PANGARUH BASA DI KULAWARGA KANA KAMAMPUH NGALARAPKEUN UNDAK USUK BASA SUNDA SISWA SMP NEGERI 1 KATAPANG1).

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

PANGARUH BASA DI KULAWARGA KANA KAMAMPUH

NGALARAPKEUN UNDAK USUK BASA SUNDA SISWA

SMP NEGERI 1 KATAPANG

Skripsi

Diajukeun pikeun Nyumponan Salah Sahiji Sarat Ujian geusan Ngahontal Gelar Sarjana Pendidikan Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah

ku

Mia Tresnawati 0907129

JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA DAERAH

FAKULTAS PENDIDIKAN BAHASA DAN SENI

UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA

BANDUNG

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

2013

PERNYATAAN

Dengan ini saya menyatakan bahwa skripsi yang berjudul “Pangaruh Basa

di Kulawarga kana Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda Siswa

SMP Negeri 1 Katapang” ini beserta seluruh isinya adalah benar-benar karya saya sendiri, dan saya tidak melakukan penjiplakan atau pengutipan dengan cara-cara yang tidak sesuai dengan etika keilmuan yang berlaku dalam masyarakat keilmuan. Atas pernyataan ini, saya siap menanggung risiko/sanksi yang dijatuhkan kepada saya apabila kemudian ditemukan adanya pelanggaran terhadap etika keilmuan dalam karya saya ini. Atau ada klaim dari pihak lain terhadap keaslian karya saya ini.

Bandung, 19 Februari 2013 Yang membuat pernyataan,

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

LEMBAR PENGESAHAN MIA TRESNAWATI

NIM 0907129

PANGARUH BASA DI KULAWARGA KANA KAMAMPUH

NGALARAPKEUN UNDAK USUK BASA SUNDA SISWA

SMP NEGERI 1 KATAPANG

Disaluyuan jeung disahkeun ku: Pangaping I

Drs. H. Oleh Solehudin, M.Pd. NIP 195701011980021004

Pangaping II,

Dr. Hj. Nunuy Nurjanah, M.Pd. NIP 196707101991022001

Kauninga ku

Pupuhu Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

Universitas Pendidikan Indonesia,

Dr. H. Dingding Haerudin, M.Pd. NIP 19640822198903101

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

vi

PANGARUH BASA DI KULAWARGA KANA KAMAMPUH NGALARAPKEUN UNDAK USUK BASA SUNDA SISWA

SMP NEGERI 1 KATAPANG1)

Mia Tresnawati2) (miatresnawati@ymail.com)

ABSTRAK

Penelitian ini bertujuan untuk mendeskripsikan tiga permasalahan, yakni: 1) bahasa yang digunakan di keluarga, 2) kemampuan menggunakan undak usuk bahasa Sunda (UUBS), dan 3) pengaruh bahasa yang digunakan di keluarga terhadap kemampuan menggunakan UUBS. Metode yang digunakan dalam penelitian ini adalah metode deskriptif dengan pendekatan kuantitatif. Teknik yang digunakan dalam penelitian ini adalah teknik angket, teknik tes, dan teknik observasi. Sumber data penelitian yaitu 151 siswa kelas IX SMPN 1 Katapang. Hasil penelitian mendeskripsikan bahwa siswa yang menggunakan bahasa Sunda sebagai bahasa di keluarga sebanyak 68,22%, siswa yang menggunakan bahasa Jawa sebagai bahasa di keluarga sebanyak 1,32%, siswa yang menggunakan bahasa Indonesia sebagai bahasa di keluarga sebanyak 27,15%, siswa yang menggunakan bahasa campuran antara bahasa Sunda dan bahasa Indonesia sebagai bahasa di keluarga sebanyak 3,31%. Kemampuan siswa dalam menggunakan UUBS, di antaranya: siswa yang termasuk kategori sempurna sebanyak 1,32%, siswa yang termasuk kategori baik sekali sebanyak 5,30%, siswa yang termasuk kategori baik sebanyak 11,92%, siswa yang termasuk kategori cukup sebanyak 30,46%, siswa yang termasuk kategori sedang sebanyak 24,51%, siswa yang termasuk kategori hampir sedang sebanyak 19,87%, dan siswa yang termasuk kategori kurang sebanyak 6,62%. Hipotesis penelitian adalah adanya pengaruh antara bahasa yang digunakan di keluarga dengan kemampuan siswa dalam menggunakan UUBS. Berdasarkan hasil perhitungan bisa dibuktikan bahwa bahasa yang digunakan di keluarga berpengaruh terhadap kemampuan siswa dalam menggunakan UUBS.

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

vi 1)

Skripsi dibimbing oleh Drs. H. Oleh Solehudin, M. Pd. dan Dr. Hj. Nunuy Nurjanah, M. Pd.

2)

Mahasiswa Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah FPBS UPI Bandung PANGARUH BASA DI KULAWARGA KANA KAMAMPUH

NGALARAPKEUN UNDAK USUK BASA SUNDA SISWA SMP NEGERI 1 KATAPANG1)

Mia Tresnawati2) (miatresnawati@ymail.com)

ABSTRACT

This study was undertaken to discuss three subjects, that is: 1) the percentage of which language spoken at home, 2) the skills of using Sundanese undak usuk (UUBS), 3) the influence of language spoken at home on the practice of using UUBS. This study applied descriptive method by using quantitative approach. The technique employed was distributing questionnaires, administering a test, and observing respondents. The respondents were 151 ninth grade students of SMPN 1 Katapang. The results indicated that students speaking Sundanese at home were 68.22%, students speaking Javanese at home were 1.32%, students speaking Indonesian at home were 27.15%, and students speaking both Sundanese and Indonesian at home were 3.31%. The skills of students in making use of UUBS were as follows: the perfect category at 1.32 %, the excellent category at 5.30%, the very good category at 11.92 %, the good category at 30.46%, the average category at 24.51%, the fair category at 19.87%, and the poor category at 6.62 %. The hypothesis of the study was that there is an influence of language spoken at home and the skills of students in using UUBS. It was demonstrated that the percentage of language spoken at home has an influence on student’s ability in using UUBS.

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

vi 1)

This research was supervised by Drs. H. Oleh Solehudin, M. Pd. and Dr. Hj. Nunuy Nurjanah, M. Pd.

2)

The students of Sundanese Education Department, Faculty of Language and Art Education, Indonesia University of Education.

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

vii

DAFTAR EUSI

Kaca

PANGJAJAP ………...i

CATUR NUHUN……...………...…..ii

ABSTRAK………...vi

DAFTAR EUSI……….…....vii

DAFTAR TABÉL……….xi DAFTAR BAGAN………...xvi DAFTAR SINGGETAN………...…….xvii DAFTAR LAMPIRAN………...xviii

BAB I BUBUKA 1.1Kasang Tukang Panalungtikan………...1

1.2Identifikasi jeung Rumusan Masalah……….4

1.2.1 Identifikasi Masalah……….…4

1.2.2 Rumusan Masalah………4

1.3Tujuan Panalungtikan……….4

1.3.1 Tujuan Umum………..4

1.3.2 Tujuan Khusus……….5

1.4Mangpaat Panalungtikan………5

1.4.1 Mangpaat Tioritis……….5

1.4.2 Mangpaat Praktis………..5

1.5Sistematika Nyusun Skripsi………...6

BAB II PANGARUH BASA DI KULAWARGA KANA KAMAMPUH NGALARAPKEUN UNDAK USUK BASA SUNDA 2.1Basa di Kulawarga………..………...8

2.1.1 Wangenan Basa……….………...8

viii

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

2.1.3 Pemerolehan Basa………9

2.1.4 Pembelajaran Basa………17 2.2Undak Usuk Basa Sunda………..21 2.2.1 Wangenan Undak Usuk Basa Sunda……….….21 2.2.2 Prinsip Undak Usuk Basa Sunda………22 2.2.3 Ragam Undak Usuk Basa Sunda………23 2.2.4 Kamahéran Undak Usuk Basa Sunda………....27 2.2.5 Ragam Hormat jeung Ragam Loma dina Basa Sunda………...28 2.3Undak Usuk Basa Sunda dina Pangajaran Basa Sunda di SMP……...….…..32 2.4Hubungan Basa di Kulawarga jeung Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda Siswa SMP Negeri 1 Katapang……...…...……..…34 2.5Anggapan Dasar jeung Hipotésis………...35 2.5.1 Anggapan Dasar……….……35 2.5.2 Hipotésis……….……35 BAB III MÉTODE PANALUNGTIKAN 3.1Lokasi jeung Subjék Panalungtikan……….36

3.1.1 Lokasi Panalungtikan ……….…………...36

3.1.2 Subjék Panalungtikan ………36

3.2Desain Panalungtikan ………..38

3.3Métode Panalungtikan ……….…….…...39

3.4Wangenan Operasional………….………...………40

3.5Instrumén Panalungtikan ………...41

3.5.1 Instrumén Pangumpul Data………..……..42

3.5.2 Instrumén Ngolah Data……….…….50

3.6Téhnik Ngumpulkeun Data………..60

3.6.1 Angkét………60

3.6.2 Tés……….……….61

ix

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

3.7Analisis Data……….…………...62

3.7.1 Analisis Basa di Kulawarga……….………..63

3.7.2 Analisis Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda…………..64

3.7.3 Analisis Pangaruh Basa di Kulawarga kana Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda………...….66

BAB IV ANALISIS PANGARUH BASA DI KULAWARGA KANA KAMAMPUH NGALARAPKEUN UNDAK USUK BASA SUNDA 4.1Analisis Basa di Kulawarga……….69

4.1.1 Data Basa nu Digunakeun ku Siswa………..……69

4.1.2 Data Basa nu Digunakeun ku Kolot Siswa………83

4.2Analisis Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda………94

4.2.1 Analisis Kamampuh Ngalarapkeun Basa Loma, Basa Lemes keur Sorangan, jeung Basa Lemes keur Batur……….……102

4.3Analisis Pangaruh Basa di Kulawarga kana Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda……….……...107

4.3.1 Suku Bangsa Bapa jeung Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda………...………...108

4.3.2 Suku Bangsa Indung jeung Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda………...………..…..111

4.3.3 Suku Bangsa Siswa jeung Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda………...………....114

4.3.4 Basa di Kulawarga Siswa jeung Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda………...………...117

4.3.5 Basa nu Digunakeun ka Indung-Bapa jeung Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda………....………...120

4.3.6 Basa nu Digunakeun ka Adi/Lanceuk jeung Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda………...123

x

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

4.3.7 Basa nu Digunakeun ka Dulur jeung Kamampuh Ngalarapkeun

Undak Usuk Basa Sunda………...127

4.3.8 Basa nu Digunakeun ka Babaturan di Lingkungan Imah jeung

Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda………...130

4.3.9 Basa nu Digunakeun ka Babaturan di Sakola jeung Kamampuh

Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda………...133

4.3.10 Basa nu Digunakeun ka Tatangga jeung Kamampuh Ngalarapkeun

Undak Usuk Basa Sunda………...136

4.3.11 Basa nu Digunakeun ka Guru jeung Kamampuh Ngalarapkeun

Undak Usuk Basa Sunda………...139

4.3.12 Basa nu Digunakeun Waktu Istirahat jeung Kamampuh

Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda………...142

4.3.13 Basa nu Digunakeun Waktu Suasana Haté keur Bungah jeung

Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda....……...145

4.3.14 Basa nu Digunakeun Waktu Suasana Haté keur Sedih jeung

Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda...148

4.3.15 Basa nu Digunakeun Waktu Suasana Haté keur Ambek jeung

Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda…………...151

4.3.16 Basa nu Digunakeun Waktu Balanja jeung Kamampuh

Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda…………...154

4.3.17 Basa nu Digunakeun Waktu Nyarita ka Supir/Kenék jeung

Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda…………...157

4.3.18 Basa nu Digunakeun Waktu Nga-Sms jeung Kamampuh

Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda…………...160

4.3.19 Basa nu Digunakeun Waktu Nelepon jeung Kamampuh

Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda…………...163

4.3.20 Basa nu Digunakeun Waktu Komunikasi dina Jejaring Sosial

Jeung Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda………...166

xi

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Undak Usuk Basa Sunda…………...………...169

BAB V KACINDEKAN JEUNG SARAN 5.1Kacindekan………..…...176 5.2Saran……….…..177

DAFTAR PUSTAKA……….178

LAMPIRAN………181

RIWAYAT HIRUP………218

DAFTAR TABÉL

Kaca Tabél 2.1 Patalina Tahap Pemerolehan Basa jeung Performansi Linguistik…….11

Tabél 2.2 Bédana Pemerolehan Basa jeung Pembelajaran Basa………..20

Tabél 2.3 Tilu Perkara anu Mangaruhan kana Munculna UUBS………..26

Tabél 2.4 UUBS katut Sababaraha Contona………..27

Tabél 2.5 UUBS dina Standar Kompetensi jeung Kompetensi Dasar…………...33

Tabél 3.1 Data Basa di Kulawarga nu Digunakeun Siswa SMPN 1 Katapang...50

Tabél 3.2 Suku Bangsa Kulawarga Siswa………...50

Tabél 3.3 Basa di Kulawarga Siswa...51

Tabél 3.4 Data Basa nu Digunakeun Dumasar kana Waktu jeung Situasi...51

Tabél 3.5 Pintonan Drama Basa Sunda...55

Tabél 3.6 Data Basa di Kulawarga nu Digunakeun Sepuh Siswa SMPN 1 Katapang...55

Tabél 3.7 Suku Bangsa Kulawarga Siswa Dumasar Angkét Sepuh Siswa…...56

Tabél 3.8 Data Basa nu Digunakeun Dumasar kana Waktu jeung Situasi...56

Tabél 3.9 Pangaruh Basa di Kulawarga kana Kamampuh Ngalarapkeun UUBS...………...……...…...59 Tabél 3.10 Kamampuh Siswa dina Ngalarapkeun UUBS ……….…...59

xii

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Tabél 3.12 Wates Lulus Kamampuh Siswa dina Ngalarapkeun UUBS ...…...59

Tabél 3.13 Basa Loma, Basa Lemes keur Sorangan, jeung Basa Lemes keur Batur…...…...60

Tabél 3.14 Skala Sapuluh... …...65

Tabél 3.15 Patokan Skala Sapuluh... …...65

Tabél 4.1 Data Basa di Kulawarga nu Digunakeun Siswa SMPN 1 Katapang...70

Tabél 4.2 Suku Bangsa Kulawarga Siswa………...74

Tabél 4.3 Basa di Kulawarga Siswa...75

Tabél 4.4 Data Basa nu Digunakeun Dumasar kana Waktu jeung Situasi...76

Tabél 4.5 Pintonan Drama Basa Sunda...82

Tabél 4.6 Data Basa di Kulawarga nu Digunakeun Sepuh Siswa SMPN 1 Katapang...83

Tabél 4.7 Suku Bangsa Kulawarga Siswa ………...87 Tabél 4.8 Data Basa nu Digunakeun Dumasar kana Waktu jeung Situasi...89

Tabél 4.9 Pangaruh Basa di Kulawarga kana Kamampuh Ngalarapkeun UUBS………....………...93 Tabél 4.10 Konversi Angka kana Niléy Skala 1-10………...95 Tabél 4.11 Kamampuh Siswa dina Ngalarapkeun UUBS ………....95 Tabél 4.12 Niléy Kamampuh Siswa dina Ngalarapkeun UUBS ...…..…….…...100

Tabél 4.13 Wates Lulus Kamampuh Siswa dina Ngalarapkeun UUBS ...101

Tabél 4.14 Basa Loma, Basa Lemes keur Sorangan, jeung Basa Lemes keur Batur…...102 Tabél 4.15 Suku Bangsa Bapa jeung Kamampuh Ngalarapkeun UUBS ……....108 Tabél 4.16 Suku Bangsa Bapa dina Frékuénsi Kamampuh Ngalarapkeun UUBS...110

Tabél 4.17 Suku Bangsa Indung jeung Kamampuh Ngalarapkeun UUBS ...…..111 Tabél 4.18 Suku Bangsa Indung dina Frékuénsi Kamampuh Ngalarapkeun UUBS...………..………..…..113

xiii

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Tabél 4.20 Suku Bangsa Siswa dina Frékuénsi Kamampuh Ngalarapkeun

UUBS………..………...………....116 Tabél 4.21 Basa di Kulawarga Siswa jeung Kamampuh Ngalarapkeun UUBS..117 Tabél 4.22 Basa di Kulawarga Siswa dina Frékuénsi Kamampuh

Ngalarapkeun UUBS ……..…………...………...…………...119

Tabél 4.23 Basa nu Digunakeun ka Indung-Bapa jeung Kamampuh

Ngalarapkeun UUBS ……….…..………...120

Tabél 4.24 Basa nu Digunakeun ka Indung-Bapa dina Frékuénsi Kamampuh

Ngalarapkeun UUBS ………..…………...…………...122

Tabél 4.25 Basa nu Digunakeun ka Adi/Lanceuk jeung Kamampuh

Ngalarapkeun UUBS ………...………...123

Tabél 4.26 Basa nu Digunakeun ka Adi/Lanceuk dina Frékuénsi Kamampuh

Ngalarapkeun UUBS ………..………..……..…...125

Tabél 4.27 Basa nu Digunakeun ka Dulur jeung Kamampuh Ngalarapkeun

UUBS……….………..………...127 Tabél 4.28 Basa nu Digunakeun ka Dulur dina Frékuénsi Kamampuh

Ngalarapkeun UUBS ………..…..…..….……...129

Tabél 4.29 Basa nu Digunakeun ka Babaturan di Lingkungan Imah jeung

Kamampuh Ngalarapkeun UUBS ………...…………...130

Tabél 4.30 Basa nu Digunakeun ka Babaturan di Lingkungan Imah dina

Frékuénsi Kamampuh Ngalarapkeun UUBS ………...……...…...132

Tabél 4.31 Basa nu Digunakeun ka Babaturan di Sakola jeung Kamampuh

Ngalarapkeun UUBS ………..…..……...………...133

Tabél 4.32 Basa nu Digunakeun ka Babaturan di Sakola dina Frékuénsi

Kamampuh Ngalarapkeun UUBS ……...……….…...135

Tabél 4.33 Basa nu Digunakeun ka Tatangga jeung Kamampuh

Ngalarapkeun UUBS ………...136

xiv

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Ngalarapkeun UUBS ………..………...138

Tabél 4.35 Basa nu Digunakeun ka Guru jeung Kamampuh Ngalarapkeun

UUBS……….………...139 Tabél 4.36 Basa nu Digunakeun ka Guru dina Frékuénsi Kamampuh

Ngalarapkeun UUBS ………..…..………...141

Tabél 4.37 Basa nu Digunakeun Waktu Istirahat jeung Kamampuh

Ngalarapkeun UUBS ……...142 Tabél 4.38 Basa nu Digunakeun Waktu Istirahat dina Frékuénsi Kamampuh

Ngalarapkeun UUBS …………...144 Tabél 4.39 Basa nu Digunakeun Waktu Suasana Haté keur Bungah jeung

Kamampuh Ngalarapkeun UUBS ………...145

Tabél 4.40 Basa nu Digunakeun Waktu Suasana Haté keur Bungah dina

Frékuénsi Kamampuh Ngalarapkeun UUBS ………...147

Tabél 4.41 Basa nu Digunakeun Waktu Suasana Haté keur Sedih jeung

Kamampuh Ngalarapkeun UUBS ……...……...148

Tabél 4.42 Basa nu Digunakeun Waktu Suasana Haté keur Sedih dina

Frékuénsi Kamampuh Ngalarapkeun UUBS ………...150

Tabél 4.43 Basa nu Digunakeun Waktu Suasana Haté keur Ambek jeung

Kamampuh Ngalarapkeun UUBS …………...151

Tabél 4.44 Basa nu Digunakeun Waktu Suasana Haté keur Ambek dina

Frékuénsi Kamampuh Ngalarapkeun UUBS……..………...153

Tabél 4.45 Basa nu Digunakeun Waktu Balanja jeung Kamampuh

Ngalarapkeun UUBS ………...154 Tabél 4.46 Basa nu Digunakeun Waktu Balanja dina Frékuénsi

Kamampuh Ngalarapkeun UUBS ………...156

Tabél 4.47 Basa nu Digunakeun Waktu Nyarita ka Supir/Kenék jeung

Kamampuh Ngalarapkeun UUBS ………....….……...157

xv

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Frékuénsi Kamampuh Ngalarapkeun UUBS ………...159

Tabél 4.49 Basa nu Digunakeun Waktu Nga-Sms jeung Kamampuh

Ngalarapkeun UUBS …...160 Tabél 4.50 Basa nu Digunakeun Waktu Nga-Sms dina Frékuénsi

Kamampuh Ngalarapkeun UUBS ………...162

Tabél 4.51 Basa nu Digunakeun Waktu Nelepon jeung Kamampuh

Ngalarapkeun UUBS ………...163

Tabél 4.52 Basa nu Digunakeun Waktu Nelepon dina Frékuénsi

Kamampuh Ngalarapkeun UUBS ………..…...165

Tabél 4.53 Basa nu Digunakeun Waktu Komunikasi dina Jejaring Sosial

Jeung Kamampuh Ngalarapkeun UUBS ………...……...166

Tabél 4.54 Basa nu Digunakeun Waktu Komunikasi dina Jejaring Sosial

dina Frékuénsi Kamampuh Ngalarapkeun UUBS …………...168

Tabél 4.55 Pintonan Drama Basa Sunda jeung Kamampuh Ngalarapkeun

UUBS………...………...……...169 Tabél 4.56 Pintonan Drama Basa Sunda jeung Kamampuh Ngalarapkeun

UUBS ……….………...………...………...171 Tabél 4.57 Rekapitulasi Pangaruh antara Makéna Basa di Kulawarga kana

xvi

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

DAFTAR BAGAN

Kaca

Bagan 2.1 Prosés Makéna Basa………...10

Bagan 2.2 Prosés Makéna Basa Nurutkeun Brooks………...11

Bagan 2.3 Prosés Nyarita Jalma Kahiji ka Jalma Kadua nu Nyaritakeun

Kaayaan Dirina……...………...………...30

Bagan 2.4 Prosés Nyarita Jalma Kahiji ka Jalma Kadua nu Nyaritakeun

Kaayaan Jalma Kadua ………...…………...31

Bagan 2.5 Prosés Nyarita Jalma Kahiji ka Jalma Kadua nu Nyaritakeun

xvii

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

DAFTAR SINGGETAN

B1 : Basa Kahiji

B2 : Basa Kadua

BLB : Basa Lemes keur Batur BLM : Basa Loma

BLS : Basa Lemes keur Sorangan

dk : Derajat Kebebasan

xviii

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

fo : Frékuénsi anu Diobservasi (Frékuénsi Émpiris)

Jrrd : Jeung Réa- Réa Deui

KBBI : Kamus Besar Bahasa Indonesia KUBS : Kamus Umum Basa Sunda LAD : Language Acquistion Devide

M : Merenah

Sk : Skor

SDI : Standar Deviasi Idéal

SMI : Skor Maksimal Idéal

SMP : Sekolah Menengah Pertama

TM : Teu Merenah

UUBS : Undak Usuk Basa Sunda

DAFTAR LAMPIRAN

Kaca 1. Kisi-kisi Soal

Kisi-kisi Soal Angkét Siswa...180 Soal Angkét Siswa...181 Kisi-kisi Soal Angkét ka Sepuh Siswa...184

xix

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Soal Angkét ka Sepuh Siswa...185

Soal Tés...188

2. Lembar Jawaban Siswa Daftar Ngaran Réspondén...190

Jawaban Soal Angkét Siswa……….194

Jawaban Soal Angkét ka Sepuh Siswa……….198

Jawaban Soal Tés……….202

Tabél Chi-Kuadrat...209

3. Surat-surat Surat Keterangan Judul Skripsi………210

Surat Permohonan Izin Observasi/Penelitian………...212

Surat Keterangan Penelitian……….213

4. Foto-foto Kagiatan Sampel Kelas IX-J...214

Sampel Kelas IX-D...215

Sampel Kelas IX-H...216

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

1

BAB I

BUBUKA

1.1Kasang Tukang Panalungtikan

Dina kahirupan sapopoé, manusa tara leupas tina prosés komunikasi. Salah sahiji alat pikeun komunikasi nya éta basa. Unggal wewengkon pasti miboga basana séwang-séwangan sabab basa mangrupa ciri has jeung idéntitas hiji wewengkon. Unggal basa tangtu miboga aturan anu tangtu. Tapi, unggal basa dina enas-enasna pasti miboga fungsi pikeun alat komunikasi. Kitu deui di wewengkon Jawa Barat, aya hiji basa anu jadi basa resmi di wewengkonna atawa anu sok disebut basa indungna nya éta basa Sunda. Dina prak-prakanana, basa aya anu sacara lisan jeung sacara tulisan. Basa Sunda nya éta alat komunikasi anu utamana pikeun ngayakeun hubungan atawa kontak silaturahmi antara sasama manusa.

Basa Sunda mangrupa basa indung pikeun urang Sunda, boh anu mangkuk di Jawa Barat boh di saluareunana (Sudaryat, 2009:1). Basa Sunda anu dipaké ku individu panyatur éta basa mangrupa salah sahiji conto pribadi anu makéna. Dina basa Sunda aya anu disebut undak usuk basa. Undak usuk basa Sunda (UUBS) dina enas-enasna digunakeun pikeun ngabédakeun saha anu diajak nyarita sarta nepi ka mana caritaanna bisa kacangkem ku dipakéna undak usuk basa. Upama dipatalikeun jeung fungsi basa salaku alat komunikasi, tangtuna UUBS miboga kalungguhan anu kalintang penting dina kahirupan sapopoé alatan dina nyarita boh ka saluhureun boh ka sahandapeun atawa ka sasama tangtu basa anu dipaké kudu bisa diwilah-wilah.

Lingkungan anu pangleutikna jeung anu munggaran mangaruhan manusa dina hirup kumbuh di masarakat nya éta kulawarga. Kulawarga saeutikna diwangun ku bapa, indung jeung budakna. Salah sahiji hal anu dipangaruhan ku kulawarga nya éta dina makéna basa. Basa anu mimiti dipaké ku budak gumantung kana basa anu diajarkeun ku indung jeung bapana. Ku kituna,

2

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

kulawarga mangrupa lingkungan anu munggaran mangaruhan budak dina makéna basa.

Dina enas-enasna basa indung mangrupa basa anu mimiti diajarkeun ku nu jadi indung ka budakna sarta mangrupa basa anu digunakeun di kulawarga. Ku kituna, basa indung mah lumangsungna téh sacara alami. Kuduna mah kabéh indung nu hirup kumbuh di Jawa Barat, utamana di tatar Parahiyangan, ngajarkeun basa indung ka budakna téh nya éta basa Sunda. Tapi, dina kanyataanana loba indung anu ngajarkeun basa indungna téh lain basa Sunda sanajan manéhna pituin urang Sunda. Hal éta téh loba faktor nu ngalantarankeunana. Di antarana waé nya éta si indung éta téh geus teu cicing deui di lingkungan Sunda, ngarasa éra ngajarkeun budakna basa Sunda, jrrd. Sacara teu langsung bisa disebutkeun yén basa indung basa Sunda jeung UUBS téh méh pada ditaringgalkeun ku pamakéna. Tangtu hal éta téh kudu ditarékahan.

Siswa anu sapopoéna maké basa indungna basa Sunda tinangtu waé moal bireuk deui ka nu ngaranna UUBS. Sanajan teu bisa ngalarapkeunana tapi sahenteuna siswa bakal nyaho mana basa Sunda anu merenah undak usuk basa Sundana mana anu henteu. Sedengkeun siswa anu basa indungna lain basa Sunda alatan lain pituin urang Sunda atawa teu diwanohkeun kana basa Sunda ku kolotna, maranéhna bakal hésé jeung pabaliut dina ngabédakeun basa Sunda anu merenah undak usuk basa Sundana jeung anu henteu. Ku sabab, maranéhna teu ngarasa aya basa rasa anu nyamuni dina UUBS.

Ku lantaran UUBS masih jadi bagéan penting tina pangajaran basa Sunda, tur aya anggapan anu kacida ngarendahkeunana ka sing sakur anu henteu bener

ngalarapkeun undak usuk, nya réa anu horéam atawa “sieun” nyarita atawa nulis

dina basa Sunda, da anggapanana basa Sunda téh “hésé” (Rosidi, 2007:80). Ku

kituna, teu saeutik masarakat Sunda anu mending maké basa Indonesia ti batan maké basa Sunda anu merenah undak usuk basa Sundana lantaran dianggap hésé téa. Padahal dina saenyana mah lain UUBS anu hésé téh, tapi pamaké basa Sundana sorangan anu geus hésé maké basana sorangan, nya basa Sunda téa.

3

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Aya sababaraha nu kungsi maluruh jeung medar ngeunaan UUBS katut

unak-anikna. Di antarana waé nya éta “Korelasi antara Pangaweruh jeung

Kamampuh Ngagunakeun UUBS Mahasiswa JPBD UPI” (Eka Rubaidah), “Korelasi antara Sikep jeung Kamampuh Ngagunakeun UUBS Mahasiswa JPBD UPI” (Imas Rahmawati), “Kecap-kecap anu Dianggap Sulit dina Ngagunakeun UUBS ka Mahasiswa JPBD UPI” (Lilis Rosmiati), “Korelasi antara Kasang Tukang jeung Kamampuh Ngagunakeun UUBS Mahasiswa JPBD UPI”

(Hernawan, 1987), “Tingkat Kesulitan UUBS Siswa Kelas II SMPN 3 Lembang

Mangaruhan kana Kamampuh Ngagunakeunana” (Farida, 2001), “Babandingan Tehnik Ceramah jeung Tehnik Latihan dina Ngajarkeun UUBS di SMP 1 Baleendah” (Jumiarti Gustiadiningrum, 2001), “Kamampuh Ngalarapkeun UUBS dina Ngarang Naskah Drama Siswa SMPN 1 Ibun, Majalaya” (Erlin Darlina, 2002), “Kamampuh Ngalarapkeun Tatakrama Basa Sunda dina Nulis Surat Pribadi Siswa SMA Pasundan 8 Bandung” (Witri Ermawati, 2007), “Pangaruh Makéna Basa Indung di Lingkungan Kulawarga kana Prestasi Diajar Nyarita Basa Sunda Siswa Kelas XI SMA Pasundan 3 Bandung” (Fuji Arti Nugraha,

2008), “Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda dina Nulis Surat

Pribadi Siswa Kelas IX SMP Negeri 2 Cikoneng” (Yoyo Warsio, 2009), “Pangaruh Basa Indung kana Karakteristik Siswa SMP Negeri 1 Cisarua (Studi Kasus Siswa Kelas VIII SMP Negeri 1 Cisarua Bogor)” (Ana Ratna Komala,

2009), jeung “Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda dina Wacana

Dialog Siswa Kelas X MA Al-Bidayah Batujajar Kabupaten Bandung Barat” (Ratih Nispusobariah, 2011).

Basa Sunda anu kiwari dipaké ku siswa nya éta basa Sunda anu diseselan ku kekecapan anu aya kecap sasatoaanna. Salian ti éta, siswa ogé loba anu salah ngalarapkeun kekecapan anu kuduna digunakeun keur sorangan jeung keur ka batur. Hal éta téh tangtu teu luyu jeung UUBS anu merenah.

Ku kituna, perlu diayakeun panalungtikan anu judulna “Pangaruh Basa di Kulawarga kana Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda Siswa SMP

4

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Negeri 1 Katapang”. Sabab basa di kulawarga (basa indung) mangrupa basa anu

mimiti dipikawanoh ku siswa salila hirupna. Ku ayana ieu panalungtikan, dipiharep bisa méré jawaban ngeunaan kumaha pangaruhna basa di kulawarga nu mangrupa basa indung anu masih dipaké ku barudak sakola kana larapna UUBS. Saupama basa indungna masih dipaké, undak usuk basa Sundana ogé tinangtu bakal katingali.

1.2Identifikasi jeung Rumusan Masalah 1.2.1 Identifikasi Masalah

Dina ieu panalungtikan aya sababaraha masalah anu diidentifikasi di antarana saperti ieu di handap.

1) Jumlah pamaké basa Sunda salaku basa di kulawarga siswa kelas IX SMP

Negeri 1 Katapang.

2) Kamampuh siswa kelas IX SMP Negeri 1 Katapang dina ngalarapkeun

UUBS nu merenah.

3) Pangaruh digunakeun henteuna basa Sunda di kulawarga kana kamampuh

ngalarapkeun UUBS siswa kelas IX SMP Negeri 1 Katapang.

1.2.2 Rumusan Masalah

Dumasar kana identifikasi masalah anu geus dipedar, masalah anu baris ditalungtik di antarana saperti ieu di handap.

1) Basa naon waé anu digunakeun di lingkungan kulawarga siswa kelas IX

SMP Negeri 1 Katapang?

2) Kumaha kamampuh ngalarapkeun UUBS siswa kelas IX SMP Negeri 1

Katapang?

3) Kumaha pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun

UUBS siswa kelas IX SMP Negeri 1 Katapang?

5

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

1.3.1 Tujuan Umum

Dumasar kana rumusan masalah anu geus dipedar, sacara umum dilaksanakeun ieu panalungtikan téh miboga tujuan pikeun ngadéskripsikeun pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun UUBS siswa. Tujuan séjénna nya éta pikeun nambahan référénsi ngeunaan pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun UUBS siswa SMP anu bisa dilaksanakeun di sakola-sakola utamana dina pangajaran basa.

1.3.2 Tujuan Khusus

Dumasar rumusan masalah anu geus dipedar, sacara husus ieu panalungtikan miboga tujuan pikeun ngadéskripsikeun hal-hal saperti ieu di handap.

1) Basa anu digunakeun di lingkungan kulawarga siswa kelas IX SMP Negeri

1 Katapang.

2) Kamampuh ngalarapkeun UUBS siswa kelas IX SMP Negeri 1 Katapang.

3) Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun UUBS siswa

kelas IX SMP Negeri 1 Katapang.

1.4Mangpaat Panalungtikan 1.4.1 Mangpaat Tioritis

Sacara tioritis ieu panalungtikan téh miboga mangpaat pikeun nambahan aplikasi matéri undak usuk basa dina pangajaran basa jeung sastra Sunda, sarta ieu panalungtikan téh dipiharep bisa méré sumbangsih pikeun élmu pangaweruh utamana dina ngamekarkeun pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun UUBS siswa SMP kelas IX heureutna mah, sarta kamampuh ngagunakeun basa Sunda anu merenah legana mah.

6

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Sacara praktis ieu panalungtikan miboga mangpaat saperti ieu di handap. 1) Guru

(1) Mikanyaho nepi ka mana pangaruh basa di kulawarga kana

pangaweruh siswa ngeunaan basa Sunda.

(2) Mikanyaho nepi ka mana pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh

siswa dina ngalarapkeun basa Sunda.

(3) Mikanyaho nepi ka mana pangaruh basa di kulawarga kana

pangaweruh siswa ngeunaan UUBS.

(4) Mikanyaho nepi ka mana pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh

siswa dina ngalarapkeun UUBS.

2) Siswa

(1) Nambahan pangaweruh ngeunaan basa Sunda.

(2) Nambahan pangaweruh ngeunaan UUBS.

(3) Mahér tur tapis dina ngalarapkeun UUBS.

3) Lembaga

(1) Pikeun ngamekarkeun pangajaran dina widang kabasaan ngeunaan

UUBS.

(2) Muka wawasan élmu pangaweruh anu leuwih jembar ngeunaan

UUBS.

1.5Sistematika Nyusun Skripsi

Ieu hasil panalungtikan disusun dina lima bab. Bab I mangrupa bagéan mimiti tina skripsi anu eusina medar ngeunaan bubuka. Bubuka eusina ngeunaan kasang tukang panalungtikan, identifikasi jeung rumusan masalah, tujuan panalungtikan, mangpaat panalungtikan, jeung sistematika nyusun skripsi.

Bab II medar ngeunaan tiori anu patali jeung judul panalungtikan

7

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Sunda” minangka dadasar dilakukeunna panalungtikan, anu ngawengku basa di kulawarga, undak usuk basa Sunda, UUBS dina pangajaran basa Sunda di SMP, hubungan basa di kulawarga jeung kamampuh ngalarapkeun UUBS siswa SMP Negeri 1 Katapang, sarta anggapan dasar jeung hipotésis.

Bab III medar ngeunaan métode panalungtikan anu ngawengku lokasi jeung subjék panalungtikan, desain panalungtikan, métode panalungtikan, wangenan operasional, instrumen panalungtikan, téhnik ngumpulkeun data, jeung analisis data.

Bab IV mangrupa analisis pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa Sunda anu ngawengku analisis basa di kulawarga, analisis kamampuh ngalarapkeun UUBS, jeung analisis pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun UUBS.

Bab V mangrupa bagéan panutup tina skripsi anu eusina medar ngeunaan kacindekan jeung saran hasil panalungtikan anu ngawengku saran pikeun guru basa Sunda di sakola sarta pikeun panalungtik satuluyna.

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

36

BAB III

MÉTODE PANALUNGTIKAN

3.1Lokasi jeung Subjék Panalungtikan 3.1.1 Lokasi Panalungtikan

Lokasi panalungtikan nya éta tempat dilakukeunna panalungtikan sangkan prosés panalungtikan bisa bérés dina waktu anu geus ditangtukeun. Lokasi panalungtikan misalna; provinsi, kabupatén/kota, kecamatan, kelurahan/desa, perusahaan, laboratorium, dinas, lembaga, instansi, sakola, jrrd (Riduwan, 2006:12).

Dumasar kana pedaran di luhur, anu jadi lokasi panalungtikan nya éta sakola. Anapon sakola anu jadi lokasi panalungtikan téh nya éta SMPN 1 Katapang. Perenahna SMPN 1 Katapang téh di Jalan Terusan Kopo Km. 13 No. 245 Kabupaten Bandung.

3.1.2 Subjék Panalungtikan

Subjék panalungtikan nya éta anggota populasi anu ngawengku tina jalma-jalma biasa, tapi saupama lain mangrupa jalma-jalma disebut objék panalungtikan (Sukmadinata, 2006:250). Ku kituna, subjék panalungtikan téh ngawengku populasi jeung sampel.

3.1.2.1Populasi

Populasi nya éta sakabéh obyék anu bakal ditalungtik dina hiji kagiatan panalungtikan, boh mangrupa banda, manusa, kajadian, boh gejala-gejala anu bakal kajadian. Ieu sakabéhna paling saeutik kudu miboga sifat-sifat anu sarua. Ku kituna, populasi nya éta sakabéh sumber data anu jadi obyék panalungtikan (Suyatna, 2002:10).

37

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Sukmadinata (2006:250), populasi nya éta kelompok gedé jeung wilayah anu jadi lingkup panalungtikan.

Populasi nya éta sakabéh subjék panalungtikan (Arikunto, 2010:173). Riduwan (2006:54), populasi nya éta objék atawa subjék anu aya dina hiji wilayah anu nyumponan sarat-sarat anu tangtu sarta patali jeung masalah panalungtikan.

Dumasar kana sababaraha wangenan di luhur, bisa dicindekkeun yén populasi nya éta sakabéh sumber data anu jadi lingkup panalungtikan. Anu dijadikeun populasi dina ieu panalungtikan nya éta murid SMP kelas IX SMP Negeri 1 Katapang taun ajaran 2012/2013 anu jumlahna aya 11 kelas, nya éta kelas IX-A, IX-B, IX-C, IX-D, IX-E, IX-F, IX-G, IX-H, IX-I, IX-J, jeung IX-K. Éta sakabéh kelas IX téh miboga karakterisasi anu méh sarua.

3.1.2.2Sampel

Sampel mangrupa bagéan tina populasi sarta disebutkeun bisa ngawakilan populasi (Suyatna, 2002:11). Dina nangtukeun sampel tangtu kudu ngawakilan kana populasi anu aya, dina harti sampel anu dipilih kudu réprésentatif ngawakilan populasi.

Sampel nya éta sabagéan atawa wawakil populasi anu ditalungtik (Arikunto, 2010:174).

Sukmadinata (2006:250), sampel nya éta kelompok leutik anu bener-bener ditalungtik jeung dicokot kacindekanna.

Dumasar kana sababaraha wangenan di luhur bisa dicindekkeun yén sampel téh nya éta sabagéan populasi anu ditalungtik. Sampel anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta sampel random sederhana atawa sampel acak sederhana (sample random sampling). Dina sampel acak sederhana, sakabéh individu anu jadi anggota populasi miboga kasempetan anu sarua pikeun dipilih jadi sampel. Sabab unggal individu miboga karakteristik anu sarua pikeun dijadikeun sampel.

38

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Anapon téhnik ngumpulkeun sampel anu digunakeun saluyu jeung pamadegan Surakhmad (Riduwan, 2004:65) yén saupama ukuran populasi lobana kurang leuwih ti 100, mangka sampel anu dicokot sakurang-kurangna 50% tina ukuran populasi. Saupama ukuran populasi sama jeung atawa leuwih tina 1000 ukuran sampel dipiharep sakurang-kurangna 15% tina ukuran populasi.

Panangtuan jumlah sampel dilakukeun ngagunakeun rumus anu diébréhkeun ku Riduwan (2005:65) saperti ieu di handap.

S = 15% + 1000 – 385 . (50% - 15%)

1000 - 100 S = 15% + 615 . (35%)

900

S = 15% + 0,68 (35%) S = 15% + 23,92%

S = 38,92% dibuleudkeun jadi 39%

Jadi, jumlah sampel lobana 39% X 385 = 150,15 réspondén dibuleudkeun jadi 151 réspondén.

Ku kituna, kelas IX anu dijadikeun sampel nya éta kelas IX-D, IX-E, IX-H jeung IX-J. Kelas nu dipilih téh dumasar kana jumlah siswana sangkan bisa nyumponan jumlah sampel anu geus ditangtukeun.

3.2Desain Panalungtikan

S = 15% + 1000 – n . (50% - 15%)

1000 - 100 Katerangan:

S = jumlah sampel anu dicokot n = jumlah anggota populasi

39

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Dumasar kana métode panalungtikan anu digunakeun nya éta métode

déskriptif kuantitatif jeung dumasar kana judul panalungtikan nya éta “Pangaruh

Basa di Kulawarga kana Kamamapuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda” mangka desain panalungtikanna nya éta:

x y

Katerangan:

x = basa di kulawarga

y = kamampuh ngalarapkeun UUBS

Desain panalungtikan némbongkeun yén antara variabel x jeung variabel y téh silih pangaruhan. Basa di kulawarga méré pangaruh kana kamampuh ngalarapkeun UUBS sarta kamampuh ngalarapkeun UUBS dipangaruhan ku basa di kulawarga.

3.3Métode Panalungtikan

Métode anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta métode déskriptif. Métode déskriptif nya éta métode anu dipaké pikeun ngadéskripsikeun ku cara nyieun gambaran sacara sistematis, faktual jeung akurat ngeunaan fakta-fakta jeung sifat-sifat populasi atawa daérah nu tangtu (Suyatna, 2002:14).

Métode panalungtikan déskriptif nya éta métode anu miboga tujuan pikeun nyieun déskripsi; maksudna nyieun gambaran, lukisan sacara sistematis, faktual; jeung akurat ngeunaan data, sifat-sifat sarta hubungan fenomena-fenomena anu ditalungtik (Djajasudarma, 2010:9).

Dina panalungtikan deskriptif, panalungtik teu ngalakukeun manipulasi atawa méré perlakuan-perlakuan nu tangtu kana variabel atawa ngararancang hiji hal anu dipiharep kajadian kana variabel, tapi sakabéh kagiatan, kaayaan,

40

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

kajadian, aspék, komponén atawa variabel lumangsung sakumaha ayana (Sukmadinata, 2006:74).

Anapon pamarekan anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta pamarekan kuantitatif. Pamarekan kuantitatif nya éta hiji prosés meunangkeun pangaweruh anu ngagunakeun data mangrupa angka minangka alat pikeun meunangkeun katerangan ngeunaan naon anu hayang dipikanyaho. Pamarekan kuantitatif ngagunakeun instrumén-instrumén formal, standar jeung miboga sifat ngukur (Sukmadinata, 2006:95).

Meleong (Djajasudarma, 2010:9) nétélakeun yén, dina panalungtikan kuantitatif, data kudu di bener-bener diitung, nepi ka teu meunang aya nu kaliwat. Pikeun ngitung data, panalungtik kudu mikanyaho jumlah data sakabéhna, jeung dina klasifikasina ogé jumlahna kudu bener. Panalungtikan kuantitatif ngawengku unggal wanda panalungtikan dumasar kana perséntase, rata-rata, chi-kuadrat, jeung pangitungan statistik lianna. Ku kituna, kuantitatif dina panalungtikan kuantitatif ngawengku kana pangitungan atawa angka atawa kuantitas.

Ku dipilihna panalungtikan kuantitatif, mangka perlu ngagunakeun analisis data. Ieu analisis téh patali jeung cara ngitung pikeun ngajawab hipotésis anu diajukeun. Téhnik analisis data anu digunakeun nya éta ngagunakeun rumus

Chi-Kuadrat (x2) saperti ieu di handap.

(fo - fe) ² x² = ∑

fe (Riduwan, 2006:132)

Dipilihna métode déskriptif dina ieu panalungtikan ku sabab luyu jeung tujuan nu rék dihontal nya éta pikeun ngadéskripsikeun data anu geus dikumpulkeun, anu satuluyna dianalisis jeung ditafsirkeun.

Dina ieu panalungtikan, digunakeun métode déskriptif pikeun ngaréngsékeun atawa ngajawab pasualan ku jalan maké léngkah-léngkah; ngarumuskeun masalah, ngarumuskeun hipotésis, ngayakeun observasi ka tempat

41

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

panalungtikan, nangtukeun subjék panalungtikan, nyusun instrumén pikeun ngumpulkeun data, ngumpulkeun jeung nganalisis data, ngadéskripsikeun jeung nyieun kacindekan tina hasil analisis data.

3.4Wangenan Operasional

1) Pangaruh basa di kulawarga nya éta daya anu aya atawa anu timbul tina

dipakéna basa di kulawarga anu ngawarnaan, ngawangun karakter kana kalakuan hiji jalma anu ngagunakeunana pikeun komunikasi. Masarakat Jawa Barat kuduna ngagunakeun basa Sunda di lingkungan kulawargana.

2) Kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa Sunda hartina nya éta mahér

tur tapis dina ngalarapkeun UUBS nu merenah. Lamun hiji jalma nyarita henteu maké UUBS, beunang disebutkeun yén éta jalma teu boga kasopanan atawa teu boga tatakrama.

Ku kituna, Pangaruh Basa di Kulawarga kana Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda Siswa SMP Negeri 1 Katapang hartina nya éta pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh siswa dina ngalarapkeun UUBS nu merenah.

3.5Instrumén Panalungtikan

Instrumén panalungtikan nya éta alat anu digunakeun ku panalungtik pikeun ngukur variabel anu ditalungtikna. Anapon instrumén anu digunakeun pikeun ngumpulkeun data panalungtikan nya éta instrumén tés, angkét, jeung observasi. Sedengkeun pikeun ngolah datana disadiakeun format mangrupa tabél.

Dina nyusun instrumén panalungtikan, kudu mikanyaho jeung maham kana wanda skala pengukuran anu digunakeun sarta tipe-tipe skala pengukuran sangkan instrumén bisa diukur saluyu jeung naon anu rék diukur jeung bisa dipercaya sarta konsistén kana masalah instrumén panalungtikan.

Skala pengukuran digunakeun pikeun ngaklasifikasikeun variabel anu rék diukur sangkan teu salah dina nangtukeun analisis data jeung léngkah

42

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

panalungtikan satuluyna. Anapon skala pengukuran anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta skala nominal.

Riduwan (2006:83) nétélakeun yén skala nominal nya éta skala anu pangsederhanana anu disusun numutkeun wanda (katégorina) atawa fungsi angka ngan saukur simbol pikeun ngabédakeun hiji karakteristik jeung karakteristik lainna. Tés statistik anu digunakeun nya éta statistik non parametrik.

Skala nominal digunakeun dina ieu panalungtikan pikeun ngabédakeun karakteristik jawaban siswa dina angkét. Anapon wincikanana nya éta; 4 pikeun nu milih jawaban a., 3 pikeun nu milih jawaban b., 2 pikeun nu milih jawaban c., jeung 1 pikeun nu milih jawaban d.

3.5.1 Instrumén Pangumpul Data 3.5.1.1Angkét

Soal Angkét Siswa

ANGKÉT SISWA

Wasta :……….……….………

Kelas :……….….………

Wasta bapa/indung :………..……….…/..……...…………..….………

Alamat :……….……….

No. Hp :……….……….

Pituduh:

1) Tulis wasta hidep anu lengkep di tempat anu geus disadiakeun!

2) Baca sing gemet saméméh ngajawab patalékan-patalékan di handap!

3) Eusian ieu angkét ku hidep kalayan jujur!

4) Pilih salah sahiji jawaban ku cara méré tanda cakra (x) salaku jawaban nu dianggap paling

bener keur ngeusian titik-titik anu geus disadiakeun!

5) Saupama pilihan jawaban anu disadiakeun lain jawaban anu bener, prak eusian titik-titik

anu geus disadiakeun ku jawaban anu dianggap paling bener!

Patalékan:

43

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

6. Waktu nyarita ka adi jeung ka lanceuk basa naon nu digunakeun ku hidep?

a. Basa Sunda c. Basa Indonesia

b. Basa Jawa d. Basa campuran Sunda-Indonesia

7. Waktu nyarita ka dulur basa naon nu digunakeun ku hidep?

a. Basa Sunda c. Basa Indonesia

b. Basa Jawa d. Basa campuran Sunda-Indonesia

8. Basa naon nu digunakeun ku hidep waktu nyarita jeung babaturan di lingkungan imah?

a. Basa Sunda c. Basa Indonesia

b. Basa Jawa d. Basa campuran Sunda-Indonesia

9. Basa naon nu digunakeun ku hidep waktu nyarita jeung babaturan di sakola (di luar jam

pelajaran)?

a. Basa Sunda c. Basa Indonesia

b. Basa Jawa d. Basa campuran Sunda-Indonesia

10.Basa naon nu digunakeun ku hidep di lingkungan masarakat, hususna jeung tatangga?

a. Basa Sunda c. Basa Indonesia

b. Basa Jawa d. Basa campuran Sunda-Indonesia

11.Basa naon nu digunakeun ku hidep waktu ngobrol jeung guru (di luar jam pelajaran)?

a. Basa Sunda c. Basa Indonesia

44

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

16.Basa naon nu digunakeun ku hidep waktu balanja (di warung/ toko/pasar/ swalayan/jrrd)?

a. Basa Sunda c. Basa Indonesia

b. Basa Jawa d. Basa campuran Sunda-Indonesia

17.Basa naon nu digunakeun ku hidep waktu nyarita jeung supir/kenék?

a. Basa Sunda c. Basa Indonesia

b. Basa Jawa d. Basa campuran Sunda-Indonesia

18.Basa naon nu digunakeun ku hidep waktu nga-sms?

a. Basa Sunda c. Basa Indonesia

b. Basa Jawa d. Basa campuran Sunda-Indonesia

19.Basa naon nu digunakeun ku hidep waktu nyarita dina telepon/hp?

a. Basa Sunda c. Basa Indonesia

b. Basa Jawa d. Basa campuran Sunda-Indonesia

20.Basa naon nu digunakeun ku hidep waktu komunikasi dina jejaring sosial

(facebook/twitter/jrrd)?

a. Basa Sunda c. Basa Indonesia

b. Basa Jawa d. Basa campuran Sunda-Indonesia

45

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Soal Angkét Ka Sepuh Siswa

ANGKÉT KA SEPUH SISWA

Wasta :……….….……….…...

Tempat, ping gumelar : ……….…………..………...…...

Pakasaban :……….……...……….………...…...

Alamat : ……….………...…...

No. Telp/ HP :………...……...

Wasta siswa :………...………...

Pituduh:

1) Tulis wasta anu lengkep di tempat anu geus disadiakeun!

2) Baca sing gemet saméméh ngajawab patalékan-patalékan di handap!

46

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

6. Basa naon nu dipaké ku bapa waktu nyarita ka budak?

a. Basa Sunda c. Basa Indonesia

b. Basa Jawa d. Basa campuran Sunda-Indonesia

7. Basa naon nu dipaké ku indung waktu nyarita ka budak?

a. Basa Sunda c. Basa Indonesia

b. Basa Jawa d. Basa campuran Sunda-Indonesia

8. Basa naon nu dipaké ku budak waktu nyarita ka indung-bapa?

a. Basa Sunda c. Basa Indonesia

b. Basa Jawa d. Basa campuran Sunda-Indonesia

9. Basa naon nu dipaké ku budak waktu nyarita ka adi jeung lanceukna?

a. Basa Sunda c. Basa Indonesia

b. Basa Jawa d. Basa campuran Sunda-Indonesia

47

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

3.5.1.2Tés Soal Tés

SOAL TÉS

Wasta :………..……..….……..…...

Kelas :………..

Sakola :………..

Pituduh:

1) Tulis wasta hidep anu lengkep di tempat anu geus disadiakeun!

48

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

5. Jalma nu loba ………. mah sok téréh gedé awakna téh. Kitu ogé lamun hayang téréh

gedé, kuring kudu segut lamun ……… téh da bapa ogé lamun ……… téh sok seueur.

Nu matak ayeuna salirana ageung ogé.

a. dahar b. neda c. tuang

6. Kuring ………. ti Jakarta kamari soré. Ari bapa mah ……… ti Jakarta téh kamari shubuh. Komo si Ujang mah …….. ti Jakarta téh basa mangkukna lantaran teu betah ku hawana nu panas.

a. balik b. wangsul c. mulih

49

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

50

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Observasi nu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta observasi non-sistematis. Observasi non-sistematis nya éta observasi anu dilakukeun ku panalungtik nu teu ngagunakeun instrumén pengamatan. Observasi anu ditekenkeun dina ieu panalungtikan nya éta leuwih dipuseurkeun dina kagiatan siswa di sakola utamana nalika pangajaran lumangsung di kelas. Observasi dipaké pikeun meunangkeun informasi jeung ngumpulkeun data ngeunaan basa di kulawarga anu dipaké ku siswa jeung kumaha kamampuh siswa dina ngalarapkeun undak usuk basa Sundana sacara teu langsung. Ku kituna, teu aya instrumén pangumpul datana.

51

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

3.5.2 Instrumén Ngolah Data 3.5.2.1Angkét

Angkét Siswa

Pikeun ngolah data panalungtikan disadiakeun tabél saperti ieu di handap.

Tabél 3.1

Data Basa di Kulawarga nu Digunakeun Siswa SMPN 1 Katapang

No. Jawaban Angkét Siswa

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Katerangan: Kolom ka 1 no. urut siswa salaku sampel dina angkét Kolom ka 2 nepi ka 22 no. soal dina angkét

Sanggeus data kabéh diasupkeun kana tabél coding from di luhur, tuluy diasupkeun kana tabél husus saluyu jeung klasifikasina.

Tabél 3.2

Suku Bangsa Kulawarga Siswa

No. Kulawarga Siswa Suku Bangsa Frékuénsi Perséntase

1. Bapa Sunda

Jawa Sumatera Dayak Jumlah

52

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

2. Indung Sunda

Jawa Sumatera Jumlah

3. Siswa Sunda

Jawa Sumatera Jumlah

Tabél 3.3

Basa di Kulawarga Siswa

No. Basa di Kulawarga Frékuénsi Perséntase

1. Basa Sunda

2. Basa Jawa

3. Basa Indonesia

4. Basa campuran Sunda-Indonesia

Jumlah

Tabél 3.4

Data Basa nu Digunakeun Dumasar kana Waktu jeung Situasi

No. Basa nu Digunakeun Dumasar kana Waktu jeung Situasi

Frékuénsi Perséntase

1.

Waktu nyarita ka indung-bapa Sunda

Jawa Indonesia

53

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

2.

Waktu nyarita ka adi jeung ka lanceuk Sunda

Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

3.

Waktu nyarita ka dulur Sunda

Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

4.

Waktu nyarita jeung babaturan di lingkungan imah

Sunda Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

5.

Waktu nyarita jeung babaturan di sakola (di luar jam pelajaran)

Sunda Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

54

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

6.

Waktu nyarita di lingkungan masarakat, hususna jeung tatangga

Sunda Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

7. Waktu ngobrol jeung guru (di luar jam

pelajaran) Sunda Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

8.

Waktu istirahat Sunda

Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

9.

Waktu suasana haté keur bungah Sunda

Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

10. Waktu suasana haté keur sedih

55

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

11.

Waktu suasana haté keur ambek Sunda

Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

12.

Waktu balanja (di warung/ toko/ pasar/ swalayan/ jrrd)

Sunda Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

13.

Waktu nyarita jeung supir/kenék Sunda

Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

14.

Waktu nga-sms Sunda

Jawa Indonesia

56

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Jumlah

15.

Waktu nyarita dina telepon/hp Sunda

Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

16.

Waktu komunikasi dina jejaring sosial (facebook/twitter/jrrd)

Sunda Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

Tabél 3.5

Pintonan Drama Basa Sunda

No. Pintonan Drama Basa Sunda Frékuénsi Perséntase

1. Resep pisan

2. Resep

3. Kurang resep

4. Teu resep

Jumlah

Angkét Sepuh Siswa

57

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Tabél 3.6

Data Basa di Kulawarga nu Digunakeun Sepuh Siswa SMPN 1 Katapang

No. Jawaban Sepuh Siswa

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Katerangan: Kolom ka 1 no. urut sepuh siswa dumasar no. urut siswa salaku sampel dina angkét

Kolom ka 2 nepi ka 22 no. soal dina angkét

Sanggeus data kabéh diasupkeun kana tabél coding from di luhur, tuluy diasupkeun kana tabél husus saluyu jeung klasifikasina.

Tabél 3.7

Suku Bangsa Kulawarga Siswa Dumasar Angkét Sepuh Siswa

No. Kulawarga Siswa Suku Bangsa Frékuénsi Perséntase

1. Bapa Sunda

Jawa Sumatera Dayak Jumlah

2. Indung Sunda

Jawa Sumatera Jumlah

58

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Jawa Sumatera Jumlah

Tabél 3.8

Data Basa nu Digunakeun Dumasar kana Waktu jeung Situasi

No. Basa nu Digunakeun Dumasar kana Waktu jeung Situasi

Frékuénsi Perséntase

1.

Waktu bapa nyarita ka indung Sunda

Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

2. Waktu indung nyarita ka bapa

Sunda Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

3.

Waktu bapa nyarita ka budak Sunda

Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

59

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Sunda Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

5.

Waktu budak nyarita ka indung-bapa Sunda

Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

6.

Waktu budak nyarita ka adi jeung ka lanceukna Sunda

Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

7. Waktu budak nyarita ka dulur

Sunda Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

8.

Waktu budak nyarita jeung babaturanna Sunda

Jawa Indonesia

60

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Jumlah

9.

Waktu budak nyarita jeung tatanggana Sunda

Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

10.

Waktu budak ngobrol jeung guruna Sunda

Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

11.

Waktu budak dina suasana haté keur bungah/ sedih/ambek/

Sunda Jawa Indonesia

Campuran Sunda-Indonesia Jumlah

Tabél 3.9

Pangaruh Basa di Kulawarga kana Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda

No. Pangaruh Basa di Kulawarga kana Kamampuh Ngalarapkeun UUBS

Frékuénsi Perséntase

1. Pangaruh

61

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Jumlah

3.5.2.2Tés

Sanggeus diranjing-ranjing tuluy diasupkeun kana tabél husus saluyu jeung klasifikasina.

Tabél 3.10

Kamampuh Siswa dina Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda

No. Wasta ∑ Kecap Larapna % Kecap nu

Merenah

Peunteun Interprétasi

M TM

Tabél 3.11

Niléy Kamampuh Siswa dina Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda

No. Peunteun Frékuénsi

Tabél 3.12

Wates Lulus Kamampuh Siswa dina Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda Katégori Frékuénsi Perséntase

Tabél 3.13

Basa loma, Basa Lemes keur Sorangan, jeung Basa Lemes keur Batur

No. Wasta ∑

Kecap Larapna BLM BLS BLB

62

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

3.6Téhnik Ngumpulkeun Data

Téhnik ngumpulkeun data nya éta téhnik atawa cara-cara anu bisa digunakeun ku panalungtik pikeun ngumpulkeun data (Riduwan, 2006:69). Téhnik ngumpulkeun datana nya éta ngawengku téhnik tés, angkét, jeung observasi.

3.6.1.1Angkét

Angkét nya éta daftar patalékan anu dibikeun ka jalma anu daék méré réspon (réspondén) saluyu jeung paménta pamakéna. Tujuan pamakéan angkét nya éta néangan informasi anu lengkep ngeunan hiji masalah jeung réspondén teu ngarasa hariwang saupama réspondén méré jawaban anu teu saluyu jeung kanyataan dina ngeusian daftar pertanyaaan (Riduwan, 2006:71).

Angkét mangrupa sajumlah patalékan sacara tinulis anu digunakeun pikeun meunangkeun informasi ti informan ngeunaan hal-hal anu dipikanyahona. Angkét anu digunakeun dina ieu panalungtikan dumasar kana cara ngajawabna nya éta angkét tertutup, dumasar kana jawaban anu dibikeun nya éta angkét langsung sarta dumasar kana wangunna nya éta angkét pilihan ganda.

Angkét tertutup nya éta angkét anu jawabanna geus disadiakeun. Ku kituna, réspondén tinggal milih jawabanna. Angkét langsung nya éta angkét anu eusina téh résponden ngajawab ngeunaan dirina. Angkét pilihan ganda nya éta angkét anu geus disadiakeun jawabanna nu mangrupa pilihan ganda.

Dina ieu panalungtikan, angkét dipaké pikeun meunangkeun informasi jeung ngumpulkeun data ngeunaan basa nu digunakeun ku siswa sarta kulawargana.

63

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Tés mangrupa hiji instrumén pikeun ngukur kamampuh variabel depénden. Tés eusina ngeunaan runtuyan patalékan anu digunakeun pikeun ngukur kaparigelan, pangaweruh, intelegensi, kamampuh atawa bakat anu dipimilik ku individu atawa kelompok (Suyatna, 2002:23).

Riduwan (2006:76) nétélakeun yén tés minangka instrumén pangumpul data nya éta runtuyan patalékan atawa latihan anu digunakeun pikeun ngukur kaparigelan, pangaweruh, kapinteran, kamampuh atawa bakat anu dipimilik ku individu atawa kelompok.

Dina ieu panalungtikan, téhnik tés digunakeun pikeun ngumpulkeun data kamampuh siswa dina ngalarapkeun UUBS. Tés nu digunakeun dina ieu panalungtikan ngawengku runtuyan patalékan ngeunaan UUBS anu kudu dijawab ku siswa. Runtuyan patalékanna mangrupa ngalarapkeun kekecapan anu disadiakeun salaku jawaban pikeun ngalengkepan kalimah nu geus disadiakeun sangkan jadi kalimah anu merenah UUBS-na.

3.6.1.3Observasi

Observasi mangrupa instrumén pikeun merhatikeun jeung niténan kajadian-kajadian anu asup kana kategori aktivitas siswa. Observasi ngawengku kagiatan museurkeun panitén kana sakabéh objék nu ngagunakeun sakabéh alat indera (Suyatna, 2002:22).

Observasi nu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta observasi non-sistematis. Observasi non-sistematis nya éta observasi anu dilakukeun ku panalungtik nu teu ngagunakeun instrumén pengamatan. Observasi anu ditekenkeun dina ieu panalungtikan nya éta leuwih dipuseurkeun dina kagiatan siswa di sakola utamana nalika pangajaran lumangsung di kelas. Observasi dipaké pikeun meunangkeun informasi jeung ngumpulkeun data ngeunaan basa di kulawarga anu dipaké ku siswa jeung kumaha kamampuh siswa dina ngalarapkeun undak usuk basa Sundana sacara teu langsung.

64

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Dina ngalaksanakeun ieu panalungtikan téh ngaliwatan sababaraha léngkah, salah sahijina nya éta ngawengku kagiatan ngumpulkeun data. Kagiatan ngumpulkeun data ngaliwatan léngkah-léngkah saperti ieu di handap.

1) Tahap Sasadiaan Ngumpulkeun Data

(1) Ngalaksanakeun survéy ngeunaan kaayaan jumlah populasi pikeun

nangtukeun jumlah sampel.

(2) Nangtukeun jumlah sampel ngagunakeun rumus pikeun nangtukeun

subjék panalungtikan.

(3) Nyadiakeun alat instrumén pikeun meunangkeun data.

2) Tahap Prak-prakan Ngumpulkeun Data

(1) Ngajéntrékeun cara-cara ngeusian angkét sarta ngabagikeun lambaran

angkét ka unggal anggota sampel.

(2) Ngajéntrékeun ka siswa yén ngumpulkeun data lain ngan ukur tina angkét

tapi tina hasil tés jeung observasi lapangan.

(3) Ngajéntrékeun ka sampel (kolot siswa jeung siswa) cara-cara ngeusian

angkét.

(4) Ngajéntrékeun ka siswa cara-cara ngeusian tés nu wangunna mangrupa

kalimah nu teu lengkep anu jawabannna geus disadiakeun pikeun ngalengkepan éta kalimah.

3.7Analisis Data

Sanggeus data kakumpul tina hasil pangumpulan data, mangka léngkah satuluyna nya éta ngolah data. Kagiatan ngolah data sok disebut ogé kagiatan analisis data (Arikunto, 2010:278). Kagiatan analisis data mibanda tujuan pikeun ngarobah data anu kotor jadi data bersih sarta méré harti kana hasil panalungtikan. Analisis data mangrupa usaha anu dilakukeun pikeun ngaklasifikasikeun atawa ngelompokkeun data. Sacara gurat badag, analisis data ngawengku 3 léngkah saperi ieu di handap.

65

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

2) Tabulasi.

3) Ngalarapkeun data saluyu jeung métode panalungtikan anu digunakeun.

Dina analisis data, aya sababaraha léngkah anu dilakukeun ku panalungtik saperti ieu di handap.

1) Mariksa jeung milih data anu asup. Tujuanana sangkan mikanyaho

kalengkepan data. Dina waktu mariksa data, kudu ditalaah heula maké katangtuan atawa kaédah anu geus dijieun. Dina ieu léngkah panalungtikan, bakal dipikanyaho data anu geus lengkep, data anu masih kurang jeung data anu teu diperlukeun. Data anu asup tuluy dinomeran pikeun jadi nomer urut siswa.

2) Ngaklasifikasikeun data. Hartina ngelompokkeun data atawa milah-milah

data anu kakumpul dumasar kana wandana, instrumén anu digunakeun sarta tujuan panalungtikan anu hayang dihontal.

3) Tabulasi data. Hartina ngalaporkeun sakabéh data dina wangun tabél.

Tabulasi data bisa disaluyukeun jeung kaayaan sarta kabutuhan dina waktu ngalaporkeun panalungtikan. Data basa nu digunakeun ku siswa sarta kolot siswa dilaporkeun dina wangun tabél. Kamampuh siswa dina ngalarapkeun UUBS ogé dilaporkeun dina wangun tabél.

4) Téhnik analisis. Téhnik analisis anu digunakeun nya éta analisis kuantitatif

nu ngagunakeun rumus chi-kuadrat (x2). Rumus chi-kuadrat digunakeun

pikeun nganalisis jeung ngajawab hipotésis ngeunaan aya henteuna pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun UUBS siswa. Dina ieu panalungtikan, larapna UUBS dina soal tés dianalisis sarta diajén merenah henteuna. Skor siswa nya éta jumlah jawaban nu bener. Hasil analisisna diperséntasekeun.

3.7.1 Analisis Basa di Kulawarga

Saacan data basa di kulawarga siswa diasupkeun kana tabél coding from, mangka kudu dianalisis heula naggunakeun skala pengukuran. Skala pengukuran

70

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

8) Basa nu digunakeun ka babaturan di lingkungan imah jeung kamampuh ngalarapkeun UUBS.

9) Basa nu digunakeun ka babaturan di sakola jeung kamampuh ngalarapkeun UUBS.

10)Basa nu digunakeun ka tatangga jeung kamampuh ngalarapkeun UUBS. 11)Basa nu digunakeun ka guru jeung kamampuh ngalarapkeun UUBS. 12)Basa nu digunakeun waktu istirahat jeung kamampuh ngalarapkeun

UUBS.

13)Basa nu digunakeun waktu suasana haté keur bungah jeung kamampuh ngalarapkeun UUBS.

14)Basa nu digunakeun waktu suasana haté keur sedih jeung kamampuh ngalarapkeun UUBS.

15)Basa nu digunakeun waktu suasana haté keur ambek jeung kamampuh ngalarapkeun UUBS.

16)Basa nu digunakeun waktu balanja jeung kamampuh ngalarapkeun UUBS. 17)Basa nu digunakeun waktu nyarita jeung supir/kenék jeung kamampuh

ngalarapkeun UUBS.

18)Basa nu digunakeun waktu nga-sms jeung kamampuh ngalarapkeun UUBS.

19)Basa nu digunakeun waktu nyarita dina telepon/HP jeung kamampuh ngalarapkeun UUBS.

20)Basa nu digunakeun waktu komunikasi dina jejaring sosial jeung kamampuh ngalarapkeun UUBS.

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

176

BAB V

KACINDEKAN JEUNG SARAN

5.1Kacindekan

Sanggeus dilakukeun analisis data, luyu jeung tujuan panalungtikan aya sababaraha hal anu bisa dicindekkeun tina ieu hasil panalungtikan. Kacindekan

tina panalungtikan nu judulna “Pangaruh Basa di Kulawarga kana Kamampuh

Ngalarapkeun UUBS Siswa SMPN 1 Katapang”, di antarana saperti ieu di handap.

Dumasar kana hasil angkét anu dibagikeun ka siswa jeung ka kolot siswa, basa nu digunakeun di kulawarga siswa SMP Negeri 1 Katapang lolobana nya éta basa Sunda (68,22%). Salian ti basa Sunda, basa nu digunakeun di kulawarga siswa SMPN 1 Katapang nya éta basa Jawa (1,32%), basa Indonesia (27,15%), jeung basa campuran antara basa Sunda jeung basa Indonesia (3,31%).

Dumasar kana soal tés anu dieusian ku siswa, kamampuh ngalarapkeun UUBS siswa SMPN 1 Katapang lolobana kaasup kana katégori cukup, nya éta 46 urang (30,46%) tina jumlah sampel. Kamampuh ngalarapkeun UUBS siswa SMPN 1 Katapang tina peunteun 10 (sampurna) nepi ka peunteun 4 (kurang) téh wincikanana nya éta; anu meunang peunteun 10 (sampurna) aya 2 urang (1,32%), anu meunang peunteun 9 (alus pisan) aya 8 urang (5,30%), anu meunang peunteun 8 (alus) aya 18 urang (11,92%), anu meunang peunteun 7 (cukup) aya 46 urang (30,46%), anu meunang peunteun 6 (sedeng) aya 37 urang (24,51%), anu meunang peunteun 5 (hampir sedeng) aya 30 urang (19,87%), jeung anu meunang peunteun 4 (kurang) aya 10 urang (6,62%).

Jumlah larapna UUBS nu merenah nu dilarapkeun ku siswa sakabéhna aya 2.778 jeung jumlah larapna UUBS nu teu merenah nu dilarapkeun ku siswa sakabéhna aya 1.752. UUBS nu dilarapkeun dibagi kana tilu katégori nya éta basa loma, basa lemes keur sorangan jeung basa lemes keur batur. Wincikanana nya éta

177

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

1.515 kecap kaasup katégori loma (1.027 kecap nu merenah larapna, jeung 488 kecap nu teu merenah larapna), 1.508 kecap kaasup katégori lemes keur sorangan (789 kecap nu merenah larapna, jeung 719 kecap nu teu merenah larapna), jeung 1.507 kecap kaasup katégori lemes keur batur (962 kecap nu merenah larapna, jeung 545 kecap nu teu merenah larapna).

Kacindekan nu pamungkas tina ieu panalungtikan nya éta aya hubungan anu signifikan antara basa nu digunakeun di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun UUBS siswa SMPN 1 Katapang. Lantaran hipotésisna bisa dibuktikeun. Hartina aya pangaruh anu signifikan antara basa nu digunakeun di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun UUBS siswa SMPN 1 Katapang.

5.2Saran

Dumasar kana panalungtikan, aya sawatara saran anu hayang ditepikeun ku panalungtik pikeun ngaronjatkeun kamampuh ngalarapkeun UUBS siswa. Kulawarga minangka lingkungan nu munggaran mangaruhan kana makéna basa, dipiharep bisa ngajadikeun basa Sunda minangka basa di kulawargana. Basa Sunda anu dipaké tangtu kudu basa Sunda anu merenah UUBS-na. Ku dipakéna basa Sunda nu merenah UUBS-na ti lingkungan kulawarga kénéh mangka siswa nalika nincak kana lingkungan nu leuwih lega saperti lingkungan sakola minangka lembaga formal, tangtu siswa moal bireuk deui jeung nganggap hésé kana pangajaran basa Sunda.

Hal nu utama, panalungtik miharep tong ngarasa géngsi atawa éra ngajadikeun basa Sunda minangka basa di kulawargana. Ngarasa géngsi mah saupama jadi urang Sunda nu gumelar di Sunda, nincak taneuh Sunda, ngarénghap ku oksigén nu aya di taneuh Sunda, tapi teu bisa basa Sunda.

Pikeun praktisi pendidikan, hususna guru basa Sunda, panalungtik miharep sangkan tuluy sumanget dina ngamotivasi jeung ngajarkeun basa Sunda ka siswa. Guru basa Sunda kudu bisa nyiptakeun suasana diajar basa Sunda anu matak

178

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

ngirut siswa sangkan pangajaran basa Sunda bisa jadi pangajaran anu dipikaresep ku siswa jeung teu dianggap pangajaran anu saukur nyumponan jam pelajaran.

Pikeun panalungtik séjén, leuwih hadé saupama ngayakeun panalungtikan nu leuwih jero ngeunaan UUBS, hususna ngeunaan pamakéan UUBS nu loba jadi catur di masarakat Sundana sorangan, sangkan pangaweruh ngeunaan UUBS bisa leuwih euyeub.

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

178

DAFTAR PUSTAKA

Arikunto, Suharsimi. (2010). Prosedur Penelitian Suatu Pendekatan Praktik. Jakarta: Rineka Cipta.

Chaer, Abdul., Agustina, Leonie. (2010). Sosiolinguistik Perkenalan Awal. Jakarta: Rineka Cipta.

Danadibrata, R.A. (2009). Kamus Basa Sunda. Bandung: PT. Kiblat Buku Utama. Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat. (2007). Standar Kompetensi dan

Kompetensi Dasar Mata Pelajaran Bahasa dan Sastra Sunda. Bandung: DisdikJabar.

Djajasudarma, Fatimah. T. (2010). Metode Linguistik. Bandung: Refika Aditama. Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah FPBS UPI. (2008). Palanggeran Éjahan Basa

Sunda. Bandung: Sonagar Press.

Komala, R. Ana. (2009). Pangaruh Basa Indung kana Karakteristik Siswa SMPN 1 Cisarua Bogor. Skripsi S1 JPBD FPBS UPI Bandung: teu diterbitkeun. Nugraha, A. Fuji. (2008). Pangaruh Makéna Basa Indung di Lingkungan

Kulawarga kana Préstasi Diajar Nyarita Basa Sunda Siswa Kelas XI SMA Pasundan 3 Bandung. Skripsi S1 JPBD FPBS UPI Bandung: teu diterbitkeun.

Riduwan. (2006). Belajar Mudah Penelitian untuk Guru-Karyawan dan Peneliti Pemula. Bandung: Alfabeta.

Rosidi, Ajip. spk. (2007). Polémik Undak-Usuk Basa Sunda. Bandung: Kiblat Buku Utama.

Sobariah, Ratih. (2011). Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa Sunda dina Wacana Dialog Siswa Kelas X MA Al-Bidayah Batujajar Kabupaten Bandung Barat. Skripsi S1 JPBD FPBS UPI Bandung: teu diterbitkeun. Solehudin, O. (2009). Handout Sosiolinguistik. Handout Mata Kuliah

Sosiolinguistik JPBD FPBS UPI Bandung: teu diterbitkeun.

Solehudin, O. jeung Sudaryat, Yayat. (2009). Psikolinguistik. Bandung: JPBD FPBS UPI.

179

Mia Tresnawati, 2013

Pangaruh basa di kulawarga kana kamampuh ngalarapkeun undak usuk basa sunda siswa Smp Negeri 1 Katapang

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Sudaryat, Yayat., Prawirasumantri, Abud., Rosiana, I.A. (1993). Wacana, Adegan Kecap, Frase jeung Klausa Bahasa Sunda. Jakarta: PT. Candimas Metropole.

Sudaryat, Yayat. (2004). Élmuning Basa. Bandung: Walatra.

Sudaryat, Yayat. (2005). Kamus Istilah Élmuning Basa Sunda. Bandung: CV Karya IPTEK.

Sudaryat, Yayat., Prawirasumantri, Abud., Yudibrata, Karna. (2009). Tata Basa Sunda Kiwari. Bandung: Yrama Widya.

Suyatna, Amir. (2002). Pengantar Metodologi Penelitian Pendidikan dan Pengajaran Bahasa. Bandung: Depdiknas UPI FPBS Jurusan Pendidikan Bahasa Indonesia dan Daerah.

Sukmadinata, Sy., Nana. (2006). Metode Penelitian Pendidikan. Bandung: PT. Remaja Rosdakarya.

Tim Penyusun Kamus Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa. (1995). Kamus Besar Bahasa Indonesia. Jakarta: Balai Pustaka.

Universitas Pendidikan Indonesia. (2012). Pedoman Penulisan Karya Ilmiah. Bandung: UPI.

Warsio, Yoyo. (2009). Kamampuh Ngalarapkeun Undak Usuk Basa sunda dina Nulis Surat Pribadi Siswa Kelas IX SMP Negeri 2 Cikoneng. Skripsi S1 JPBD FPBS UPI Bandung: teu diterbitkeun.

Wirasasmita, Sutardi. (1998). Teknik Penyusunan dan Analisis Tes Prestasi Belajar dengan Pengembangan Tes Prestasi Belajar Bahasa Indonesia. Bandung: Lembaga Penelitian IKIP.