Integrannya memuat Metode Substitusi Fungsi Trigonometri

18. dx x x              2 5 sin 2 sin 19. dx x x              4 5 sin 3 2 cos 20. dx x x              6 5 cos 4 3 cos

2.3 Metode Substitusi Fungsi Trigonometri

Metode substitusi fungsi trigonometri digunakan untuk menyelesaikan integral fungsi jika integrannya memuat bentuk-bentuk: 1. real a x a   , 2 2 2. real a x a a x     , 2 2 2 2 3. real a a x   , 2 2 atau bentuk lain yang dapat diubah menjadi bentuk di atas, misalnya 1. 2 2 2 2 2 x b a x b a          2. 2 2 2 2 x b a x b a          3. 2 2 2 2 2          a b x b x a 4. c bx ax   2 yang dapat diubah menjadi bentuk kuadrat sempurna. Untuk memudahkan memahami, dalam bab ini dibahas tiap-tiap kasus yang ada.

1. Integrannya memuat

2 2 x a  atau bentuk lain yang dapat diubah menjadi sejenisnya. Selesaiannya menggunakan substitusi a x t t a x    sin sin dengan 2 2      t . Karena dt t a dx t a x cos sin    Kalkulus Integral:Dwi Purnomo- 54 Selanjutnya perhatikan gambar segitiga siku-siku berikut ini. Karena t a x sin  maka 2 2 2 2 sin t a a x a    sin 1 2 2 t a   t a cos  Selanjutnya bentuk t c x a cos 2 2   dan tdt a dx cos  substitusikan ke dalam integral semula, sehingga dapat ditentukan antiturunannya. Contoh: Tentukan hasil pengintegralan berikut ini: 1.   dx x 2 4 Jawab substitusi 2 sin sin 2 x t t x    dt t a dx cos  t t x cos 2 sin 4 4 4 2 2     Sehingga       dt t t dx x cos 2 cos 2 4 2   dt t t cos cos 4      dt t dt t 2 2 cos 1 4 cos 4 2 dt t dt     2 cos 2 2 c t t t    cos sin 2 2 c x x x                         2 4 2 2 2 arcsin 2 2 Kalkulus Integral:Dwi Purnomo- 55 t x a 2 2 x a  t x 2 2 4 x  Sehingga c x x x dx x                     2 4 2 arcsin 2 4 2 2 Atau c t t tdt           2 1 2 sin cot 4 cos 4 2 c t t t    2 sin cos 2 c x x x                         2 arcsin 2 2 4 2 2 2 C x x x           2 arcsin 2 2 4 2 2.   2 4 x x dx Jawab       2 2 2 4 4 x dx x x dx Substitusikan t x sin 2 2   2 2 sin   x t dt t dx cos 2  t x cos 2 2 4 2    , sehingga      t dt t x dx cos 2 cos 2 2 4 2   dt c t   c x          2 2 arcsin Sehingga c x x x dx            2 2 arcsin 4 2 3.    2 6 16 x x dx Kalkulus Integral:Dwi Purnomo- 56 2  x 2 4 x x  2 t Jawab        2 2 3 25 6 16 x dx x x dx Substitusikan t x sin 5 3   5 3 sin   x t dan dt t dx cos 5  t x cos 5 3 25 2         dt t t x x dx cos 5 cos 5 6 16 2   dt c t   c x          5 3 arcsin 4.   dx x x 2 2 3 Jawab Substitusi t x sin 3  3 sin x t  s dt t dx cos 3  2 2 sin 3 3 3 A x    A cos 3  , sehingga dt t t dx x x cot 3 cos 3 sin 3 3 2 2 2       dt t t 2 2 cos sin 9                 dt t t 2 2 cos 1 2 2 cos 1 9 dt t 2 cos 1 4 9 2        dt t 2 4 cos 1 1 4 9 Kalkulus Integral:Dwi Purnomo- 57 5 2 6 16 x x   3  x t x t 3 2 3 x        dt t dt dt 4 cos 8 9 8 9 1 4 9 c t t t     4 sin 32 9 8 9 4 9 c t x          4 sin 32 9 3 arcsin 8 9 c t t t t x           sin cos cos sin 4 32 9 3 arcsin 8 9 2 2     c t t t t x                 2 2 sin cos cos sin 3 arcsin 8 9 c x x x x x arc                                              3 3 3 3 3 3 3 8 9 2 2 2 c x x x x arc                    27 3 3 3 8 9 2 2 3 Soal-soal Kerjakan soal berikut sebagai latihan bagi pembaca 1.      2 2 1 1 x x dx 2.   dx x x 2 25 3.  2 2 9 x x dx  4.     2 3 2 4 x x dx 5.    2 2 2 x x dx 6.   dx x 2 2 7.    dx x x 2 2 1 8.   2 3 5 x xdx Kalkulus Integral:Dwi Purnomo- 58 9.   2 4 x x dx

2. Integrannya memuat