1 1.4. Menghargai dan mensyukuri
keberadaan bahasa
Jawa sebagai
anugerah Tuhan
Yang Mahaesa
untuk mengajarkan
pendidikan karakter, adat, sopan-santun
berbahasa serta bertingkah laku yang menjalin sistem
tata hubungan masyarakat Jawa.
1. Bersyukur atas kebesaran Tuhan
dengan adanya bahasa Jawa sebagai sarana alat bertingkah laku sesuai
dengan tata krama di sekolah 2.
Bersyukur atas kebesaran Tuhan dengan adanya bahasa Jawa sebagai
sarana alat bertingkah laku sesuai dengan tata krama di rumah
2 2.3 Memiliki perilaku kreatif,
tanggung jawab, dan santun sebagai
ciri khas
karakter masyarakat Yogyakarta
1. Melakukan kegiatan
pengamatan dengan menunjukkan rasa ingin tahu,
cermat, teliti, hati- hati dan tanggung jawab
2. Melakukan kegiatan diskusi dan presentasi dengan perilaku kreatif,
tanggung jawab, dan santun sebagai ciri
khas karakter
masyarakat Yogyakarta
K I Kompetensi Dasar
Indikator Pencapaian Kompetensi
3 3.1. Memahami fungsi teks lisan
sesuai dengan unggah- ungguh Jawa.
1. Memahami penggunaan tataran bahasa Jawa di rumah untuk
memperkenalkan diri, menyapa, berpamitan, meminta maaf, dan
mengucapkan terima kasih. 2. Memahami penerapan tutur kata
dalam bahasa Jawa sesuai dengan unggah-ungguh di rumah untuk
memperkenalkan diri, menyapa, berpamitan, meminta maaf, dan
mengucapkan terima kasih. 3. Menyebutkan contoh teks lisan yang
sesuai unggah-ungguh jawa didalam keluarga
4. Menyebutkan contoh teks lisan yang sesuai unggah-ungguh jawa didalam
rumah 5. Menyebutkan contoh teks lisan yang
sesuai unggah-ungguh jawa didalam sekolah
6. Menerapkan unggah-ungguh Jawa dalam berpamitan kepada anggota
keluarga di rumah 7. Menerapkan unggah-ungguh Jawa
untuk mengucapkan terima kasih kepada anggota keluarga di sekolah
8. Menerapkan unggah-ungguh Jawa dalam meminta maaf dengan warga di
masyarakat 4.
Menyusun teks lisan sesuai unggah-ungguh jawa untuk
berbagai keperluan sederhana 1. Mampu menyusun teks lesan
untuk menyampaikan keperluan dilingkungan keluarga
2. Menerapkan dan mempraktekkan teks lesan untuk menyampaikan
keperluan di lingkungan rumah sesuai dengan unggah-ungguh
jawa. 3. Mampu menyusun teks lesan
untuk menyampaikan keperluan dilingkungan sekolah
4. Menerapkan dan mempraktekkan teks lesan untuk menyampaikan
keperluan di lingkungan sekolah sesuai dengan unggah-ungguh
jawa. 5. Mampu menyusun teks lesan
untuk menyampaikan keperluan dilingkungan masyarakat
6. Menerapkan dan mempraktekkan
teks lesan untuk menyampaikan keperluan di lingkungan
masyarakat sesuai dengan unggah- ungguh jawa.
C. Tujuan Pembelajaran : Pertemuan Pertama:
1. Dengan diskusi siswa dapat memahami penggunaan tataran bahasa jawa untuk memperkenalkan diri, menyapa, berpamitan, meminta maaf, dan mengucapkan
terima kasih, di lingkungan rumah 2. Dengan diskusi
siswa dapat memahami unggah-ungguh Jawa untuk
memperkenalkan diri, menyapa, berpamitan, meminta maaf, dan mengucapkan terima kasih di lingkungan rumah
D. Materi Pembelajaran Pertemuan pertama
Materi dan contoh percakapan untuk memperkenalkan diri, menyapa, berpamitan, meminta maaf, dan mengucapkan terima kasih di lingkungan sekolah.
Tiyang Jawa menika nengenaken sanget unggah-ungguh utawi tatakrama, amargi anggadhahi watak andhap asor. Ingkang dipunsebut unggah-ungguh inggih
menika pranataning basa miturut lenggahing tata krama. Dados wosing andharan saking pangertosan kasebut inggih menika bilih tiyang ingkang saged unggah-ungguh
kanthi sae, tiyang kasebut dados gadhah sipat ingkang santun, lembah manah, andhap asor, saha dipunajeni dening tiyang sanes.
Unggah-ungguh menika dipunperang dados tiga, inggih menika unggah-ungguh basa minangka wujud saking paribasan ajining dhiri saka lathi; unggah-ungguh solah
bawa minangka wujud saking ajining awak saka tumindak; sarta unggah-ungguh busana minangka wujud saking ajining raga saka busana.
Unggah-ungguh basa Unggah ungguh basa menika gandheng raketipun kaliyan basa ingkang
dipunginakaken wonten ing wicantenan kaliyan tiyang sanes, inggih menika basa ngoko kaliyan krama. Dene basa ngoko menika kaperang dados kalih, inggih menika ngoko
lugu lan ngoko alusngoko andhap. Basa krama ugi wonten wujudipun, inggih menika krama inggil lan krama madya.
Basa ngoko lugu Wujudipun: tembung-tembung ingkang dipunginakaken menika ngoko sedaya.
Ginanipun: - Tiyang sepuh dhateng putranipun utawi tiyang nem - Tiyang ingkang sampun rumaket sesrawunganipun
- Wicantenan kaliyan kanca ingkang sapadha-padha - Pimpinan dhateng andhahanipun
- Guru dhateng muridipun. Basa ngoko alus
Wujudipun: tembung-tembungipun ngoko kacampur krama, ingkang dipunkramakaken menika purusa sesulihipun tiyang, kadosta: aku, kowe, dheweke lan ugi tembung-
tembung kriya utawi tanduk. Ginanipun: - Tiyang sepuh dhateng tiyang nem ingkang langkung inggil pangkatipun
- Tiyang ingkang rumaket sesrawunganipun, ananging sami-sami kepengin ngajeni antawisipun ingkang dipunjak guneman.
Basa krama Wujudipun: tembung-tembungipun krama lan krama inggil, tembung krama andhap
kangge piyambak, tembung krama inggil kangge ingkang dipunjak guneman. Ginanipun: - Lare-lare dhateng tiyang sepuhipun utawi tiyang sanes ingkang langkung
sepuh - Tetepungan enggal ingkang dereng rumaket sesrawunganipun
- Siswa dhateng guru Contoh percakapan di lingkungan rumah
SAKDURUNGE MANGKAT SEKOLAH Pas jam enem kurang sepe “rempat wong saomah wis padha samekta budhal nindakake
kewajiban, sarapan diwiwiti kanthi ndonga bebarengan, sawise rampung sarapan lan ngasahi ajang nuli padha pamitan.
Bu Darmaji : “ wis ya pak, aku dak mangkat dhisik, ayo Desinta enggal pamit marang bapakmu “
Desinta : “ Wnis ya pak, aku pamit, ne njaluk sangune “
Bu Darmaji : “ Lo..Lo, kok le pamit kok kaya ngono, mbok sing bener, mengko yen kepireng mbah kakung rak ya ngisin-isini “
Desinta : “ Lah piye Bu, rak durung tau diwarahi “ Bu Darmaji : “ Pak, kula nyuwun sangu, saklajengipun keparenga kula pamit budhal
sekolah”