Integral Parsial METODE INTEGRASI

     t tdt t x dx sec tan sec 3 9 1 2   tdt sec c t t    tan sec ln c x x x       3 8 2 3 1 ln 2 Sehingga c x x x x x dx          3 8 2 3 1 ln ` 8 2 2 2 Soal-soal Kerjakan pengintegralan berikut sebagai latihan. 1.   dx x 1 2 2.   25 2 2 x dx x 3. dt t t   3 2 4 4.    65 16 2 x x dx 5.   6 2 x x dx 6.   1 2 2 t t dt 7.    24 2 2 z z zdt 8.   dy y 3 2

2.4 Integral Parsial

Integral parsial secara umum digunakan untuk menentukan selesaian integral fungsi yang integrannya merupakan perkalian dua fungsi uv dan , x g v x f u   Kalkulus Integral:Dwi Purnomo- 63 t 3 Karena uv y  , maka menurut definisi diferensial dan turunan fungsi uv y  diperoleh uv d dy  vdu udv dy   vdu udv uv d   Dengan mengintegralkan masing-masing bagian diperoleh      vdu udv uv d       vdu uv d udv      vdu uv udv Bentuk terakhir ini dinamakan rumus integral parsial. Prinsip yang digunakan dalam integral parsial adalah integran yang berbentu uv di manipulasi menjadi udv dan dalam menentukan udv tidak boleh memunculkan persoalan yang lebih sulit dibandingkan dengan  udv tersebut. Contoh Tentukan integral persial berikut ini 1.  xdx x cos Jawab Bentuk  xdx x cos diubah menjadi  udv misal x u  dan xdx dv cos  sehingga dx du 1  dan    x xdx v sin cos Akibatnya    sin cos x xd xdx x Dengan rumus integral parsial     vdu uv udv , diperoleh     sin sin sin x xd x x x xd    xdx x x sin sin c x x x    cos sin Sehingga c x x x xdx x     cos sin cos 2. dx x x   1 Jawab Kalkulus Integral:Dwi Purnomo- 64 Bentuk   dx x x 1 diubah menjadi  udv misal x u  dan x dv   1 sehingga dx du 1  dan       3 2 3 2 1 1 2 1 1 2 1 1 1 x x dx x xdx v           Sehingga   x x 1 dx =   1 3 2 3 x xd Berdasarkan rumus integral parsial     vdu uv udv , diperoleh            3 1 3 2 1 x xd x x 1 3 2 1 1 3 2 3 3 x d x x           dx x x 3 3 1 3 2 1 1 3 2 c x x x      1 5 2 3 2 1 3 2 5 3 c x x      5 3 1 15 4 1 1 3 2 Sehingga c x x dx x x        5 3 1 15 4 1 1 3 2 1 3. dx e x x  sin Jawab Pilih x u sin  maka dx x x d du cos sin   dx e dv x  , c e dx e v x x     , sehingga:    sin sin x x e d x dx e x    sin sin x d e x e x x    xdx e x e x x cos sin Diperoleh bentuk  xdx e x cos yang juga diselesaikan dengan metode parsial Pilih x u cos  maka x x d du sin cos    dx e dv x  , c e dx e v x x     , sehingga: Kalkulus Integral:Dwi Purnomo- 65    cos cos x x e d x dx e x    cos cos x d e x e x x     dx x e x e x x sin cos    , sin cos dx x e x e x x Akhirnya diperoleh     xdx e x e dx e x x x x cos sin sin      xdx e x e x e xdx e x x x x sin cos sin sin x e x e dx e x x x x cos sin sin 2      x e x e dx e x x x x cos sin 2 1 sin    4.  xdx n cos Jawab     dx x x xdx n n cos cos cos 1 Pilih x u n 1 cos   maka dx x x n x d du n n sin cos 1 cos 2 1       dx dv cos  , c x xdx v     sin cos , sehingga:     sin cos cos 1 x xd xdx n n      cos sin cos sin 1 1 x d x x x n n          dx x x n x x x n n sin cos 1 sin cos sin 2 1       xdx x n x x n n 2 2 1 cos sin 1 cos sin        xdx x n x x n n 2 2 1 cos cos 1 1 cos sin          xdx n xdx n x x n n n cos 1 cos 1 cos sin 2 1 Selanjutnya diperoleh           xdx n xdx n x x xdx n n n n cos 1 cos 1 cos sin cos 2 1         xdx n x x xdx n n n n 2 1 cos 1 cos sin cos        xdx n n n x x xdx n n n 2 1 cos 1 cos sin cos 5.  xdx n sin Jawab Kalkulus Integral:Dwi Purnomo- 66     dx x x xdx n n sin sin sin 1 Pilih x u n 1 sin   maka dx x x n x d du n n cos sin 1 sin 2 1      dx dv sin  , c x xdx v      cos sin , sehingga:      cos sin sin 1 x xd xdx n n        sin cos sin cos 1 1 x d x x x n n          dx x x n x x x n n cos sin 1 cos sin cos 2 1        xdx x n x x n n 2 2 1 sin cos 1 sin cos         xdx x n x x n n 2 2 1 sin sin 1 1 sin cos           xdx n xdx n x x n n n sin 1 sin 1 sin cos 2 1 Selanjutnya diperoleh            xdx n xdx n x x xdx n n n 2 2 1 sin 1 sin 1 sin cos sin          xdx n x x xdx n n n n 2 1 sin 1 sin cos sin         xdx n n n x x xdx n n n 2 1 sin 1 sin cos sin Berdasarkan contoh di atas kerjakan soal di bawah ini sebagai latihan. 1. dx x x  2 sec 2. dx x x  tan sec 3. dx x  3 sin 4. dx x x tan  5. dx x arc tan  6. dx x x ln  7.   3 7 2x x dx 8. dx x arc 2 cos  Kalkulus Integral:Dwi Purnomo- 67 9. dx e x x 2 2   10. dx x xdx   2 1 11. dx x x  3 sin 3 cos 12.   dx x e x 1 13.  xdx x 2 5 sec tan 14.    dx x x 2 cos 2 15. dx xe x  2 16. dx e x x 3 1 2    17. dx x  3 sec 18. dx x x 2 3 4   19. dx x  3 ln 20. dx x x  sin 2 21. dx x x   1 2 22. dx x x  2 2 sec

2.5 Integral Fungsi Rasional.