Ustaški pokret
Ustaški pokret
Riječ “ustaša”, navodi Đilas, “...prvobitno je označavala učesnika u ustanku, buni. U ustancima protiv Turaka u 19. veku reč je, na primer korišćena i za Hrvate i za Srbe. Ona tek 30-ih godina, naročito za vreme Drugog svetskog rata počinje da označava pre svega pripadnike Pavelićeve organizacije.” 5 Jareb navodi sljedeće: “Prvi se put ustaško ime u smislu naziva za Pavelićevu organizaciju pojavljuje u naslovu emigrantskog lista “Ustaša” iz svibnja 1930.” 6 Počeci pak Ustaške organizacije (od travnja 1941. Ustaškog pokreta) vežu se uz političke emigrante u Italiji. To, dakle, nikada nije bila parlamentarna ili bilo kakva druga stranka/organizacija u Kraljevini Jugoslaviji. Dva su osnovna programska doku- menta Ustaške organizacije iz kojih se može iščitati njezin karakter i ciljevi:
1. Ustav Ustaše, hrvatske revolucionarne organizacije iz 1932. godine (UHRO) Točka 1. Ustava glasi: “Ustaša, hrvatska revolucionarna organizacija imade zadaću
da oružanim ustankom (revolucijom) oslobodi ispod tuđinskog jarma Hrvatsku, da ona postane potpuno samostalna i nezavisna država na cijelom svome narodnom i povijesnom području” 7 . Iz te se točke može zaključiti da je to bila militantna i revolucionarna organiza- cija (revolucionarna u smislu metode borbi, ali ne i promjene društveno-političkog sistema),
a protujugoslavenski stav (tuđinski jaram) bio je istoznačan protusrpstvu.
2. Ustaško domobranska načela, 1933. Točka 11. Načela glasi: “U hrvatskim narodnim i državnim poslovima u samostalnoj
i nezavisnoj hrvatskoj državi ne smije odlučivati nitko, tko nije po koljenima i po krvi član hrvatskog naroda, a isto tako ne smije o sudbini hrvatskog naroda i hrvatske države odlučivati nijedan drugi strani narod ni država” 8 iz koje proizlazi nacionalna isključivost
i dosljedno protusrpstvo, jer iako se ne kaže izravno zasigurno se misli na Srbe kad se spominju drugi narodi i druge države. U vrijeme pisanja “Načela,” kao uostalom od 1918. godine, srpska kraljevska dinastija Karađorđevića odlučivala je o svim “državnim poslo- vima” koji su se odnosili i na “hrvatski narod” u Kraljevini SHS/Jugoslaviji.
Metode borbi koje će se koristiti u ostvarenju svoga cilja: (uspostave nezavisne hrvatske države) dr. Ante Pavelić je otvoreno objavio u časopisu Ustaša, Vjesnik hrvatskih revolu-
5 Aleksa ĐILAS, Osporavana zemlja, Jugoslavenstvo i revolucija, Beograd, 1990., 155. 6 Mario JAREB, Ustaško-domobranski pokret od nastanka do travnja 1941., Zagreb, 2005., 115. 7 Ustav Ustaše , 1932., 1. 8 Mario JAREB, Ustaško-domobranski pokret od nastanka do travnja 1941., , Zagreb, 2005., 128.
Jasenovac - manipulacije, kontroverze i povijesni revizionizam
cionara iz veljače 1932. godine u članku pod naslovom Ropstvo je dodijalo: “Nož, revolver, bomba i pakleni stroj, to su idoli... strojna puška i pakleni stroj to su zvona koja će naja- viti osvit zore i uskrsnuće Nezavisne Države Hrvatske.”
Dosljedno protusrpstvo i nacionalna isključivost prema kojem su Srbi bili povijesni neprijatelji svake hrvatske države, bila je konstanta organizacije od njenog osnivanja, te su već tada najavljivali radikalne mjere protiv Srba kad dođu na vlast. 9 Antisemitizam se javlja tek od druge polovine tridesetih godina, a naročito po izbijanju rata pod utjecajem njemačkog nacionalsocijalizma. Od samog početka ustaše su težili stvaranju “čistog hrvat- skog životnog prostora” u prvom redu “očišćenog” od Srba, političkih neprijatelja i nearije- vaca. 10 Ali za razliku od već u emigraciji pripremanog genocida nad srpskim pravoslavnim stanovništvom, odnos prema Židovima (i Romima) odvijao se postupno u nekoliko faza prema uzoru već razrađene nacističke metode koja je predviđala fazu ekskomunikacije, koncentracije i eksterminacije 11 . Međutim, dok je nacistima od faze ekskomunikacije do faze eksterminacije trebalo osam godina (1933-1941.), ustaške su vlasti to obavile u nepuna četiri mjeseca (travanj-srpanj 1941.).