Protease Inhibitor Tidak Sempurna Protease Inhibitor Sempurna Penentuan Titik Tetap Model Protease Inhibitors Sempurna

Gambar 3 Peran terapi Protease Inhibitor pada virus HIV www.cellsalive.com Dari Gambar 3 di atas, selama proses enzim virus RT membuat suatu salinan DNA dari genom RNA virus, jika RT Inhibitors ada maka genom RNA virus tidak akan dikopi ke dalam DNA dan virus baru tidak akan dihasilkan. Ketika virus mereplikat, DNA dibaca untuk menghasilkan protein-protein virus yang kemudian menghasilkan Protease virus. Protease virus diperlukan untuk menghasilkan virus terinfeksi. Proses Protease Inhibitor terjadi ketika virus sudah terbentuk, maka populasi virus terbagi menjadi dua jenis, yaitu virus yang dapat menginfeksi I V dan virus yang tidak dapat menginfeksi NI V . I V terbentuk karena Protease Inhibitor tidak dapat menghambat protease virus sedangkan NI V terbentuk karena Protease Inhibitor dapat menghambat protease virus. Perelson dan Nelson 1999 menyusun dua buah model, yaitu Protease Inhibitor sempuna dan Protease Inhibitor tidak sempurna.

3.1 Protease Inhibitor Tidak Sempurna

Terapi Protease Inhibitor tidak sempurna tidak dapat menghambat virus secara total, sehingga masih terdapat virus yang dapat menginfeksi sel darah putih sehat. Oleh Perelson dan Nelson 1999 fenomena tersebut dimodelkan sebagai berikut: max 1 1 T I I I PI I NI PI NI dT T s p T d T kV T dt T dT kV T T dt dV N T cV dt dV N T cV dt δ η δ η δ ⎛ ⎞ = + − − − ⎜ ⎟ ⎝ ⎠ = − = − − = − 3.1 Pada terapi tidak sempurna ini terdapat nilai keefektifan terapi PI η . Batasan nilainya adalah 1. PI 0 ≤ η ≤ Jika nilai 0, PI η = maka Protease Inhibitor tidak efektif. Jika PI η bernilai satu 100 efektif maka terapi dinyatakan terapi yang sempurna.

3.2 Protease Inhibitor Sempurna

Terapi Protease Inhibitors sempurna dapat menghambat pertumbuhan virus dengan baik, sehingga tidak menginfeksi sel darah putih sehat, modelnya yaitu: max 1 T I I I I NI NI dT T s p T d T kV T dt T dT kV T T dt dV cV dt dV N T cV dt δ δ ⎛ ⎞ = + − − − ⎜ ⎟ ⎝ ⎠ = − = − = − 3.2 Persamaan 3.2 di atas merupakan model Protease Inhibitor sempurna. Pada model tersebut tidak terdapat parameter keefektifan terapi PI η karena nilai keefektifan terapinya bernilai satu. 1. Virus masuk ke dalam sel darah putih sehat 2. Reverse Transcriptase Inhibitors menghalangi enzim virus RT yang membuat salinan DNA 3. RNA virus tidak dihasilkan dalam jumlah banyak 4. RNA virus membentuk protein virus yang tidak sempurna 5. Protease Inhibitors menghalangi protein virus membentuk protease virus 6. Virus mati IV HASIL DAN PEMBAHASAN

4.1 Penentuan Titik Tetap Model Protease Inhibitors Sempurna

Titik tetap sistem persamaan 3.2 dapat diperoleh dengan menentukan, dT dt = , dT dt = , I dV dt = , dan NI dV dt = . Sehingga diperoleh persamaan sebagai berikut max 1 T I T s pT d T kV T T + − − − = ⎛ ⎞ ⎜ ⎟ ⎝ ⎠ 4.1 I kV T T δ − = 4.2 I cV − = 4.3 0. NI N T cV δ − = 4.4 Dari persamaan 4.3 di atas, maka akan diperoleh 0. I V = 4.5 Kemudian substitusi persamaan 4.5 ke dalam persamaan 4.2, maka akan menghasilkan 0. T = 4.6 Selanjutnya substitusi persamaan 4.6 ke dalam persamaan 4.4, maka akan menghasilkan 0. NI V = 4.7 Dari 0, 0, dan I NI V T V = = = maka didapat nilai T yaitu 2 max max 4 2 T T T ps T p d p d p T ⎛ ⎞ = − + − + ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎝ ⎠ 4.8 Sehingga titik tetap G akan diperoleh dari persamaan 4.5, 4.6, 4.7 dan 4.8 dimana 2 max max , , , 4 , 0, 0, 0 2 I NI T T G T T V V T ps p d p d p T = ⎛ ⎞ ⎛ ⎞ − + − + ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎝ ⎠ ⎝ ⎠ 4.9 Titik tetap di atas merupakan titik tetap bebas penyakit karena sel darah putih terinfeksi dan virusnya bernilai nol. Karena model persamaan 3.2 taklinear maka akan dilakukan pelinearan. Misalkan sistem persamaan 3.2 dituliskan sebagai berikut: , , , . , , , , , , , , , , , , I NI I NI I I NI NI I NI dT P T T V V dt dT Q T T V V dt dV R T T V V dt dV S T T V V dt = = = = Dengan melakukan pelinearan pada sistem 3.2 maka diperoleh matriks Jacobi sebagai berikut: max 2 I NI I NI I NI I NI T V V T T V V T T V V T T V V T T I I P P P P Q Q Q Q A R R R R S S S S pT p d kV kT T kV kT c N c δ δ ⎡ ⎤ ⎢ ⎥ ⎢ ⎥ = ⎢ ⎥ ⎢ ⎥ ⎢ ⎥ ⎣ ⎦ ⎡ ⎤ − − − − ⎢ ⎥ ⎢ ⎥ ⎢ ⎥ − = ⎢ ⎥ − ⎢ ⎥ ⎢ ⎥ − ⎣ ⎦ 4.10 Kestabilan sistem persamaan 3.2 diperoleh dengan menganalisis nilai eigen matriks Jacobi pada titik tetapnya.

4.2 Analisis Kestabilan Titik Tetap Model Protease Inhibitor Sempurna