STUDI KEBUTUHAN ANGKUTAN UMUM PENUMPANG PERKOTAAN DI KOTA PALU (Studi kasus: Trayek Mamboro - Manonda) | Febrianti AD | Jurnal REKAYASA dan MANAJEMEN TRANSPORTASI 785 2665 1 PB

(1)

STUDI KEBUTUHAN ANGKUTAN UMUM PENUMPANG PERKOTAAN

DI KOTA PALU

(Studi kasus: Tray e k Mamb o ro - Mano nda)

Ana Fe b ria nti AD.* d a n Ma shuri**

*) Alum ni Pro g ra m Stud i S1 Te knik Sip il Fa kulta s Te knik Unive rsita s Ta d ula ko , Pa lu **) Sta f Pe ng a ja r p a d a KK Tra nsp o rta si Jurusa n Te knik Sip il Fa kulta s Te knik d a n Ang g o ta

Pusa t Stud i Tra nsp o rta si d a n Lo g istik Unive rsita s Ta d ula ko , Pa lu

Ab strac t

O ne o f c a use o f p ub lic tra nsp o rt se rvic e s is no t o p tima l is the inc o mp a tib ility b e twe e n the numb e r o f p ub lic tra nsp o rt with p a sse ng e r numb e rs to b e se rve d . Inc o mp a tib ility o f the numb e r o f p ub lic tra nsp o rt with the numb e r o f p a sse ng e rs se rve d wo uld a lso a ffe c t the inc o me o f p ub lic tra nsp o rt o p e ra to rs. The p urp o se o f this stud y is to e stima te the ne e d s o f the urb a n p ub lic tra nsp o rt ro ute s Ma mb o ro – Ma no nd a , Pa lu C ity b a se d o n the numb e r o f p a sse ng e rs a lo ng the ro ute . Prima ry d a ta c o lle c tio n surve y wa s c o nd uc te d in Ja nua ry o f 2010 fo r 3 d a ys a t e a c h p e a k mo rning , a fte rno o n a nd e ve ning . Surve y o f p rima ry d a ta thro ug h q ue stio nna ire s a nd e nume ra tio n o f the numb e r o f p a sse ng e rs. The p rima ry d a ta inc lud e the numb e r o f p a sse ng e rs up a nd d o wn a lo ng the ro ute , ro und trip time o f the p ub lic tra nsp o rt, time he a d wa y o f e a c h the p ub lic tra nsp o rt. Se c o nd a ry d a ta inc lud e p a th o f Ma mb o ro – Ma no nd a ro ute , the numb e r o f p ub lic tra nsp o rta tio n o f Ma mb o ro – Ma no nd a ro ute . Me tho d s a nd sta nd a rd s use d in e stima ting the numb e r o f p ub lic tra nsp o rta tio n re fe r to the Te c hnic a l G uid e line s fo r the d e live ry o f the Urb a n Pa sse ng e r Tra nsp o rt, 2002, the Ministry o f Tra nsp o rta tio n, Re p ub lic o f Ind o ne sia .

The re sults ha ve b e e n fo und se ve ra l c o nc lusio ns a s fo llo ws: the re a re d iffe re nc e s in the ne e d s o f p ub lic tra nsp o rt in e ve ry p e a k ho ur mo rning , a fte rno o n a nd e ve ning , numb e r o f p ub lic tra nsp o rt tha t o p e ra te s no t a c c o rd ing to the numb e r o f p a sse ng e rs se rve d, inc re a sing the numb e r o f p ub lic tra nsp o rt is no t re q uire d fo r the ne xt fe w ye a rs.

Ke y wo rd: Pub lic tra nsp o rta tio n, Ma m b o ro -Ma no nd a , Ro ute , Pa lu c ity

1. PENDAHULUAN

Ko ta Pa lu m e rup a ka n ib u ko ta Pro vinsi Sula w e si Te ng a h d im a na isu p e rm a sa la ha n tra nsp o rta si sa ng a t m e na rik untuk d ika ji. Ha l ini sa ng a t p e nting ka re na p o la p e ng o p e rsia n a ng kuta n um um nya (a ng kuta n ko ta , a ng ko t) m e m p unya i ka ra kte ristik ya ng sa ng a t kha s ya itu a d a nya tra ye k a ng kuta n um um p e rko ta a n ya ng te la h d ite ta p ka n o le h p e m e rinta h d a e ra h Ko ta Pa lu na m un tid a k d ite ra p ka n ke p a d a a rm a d a a rm a d a a ng kuta n ko ta ya ng a d a d i Ko ta Pa lu.

Se b e na rnya tid a k d ite ra p ka nnya tra ye k a ng kuta n ko ta d i Ko ta Pa lu a ka n b e rd a m p a k ke p a d a ko nd isi o p e ra sio na l

a ng kuta n um um se rta kine rja fina sia lnya se p e rti m e ning ka tnya b ia ya p e ng o p e rsia n a ng kuta n um um (Bia ya O p e ra si Ke nd a ra a n). Di sisi la in jug a a ka n b e rd a m p a k ke p a d a p e ng g una nya d a la m b e ntuk m utu p e la ya na n a ng kuta n um um p e rko ta a n ya ng tid a k o p tim a l se p e rti a d a nya ke tid a kp a stia n untuk sa m p a i d i tujua n, w a ktu p e rja la na n b isa m e nja d i le b ih la m a , la m a m e nung g u a ng kuta n um um m e nja d i tid a k p a sti.

Te rd a p a t b e b e ra p a a la sa n d a ri p iha k o p e ra to r a ng kuta n um um se hing g a p e ne ra p a n tra ye k kura ng d im ina ti d ia nta ra nya a d a la h m a sa la h jum la h

(2)

p e num p a ng ya ng se d ikit d i se p a nja ng tra ye k te ruta m a p a d a w a ktu d i lua r ja m p unc a k/ sib uk. Ke m ud ia n m a sa la h b e rikutnya a d a la h a d a nya ind ika si jum la h a rm a d a a ng kuta n um um ya ng b e ro p e ra si d i se tia p tra ye k sud a h m e le b ihi ke b utuha n. Ja d i p e rm a sa la ha n ini m e nya ng kut p e rim b a ng a n ke b utuha n (De ma nd ) d a n se d ia a n (Sup p ly).

Da ri ura ia n p e rm a sa la ha n te rse b ut m a ka tujua n ya ng ing in d ic a p a i d a la m p e ne litia n ini a d a la h m e ng e stim a si ke b utuha n jum la h a ng kuta n um um p e rko ta a n tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a Ko ta Pa lu b e rd a sa rka n jum la h p e num p a ng ya ng na ik – turun d i se p a nja ng tra ye k te rse b ut.

2. TINJAUAN PUSTAKA

2.1 Ja ring a n tra ye k

Da la m Pe d o m a n Te knis Pe nye le ng g a ra a n Ang kuta n Pe num p a ng Um um , De p hub (2002) d inya ta ka n b a hw a ja ring a n tra ye k a d a la h kum p ula n tra ye k ya ng m e nja d i sa tu ke sa tua n p e la ya na n a ng kuta n o ra ng d a n d ip e ng a ruhi o le h b e b e ra p a fa kto r d a la m p e ne ta p a nnya , ya itu:

a . Po la Ta ta g una la ha n

Linta sa n tra ye k a ng kuta n um um d iusa ha ka n m e le w a ti ta ta g una ta na h d e ng a n p o te nsi p e rm inta a n ya ng ting g i. De ng a n d e m ikia n jug a lo ka si-lo ka si ya ng p o te nsia l m e nja d i tujua n b e p e rg ia n d iusa ha ka n m e nja d i p rio rita s p e la ya na n. b . Po la p e rg e ra ka n p e num p a ng a ng kuta n

um um

Tra ye k a ng kuta n p e num p a ng um um ha rus d ira nc a ng se sua i d e ng a n p o la p e rg e ra ka n p e nd ud uk ya ng te rja d i, se hing g a tra nsfe r m o d a ya ng te rja d i p a d a sa a t p e num p a ng m e ng a d a ka n p e rja la na n d e ng a n a ng kuta n um um d a p a t d im inim um ka n.

c . Ke p a d a ta n p e nd ud uk

Ke p a d a ta n p e nd ud uk ya ng ting g i, ya ng p a d a um um nya m e rup a ka n w ila ya h ya ng m e m p unya i p o te nsi p e rm inta a n

ya ng ting g i. Tra ye k a ng kuta n um um ya ng a d a d iusa ha ka n se d e ka t m ung kin m e nja ng ka u w ila ya h itu.

d . Da e ra h p e la ya na nnya

Se la in m e m p e rliha tka n w ila ya h-w ila ya h p o te nsia l p e la ya na n, jug a ha rus m e liha t ke te rja ng ka ua n w ila ya h p e rko ta a n ya ng a d a . Ha l ini se sua i d e ng a n ko nse p p e m e ra ta a n p e la ya na n te rha d a p p e nye d ia a n fa silita s a ng kuta n um um .

e . Ka ra kte ristik ja ring a n ja la n d a la m tra ye k Ka ra kte ristik ja ring a n ja la n m e lip uti ko nfig ura si, kla sifika si, fung si, le b a r ja la n, d a n tip e o p e ra si ja lur. O p e ra si a ng kuta n um um sa ng a t d ip e ng a ruhi o le h ka ra kte ristik ja ring a n ja la n ya ng a d a .

2.2 Kla sifika si rute a ng kuta n um um

Da la m Mo d ul Pe re nc a na a n Siste m Ang kuta n Um um , 1997, LPM-ITB- Ke lo m p o k Bid a ng Ke a hlia n Tra nsp o rta si d ise b utka n b a hw a kla sifika si rute d a p a t d ib a g i b e rd a sa rka n tip e p e la ya na nnya d a n b e rd a sa rka n tip e ja ring a n.

Rute b e rd a sa rka n tip e

p e la ya na nnya a d a la h (Mo d ul Pe re nc a na a n Siste m Ang kuta n Um um , 1997):

a . Rute te ta p (fixe d rute )

Pa d a rute je nis ini p e ng e m ud i b us d iw a jib ka n m e ng e nd a ra i ke nd a ra a nnya p a d a rute a ta u ja lur ya ng te la h d ite ntuka n d a n m e ng e nd a ra i ke nd a ra a nnya se sua i d e ng a n ja d w a l ya ng te la h d ire nc a na ka n se b e lum nya . Rute ini b ia sa nya d ira nc a ng d e ng a n ting ka t d e m a nd c ukup ting g i.

b . Rute te ta p d e ng a n d e via si te rte ntu

Pa d a rute ini p e ng e m ud i d ib e ri ke b e b a sa n untuk m e la kuka n d e via si d e ng a n a la sa n - a la sa n khusus se p e rti m e na ik turunka n p e num p a ng ka re na a la sa n fisik m a up un a la sa n usia . De via si khusus d a p a t jug a d ila kuka n p a d a w a ktu-w a ktu te rte ntu sa ja m isa lnya p a d a ja m sib uk.

c . Rute d e ng a n b a ta sa n ko rid o r

Pa d a rute ini p e ng e m ud i d iizinka n untuk m e la kuka n d e via si d a ri rute ya ng te la h

(3)

d ite ntuka n d e ng a n b a ta sa n-b a ta sa n te rte ntu, ya itu :

a ) Pe ng e m ud i w a jib untuk m e ng ha m p iri (untuk m e na ik turunka n p e num p a ng ) d i b e b e ra p a lo ka si p e rhe ntia n te rte ntu, ya ng jum la hnya te rb a ta s m isa lnya 3 sa m p a i 4 p e rhe ntia n.

b ) Di lua r p e rhe ntia n ya ng d iw a jib ka n te rse b ut, p e ng e m ud i d iizinka n untuk m e la kuka n d e via si se p a nja ng tid a k m e le w a ti d a e ra h a ta u ko rid o r ya ng te la h d ite ntuka n se b e lum nya .

d . Rute te ta p d e ng a n d e via si te ta p

Pa d a rute je nis ini, p e ng e m ud i d ib e rika n ke b e b a sa n se p e nuhnya untuk m e ng e m ud ika n ke a ra h ya ng d iing inka nnya , se p a nja ng d ia m e m p unya i rute a w a l d a n rute a khir ya ng sa m a .

Rute b e rd a sa rka n tip e ja ring a n ja la n d a p a t d ib a g i a ta s (Sa nto so , Id w a n, 1996):

a . Trunk ro ute

Rute - rute d e ng a n tip e ini m e rup a ka n rute d e ng a n b e b a n p e la ya na n ya ng p a ling ting g i, ka re na ting ka t d e m a nd ya ng ha rus d ila ya ni sa ng a t ting g i, b a ik p a d a ja m sib uk m a up un b uka n ja m sib uk. Bia sa nya rute tip e ini m e la ya ni ko rid o r uta m a , ya itu ja la n-ja la n a rte ri d im a na kiri-ka na nnya d ip e nuhi o le h p usa t-p usa t ke g ia ta n uta m a se rta p e m b e b a na n ya ng ting g i ya ng ha rus m e la ya ni se p a nja ng ha ri d a ri p a g i sa m p a i m a la m ha ri.

b . Princ ip a l ro ute

Rute tip e ini m e m p unya i ka ra kte ristik ya ng ha m p ir sa m a d e ng a n trunk ro ute ha nya d i sini a ng kuta n ya ng d io p e ra sika n tid a k sa m p a i la rut m a la m , ha nya sa m p a i ja m 8 a ta u ja m 10 m a la m . Pe ng o p e ra sia n rute ini d ila kua ka n 7 ha ri d a la m se m ing g u. Rute tip e ini m e la ya ni ja la n-ja la n d a n ko rid o r-ko rid o r uta m a , te ta p i d e ng a n p e m b e b a na n ya ng le b ih re nd a h d ib a nd ing ka n d e ng a n Trunk ro ute , rute ini b ia sa nya m e la ya ni ko rid o r sub ko ta d i d a e ra h p ing g ir ko ta d e ng a n p usa t ko ta , ka ra kte ristik o p e ra sio na lnya a d a la h d e ng a n fre kue nsi ya ng c ukup ting g i d a n je nis ke nd a ra a n ya ng b e sa r.

c . Se c o nd a ry ro ute

Rute tip e ini m e rup a ka n rute ya ng d i o p e ra sika n a ng kuta n um um kura ng d a ri 15 ja m / p e rha rinya , m isa lnya m ula i d a ri ja m 06.00 p a g i sa m p a i ja m 10.00 m a la m se la m a se m ing g u. Bia sa nya rute tip e ini m e la ya ni ko rid o r d a ri d a e ra h p e m ukim a n ke d a e ra h sub p usa t ko ta .

d . Bra nc h ro ute

Me rup a ka n rute ya ng b e rfung si untuk m e ng hub ung ka n trunk ro ute a ta up un p rinc ip a l ro ute d e ng a n d a e ra h-d a e ra h p usa t a ktifita s la innya , se p e rti sub ko ta a ta u p usa t p e rto ko a n la in.

e . Lo c a l ro ute

Me rup a ka n rute ya ng m e la ya ni sua tu d a e ra h te rte ntu ya ng lua snya re la tif ke c il untuk d ihub ung ka n d e ng a n rute la innya d e ng a n kla sifika si ya ng le b ih ting g i. Rute ini m e rup a ka n p e ng hub ung a nta ra d a e ra h p e m ukim a n d e ng a n rute -rute ya ng le b ih b e sa r. Rute tip e ini b ia sa na ya m e le w a ti ja la n-ja la n ko ta ya ng m e m p unya i ke la s ja la n ko le kto r a ta up un ja la n lo ka l.

f. Fe e d e r ro ute

Me rup a ka n lo ka l rute ya ng khusus m e la ya ni d a e ra h te rte ntu d e ng a n trunk ro ute , p rinc ip a l ro ute d a n se c o nd a ry ro ute . De ng a n d e m ikia n p a d a titik p e rte m ua n a nta ra tip e rute ini d e ng a n rute la innya ya ng c ukup b e sa r b ia sa nya d ise d ia ka n p ra sa ra na khusus ya ng m e m ung kinka n te rja d inya p ro se s tra nsfe r ya ng c ukup b a ik, ya itu te m p a t d im a na p e num p a ng d a p a t b e rtuka r a ng kuta n d e ng a n nya m a n.

g . Do ub le ro ute

Rute ini d a sa rnya sa m a d e ng a n fe e d e r ro ute , te ta p i d a p a t m e la ya ni d ua trunk ro te se ka lig us d a n jug a m e la ya ni d a e ra h p e rm ukim a n d ia nta ra ke d ua ujung trunk ro ute .

2.3. Pe ne ntua n Jum la h Arm a d a Ang kuta n Um um Pe num p a ng

Jum la h a rm a d a ya ng “ te p a t” se sua i d e ng a n ke b utuha n sulit d ip a stika n,

(4)

ya ng d a p a t d ila kuka n a d a la h jum la h ya ng m e nd e ka ti b e sa rnya ke b utuha n. Ke tid a k p a stia n itu d ise b a b ka n o le h p o la p e rg e ra ka n p e nd ud uk ya ng tid a k m e ra ta se p a nja ng w a ktu m isa lnya p a d a ja m -ja m sib uk p e rm inta a n ting g i d a n p a d a ja m sa a t se p i p e rm inta a n re nd a h.

a . Fa kto r m ua t (lo a d fa c to r)

Fa kto r m ua t (LF) a d a la h p e rb a nd ing a n a nta ra jum la h p e num p a ng d a ri sua tu a ng kuta n um um d e ng a n jum la h te m p a t d ud uk ya ng te rse d ia d inya ta ka n d a la m sa tua n p e rse n (%( d a n d ie stim a si d e ng a n fo rm ula b e rikut:

LF= C Psg

...(1)

(Sum b e r: So e ho d o , Suta nto , 1998)

Dim a na :

Psg = To ta l p e num p a ng ya ng d ia ng kut C = Ka p a sita s ke nd a ra a n

b . Jum la h Arm a d a ya ng Dib utuhka n

Na sutio n, H.M.N., 1996 m e nya ta ka n b a hw a jum la h a rm a d a a ng kuta n ko ta ya ng d ib utuhka n sua tu tra ye k (N) d ie stim a si d e ng a n fo rm ula b e rikut:

N= H

RTT_...(2)

Dim a na :

RTT = Wa ktu sirkula si (ro und trip tim e , m e nit)

H = Wa ktu a nta ra (he a d w a y, m e nit)

c . Wa ktu Sirkula si (RTT)

Me nurut Pe d o m a n Te knis Pe nye le ng g a ra a n a ng kuta n um um , 2002, Wa ktu sirkula si (RTT) d a p a t d ie stim a si d e ng a n m e ng g una ka n fo rm ula b e ikur:

RTTABA =(TAB+TBA)+(sAB+ sBA) + (TTA+TTB)

...(3)

Dim a na :

TAB = Wa ktu p e rja la na n ra ta -ra ta d a ri A ke B

TBA = Wa ktu p e rja la na n ra ta -ra ta d a ri B ke A

sAB = De via si w a ktu p e rja la na n d a ri A ke B

sBA = De via si w a ktu p e rja la na n d a ri B ke A

TTA = Wa ktu he nti ke nd a ra a n d i A TTB = Wa ktu he nti ke nd a ra a n d i B

d . Wa ktu a nta ra (He a d wa y, H)

Me nurut Pe d o m a n Te knis Pe nye le ng g a ra a n Ang kuta n Um um , 2002, He a d w a y d ie stim a si d e ng a n fo rm ula b e rikut:

H= P

C LF. 60

...(4)

Dim a na :

H = Wa ktu a nta ra (m e nit)

P = jum la h p e num p a ng p e rja m p a d a se ksi te rp a d a t

C = ka p a sita s ke nd a ra a n

LF = fa kto r m ua t, d ia m b il 70 % (p a d a ko nd isi d ina m is)

e . Jum la h Arm a d a a ng kuta n ko ta

Jum la h a rm a d a (K) d ihtung d e ng a n m e ng g una ka n fo rm ula :

K= RTT/ ( H x fA) ...(5)

Dim a na : fA: Fa kto r ke te rse d ia a n

ke nd a ra a n (fA= 100%)

3. METODE PENELITIAN

3.1 Lo ka si p e ne litia n

Pe ne litia n ini d ila kuka n p a d a a ng kuta n um um p e rko ta a n Tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a Ko ta Pa lu, Pro vinsi Sula w e si Te ng a h.

3.2 Wa ktu p e ne litia n

Surve i p e ng a m b ila n d a ta d ila kuka n p a d a Bula n Ja nua ri Ta hun 2010 se la m a 3 (tig a ) ha ri ya itu ha ri se nin, ra b u d a n sa b tu, p a d a ja m p unc a k p a g i, sia ng d a n so re ha ri.

(5)

3.3 Pe ra la ta n surve i

Pe ra la ta n surve i ya ng d ig una ka n p a d a p e ne litia n ini a d a la h se b a g a i b e rikut: a . Ala t tulis

b . Fo rm a t d a ta surve i a ng kuta n um um c . Ka m e ra d ig ita l

d . Sto p wa tc h

3.4 Ta ha p a n p e ne litia n

Ta ha p a n p e ne litia n d ip e rluka n se b a g a i p a nd ua n b a g i p e ne liti d a la m m e la kuka n ke g ia ta n p e ne litia n d a la m m e nc a p a i tujua n ya ng te la h d ite ta p ka n. Ta ha p a n p e ne litia n ini d ig a m b a rka n b e ntuk d ia g ra m a lir se p e rti p a d a G a m b a r 1.

G a m b a r 1. Dia g ra m Alir Pe ne litia n Id e ntifika si d a n

Rum usa n Ma sa la h

Pe rsia p a n Surve i

Stud i Pusta ka Surve i Pe nd a hulua n

Surve i Sia p ?

Be lum

Pe ng um p ula n Da ta

Da ta Prim e r:

•Jum la h p e num p a ng na ik-turun

•Wa ktu p e rja la na n a ng kuta n ko ta Pe rg i – Pula ng (Wa ktu Sirkula si)

•He a d w a y a ng kuta n

Da ta Se kund e r:

• Linta sa n Tra ye k Ma m b o ro -Ma no nd a

• Jum la h ke nd a ra a n d i Ko ta Pa lu

• Jum la h a ng kuta n Ko ta Tra ye k Ma m b o ro -Ma no nd a

Pe ng o la ha n Da ta

Ana lisis d a n Pe m b a ha sa n

(6)

4. HASIL DAN PEMBAHASAN

4.1 G a m b a ra n um um Tra ye k Ba m b o ro - Ma no nd a

Be rd a sa rka n d a ta d a ri Dina s Pe rhub ung a n d a n Info rm a tika Ko ta Pa lu , Linta sa n tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a te rb a g i d a la m 3 (tig a ) ko d e tra ye k ya itu: a . Ko d e B1 d e ng a n jum la h unit a ng kuta n

um um ya ng b e rijin b e ro p e ra si se b a nya k 80 b ua h.

b . Ko d e B2 d e ng a n jum la h unit a ng kuta n um um b e rijin o p e ra si se b a nya k 150 b ua h.

c . Ko d e B3 d e ng a n jum la h unit a ng kuta n um um b e rijin o p e ra si se b a nya k 210 unit.

4.2 Wa ktu sirkula si a ng kuta n um um Tra ye k Ma m b o ro - Ma no nd a

Wa ktu sirkula si (ro und trip tim e , RTTABA) d ib a g i a ta s w a ktu sirkula si p a d a ja m

sib uk p a g i, sia ng d a n so re ha ri.

Te rd a p a t b e b e ra p a a sum si ya ng d ig una ka n d a la m m e ng hitung w a ktu sirkula si ini ya itu:

a . De via si w a ktu p e rja la na n d a ri te rm ina l Ma m b o ro – m a no nd a a ta u se b a liknya d ia sum sika n 5%.

b . Wa ktu he nti ke nd a ra a n d i se tia p te rm ina l d ia sum sika n 10% d a ri w a ktu p e rja la na n

d a ri te rm ina l Ma m b o ro ke te rm ina l Ma no nd a .

Be rikut c o nto h p e rhitung a n w a ktu

sirkula si, RTTABA p e rio d e w a ktu ja m sib uk p a g i

rute B1:

Da ri ha sil surve y d id a p a t:

•Wa ktu p e rja la na n d a ri Te rm ina l Ma m b o ro - Ma no nd a l = 75 m e nit

•Wa ktu p e rja la na n d a ri te rm ina l Ma no nd a – Ma m b o ro = 47 m e nit

•De via si w a ktu p e rja la na n:

σMa m b o ro = 5% x 75 m e nit= 3.75 m e nit σMa no nd a= 5% x 47 m e nit= 2.35 m e nit •Wa ktu he nti ke nd a ra a n (TT):

TTMa m b o ro= 10% x 75 m e nit= 7.5 m e nit

TTMa no nd a= 10% x 47 m e nit= 4.7 m e nit

Ja d i w a ktu sirkula si (RTTABA) a d a la h:

RTTABA= (75 + 47)+(3,75 + 2,35)+(7,5 + 4,7)

= 140.30 m e nit

Ja d i, w a ktu sirkula si ja m sib uk p a g i d a ri te rm ina l Ma m b o ro ke te m ina l Ma no nd a ke m b a li la g i ke te rm ina l Ma m b o ro untuk ko d e linta sa n B1 a d a la h 140.30 m e nit.

Ha sil p e rhitung a n w a ktu sirkula si p a d a ja m p unc a k p a g i, sia ng d a n so re ha ri untuk m a sing m a sing ko d e rute B1, B2 d a n B3 d isa jika n p a d a Ta b e l 1, Ta b e l 2 d a n Ta b e l 3.

Ta b e l 1. Wa ktu sirkula si a ng kuta n ko ta tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a rute B1 (m e nit)

Jam

Sibuk TAB TBA σAB σBA TTmamboro TTmanonda RTTABA

(1) (2) (3) (4)=5%x(2) (5)=5%x(3) (6)=10%x(2) (7)=10%x(3) 8 =(2)+(3)+(4)+(5)+(6)+(7)

Pa g i 75 47 3,75 2,35 7,50 4,70 140,30

Sia ng 47 46 2,35 2,30 4,70 4,60 106,95

Ma la m 55 42 2,75 2,10 5,50 4,20 111,55

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 2. Wa ktu sirkula si a ng kuta n ko ta tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a rute B2 (m e nit)

Jam

Sibuk TAB TBA σAB σBA TTmamboro TTmanonda RTTABA

(1) (2) (3) (4)=5%x(2) (5)=5%x(3) (6)=10%x(2) (7)=10%x(3) 8 =(2)+(3)+(4)+(5)+(6)+(7)

(7)

Ta b e l 2 (la njuta n)

Jam

Sibuk TAB TBA σAB σBA TTmamboro TTmanonda RTTABA

(1) (2) (3) (4)=5%x(2) (5)=5%x(3) (6)=10%x(2) (7)=10%x(3) 8 =(2)+(3)+(4)+(5)+(6)+(7)

Sia ng 38 41 1,90 2,05 3,80 4,10 90,85

Ma la m 67 46 3,35 2,30 6,70 4,60 129,95

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 3. Wa ktu sirkula si a ng kuta n ko ta tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a rute B3 (m e nit)

Jam

Sibuk TAB TBA σAB σBA TTmamboro TTmanonda RTTABA

(1) (2) (3) (4)=5%x(2) (5)=5%x(3) (6)=10%x(2) (7)=10%x(3) 8 =(2)+(3)+(4)+(5)+(6)+(7)

Pa g i 78 60 3,90 3,00 7,80 6,00 158,70

Sia ng 54 58 2,70 2,90 5,40 5,80 128,80

Ma la m 72 45 3,60 2,25 7,20 4,50 134,55

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Be rd a sa rka n p a d a ke tig a ta b e l d i a ta s d ike ta hui b a hw a w a ktu siklus a ng kuta n ko ta ya ng p a ling la m a untuk tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a rute B1, B2 d a n B3 te rja d i p a d a w a ktu sib uk p a g i ha ri, m e nyusul w a ktu sib uk m a la m ha ri d a n sia ng ha ri.

4.2 He a d w a y a nta r ke nd a ra a n Tra ye k Ma m b o ro - Ma no nd a

Ra ta -ra ta p e nd ud uk p o te nsia l m e la kuka n p e rg e ra ka n d i 3 ke c a m a ta n p a d a 13 ke lura ha n ya ng d ila lui o le h tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a (P1), d im a na :

a . P1-Pa lu Ba ra t = 5.150 jiw a / ke l x 7 ke l.

= 36.050 jiw a

b . P1-Pa lu Tim ur = 7.260 jiw a / ke l x 5 ke l.

= 36.300 jiw a

c . P1-Pa lu Uta ra = 3.807 jiw a / ke l x 1 ke l.

= 3.087 jiw a

Se hing g a To ta l jum la h p e nd ud uk p o te nsia l m e la kuka n p e rg e ra ka n d i d a la m a re a l p e la ya na n tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a a d a la h se b e sa r 76.157 jiw a .

Be rd a sa rka n ha sil p e ng o la ha n d a ta kuisio ne r p e la ku p e rg e ra ka n d a la m w ila ya h p e la ya na n tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a rute B1 d ike ta hui b a hw a :

a . Pe rse nta se p e ng g una a ng kuta n ko ta p a d a p e rg e ra ka n rutin P2 = 36 % .

b . Pe rse nta se o ra ng ya ng b e rg e ra k se la m a ja m sib uk p a g i, sia ng , m a la m untuk p e rg e ra ka n rutin m a up un tid a k rutin, P3

=56 %.

c . Pe rse nta se ra ta – ra ta jum la h

p e num p a ng ya ng na ik p a d a a ng ko t tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a p a d a ja m sib uk p a g i, sia ng d a n m a la m d a la m 3 ha ri p e ng a m b ila n d a ta , P4 = 0.71% .iha t

Ma ka :

Pp a g i-B1 = 76.157 x 36 % x 56 % x 0.71%

= 108,75 o ra ng

Psia ng -B1 = 76.157 x 36 % x 44 % x 0.60%

= 72,88 o ra ng

Pm a la m -B1 = 76.157 x 36 % x 36 % x 0.48%

= 47,29 o ra ng

C = 8 o ra ng (ke te ntua n d a ri

De p a rte m e n Pe rhub ung a n RI) Lf = 70 % (p a d a ko nd isi d ina m is)

Hp a g i-B1 =(60 x 8 x 70%)/ 108.75= 3.09 m e nit

Ha sil p e rhitung a n He a d w a y

se le ng ka p nya d isa jika n p a d a Ta b e l 4, Ta b e l 5 d a n Ta b e l 6.

(8)

Ta b e l 4. Wa ktu a nta ra (H) p a d a ja m sib uk p a g i, sia ng d a n m a la m rute B1

No. Jam sibuk P (orang) C (orang) Lf H (menit) (1) (2) (3) (4)=60 x (2) x (3)/ (1)

1 Pa g i 108,75 8 70% 3,09

2 Sia ng 72,88 8 70% 4,61

3 Ma la m 47,29 8 70% 7,10

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 5. Wa ktu a nta ra (H) p a d a ja m sib uk p a g i, sia ng d a n m a la m rute B2

No. Jam sibuk P (orang) C (orang) Lf H (menit) (1) (2) (3) (4)=60 x (2) x (3)/ (1)

1 Pa g i 118,35 8 70% 2,84

2 Sia ng 57,80 8 70% 5,81

3 Ma la m 37,01 8 70% 9,08

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 6. Wa ktu a nta ra (H) p a d a ja m sib uk p a g i, sia ng d a n m a la m rute B3

No. Jam sibuk P (orang) C (orang) Lf H (menit) (1) (2) (3) (4)=60 x (2) x (3)/ (1)

1 Pa g i 115,15 8 70% 2,92

2 Sia ng 60,32 8 70% 5,57

3 Ma la m 39,07 8 70% 8,60

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Wa ktu a nta ra ya ng id e a l (Hid e a l)

m e nurut De p a rte m e n Pe rhub ung a n a d a la h 5 m e nit – 10 m e nit. Be rd a sa rka n Ta b e l 4 sa m p a i d e ng a n Ta b e l 6 d ike ta hui b a hw a w a ktu a nta ra p a d a ja m sib uk p a g i ha ri untuk se tia p rute B1, B2 d a n B3 d i lua r d a la m re nta ng Hid e a l. Ha l ini te rja d i ke m ung kina n

d ise b a b ka n o le h te rla lu b a nya knya jum la h a rm a d a ya ng d io p e ra sika n p a d a tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a a ta u tid a k a d a nya p e ng a tura n/ p e nja d w a la n ke b e ra ng ka ta n a rm a d a d i d a la m te rm ina l. Ko nd isi ini a ka n m e m b e r ke sa n a d a nya p e rsa ing a n a nta r a ng kuta n ko ta d a la m m e nd a p a tka n p e num p a ng d i d a la m tra ye k p e la ya na nnya .

4.3 Jum la h Arm a d a p e rw a ktu sirkula si p a d a Tra ye k Ma m b o ro - Ma no nd a

Pe rhitung a n jum la h a rm a d a ya ng b e ro p e ra si p a d a Tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a d ila kuka n b e rd a sa rka n p a d a d ua

ko nd isi w a ktu a nta ra (H) ya itu b e rd a sa rka n w a ktu a nta ra ha sil a na lisis (Hhitung) d a n

b e rd a sa rka n w a ktu a nta ra id e a l ra ta ra ta (Hid e a l ra ta ra ta)= 7.5 m e nit.

C o nto h p e rhitung a n jum la h a rm a d a p a d a w a ktu p a g i tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a rute B1se b a g a i b e rikut:

RTT = 140.30 m e nit

Hhitung = 3.09 m e nit fA = 100 %

Ma ka jum la h a rm a d a p e rw a ktu sirkula si p a g i rute B1 a d a la h:

K= 140.30 / (3.09 x 100%)

= 45 unit

Jum la h ke b utuha n a rm a d a untuk rute B1, B2 d a n B3 d isa jika n p a d a Ta b e l 7, Ta b e l 8 d a n Ta b e l 9.

(9)

Ta b e l 7. Jum la h a rm a d a p e rw a ktu sirkula si rute B1

Jam Sibuk

RTT HHitung Hideal fA Kperhitungan Kideal

1 2 3 4 5 6

Pa g i 140,30 3,09 7,5 100% 45 unit 19 unit

Sia ng 106,95 4,61 7,5 100% 24 unit 15 unit

Ma la m 111,55 7,10 7,5 100% 16 unit 15 unit

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 8. Jum la h a rm a d a p e rw a ktu sirkula si rute B2

Jam Sibuk

RTT HHitung Hideal fA Kperhitungan Kideal

1 2 3 4 5 6

Pa g i 169,05 2,84 7,5 100% 60 unit 23 unit

Sia ng 90,85 5,81 7,5 100% 16 unit 13 unit

Ma la m 129,95 9,08 7,5 100% 15 unit 18 unit

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 9. Jum la h a rm a d a p e rw a ktu sirkula si rute B3

Jam Sibuk

RTT HHitung Hideal fA Kperhitungan Kideal

1 2 3 4 5 6

Pa g i 158,70 2,92 7,5 100% 55 unit 22 unit

Sia ng 128,80 5,57 7,5 100% 24 unit 18 unit

Ma la m 134,55 8,60 7,5 100% 16 unit 18 unit

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ha sil e stim a si ke b utuha n a rm a d a a ng kuta n ko ta Rute Ma m b o ro – Ma no nd a p a d a p e rio d e ja m sib uk p a g i ha ri a d a la h: a . Be rd a sa rka n Hhitung, to ta l ke b utuha n

jum la h a rm a d a a d a la h 160 unit

b . Be rd a sa rka n Hid e a l, to ta l ke b utuha n

jum la h a rm a d a a d a la h 64 unit.

Untuk ha sil e stim a si ke b utuha n a rm a d a a ng kuta n ko ta Rute Ma m b o ro – Ma no nd a p a d a p e rio d e ja m sib uk sia ng ha ri a d a la h:

a . Be rd a sa rka n Hhitung, to ta l ke b utuha n

jum la h a rm a d a a d a la h 64 unit

b . Be rd a sa rka n Hid e a l, to ta l ke b utuha n

jum la h a rm a d a a d a la h 46 unit.

Se m e nta ra ha sil e stim a si ke b utuha n a rm a d a a ng kuta n ko ta Rute Ma m b o ro –

Ma no nd a p a d a p e rio d e ja m sib uk m a la m ha ri a d a la h:

a . Be rd a sa rka n Hhitung, to ta l ke b utuha n

jum la h a rm a d a a d a la h 47 unit

b . Be rd a sa rka n Hid e a l, to ta l ke b utuha n

jum la h a rm a d a a d a la h 51 unit.

Bila d ia m b il jum la h a ng kuta n ko ta ya ng te rb a nya k d a ri ha sil p e rhitung a n ya itu K= 160 unit untuk se tia p rute ya ng m e la ya ni tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a m a ka te rd a p a t p e rse nta se ke le b iha n jum la h a rm a d a a ng kuta n ko ta ya ng b e ro p e ra si. Pe rse nta se ke le b iha n a rm a d a d id a sa rka n p a d a jum la h a rm a d a a ng kuta n ko ta Tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a d a ri Dina s Pe rhub ung a n d a n Info rm a tika Ko ta Pa lu. Pe rse nta se ke le b iha n jum la h a rm a d a d isa jika n p a d a Ta b e l 10.

(10)

Ta b e l 10. Pe rse nta se Jum la h Ke le b iha n Arm a d a Ang kuta n Um um Rute B1, B2 d a n B3 Tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a Be rd a sa rka n Ha sil HHitung

No. Rute

Jumlah Armada Angkutan

Selisih (2)-(3)

Persentase Kelebihan (%) Dinas

Perhubungan Hasil Analisis

(1) (2) (3) (4)= (2) – (3) (5)

1 B1 80 45 35 44

2 B2 150 60 90 60

3 B3 210 55 155 74

Total 440 160 280 64

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 11. Jum la h ke b utuha n a rm a d a p a d a p e rio d e sib uk rute B1

Jam Sibuk

RTT (menit) W (menit) K (Hperhitungan) K’

(1) (2) (3) (4)= (K).(2)/ (1)

Pa g i 140,30 180 45 60

Sia ng 106,95 120 24 27

Ma la m 111,55 240 16 34

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 12. Jum la h ke b utuha n a rm a d a p a d a p e rio d e sib uk rute B2

Jam Sibuk

RTT (menit) W (menit) K (Hperhitungan) K’

(1) (2) (3) (4)= (K).(2)/ (1)

Pa g i 169,05 180 60 64

Sia ng 90,85 120 16 21

Ma la m 129,95 240 15 28

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 13. Jum la h ke b utuha n a rm a d a p a d a p e rio d e sib uk rute B3

Jam Sibuk

RTT (menit) W (menit) K (Hperhitungan) K’

(1) (2) (3) (4)= (K).(2)/ (1)

Pa g i 158,70 180 55 63

Sia ng 128,80 120 24 23

Ma la m 134,55 240 16 28

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Be rd a sa rka n p a d a Ta b e l 10, d a p a t d iliha t b a hw a jum la h a ng kuta n ko ta ya ng d ite ta p ka n o le h Dina s Pe rhub ung a n untuk m e la ya ni p e num p a ng p a d a tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a rute B1 te la h ke le b iha n se b e sa r 44%, Rute B2 ke le b iha n se b e sa r 60% d a n rute B3 ke le b iha n se b e sa r

74%. Ata u d e ng a n ka ta la in ke le b iha n jum la h a rm a d a p a d a tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a se kita r 64%.

Me liha t ke nya ta a n te rse b ut m a ka p e na m b a ha n ijin tra ye k d a la m tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a sud a h tid a k d ib utuhka n la g i.

(11)

4.4 Ke b utuha n Jum la h Arm a d a ya ng b e ro p e ra si p a d a p e rio d e sib uk

Pe rio d e sib uk p a g i p a d a Tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a te rja d i d a la m kurun w a ktu, 06.00 – 09.00. Ja d i la m a ja m sib uk b e rkisa r 180 m e nit. Pe rio d e sib uk sia ng ha ri b e rla ng sung d a ri p ukul 12.00 – 14.00, ya itu se kita r 120 m e nit, se m e nta ra p e rio d e sib uk m a la m ha ri b e rla ng sung d a ri p ukul 18.00 – 22.00, ya itu se kita r 240 m e nit.

De ng a n d e m ikia n p e rhitung a n jum la h a rm a d a ya ng b e ro p e ra si p a d a ja m sib uk (K’ ) d a p a t d ie stim a si. Se b a g a i c o nto h p a d a Rute B1:

K’ = 45 x (180/ 140,30)

= 60 trip ke nd a a ra a n

Jum la h a rm a d a ya ng b e ro p e ra si p a d a p e rio d e ja m sib uk sia ng d a n m a la m ha ri untuk rute B1, rute B2 d a n Rute B3 d isa jika n p a d a Ta b e l 11, Ta b e l 12 d a n Ta b e l 13.

Be rd a sa rka n Ta b e l 11 d i a ta s d ike ta hui b a hw a jum la h ke b utuha n a rm a d a p a d a p e rio d e sib uk untuk rute B1, d a p a t d ike ta hui b a hw a jum la h a rm a d a p a d a p e rio d e sib uk p a g i se b a nya k 60 trip ke nd a ra a n, p e rio d e sib uk sia ng se b a nya k 27 trip ke nd a ra a n d a n p a d a p e rio d e sib uk m a la m se b a nya k 34 trip ke nd a ra a n. Be rd a sa rka n Ta b e l 12 d ike ta hui b a hw a jum la h a rm a d a rute B2 p a d a p e rio d e sib uk p a g i se b a nya k 64 trip ke nd a ra a n, p e rio d e sib uk sia ng se b a nya k 21 trip ke nd a ra a n d a n p a d a p e rio d e sib uk m a la m se b a nya k 28 trip ke nd a ra a n. Se m e nta ra rute B3, jum la h a rm a d a p a d a p e rio d e sib uk p a g i se b a nya k 63 trip ke nd a ra a n, p e rio d e sib uk sia ng se b a nya k 23 trip ke nd a ra a n d a n p a d a p e rio d e sib uk m a la m se b a nya k 28 trip ke nd a ra a n.

Ja d i jum la h ke se luruha n a rm a d a a ng kuta n ko ta ya ng d io p e ra sika n se la m a p e rio d e sib uk p a g i se b a nya k 60 + 64 + 63= 187 ke nd a ra a n, p e rio d e sib uk sia ng se b a nya k 71 ke nd a ra a n d a n p e rio d e sib uk m a la m ha ri se b a nya k 90 ke nd a ra a n.

Untuk m e nc a p a i ke se im b a ng a n a nta ra p e rm inta a n d a n sup la i a ng kuta n um um p e rko ta a n d i se p a nja ng tra ye k

Ma m b o ro – Ma no nd a m a ka jum la h a rm a d a a ng kuta n ko ta ya ng b e ro p e ra si se la m a ja m sib uk d i se p a nja ng tra ye k ini p e rlu d ia tur se d e m ikia n rup a se p e rti p e nja d w a la n ke b e ra ng ka ta n a ng kuta n ko ta d i se tia p te rm ina l se b a g a i a w a l d a n a khir p e rja la na nnya .

4.5 Pre d iksi jum la h a rm a d a Ta hun 2015

Fo rm ula ya ng d ig una ka n d a la m m e m p re d iksi ke b utuha n jum la h a rm a d a a ng kuta n ko ta p a d a tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a a d a la h m o d e l p e rtum b uha n g e o m e trik, d im a na a ng ka fa c to r p e rtum b uha n (r) d ihitung se b a g a i b e rikut:

penduduk PDRB pendudk PDRB prediksi

r

+

×

=

rp re d iksi =

% 609 . 16 % 13 . 13 % 609 . 16 % 13 . 13 + ×

= 7.33%

C o nto h Estim a si p e rkira a n jum la h a rm a d a Ta hun 2013 se b a g a i b e rikut:

P2015 = 160 x (1 + 7.33%)6

= 245 ke nd a ra a n

Da ri ha sil p e rhitung a n ke b utuha n jum la h a rm a d a a ng kuta n ko ta Ta hun 2010 tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a d ike ta hui b a hw a p e rse nta se jum la h a rm a d a p a d a rute B1 se b e sa r 28%, B2 se b e sa r 38% d a n rute B3 se b e sa r 34%. Ke b utuha n jum la h a rm a d a Ta hun 2015 untuk se tia p rute a d a la h:

a Rute B1 se b e sa r 245 x 0.28= 69 ke nd a ra a n b Rute B2 se b e sa r 245 x 0.38= 93 ke nd a ra a n c Rute B3 se b e sa r 245 x 0.34= 84 ke nd a ra a n

Bila d ib a nd ing ka n d e ng a n d a ta jum la h a rm a d a ya ng b e ro p e ra si p a d a Ta hun 2009 p a d a Tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a d a ri Dina s Pe rhub ung a n d a n Info rm a si Ko ta Pa lu se b e sa r 440 unit d a n ke b utuha n a rm a d a Ta hun 2015 ya itu

(12)

se b e sa r 245 ke nd a ra a n m a ka te rja d i te rja d i ke le b iha n jum la h a rm a d a ya ng b e ro p e ra si d a la m tra ye k ini,

Ha l ini b e ra rti sa m p a i Ta hun 2015 ke d e p a n tid a k d ip e rluka n p e na m b a ha n a rm a d a a ng kuta n ko ta p a d a Tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a .

5. KESIMPULAN DAN SARAN

5.1 Ke sim p ula n

Ha sil stud i m e nd a p a tka n b e b e ra p a ke sim p ula n:

a . Te rd a p a t p e rb e d a a n ke b utuha n jum la h a rm a d a a ng kuta n ko ta p a d a se tia p ja m sib uk p a g i, sia ng d a n m a la m ha ri p a d a tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a

b . Jum la h a rm a d a ya ng b e ro p e ra si p a d a tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a tid a k se sua i a nta ra ke b utuha n d a n se d ia a n.

c . Tid a k d ip e rluka n p e na m b a ha n jum la h a rm a d a a ng kuta n ko ta ya ng b e ro p e ra si p a d a tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a .

5.2 Sa ra n

a . Untuk m e m p e rb a iki kine rja o p e ra si a ng kuta n tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a d ib utuhka n p e na ta a n ula ng jum la h a rm a d a ya ng b e ro p e ra si.

b . Pe rlu d ip e rtim b a ng ka n p e m b a ta sa n o p e ra si b a g i ke nd a ra a n ke nd a ra a n a ng kuta n ko ta ya ng sud a h tid a k la ik ja la n m e nurut p e ra tura n d a n sta nd a r ya ng b e rla ku d i Ind o ne sia .

6. DAFTAR PUSTAKA

Dire kto ra t Je nd e ra l Pe rhub ung a n Da ra t, 2002, Pe d o m a n Te knis Pe nye le ng g a ra a n Ang kuta n Pe num p a ng Um um Di Wila ya h Pe rko ta a n Da la m Tra ye k Te ta p Da n Te ra tur, De p a rte m e n Pe rhub ung a n Da ra t, Ja ka rta .

LPPM-ITB, KBK. Tra nsp o rta si, 1997, Pe re nc a na a n Siste m Ang kuta n

Um um , Mo d ul Pe la tiha n, ITB., Ba nd ung

Na sutio n, H. M. N., 1996. Ma na je me n Tra nsp o rta si. G ha lia , Ind o ne sia Sa nto so , Id w a n, 1996, Pe re nc a na a n

Pra sa ra na Ang kuta n Umum ,Se ri 002, Pusa t Stud i Tra nsp o rta si d a n Ko m unika si, ITB., Ba nd ung

So e ho d o , Suta nto , Na hry, Sa flina w a ti, 1998,

Simula tio n Mo d e l fo r Pub lic Tra nsp o rt Sc he dule Ba se d o n Syste m Dyna mic s, Pro sid ing Fo rum Stud i Tra nsp o rta si Pe rg urua n Ting g i, ITB. Ba nd ung .

(1)

Ta b e l 2 (la njuta n) Jam

Sibuk TAB TBA σAB σBA TTmamboro TTmanonda RTTABA

(1) (2) (3) (4)=5%x(2) (5)=5%x(3) (6)=10%x(2) (7)=10%x(3) 8 =(2)+(3)+(4)+(5)+(6)+(7)

Sia ng 38 41 1,90 2,05 3,80 4,10 90,85

Ma la m 67 46 3,35 2,30 6,70 4,60 129,95

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 3. Wa ktu sirkula si a ng kuta n ko ta tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a rute B3 (m e nit) Jam

Sibuk TAB TBA σAB σBA TTmamboro TTmanonda RTTABA

(1) (2) (3) (4)=5%x(2) (5)=5%x(3) (6)=10%x(2) (7)=10%x(3) 8 =(2)+(3)+(4)+(5)+(6)+(7)

Pa g i 78 60 3,90 3,00 7,80 6,00 158,70

Sia ng 54 58 2,70 2,90 5,40 5,80 128,80

Ma la m 72 45 3,60 2,25 7,20 4,50 134,55

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

4.2 He a d w a y a nta r ke nd a ra a n Tra ye k Ma m b o ro - Ma no nd a

Ra ta -ra ta p e nd ud uk p o te nsia l m e la kuka n p e rg e ra ka n d i 3 ke c a m a ta n p a d a 13 ke lura ha n ya ng d ila lui o le h tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a (P1), d im a na :

a . P1-Pa lu Ba ra t = 5.150 jiw a / ke l x 7 ke l.

= 36.050 jiw a

b . P1-Pa lu Tim ur = 7.260 jiw a / ke l x 5 ke l.

= 36.300 jiw a

c . P1-Pa lu Uta ra = 3.807 jiw a / ke l x 1 ke l.

= 3.087 jiw a

Se hing g a To ta l jum la h p e nd ud uk p o te nsia l m e la kuka n p e rg e ra ka n d i d a la m a re a l p e la ya na n tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a a d a la h se b e sa r 76.157 jiw a .

Be rd a sa rka n ha sil p e ng o la ha n d a ta kuisio ne r p e la ku p e rg e ra ka n d a la m w ila ya h p e la ya na n tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a rute B1 d ike ta hui b a hw a :

a . Pe rse nta se p e ng g una a ng kuta n ko ta p a d a p e rg e ra ka n rutin P2 = 36 % .

b . Pe rse nta se o ra ng ya ng b e rg e ra k se la m a ja m sib uk p a g i, sia ng , m a la m untuk p e rg e ra ka n rutin m a up un tid a k rutin, P3

=56 %.

c . Pe rse nta se ra ta – ra ta jum la h p e num p a ng ya ng na ik p a d a a ng ko t tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a p a d a ja m sib uk p a g i, sia ng d a n m a la m d a la m 3 ha ri p e ng a m b ila n d a ta , P4 = 0.71% .iha t

Ma ka :

Pp a g i-B1 = 76.157 x 36 % x 56 % x 0.71%

= 108,75 o ra ng

Psia ng -B1 = 76.157 x 36 % x 44 % x 0.60%

= 72,88 o ra ng

Pm a la m -B1 = 76.157 x 36 % x 36 % x 0.48%

= 47,29 o ra ng

C = 8 o ra ng (ke te ntua n d a ri De p a rte m e n Pe rhub ung a n RI)

Lf = 70 % (p a d a ko nd isi d ina m is) Hp a g i-B1 =(60 x 8 x 70%)/ 108.75= 3.09 m e nit

Ha sil p e rhitung a n He a d w a y se le ng ka p nya d isa jika n p a d a Ta b e l 4, Ta b e l 5 d a n Ta b e l 6.

(2)

Ta b e l 4. Wa ktu a nta ra (H) p a d a ja m sib uk p a g i, sia ng d a n m a la m rute B1

No. Jam sibuk P (orang) C (orang) Lf H (menit)

(1) (2) (3) (4)=60 x (2) x (3)/ (1)

1 Pa g i 108,75 8 70% 3,09

2 Sia ng 72,88 8 70% 4,61

3 Ma la m 47,29 8 70% 7,10

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 5. Wa ktu a nta ra (H) p a d a ja m sib uk p a g i, sia ng d a n m a la m rute B2

No. Jam sibuk P (orang) C (orang) Lf H (menit)

(1) (2) (3) (4)=60 x (2) x (3)/ (1)

1 Pa g i 118,35 8 70% 2,84

2 Sia ng 57,80 8 70% 5,81

3 Ma la m 37,01 8 70% 9,08

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 6. Wa ktu a nta ra (H) p a d a ja m sib uk p a g i, sia ng d a n m a la m rute B3

No. Jam sibuk P (orang) C (orang) Lf H (menit)

(1) (2) (3) (4)=60 x (2) x (3)/ (1)

1 Pa g i 115,15 8 70% 2,92

2 Sia ng 60,32 8 70% 5,57

3 Ma la m 39,07 8 70% 8,60

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Wa ktu a nta ra ya ng id e a l (Hid e a l)

4.3 Jum la h Arm a d a p e rw a ktu sirkula si p a d a Tra ye k Ma m b o ro - Ma no nd a

Pe rhitung a n jum la h a rm a d a ya ng b e ro p e ra si p a d a Tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a d ila kuka n b e rd a sa rka n p a d a d ua

ko nd isi w a ktu a nta ra (H) ya itu b e rd a sa rka n w a ktu a nta ra ha sil a na lisis (Hhitung) d a n

b e rd a sa rka n w a ktu a nta ra id e a l ra ta ra ta (Hid e a l ra ta ra ta)= 7.5 m e nit.

C o nto h p e rhitung a n jum la h a rm a d a p a d a w a ktu p a g i tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a rute B1se b a g a i b e rikut:

RTT = 140.30 m e nit

Hhitung = 3.09 m e nit

fA = 100 %

Ma ka jum la h a rm a d a p e rw a ktu sirkula si p a g i rute B1 a d a la h:

K= 140.30 / (3.09 x 100%)

= 45 unit

Jum la h ke b utuha n a rm a d a untuk rute B1, B2 d a n B3 d isa jika n p a d a Ta b e l 7, Ta b e l 8 d a n Ta b e l 9.

(3)

Ta b e l 7. Jum la h a rm a d a p e rw a ktu sirkula si rute B1 Jam

Sibuk

RTT HHitung Hideal fA Kperhitungan Kideal

1 2 3 4 5 6

Pa g i 140,30 3,09 7,5 100% 45 unit 19 unit Sia ng 106,95 4,61 7,5 100% 24 unit 15 unit Ma la m 111,55 7,10 7,5 100% 16 unit 15 unit

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 8. Jum la h a rm a d a p e rw a ktu sirkula si rute B2 Jam

Sibuk

RTT HHitung Hideal fA Kperhitungan Kideal

1 2 3 4 5 6

Pa g i 169,05 2,84 7,5 100% 60 unit 23 unit

Sia ng 90,85 5,81 7,5 100% 16 unit 13 unit

Ma la m 129,95 9,08 7,5 100% 15 unit 18 unit

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 9. Jum la h a rm a d a p e rw a ktu sirkula si rute B3 Jam

Sibuk

RTT HHitung Hideal fA Kperhitungan Kideal

1 2 3 4 5 6

Pa g i 158,70 2,92 7,5 100% 55 unit 22 unit Sia ng 128,80 5,57 7,5 100% 24 unit 18 unit Ma la m 134,55 8,60 7,5 100% 16 unit 18 unit

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

jum la h a rm a d a a d a la h 160 unit

b . Be rd a sa rka n Hid e a l, to ta l ke b utuha n

jum la h a rm a d a a d a la h 64 unit.

Untuk ha sil e stim a si ke b utuha n a rm a d a a ng kuta n ko ta Rute Ma m b o ro – Ma no nd a p a d a p e rio d e ja m sib uk sia ng ha ri a d a la h:

a . Be rd a sa rka n Hhitung, to ta l ke b utuha n

jum la h a rm a d a a d a la h 64 unit

b . Be rd a sa rka n Hid e a l, to ta l ke b utuha n

jum la h a rm a d a a d a la h 46 unit.

Se m e nta ra ha sil e stim a si ke b utuha n a rm a d a a ng kuta n ko ta Rute Ma m b o ro –

Ma no nd a p a d a p e rio d e ja m sib uk m a la m ha ri a d a la h:

a . Be rd a sa rka n Hhitung, to ta l ke b utuha n

jum la h a rm a d a a d a la h 47 unit

b . Be rd a sa rka n Hid e a l, to ta l ke b utuha n

jum la h a rm a d a a d a la h 51 unit.

(4)

Ta b e l 10. Pe rse nta se Jum la h Ke le b iha n Arm a d a Ang kuta n Um um Rute B1, B2 d a n B3 Tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a Be rd a sa rka n Ha sil HHitung

No. Rute

Jumlah Armada Angkutan

Selisih (2)-(3)

Persentase Kelebihan (%) Dinas

Perhubungan Hasil Analisis

(1) (2) (3) (4)= (2) – (3) (5)

1 B1 80 45 35 44

2 B2 150 60 90 60

3 B3 210 55 155 74

Total 440 160 280 64

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 11. Jum la h ke b utuha n a rm a d a p a d a p e rio d e sib uk rute B1 Jam

Sibuk

RTT (menit) W (menit) K (Hperhitungan) K’

(1) (2) (3) (4)= (K).(2)/ (1)

Pa g i 140,30 180 45 60

Sia ng 106,95 120 24 27

Ma la m 111,55 240 16 34

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 12. Jum la h ke b utuha n a rm a d a p a d a p e rio d e sib uk rute B2 Jam

Sibuk

RTT (menit) W (menit) K (Hperhitungan) K’

(1) (2) (3) (4)= (K).(2)/ (1)

Pa g i 169,05 180 60 64

Sia ng 90,85 120 16 21

Ma la m 129,95 240 15 28

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

Ta b e l 13. Jum la h ke b utuha n a rm a d a p a d a p e rio d e sib uk rute B3 Jam

Sibuk

RTT (menit) W (menit) K (Hperhitungan) K’

(1) (2) (3) (4)= (K).(2)/ (1)

Pa g i 158,70 180 55 63

Sia ng 128,80 120 24 23

Ma la m 134,55 240 16 28

Sum b e r: Ha sil Ana lisis Ta hun 2010

74%. Ata u d e ng a n ka ta la in ke le b iha n jum la h a rm a d a p a d a tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a se kita r 64%.

Me liha t ke nya ta a n te rse b ut m a ka p e na m b a ha n ijin tra ye k d a la m tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a sud a h tid a k d ib utuhka n la g i.

(5)

4.4 Ke b utuha n Jum la h Arm a d a ya ng b e ro p e ra si p a d a p e rio d e sib uk

De ng a n d e m ikia n p e rhitung a n jum la h a rm a d a ya ng b e ro p e ra si p a d a ja m sib uk (K’ ) d a p a t d ie stim a si. Se b a g a i c o nto h p a d a Rute B1:

K’ = 45 x (180/ 140,30) = 60 trip ke nd a a ra a n

Untuk m e nc a p a i ke se im b a ng a n a nta ra p e rm inta a n d a n sup la i a ng kuta n um um p e rko ta a n d i se p a nja ng tra ye k

4.5 Pre d iksi jum la h a rm a d a Ta hun 2015

penduduk PDRB pendudk PDRB prediksi

r

+

×

=

rp re d iksi =

% 609 . 16 % 13 . 13 % 609 . 16 % 13 . 13 + ×

= 7.33%

C o nto h Estim a si p e rkira a n jum la h a rm a d a Ta hun 2013 se b a g a i b e rikut:

P2015 = 160 x (1 + 7.33%)6

= 245 ke nd a ra a n

a Rute B1 se b e sa r 245 x 0.28= 69 ke nd a ra a n b Rute B2 se b e sa r 245 x 0.38= 93 ke nd a ra a n c Rute B3 se b e sa r 245 x 0.34= 84 ke nd a ra a n

(6)

se b e sa r 245 ke nd a ra a n m a ka te rja d i te rja d i ke le b iha n jum la h a rm a d a ya ng b e ro p e ra si d a la m tra ye k ini,

Ha l ini b e ra rti sa m p a i Ta hun 2015 ke d e p a n tid a k d ip e rluka n p e na m b a ha n a rm a d a a ng kuta n ko ta p a d a Tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a .

5. KESIMPULAN DAN SARAN 5.1 Ke sim p ula n

Ha sil stud i m e nd a p a tka n b e b e ra p a ke sim p ula n:

a . Te rd a p a t p e rb e d a a n ke b utuha n jum la h a rm a d a a ng kuta n ko ta p a d a se tia p ja m sib uk p a g i, sia ng d a n m a la m ha ri p a d a tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a

b . Jum la h a rm a d a ya ng b e ro p e ra si p a d a tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a tid a k se sua i a nta ra ke b utuha n d a n se d ia a n.

c . Tid a k d ip e rluka n p e na m b a ha n jum la h a rm a d a a ng kuta n ko ta ya ng b e ro p e ra si p a d a tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a .

5.2 Sa ra n

a . Untuk m e m p e rb a iki kine rja o p e ra si a ng kuta n tra ye k Ma m b o ro – Ma no nd a d ib utuhka n p e na ta a n ula ng jum la h a rm a d a ya ng b e ro p e ra si.

6. DAFTAR PUSTAKA

LPPM-ITB, KBK. Tra nsp o rta si, 1997, Pe re nc a na a n Siste m Ang kuta n

Um um , Mo d ul Pe la tiha n, ITB., Ba nd ung

Na sutio n, H. M. N., 1996. Ma na je me n Tra nsp o rta si. G ha lia , Ind o ne sia Sa nto so , Id w a n, 1996, Pe re nc a na a n

Pra sa ra na Ang kuta n Umum ,Se ri 002, Pusa t Stud i Tra nsp o rta si d a n Ko m unika si, ITB., Ba nd ung

So e ho d o , Suta nto , Na hry, Sa flina w a ti, 1998,

Simula tio n Mo d e l fo r Pub lic Tra nsp o rt Sc he dule Ba se d o n Syste m Dyna mic s, Pro sid ing Fo rum Stud i Tra nsp o rta si Pe rg urua n Ting g i, ITB. Ba nd ung .

STUDI KEBUTUHAN ANGKUTAN UMUM PENUMPANG PERKOTAAN DI KOTA PALU (Studi kasus: Trayek Mamboro - Manonda) | Febrianti AD | Jurnal REKAYASA dan MANAJEMEN TRANSPORTASI 785 2665 1 PB