Saran KESIMPULAN DAN SARAN

157 memanaskan air yang terdapat pada lapisan permukaan dan mengangkut uap air yang terjadi keluar sistem menuju udara lingkungan. 5. Penggunaan straw pada ruang pengering sebagai pendistribusi aliran aliran udara dapat memberikan kecepatan aliran udara yang merata ke arah bagian lebar rak.

7.2. Saran

1. Hasil percobaan 4 yaitu pada kondisi uhu 36.8 o C dan kecepatan udara 0.33 mdtk dengan panjang rak pengering 25 cm yang memberikan fluks massa terbesar dapat digunakan sebagai referensi untuk kondisi pengeringan yang optimum untuk kasus disain pengering yang diuji. 2. Untuk menentukan perubahan massa produk secara otomatis dapat digu- nakan ring transduser dari bahan baja dengan diameter dalam 51 mm dan tebal 1,0 mm yang kedua sisinya ditempatkan dua buah sensor strain gage dengan resistensi 120 ohm. 3. Dalam penerapan pemodelan perpindahan massa momentum dan energi secara simultan pada proses pengeringan produk dianjurkan memakai pipa-pipa kecil straw sebagai pendistribusi aliran udara. DAFTAR PUSTAKA 159 DAFTAR PUSTAKA Abdullah, K., 1993. System Optimization in Solar Drying, The 5th International Energy Conference, ENERGEX93. Seoul Oct.18-22. Abdullah, K. 2002, Fish Drying Using Solar Energy, Regional Work Shop on Drying Technology, Bangkok April 22-26, 2002, ASEAN Sub Committee on Non Conventional Energy Research. Bangkok Abdullah, K, A.H. Tambunan, Thamrin, F. Wenur dan D.Wulandani. 1994. Optimasi Optimasi dalam Perencanaan Alat Pengering Hasil Pertanian dengan Energi Surya. Laporan Penelitian Hibah Bersaing. Bogor Abdullah, K. 2002. Fish Drying Using Solar Energy. Regional Workshop on Drying Technology 22 nd – 26 nd April 2002. Bangkok. Anonim. ASAE Standard. 1994. USA Anonim. IDS. 1994. Proceedings of the 9 th International Drying Symposium. Gold Coast, Australia. August 1-4, 1994. p.1069-1076. Bala, B.K. and M.R.A. Mondol. 1999. Experimental Investigation on Solar Drying of Fish Using Solar Tunnel Drier. Proceedings of First Asian - Australian Drying Conference. Bali Bambang, S., A. Darajad, Baehaki, I.N. Widiarta, A. Setyono, S.D. Indrasari, O.S. Lesmana, dan H. Sembiring. 2007. Deskripsi Varietas Padi. Balai Besar Penelitian tanaman Padi. Subang. Jawa Barat. Berg, C.G. dan M. Karisson. 1999. Transfer Coefficients During Simultaneous Heat and Mass Transfer from A Flat Duct Surface Experimental Work. The First Asian-Australian Drying Conference. Bali. Indonesia. Bird, R.B., W.E. Stewart dan E.N. Lightfoot. 1966. Transport Phenomena. Jhon Wiley and Sons, Inc. New York Brodkey. R.S dan H.C. Hershey. 1989. Transport Phenomena . 2 nd . McGraw-Hill Book Company. International Edition, New York. Brooker. D.B, F.W. Baker-Arkema dan W. Hall. 1973. Drying Cereal Grains. The AVI Publishing Co. Inc. Westport. Connecticut. Carslow, H.S. dan J.C. Jaeger. 1971. Conduction of Heat and Solid. Oxford At The Clarendon Press. 160 Chapman, A.J. 1974. Heat Transfer. Macmillan Publishers. Co. New York. Collier Macmillan Publishers. London. Charm, S.E. 1974. The Fundamentals of Food Engineering. Sec. Ed. The AVI Publ. Company., Connecticut. Dengying, L., H. Xiulan, L. Zuyi, Meng Qun, dan C. Xiaoming. 1999. Experimental Investigation on the Flow and Drying Charateristics of Two-Stage Semi- Circular Impinging Stream Drying. The First Asian-Australian Drying Con- ference. Bali. Indonesia. p. 652-659. Devahastin, S. 2000. Mujumdar’s Practical Guide to Industrial Drying. Exergex Corporation 3795 Navarre, Brossard, Quebec, Canada. Dieter, G. E. 1991. Engineering Design A Materials nd Processing Approach. McGraw-Hill, Inc. New York Giner, S.A., D.M. Bruce. 1998. Two-Dimensional Simulation Model of Steady-state Mixed-flow Grain Drying Part 2 : Experimental Validation. J.Agric. Engng Res. 1998 71, pp 51-66 articel No. ag980298. Geankoplis, C.J. 1983. Transport Processes and Unit Operations. Second edition. Allyn And Bacon Series in Engineering. Boston. London Hamzirwan, 2007. Harian Kompas. 13 April 2007. hal.21 Heldman, D.R. dan R.P. Singh. 1981. Food Process Engineering. AVI Publishing. Com., Inc. West Port. Connecticut. Hederson, S.M. dan R.L. Perry. 1976. Agricultural Process Engineering. The AVI Publishing Co. Inc. Westport. Connecticut. Holman, J.P. 1981. Heat Transfer. Fifth edition. McGraw-Hill, Kogakhusa, Ltd., Tokyo. Juliano, 1972. The Rice Caryopsis and its Composition. In Houston. D.F ED Rice. Chemistry and Technolgy. Amer. Assc. Cereal Chemist Inc. St Paul. Minnessota. p. 16-74 Kemp, J.G., G.C. Misiuer dan W.S. Roach. 1972. Development of Empirical Formula for Drying of Hay. Trans. of The ASAE. p. 723-725. Kreith, F. 1973. Priciples of Heat Transfer. Third Edition. Harper and Row Publisher. New York Leonard, W.H. dan J.H. Martin. 1963. Cereal Crops. MacMillan Publishing. Co. Inc., New York 161 Liu, Qiang, C. Cao., F.W. Bakker-Arkema. 1997. Modeling and Analysisof Mixed Flow Grain Dryer. ASAE, Vol 40 4, pp 1099-1106. Lunde, P.J. 1980. Solar Thermal Engineering Space Heating and Hot Water Systems. John Wiley and Sons, New York. Lobsin. 1939. Drying and Dehydration. In A.C. Jason. Fish as Food. Vol III. Academic Press. New York. Miko Kumita, S. Mori. dan Y. Nishimoto. 1999. Heat and Mass Transfer in The Packed Bed Perlite Particles on Ice Plate. The First Asian-Australian Drying Conference. Bali. Indonesia. Moshenin, Nuri. 1980. Thermal Properties of Food and Agricultural Materials. Gordon and BBreach Publishers. New York. Mujumdar, A.S. dan S. Devahastin. 2001. Prinsip Dasar Pengeringan. Panduan Praktis Mujumdar untuk Pengeringan Industrial. S. Devahastin. Alih Bahasa: Tambunan, A. H., Edy H., Dyah W. Dan Nelwan, L.O. Seri Pustaka IPB Press. Mursalim. 1995. Uji Performansi Sistem Pengeringan Energi Surya dan Tungku Batubara dengan Bangunan Tembus Cahaya Sebagai Pembangkit Panas untuk Pengeringan Panili. FATETA IPB Bogor Nababan, B. 2005. Sestem Pengering Ikan Efek Rumah Kaca ERK Berenergi Surya Tipe Kerucut. Disertasi. Sekolah Pascasarjana Institut Pertanian Bogor. Nelwan, L.O. 1997. Pengeringan Kakao dengan Energi Surya Menggunakan Rak Pengering dengan Kolektor Tipe Efek Rumah Kaca. Thesis. Program Pasca- sarjana IPB. Bogor. Nelwan, L.O. 2005. Study on Solar-Assisted Dryer with Rotating Rack for Cocoa Beans. Dissertation. Graduate School, IPB. Bogor. Nguyen, L. H, R.H. Driscoll, an G. Srzednicki. 1999. Drying of High Moisture Content Paddy in APilot Scale Triangular Spouted Bed Dryer. The First Asian- Australian Drying Conference. Bali. Indonesia. p 290-307. Perry, R.H. dan W.C. Chilton. 1973. Chemical Engineers Handbook. fifth edition McGraw-Hill Kogakusha, Ltd. Tokyo. Prijono, A. 1999. Mekanika Fluida. Edisi delapan. Jilid 1. Penerbit Erlangga. Jakarta Ruiten, H.T.L. 1981. Physical Properties of Paddy and Milled Rice. Grain Post- Harvest Processing Technology. MSc Cource IPB, Bogor. p 1-21. Samsuri, T. 1992. Analisis Pengeringan Daun Tembakau Rajangan Menggunakan Pengering Energi Ganda. Disertasi. Program Pascasarjana IPB. Bogor 162 Steel Robert, G.D. dan J.H. Torrie. 1980. Prinsip dan Prosedur Statistika. alih Bahasa Bambang Sumantri 1995. PT. Gramedia Pustaka Utama, Jakarta. Southwell, D.B., T.A.G. Langrish, dan D.F. Fletcher. 1999. Use of Computational Fluid Dynamics Techniques to Assess design Alternatives for The Plenum Chamber of Asmall Spray Dryer. Proceedings of the First Asian-Australian Drying Conference ADC’99. Bali. Indonesia. Stocker, W.F. 1971. Design of Thermal Systems. McGraw-Hill. Kogakhusa, Ltd. Tokyo. Sukarmanto. 1996. Uji Penampilan Sistem Efek Rumah Kaca untuk Pengeringan Alkali Treated Cottonii ATC Chips dari Rumput Laut. Skripsi FATETA IPB. Bogor Tharir, R. 1986. Analisis Pengeringan Gabah Berdasarkan model Silindris. Disertasi Fakultas Pascasarjana. Institut Pertanian Bogor. Tarigan, A.S. 1999. Uji Kinerja Rumah Kaca Pengering dengan Bantuan Sel Surya Sebagai Penggerak Kipas. Fateta IPB. Bogor. Treybal, R.E. 1981. Mass Transfer Operation. Third edition. McGraw-Hill Book Company. Japan. Ullman. D. G. 1976. The Mechanical Design Process. McGraw-Hill, Inc. New York Verboven. P, Nico. S, Josse De. B, dan Nicolai. B.M. 1999. Computational Fluid Dynamics Modelling and Validation of The Temperature Distribution in A Forced Convection Oven. Journal of Food Engineering. Vol 43. p.61-73. Versteeg. H.K. dan W. Malalasekera. 1995. An Introduction to Computational Fluid Dynamics The Finite Volume Method. Longman Sc Technical. Malaysia. Welty, R. James, C.E. Wick, R.E. Wilson, dan G. Rorrer. 2004. Dasar-dasar Fenomena Transport. Erlangga. Jakarta. Wheaton, F . W. dan B.L. Thomas. 1985. Processing Aquatic Food Products. A Wiley-Interscience Publication. Jhon Wiley and Sons Inc, Canada Wulandani, D dan K. Abdullah. 1995. Penentuan Koefisien Pindah Panas Konveksi Pengeringan pada Tumpukan Gabah. Proseding Seminar Tahunan Perkem- bangan Peneltian Teknik Pertanian. Bogor 13-14 Maret 1995. 163 Wulandani, D. 1997. Analisa Pengeringan pada Alat Pengering Kopi Efek Rumah Kaca Berenergi Surya. Thesis. Program Pascasarjana IPB. Bogor. Wulandani, D. 2005. Kajian Distribusi Suhu, RH dan Aliran Udara Pengering untuk Optimasi Disain Pengering Efek Rumah Kaca. Disertasi. Sekolah Pascasarjana Institut Pertanian Bogor. Young, J.H. dan T.B. Whitaker. 1971. Numerical Analisis of Vapor Difusion in Porous Composite Shell. Trans. Of The ASAE. p.1051-1056. LAMPIRAN 165 Lampiran 1. Data pengukuran dan hasil perhitungan kalibrasi ring tranduser Massa Regangan μ Rata-rata Gram Percb.1 Percb.2 μ 0 0 0 0.0 20 3 3 3.0 30 4 4 4.0 50 5 6 5.5 70 7 8 7.5 100 9 10 9.5 150 12 12 12.0 200 15 14 14.5 250 16 17 16.5 270 22 20 21.0 320 23 22 22.5 350 27 26 26.5 370 28 29 28.5 400 30 31 30.5 450 35 36 35.5 500 38 37 37.5 600 45 44 44.5 750 56 57 56.5 850 63 64 63.5 1000 74 72 73.0 1150 85 83 84.0 1200 87 86 86.5 1350 100 98 99.0 1500 112 111 111.5 166 Lampiran 2. Perhitungan dimensi ring tranduser P t 2 w Gage 1 : inside Gage 2 : outside 2 t w E PR 1.09 = = Regangan, m P = Beban, N R = Jari-jari dalam, m E = Elastisitas, Nm 2 w = lebar ring, m t = tebal ring, m g = gravitasi, 9.8 mdtk 2 1 Bridge Box R 2 R 1 R 3 R 4 Vo Vs Strainmeter Kalibrasi 167 Lampiran 3. Program basic dan hasil perhitungan dimensi ring transduser 10 CLS : T=. 20 PRINT RANCANGAN RING TRANSDUSER:PRINT 30 INPUT Lebar Yang Diinginkan mm : ,L 40 INPUT Beban yang digunakan kg : ,M 50 PRINT Diameter Luar mm : 51 60 PRINT :PRINT Berdasarkan Tabel Buku Krut hal 414 maka 70 PRINT A mm B mm C mm 80 PRINT 51 25 0.5 90 PRINT Sifat bahan ring tranduser : 100 PRINT Regangan : 0.002 m 110 PRINT E baja : 2E+11 Nm2 120 PRINT g : 9.8 mdtk2 130 PRINT : G=9.8 : P=MG 140 RI=.025 : E=21011 : W=L1000 : EE=.002 150 T=SQR1.09PRIEWEE 160 PRINT Hasil Perhitungan : 170 PRINT Tebal Ring Tranduser t : ;:PRINT USING T;T;:PRINT m;: 180 PRINT USING T;T;:PRINT m;: 190 PRINT = ;:PRINT USING T;T1000;:PRINT mm 200 END ok HASIL LUARAN PROGRAM BASIC Lebar Yang Diinginkan mm : 20 Beban yang digunakan kg : 15 Diameter Luar mm : 51 Berdasarkan Tabel Buku Krut hal 414 maka A mm B mm C mm 51 25 0.5 168 Lampiran 2 Lanjutan Sifat bahan ring tranduser : Regangan : 0.002 m E baja : 2E+11 Nm2 g : 9.8 mdtk2 Hasil Perhitungan : Tebal Ring Tranduser t : 0.00071 m = 0.70761 mm Lebar Yang Diinginkan mm : 20 Beban yang digunakan kg : 10 Diameter Luar mm : 51 Berdasarkan Tabel Buku Krut hal 414 maka A mm B mm C mm 51 25 0.5 Sifat bahan ring tranduser : Regangan : 0.002 m E baja : 2E+11 Nm2 g : 9.8 mdtk2 Hasil Perhitungan : Tebal Ring Tranduser t : 0.00058 m = 0.57777 mm 169 Lampiran 4. Program basic untuk menentukan nilai Me, K, dan A 10 CLS 20 PRINT 30 DIM A20,20,Y20,X20 40 DIM M20,DM20,F120,F220,F320 50 DIM D120,D220,D320 60 DIM E120,E220,E320 70 INPUT Banyaknya Pasangan Data N : ,N 80 PRINT 90 PRINT Nilai Pendugaan Untuk : 100 PRINT 110 INPUT Me = ,ME 120 INPUT K = ,K 130 INPUT A = ,A 140 PRINT 150 JM=0 160 FOR I=1 TO N 170 READ YI,XI 180 MI=A36.05-MEEXP-KYI+ME 190 DMI=XI-MI 200 F1I=1-AEXP-KYI 210 F2I=-YIA36.05-MEEXP-KYI 220 F3I=36.05-MEEXP-KYI 230 D1I=DMIF1I : SD1=SD1+D1I 240 D2I=DMIF2I : SD2=SD2+D2I 250 D3I=DMIF3I : SD3=SD3+D3I 260 E1I=F1I2 : SE1=SE1+E1I 270 E2I=F2I2 : SE2=SE2+E2I 280 E3I=F3I2 : SE3=SE3+E3I 290 G1I=F1IF2I : SG1=SG1+G1I 300 G2I=F1IF3I : SG2=SG2+G2I 310 G3I=F2IF3I : SG3=SG3+G3I 320 NEXT I 330 A1,1=SE1:A1,2=SG1:A1,3=SG2 170 340 A2,1=SG1:A2,2=SE2:A2,3=SG3 Lampiran 4. Lanjutan 350 A3,1=SG2:A3,2=SG3:A3,3=SE3 360 A1,4=SD1:A2,4=SD2:A3,4=SD3 370 CLS 380 PRINT 390 INPUT Jumlah Variabel Yang Dicari : ;N 400 PRINT 410 PRINT Persamaan Matrik Untuk Menentukan DMe, DK dan DA 420 PRINT 430 PRINT A1,1;A1,2;A1,3;A1,4 : PRINT 440 PRINT A2,1;A2,2;A2,3;A2,4 : PRINT 450 PRINT A3,1;A3,2;A3,3;A3,4 : PRINT 460 FOR K=1 TO N-1 470 FOR I=K+1 TO N 480 A=AI,K 490 FOR J=K TO N+1 500 AI,J=AI,J-AK,JAAK,K 510 NEXT J 520 NEXT I 530 NEXT K 540 FOR I=N TO 1 STEP -1 550 X=0 560 FOR R=I+1 TO N 570 X=X+AI,RXR 580 NEXT R 590 XI=AI,N+1-XAI,I 600 NEXT I 610 PRINT Nilai Delta Me DMe = ;X1 620 PRINT Nilai Delta K DK = ;X2 630 PRINT Nilai Delta A DA = ;X3 640 DATA 650 DATA 660 DATA 670 DATA 171 680 DATA Lampiran 5 . Data pengukuran dan hasil hitung perubahan massa gabah untuk tebal tumpukan 2.2 cm, kecepatan udara 0.35 mdtk dan suhu udara 36.8 o C Berat awal gabah kg : 4.528 Kadar air awal bb : 24.34 Kadar air awal bk : 32.17 Berat padatan kg : 3.4259 Berat air awal : 1.1021 Kadar air keseimbangan bk : 12.32 Faktor bentuk A : 0.97 Konstanta pengeringan 1men : 0.0035 Panjang rak gabah cm : 50 Lebar rak gabah cm : 40 Tebal tumpukan cm : 2.2 Kecepatan udara mdtk : 0.33 Suhu udara o C : 36.8 Persamaan hubungan massa m, gram dengan regangan : Y reg = 0.07269 X + 0.32315 Waktu Regangan Massa Gabah Kadar Air Massa Air Air Menguap Kadar Air KA Hitung menit με gram bb gram gram bk bk 0 329.5 4528.00 24.34 1102.12 0 32.17 31.57 10 326.0 4479.74 23.52 1053.85 48.26 30.76 30.91 20 324.0 4452.23 23.05 1026.34 75.77 29.96 30.27 30 322.5 4431.59 22.69 1005.71 96.41 29.36 29.66 40 321.0 4410.96 22.33 985.08 117.04 28.75 29.06 50 319.0 4383.45 21.85 957.56 144.55 27.95 28.48 60 318.0 4369.69 21.60 943.81 158.31 27.55 27.93 70 317.0 4355.94 21.35 930.05 172.06 27.15 27.39 80 316.0 4342.18 21.10 916.30 185.82 26.75 26.87 90 315.0 4328.43 20.85 902.54 199.57 26.34 26.37 100 314.0 4314.67 20.60 888.79 213.33 25.94 25.89 110 313.0 4300.92 20.35 875.03 227.08 25.54 25.42 120 312.0 4287.16 20.09 861.28 240.84 25.14 24.97 130 311.0 4273.41 19.83 847.52 254.59 24.74 24.54 140 310.0 4259.65 19.57 833.77 268.35 24.34 24.12 150 309.0 4245.90 19.31 820.01 282.10 23.94 23.71 160 308.0 4232.14 19.05 806.26 295.86 23.53 23.32 170 307.0 4218.39 18.79 792.50 309.61 23.13 22.94 180 306.0 4204.63 18.52 778.75 323.37 22.73 22.57 190 305.0 4190.88 18.25 764.99 337.12 22.33 22.22 200 305.0 4190.88 18.25 764.99 337.12 22.33 21.88 210 304.0 4177.12 17.98 751.24 350.88 21.93 21.55 220 303.0 4163.37 17.71 737.48 364.63 21.53 21.24 230 302.0 4149.61 17.44 723.73 378.39 21.13 20.93 172 Lampiran 5. Lanjutan 240 301.0 4135.86 17.17 709.97 392.14 20.72 20.35 250 301.0 4135.86 17.17 709.97 392.14 20.72 20.35 260 300.0 4122.10 16.89 696.22 405.90 20.32 20.07 270 300.0 4122.10 16.89 696.22 405.90 20.32 19.80 280 299.0 4108.35 16.61 682.46 419.65 19.92 19.55 290 299.0 4108.35 16.61 682.46 419.65 19.92 19.30 300 298.0 4094.59 16.33 668.71 433.41 19.52 19.06 310 298.0 4094.59 16.33 668.71 433.41 19.52 18.83 320 298.0 4094.59 16.33 668.71 433.41 19.52 18.60 330 297.0 4080.84 16.05 654.95 447.16 19.12 18.39 340 297.0 4080.84 16.05 654.95 447.16 19.12 18.18 350 297.0 4080.84 16.05 654.95 447.16 19.12 17.98 360 296.0 4067.08 15.77 641.20 460.92 18.72 17.78 370 296.0 4067.08 15.77 641.20 460.92 18.72 17.59 380 296.0 4067.08 15.77 641.20 460.92 18.72 17.41 390 296.0 4067.08 15.77 641.20 460.92 18.72 17.24 400 295.0 4053.33 15.48 627.44 474.67 18.31 17.07 410 295.0 4053.33 15.48 627.44 474.67 18.31 16.90 420 295.0 4053.33 15.48 627.44 474.67 18.31 16.75 430 295.0 4053.33 15.48 627.44 474.67 18.31 16.59 440 295.0 4053.33 15.48 627.44 474.67 18.31 16.45 450 295.0 4053.33 15.48 627.44 474.67 18.31 16.31 173 Lampiran 6. Data pengukuran dan hasil hitung perubahan massa gabah untuk tebal tumpukan 2.2 cm, kecepatan udara 0.42 mdtk dan suhu udara 37.6 o C Berat awal gabah kg : 4.684 Kadar air awal bb : 24.67 Kadar air awal bk : 32.75 Berat padatan kg : 3.5285 Berat air awal : 1.1555 Kadar air keseimbangan bk : 12.28 Faktor bentuk A : 1.03 Konstanta pengeringan 1men : 0.0036 Panjang rak gabah cm : 50 Lebar rak gabah cm : 40 Tebal tumpukan cm : 2.2 Kecepatan udara mdtk : 0.42 Suhu udara o C : 37.6 Persamaan hubungan massa m, gram dengan regangan : Y reg = 0.07269 X + 0.32315 Waktu Regangan Massa Gabah Kadar Air Massa Air Air Menguap Kadar Air KA Hitung menit μ gram bb gram gram bk bk 0 341.0 4684.00 24.67 1155.54 0 32.75 33.36 10 338.0 4644.80 24.03 1116.34 39.20 31.64 32.64 20 336.0 4617.29 23.58 1088.83 66.71 30.86 31.94 30 335.0 4603.53 23.35 1075.08 80.47 30.47 31.26 40 334.0 4589.78 23.12 1061.32 94.22 30.08 30.61 50 333.0 4576.02 22.89 1047.56 107.98 29.69 29.98 60 331.0 4548.51 22.43 1020.05 135.49 28.91 29.37 70 330.0 4534.76 22.19 1006.30 149.24 28.52 28.78 80 329.0 4521.00 21.95 992.54 163.00 28.13 28.21 90 328.0 4507.25 21.72 978.79 176.75 27.74 27.67 100 327.0 4493.49 21.48 965.03 190.51 27.35 27.14 110 326.0 4479.74 21.24 951.28 204.26 26.96 26.63 120 325.0 4465.98 20.99 937.52 218.02 26.57 26.13 130 324.0 4452.23 20.75 923.77 231.77 26.18 25.66 140 323.0 4438.47 20.50 910.01 245.53 25.79 25.20 150 322.5 4431.59 20.38 903.14 252.41 25.60 24.75 160 322.0 4424.72 20.26 896.26 259.28 25.40 24.32 170 321.0 4410.96 20.01 882.50 273.04 25.01 23.91 180 320.0 4397.20 19.76 868.75 286.80 24.62 23.51 190 319.0 4383.45 19.51 854.99 300.55 24.23 23.12 200 318.0 4369.69 19.25 841.24 314.31 23.84 22.75 210 318.0 4369.69 19.25 841.24 314.31 23.84 22.39 220 317.0 4355.94 19.00 827.48 328.06 23.45 22.04 230 316.0 4342.18 18.74 813.73 341.82 23.06 21.71 174 Lampiran 6. lanjutan 240 315.0 4328.43 18.48 799.97 355.57 22.67 21.38 250 314.0 4314.67 18.22 786.22 369.33 22.28 21.07 260 314.0 4314.67 18.22 786.22 369.33 22.28 20.77 270 313.0 4300.92 17.96 772.46 383.08 21.89 20.47 280 312.0 4287.16 17.70 758.71 396.84 21.50 20.19 290 312.0 4287.16 17.70 758.71 396.84 21.50 19.92 300 311.0 4273.41 17.43 744.95 410.59 21.11 19.66 310 310.0 4259.65 17.17 731.20 424.35 20.72 19.40 320 310.0 4259.65 17.17 731.20 424.35 20.72 19.16 330 309.0 4245.90 16.90 717.44 438.10 20.33 18.92 340 308.0 4232.14 16.63 703.69 451.86 19.94 18.69 350 308.0 4232.14 16.63 703.69 451.86 19.94 18.47 360 307.0 4218.39 16.36 689.93 465.61 19.55 18.26 370 306.0 4204.63 16.08 676.18 479.37 19.16 18.05 380 305.0 4190.88 15.81 662.42 493.12 18.77 17.86 390 304.0 4177.12 15.53 648.67 506.88 18.38 17.66 400 303.0 4163.37 15.25 634.91 520.63 17.99 17.48 410 302.5 4156.49 15.11 628.03 527.51 17.80 17.30 420 301.0 4135.86 14.89 607.40 548.14 17.21 17.13 430 301.0 4135.86 14.89 607.40 548.14 17.21 16.96 175 Lampiran 7. Data pengukuran dan hasil hitung perubahan massa gabah untuk tebal tumpukan 2.2 cm, kecepatan udara 0.48 mdtk dan suhu udara 37.2 o C Berat awal gabah kg : 4.596 Kadar air awal bb : 24.52 Kadar air awal bk : 32.49 Berat padatan kg : 3.4691 Berat air awal : 1.1269 Kadar air keseimbangan bk : 12.49 Faktor bentuk A : 1.04 Konstanta pengeringan 1men : 0.0036 Panjang rak gabah cm : 50 Lebar rak gabah cm : 40 Tebal tumpukan cm : 2.2 Kecepatan udara mdtk : 0.38 Suhu udara o C : 37.2 Persamaan hubungan massa m, gram dengan regangan : Y reg = 0.07269 X + 0.32315 Waktu Regangan Massa Gabah Kadar Air Massa Air Air Menguap Kadar Air KA Hitung menit μ gram bb gram gram bk bk 0 334.5 4596.00 24.52 1126.94 0 32.49 33.29 10 332.0 4562.27 23.96 1093.21 33.73 31.51 32.57 20 330.0 4534.76 23.50 1065.70 61.24 30.72 31.88 30 328.5 4514.12 23.15 1045.06 81.88 30.13 31.21 40 327.0 4493.49 22.80 1024.43 102.51 29.53 30.57 50 326.0 4479.74 22.56 1010.68 116.26 29.13 29.95 60 326.0 4479.74 22.56 1010.68 116.26 29.13 29.35 70 325.0 4465.98 22.32 996.92 130.02 28.74 28.77 80 324.0 4452.23 22.08 983.16 143.77 28.34 28.21 90 323.0 4438.47 21.84 969.41 157.53 27.94 27.67 100 322.5 4431.59 21.72 962.53 164.41 27.75 27.14 110 322.0 4424.72 21.60 955.65 171.28 27.55 26.64 120 321.0 4410.96 21.35 941.90 185.04 27.15 26.15 130 320.0 4397.20 21.11 928.14 198.80 26.75 25.68 140 319.0 4383.45 20.86 914.39 212.55 26.36 25.23 150 318.0 4369.69 20.61 900.63 226.31 25.96 24.79 160 316.5 4349.06 20.23 880.00 246.94 25.37 24.37 170 315.5 4335.31 19.98 866.25 260.69 24.97 23.96 180 315.0 4328.43 19.85 859.37 267.57 24.77 23.57 190 314.0 4314.67 19.60 845.61 281.33 24.38 23.18 200 313.0 4300.92 19.34 831.86 295.08 23.98 22.82 210 312.0 4287.16 19.08 818.10 308.84 23.58 22.46 220 312.0 4287.16 19.08 818.10 308.84 23.58 22.12 176 230 311.0 4273.41 18.82 804.35 322.59 23.19 21.79 Lampiran 7. Lanjutan 240 310.0 4259.65 18.56 790.59 336.35 22.79 21.47 250 309.5 4252.78 18.43 783.71 343.22 22.59 21.16 260 308.5 4239.02 18.16 769.96 356.98 22.20 20.86 270 307.5 4225.27 17.90 756.20 370.73 21.80 20.57 280 306.0 4204.63 17.49 735.57 391.37 21.20 20.29 290 305.0 4190.88 17.22 721.82 405.12 20.81 20.03 300 304.0 4177.12 16.95 708.06 418.88 20.41 19.77 310 303.0 4163.37 16.68 694.31 432.63 20.01 19.52 320 302.5 4156.49 16.54 687.43 439.51 19.82 19.28 330 301.5 4142.73 16.26 673.67 453.27 19.42 19.04 340 301.0 4135.86 16.12 666.80 460.14 19.22 18.82 350 301.0 4135.86 16.12 666.80 460.14 19.22 18.60 360 300.0 4122.10 15.84 653.04 473.90 18.82 18.39 370 299.0 4108.35 15.56 639.29 487.65 18.43 18.19 380 299.0 4108.35 15.56 639.29 487.65 18.43 17.99 390 298.5 4101.47 15.42 632.41 494.53 18.23 17.80 400 298.0 4094.59 15.28 625.53 501.41 18.03 17.62 410 297.0 4080.84 14.99 611.78 515.16 17.64 17.44 420 297.0 4080.84 14.99 611.78 515.16 17.64 17.27 430 296.0 4067.08 14.70 598.02 528.92 17.24 17.11 440 296.0 4067.08 14.70 598.02 528.92 17.24 16.95 450 296.0 4067.08 14.70 598.02 528.92 17.24 16.79 177 Lampiran 8. Data pengukuran dan hasil hitung perubahan massa gabah untuk tebal tumpukan 1.5 cm, kecepatan udara 0.44 mdtk dan suhu udara 37.8 o C Berat awal gabah kg : 4.486 Kadar air awal bb : 24.42 Kadar air awal bk : 32.31 Berat padatan kg : 2.6347 Berat air awal : 0.8513 Kadar air keseimbangan bk : 12.56 Faktor bentuk A : 0.97 Konstanta pengeringan 1men : 0.0038 Panjang rak gabah cm : 50 Lebar rak gabah cm : 40 Tebal tumpukan cm : 1.5 Kecepatan udara mdtk : 0.44 Suhu udara o C : 37.8 Persamaan hubungan massa m, gram dengan regangan : Y reg = 0.07269 X + 0.32315 Waktu Regangan Massa Gabah Kadar Air Massa Air Air Menguap Kadar Air KA Hitung menit μ gram bb gram gram bk bk 0 253.5 3480.00 24.42 851.28 0 32.31 31.72 10 250.0 3438.15 23.50 809.36 47.85 30.72 31.06 20 249.0 3416.71 23.02 787.88 69.29 29.90 30.42 30 247.5 3399.05 22.62 770.19 86.95 29.23 29.81 40 246.0 3381.57 22.22 752.68 104.43 28.57 29.21 50 245.0 3365.56 21.85 736.64 120.44 27.96 28.64 60 244.0 3352.26 21.54 723.32 133.74 27.45 28.09 70 243.0 3339.07 21.23 710.11 146.93 26.95 27.55 80 242.0 3326.40 20.93 697.42 159.60 26.47 27.04 90 242.0 3313.83 20.63 684.82 172.17 25.99 26.54 100 240.0 3301.76 20.34 672.74 184.24 25.53 26.06 110 239.5 3289.79 20.05 660.74 196.21 25.08 25.60 120 239.0 3277.90 19.76 648.83 208.10 24.63 25.15 130 238.0 3266.50 19.48 637.41 219.50 24.19 24.71 140 237.0 3254.37 19.18 625.26 231.63 23.73 24.30 150 236.0 3242.74 18.89 613.61 243.26 23.29 23.89 160 235.0 3231.18 18.60 602.04 254.82 22.85 23.50 170 234.5 3219.71 18.31 590.55 266.29 22.41 23.13 180 233.5 3208.72 18.03 579.53 277.28 22.00 22.76 190 233.0 3198.96 17.78 569.76 287.04 21.62 22.41 200 232.0 3188.87 17.52 559.65 297.13 21.24 22.07 210 231.5 3179.24 17.27 550.00 306.76 20.88 21.75 220 231.0 3170.42 17.04 541.17 315.58 20.54 21.43 230 230.0 3163.18 16.85 533.91 322.82 20.26 21.13 178 Lampiran 8 Lanjutan 240 230.0 3156.35 16.67 527.07 329.65 20.00 20.83 250 229.0 3149.54 16.49 520.26 336.46 19.75 20.55 260 229.0 3143.15 16.32 513.85 342.85 19.50 20.27 270 228.0 3136.77 16.15 507.46 349.23 19.26 20.01 280 228.0 3131.17 16.00 501.85 354.83 19.05 19.75 290 227.5 3125.22 15.84 495.89 360.78 18.82 19.50 300 227.0 3120.03 15.70 490.69 365.97 18.62 19.26 310 227.0 3115.96 15.59 486.62 370.04 18.47 19.03 320 226.5 3112.64 15.50 483.29 373.36 18.34 18.81 330 226.5 3109.33 15.41 479.97 376.67 18.22 18.60 340 226.0 3106.03 15.32 476.66 379.97 18.09 18.39 350 226.0 3102.36 15.22 472.99 383.64 17.95 18.19 360 225.5 3099.80 15.15 470.43 386.20 17.86 17.99 370 225.5 3097.25 15.08 467.87 388.75 17.76 17.81 380 225.5 3094.70 15.01 465.32 391.30 17.66 17.63 390 225.0 3091.79 14.93 462.40 394.21 17.55 17.45 400 225.0 3089.25 14.86 459.85 396.75 17.45 17.28 410 225.0 3089.25 14.64 451.88 396.75 17.15 17.12 420 225.0 3089.25 14.64 451.88 396.75 17.15 16.96 430 225.0 3089.25 14.64 451.88 396.75 17.15 16.81 179 Lampiran 9. Data pengukuran dan hasil hitung perubahan massa gabah untuk tebal tumpukan 1.5 cm, kecepatan udara 0.39 mdtk dan suhu udara 37.4 o C Berat awal gabah kg : 3.613 Kadar air awal bb : 24.59 Kadar air awal bk : 32.61 Berat padatan kg : 2.7246 Berat air awal : 0.8884 Kadar air keseimbangan bk : 12.43 Faktor bentuk A : 0.95 Konstanta pengeringan 1men : 0.0039 Panjang rak gabah cm : 50 Lebar rak gabah cm : 40 Tebal tumpukan cm : 1.5 Kecepatan udara mdtk : 0.39 Suhu udara o C : 37.4 Persamaan hubungan massa m, gram dengan regangan : Y reg = 0.07269 X + 0.32315 Waktu Regangan Massa Gabah Kadar Air Massa Air Air Menguap Kadar Air KA Hitung menit μ gram bb gram gram bk bk 0 263.0 3613.00 24.59 888.44 0 32.61 31.60 10 261.0 3586.14 23.50 836.96 26.86 30.72 30.94 20 259.5 3565.51 23.02 814.75 47.49 29.90 30.30 30 257.0 3531.12 22.62 796.45 81.88 29.23 29.69 40 255.0 3503.60 22.22 778.35 109.40 28.57 29.10 50 254.0 3489.85 21.85 761.76 123.15 27.96 28.52 60 253.5 3482.97 21.54 747.99 130.03 27.45 27.97 70 252.0 3462.33 21.23 734.32 150.67 26.95 27.43 80 251.0 3448.57 20.93 721.20 164.43 26.47 26.92 90 250.0 3434.82 20.63 708.17 178.18 25.99 26.42 100 249.0 3421.06 20.34 695.68 191.94 25.53 25.94 110 248.0 3407.30 20.05 683.27 205.70 25.08 25.47 120 247.0 3393.55 19.76 670.95 219.45 24.63 25.03 130 246.5 3386.67 19.48 659.15 226.33 24.19 24.59 140 245.0 3366.03 19.18 646.59 246.97 23.73 24.17 150 244.0 3352.27 18.89 634.53 260.73 23.29 23.77 160 243.0 3338.52 18.60 622.57 274.48 22.85 23.38 170 242.0 3324.76 18.31 610.68 288.24 22.41 23.00 180 241.0 3311.00 18.03 599.29 302.00 22.00 22.64 190 240.0 3297.25 17.78 589.18 315.75 21.62 22.29 200 239.5 3290.37 17.52 578.74 322.63 21.24 21.95 210 238.5 3276.61 17.27 568.76 336.39 20.88 21.62 220 238.5 3276.61 17.04 559.63 336.39 20.54 21.31 230 237.0 3255.98 16.85 552.12 357.02 20.26 21.00 180 Lampiran 9. Lanjutan 240 236.0 3242.22 16.67 545.04 370.78 20.00 20.71 250 235.0 3228.46 16.49 538.00 384.54 19.75 20.42 260 234.0 3214.70 16.32 531.37 398.30 19.50 20.15 270 233.5 3207.83 16.15 524.77 405.17 19.26 19.88 280 233.0 3200.95 16.00 518.96 412.05 19.05 19.62 290 232.5 3194.07 15.84 512.80 418.93 18.82 19.38 300 232.5 3194.07 15.70 507.42 418.93 18.62 19.14 310 232.0 3187.19 15.59 503.21 425.81 18.47 18.91 320 231.0 3173.43 15.50 499.77 439.57 18.34 18.68 330 230.0 3159.68 15.41 496.34 453.32 18.22 18.47 340 229.0 3145.92 15.32 492.92 467.08 18.09 18.26 350 228.0 3132.16 15.22 489.12 480.84 17.95 18.06 360 227.0 3118.40 15.15 486.47 494.60 17.86 17.87 370 227.0 3118.40 15.08 483.82 494.60 17.76 17.68 380 226.5 3111.53 15.01 481.18 501.47 17.66 17.50 390 226.0 3104.65 14.93 478.17 508.35 17.55 17.33 400 226.0 3104.65 14.86 475.53 508.35 17.45 17.16 410 225.5 3097.77 14.72 470.28 515.23 17.26 16.99 420 225.5 3097.77 14.72 470.28 515.23 17.26 16.84 430 225.5 3097.77 14.72 470.28 515.23 17.26 16.69 181 Lampiran 10. Data kelembaban udara lingkungan dan ruang pengering Waktu Lingkungan Percobaan 1 Percobaan 2 Percobaan 3 menit RH, RH RH RH 0 55.4 48.6 52.4 49.7 30 59.0 52.3 52.0 49.2 60 55.2 48.5 52.2 50.0 90 54.0 49.2 49.6 49.0 120 55.2 47.5 47.8 49.0 150 53.4 48.2 49.5 49.2 180 53.6 49.0 48.2 49.4 210 54.0 49.0 50.6 49.0 240 54.7 49.4 49.3 50.0 270 54.0 48.8 49.8 50.3 300 55.0 49.2 49.8 49.4 330 59.0 50.4 50.2 49.0 360 54.0 49.0 50.7 49.0 390 57.0 48.4 50.2 49.0 420 54.7 48.3 50.5 49.0 Rata-rata 55.2 49.1 50.2 49.3 St. Dev 1.78 1.11 1.32 0.45 182 Lampiran 11. Data suhu dan kecepatan udara pada inlet rak pengering Percobaan 1 Percobaan 2 Percobaan 3 Waktu Suhu Kecepatan Suhu Kecepatan Suhu Kecepatan menit o C mdtk o C mdtk o C mdtk 10 37.3 0.45 37.0 0.47 38.0 0.44 20 38.0 0.42 37.0 0.50 38.4 0.40 30 37.8 0.38 37.4 0.50 37.5 0.40 40 37.4 0.40 37.4 0.48 38.0 0.42