795
0,2918
0,2496

F 0.05
2,35
3,63
3,63
4,49
4,49
4,49
2,54

F 0.01
3,41
5,29
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

Universitas Sumatera Utara

72

Lampiran 5. Data pengamatan dan daftar sidik ragam total padatan terlarut (°Brix)
Data pengamatan analisis total padatan terlarut marmalade (°Brix)
Ulangan
Perlakuan
Total (%)
Rataan (%)
I
II
46,40
45,60
92,00
46,00
M1P1
48,00
46,40
94,40
47,20
M1P2
44,00
48,80
92,80
46,40
M1P3
44,80
51,20
96,00
48,00
M1P4
55,20
56,00
111,20
55,60
M2P1
56,80
58,40
115,20
57,60
M2P2
58,00
58,40
116,40
58,20
M2P3
52,00
57,20
109,20
54,60
M2P4
59,20
56,40
115,60
57,80
M3P1
55,20
56,80
112,00
56,00
M3P2
54,40
56,00
110,40
55,20
M3P3
57,60
57,60
115,20
57,60
M3P4
60,00
64,00
124,00
62,00
M4P1
62,40
62,40
124,80
62,40
M4P2
46,40
56,00
102,40
51,20
M4P3
52,80
62,00
114,80
57,40
M4P4
Total
1746,40
Rataan
54,58

Daftar sidik ragam total padatan terlarut marmalade
SK
db
JK
KT
F Hit.
Perlakuan
15 838,0600 55,8707 5,8935
M
3
643,3800 214,4600 22,6224
P
3
43,7000 14,5667 1,5366
P Lin
1
13,9240 13,9240 1,4688
P Kuad
1
2,8800
2,8800 0,3038
P Kub
1
26,8960 26,8960 2,8371
MxP
9
150,9800 16,7756 1,7696
Galat
16 151,6800
9,4800
Total
31 989,7400
Keterangan :
FK
= 95309,7800
KK
= 5,64%
**
= Sangat nyata
tn
= tidak nyata

**
**
tn
tn
tn
tn
tn

F 0.05 F 0.01
2,35
3,41
3,63
5,29
3,63
5,29
4,49
8,53
4,49
8,53
4,49
8,53
2,54
3,78

Universitas Sumatera Utara

73

Lampiran 6. Data pengamatan dan daftar sidik ragam kadar serat kasar (%)
Data pengamatan analisis kadar serat kasar marmalade (%)
Ulangan
Total
Perlakuan
Rataan (%)
(%)
I
II
0,1862
0,1834
0,3696
0,1848
M1P1
0,1933
0,1928
0,3861
0,1930
M1P2
0,1944
0,1976
0,3920
0,1960
M1P3
0,1988
0,1998
0,3985
0,1993
M1P4
0,1933
0,1905
0,3838
0,1919
M2P1
0,2018
0,2329
0,4347
0,2174
M2P2
0,2291
0,3183
0,5474
0,2737
M2P3
0,2417
0,3386
0,5803
0,2901
M2P4
0,3472
0,3330
0,6802
0,3401
M3P1
0,3562
0,3575
0,7137
0,3568
M3P2
0,3568
0,3657
0,7225
0,3613
M3P3
0,3688
0,3804
0,7492
0,3746
M3P4
0,3909
0,3802
0,7711
0,3855
M4P1
0,4178
0,4185
0,8363
0,4182
M4P2
0,4238
0,4279
0,8518
0,4259
M4P3
0,4370
0,4316
0,8685
0,4343
M4P4
Total
9,6857
Rataan
0,3027

Daftar sidik ragam kadar serat kasar marmalade
SK
db
JK
KT
F Hit.
Perlakuan 15 0,2683 0,0179 30,2562
M
3 0,2513 0,0838 141,6765
P
3 0,0111 0,0037
6,2527
P Lin
1 0,0109 0,0109 18,3774
P Kuad
1 0,0002 0,0002
0,3666
P Kub
1 0,0000 0,0000
0,0143
MxP
9 0,0059 0,0007
1,1173
Galat
16 0,0095 0,0006
Total
31 0,2778
Keterangan :
FK
= 2,9317
KK
= 8,03%
**
= Sangat nyata
tn
= tidak nyata

**
**
**
**
tn
tn
tn

F 0.05
2,35
3,63
3,63
4,49
4,49
4,49
2,54

F 0.01
3,41
5,29
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

Universitas Sumatera Utara

74

Lampiran 7. Data pengamatan dan daftar sidik ragam penentuan pH
Data pengamatan analisis nilai pH marmalade
Ulangan
Kombinasi
Total
Perlakuan
1
2
M1P1
3,31
3,32
6,63
M1P2
3,30
3,25
6,55
M1P3
3,24
3,28
6,52
M1P4
3,29
3,24
6,54
M2P1
3,27
3,31
6,58
M2P2
3,26
3,28
6,54
M2P3
3,23
3,27
6,51
M2P4
3,23
3,24
6,47
M3P1
3,26
3,25
6,52
M3P2
3,26
3,29
6,55
M3P3
3,24
3,33
6,56
M3P4
3,27
3,25
6,52
M4P1
3,24
3,30
6,54
M4P2
3,26
3,29
6,54
M4P3
3,23
3,24
6,48
M4P4
3,23
3,26
6,48
Total
104,51
Rataan

Daftar sidik ragam nilai pH marmalade
SK
db
JK
KT
Perlakuan 15 0,0117 0,0008
M
3
0,0023 0,0008
P
3
0,0049 0,0016
M Lin
1
0,0016 0,0016
M Kuad
1
0,0000 0,0000
M Kub
1
0,0007 0,0007
P Lin
1
0,0049 0,0049
P Kuad
1
0,0000 0,0000
P Kub
1
0,0000 0,0000
MxP
9
0,0045 0,0005
Galat
16 0,0120 0,0007
Total
31 0,0236 0,0008
Keterangan :
FK
= 341,32
KK
= 0,84%
*
= nyata
tn
= tidak nyata

F hit.
1,0417
1,0076
2,1934
2,0738
0,0604
0,8887
6,5049
0,0135
0,0618
0,6691

tn
tn
tn
tn
tn
tn
*
tn
tn
tn

Rataan
3,313
3,273
3,261
3,268
3,290
3,272
3,253
3,234
3,258
3,274
3,281
3,259
3,271
3,272
3,239
3,242
3,266

F.05
2,35
3,24
3,24
4,49
4,49
4,49
4,49
4,49
4,49
2,54

F.01
3,41
5,29
5,29
8,53
8,53
8,53
8,53
8,53
8,53
3,78

Universitas Sumatera Utara

75

Lampiran 8. Data pengamatan dan daftar sidik ragam nilai hedonik daya oles
Data pengamatan analisis skor hedonik daya oles marmalade
Ulangan
Perlakuan
Total (%)
Rataan
I
II
2,9333
2,8000
5,7333
2,8667
M1P1
2,5333
2,8000
5,3333
2,6667
M1P2
2,9333
2,7333
5,6667
2,8333
M1P3
3,5333
2,6667
6,2000
3,1000
M1P4
3,0000
3,0667
6,0667
3,0333
M2P1
3,0667
3,0000
6,0667
3,0333
M2P2
2,4667
3,4667
5,9333
2,9667
M2P3
2,9333
3,2667
6,2000
3,1000
M2P4
2,9333
3,2000
6,1333
3,0667
M3P1
2,6667
3,0667
5,7333
2,8667
M3P2
2,8000
3,1333
5,9333
2,9667
M3P3
3,1333
3,0667
6,2000
3,1000
M3P4
2,8667
3,0000
5,8667
2,9333
M4P1
2,6667
3,2667
5,9333
2,9667
M4P2
2,8667
3,1333
6,0000
3,0000
M4P3
3,2000
3,1333
6,3333
3,1667
M4P4
Total
95,3333
Rataan
2,9792

Daftar sidik ragam uji skor hedonik daya oles marmalade
SK
db
JK
KT
F Hit.
F 0.05
Perlakuan
15
0,4794 0,0320 0,3653
tn
2,35
M
3
0,1394 0,0465 0,5312
tn
3,63
P
3
0,2361 0,0787 0,8995
tn
3,63
S Lin
1
0,0934 0,0934 1,0679
tn
4,49
S Kuad
1
0,1422 0,1422 1,6254
tn
4,49
S Kub
1
0,0004 0,0004 0,0051
tn
4,49
MxP
9
0,1039 0,0115 0,1319
tn
2,54
Galat
16
1,4000 0,0875
Total
31
1,8794
Keterangan :
FK
= 284,0139
KK
= 9,93%
tn
= tidak nyata

F 0.01
3,41
5,29
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

Universitas Sumatera Utara

76

Lampiran 9. Data pengamatan dan daftar sidik ragam nilai hedonik warna
Data pengamatan analisis uji organoleptik warna marmalade
Ulangan
Perlakuan
Total (%)
Rataan
I
II
3,7333
4,0667
7,8000
3,9000
M1P1
3,7333
4,0667
7,8000
3,9000
M1P2
3,7333
4,0667
7,8000
3,9000
M1P3
3,9333
4,0667
8,0000
4,0000
M1P4
3,7333
4,0667
7,8000
3,9000
M2P1
3,5333
4,1333
7,6667
3,8333
M2P2
3,6000
3,9333
7,5333
3,7667
M2P3
3,6667
4,2000
7,8667
3,9333
M2P4
3,8667
4,1333
8,0000
4,0000
M3P1
3,4667
4,1333
7,6000
3,8000
M3P2
3,8667
4,0667
7,9333
3,9667
M3P3
4,0000
3,7333
7,7333
3,8667
M3P4
3,7333
3,8667
7,6000
3,8000
M4P1
3,9333
4,0000
7,9333
3,9667
M4P2
4,1333
4,2000
8,3333
4,1667
M4P3
3,8000
4,1333
7,9333
3,9667
M4P4
Total
125,3333
Rataan
3,9167

Daftar sidik ragam uji organoleptik warna marmalade
SK
db
JK
KT
F Hit.
Perlakuan
15
0,2889 0,0193 0,3109
M
3
0,0556 0,0185 0,2990
P
3
0,0300 0,0100 0,1614
P Lin
1
0,0160 0,0160 0,2583
P Kuad
1
0,0006 0,0006 0,0090
P Kub
1
0,0134 0,0134 0,2170
MxP
9
0,2033 0,0226 0,3647
Galat
16
0,9911 0,0619
Total
31
1,2800
Keterangan :
FK
= 490,8889
KK
= 6,35%
tn
= tidak nyata

tn
tn
tn
tn
tn
tn
tn

F 0.05
2,35
3,63
3,63
4,49
4,49
4,49
2,54

F 0.01
3,41
5,29
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

Universitas Sumatera Utara

77

Lampiran 10. Data pengamatan dan daftar sidik ragam nilai hedonik aroma
Data pengamatan analisis uji organoleptik aroma marmalade
Ulangan
Perlakuan
Total (%)
Rataan
I
II
2,9333
3,6000
6,5333
3,2667
M1P1
3,3333
3,6000
6,9333
3,4667
M1P2
3,4000
3,4000
6,8000
3,4000
M1P3
3,3333
3,6000
6,9333
3,4667
M1P4
3,4667
3,6000
7,0667
3,5333
M2P1
3,6000
3,6000
7,2000
3,6000
M2P2
3,1333
3,6000
6,7333
3,3667
M2P3
3,4000
3,4000
6,8000
3,4000
M2P4
3,6667
3,6667
7,3333
3,6667
M3P1
3,5333
3,6667
7,2000
3,6000
M3P2
3,5333
4,1333
7,6667
3,8333
M3P3
3,6667
4,1333
7,8000
3,9000
M3P4
3,4000
3,8667
7,2667
3,6333
M4P1
3,3333
4,1333
7,4667
3,7333
M4P2
3,5333
4,2000
7,7333
3,8667
M4P3
3,4667
4,2667
7,7333
3,8667
M4P4
Total
115,2000
Rataan
3,6000

Daftar sidik ragam uji organoleptik aroma marmalade
SK
db
JK
KT
F Hit.
Perlakuan
15
1,1911 0,0794
0,7563
M
3
0,8700 0,2900
2,7619
P
3
0,0744 0,0248
0,2363
P Lin
1
0,0694 0,0694
0,6614
P Kuad
1
0,0022 0,0022
0,0212
P Kub
1
0,0028 0,0028
0,0265
MxP
9
0,2467 0,0274
0,2610
Galat
16
1,6800 0,1050
Total
31
2,8711
Keterangan :
FK
= 414,7200
KK
= 9,00%
tn
= tidak nyata

tn
tn
tn
tn
tn
tn
tn

F 0.05
2,35
3,63
3,63
4,49
4,49
4,49
2,54

F 0.01
3,41
5,29
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

Universitas Sumatera Utara

78

Lampiran 11. Data pengamatan dan daftar sidik ragam nilai hedonik rasa
Data pengamatan analisis uji organoleptik rasa marmalade
Ulangan
Perlakuan
Total (%)
Rataan
I
II
4,3333 3,9333
8,2667
4,1333
M1P1
4,2000
4,0000
8,2000
4,1000
M1P2
4,0000 4,2000
8,2000
4,1000
M1P3
3,8667 4,0000
7,8667
3,9333
M1P4
3,8000 3,8667
7,6667
3,8333
M2P1
4,0667 3,8667
7,9333
3,9667
M2P2
4,2000 4,4667
8,6667
4,3333
M2P3
3,7333 4,6667
8,4000
4,2000
M2P4
3,9333 4,4000
8,3333
4,1667
M3P1
3,8667 4,4667
8,3333
4,1667
M3P2
3,9333 4,4000
8,3333
4,1667
M3P3
3,7333
4,4000
8,1333
4,0667
M3P4
4,0000 4,1333
8,1333
4,0667
M4P1
3,5333 3,9333
7,4667
3,7333
M4P2
3,8000 4,1333
7,9333
3,9667
M4P3
3,8667 4,0667
7,9333
3,9667
M4P4
Total
129,8000
Rataan
4,0563

Daftar sidik ragam uji organoleptik rasa marmalade
SK
db
JK
KT
F Hit.
Perlakuan
15 0,6743 0,0450
0,5113
M
3
0,1860 0,0620
0,7051
P
3
0,0938 0,0313
0,3555
P Lin
1
0,0063 0,0063
0,0711
P Kuad
1
0,0035 0,0035
0,0395
P Kub
1
0,0840 0,0840
0,9558
MxP
9
0,3946 0,0438
0,4987
Galat
16 1,4067 0,0879
Total
31 2,0810
Keterangan :
FK
= 526,5013
KK
= 7,31%
tn
= tidak nyata

tn
tn
tn
tn
tn
tn
tn

F 0.05
2,35
3,63
3,63
4,49
4,49
4,49
2,54

F 0.01
3,41
5,29
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

Universitas Sumatera Utara

79

Lampiran 12. Data pengamatan analisis bahan baku
Data pengamatan analisis bahan baku
Pengujian
Bubur Lidah
Buaya
Kadar Air (%)
99,4092
Kadar Abu (%)
0,0339
Kadar Vitamin C (%)
2,9418
Total Asam (%)
0,0294
Total Padatan Terlarut (°Brix)
1,2
Kadar Serat Kasar (%)
0,0798
Nilai pH
4,062

Sari Markisa
93,2918
0,0110
26,4988
2,7894
12
0,1244
3,347

Belimbing
Wuluh
95,2609
0,0401
14,6971
0,0774
3,6
0,0448
2,456

Universitas Sumatera Utara

80

Lampiran 13. Gambar Produk Marmalade

M1P1

M1P2

M1P3

M1P4

M2P1

M2P2

M2P3

M2P4

M3P1

M3P2

M3P3

M3P4

Universitas Sumatera Utara

81

M4P1

M4P2

M4P3

M4P4

Keterangan :
M1 = 40% : 50% : 10%

P1 = 1%

M2 = 30% : 60% : 10%

P2 = 1,5%

M3 = 20% : 70% : 10%

P3 = 2%

M4 = 10% : 80% : 10%

P4 = 2,5%

Universitas Sumatera Utara