digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
maka boleh jadi pegangan. Tapi jika hadisnya d a‟if, maka jangan dijadikan
pegangan.
48
Sebagian kritikus hadis juga menyayangkan masuknya hadis-hadis Zawa id
hadis-hadis yang tidak ada di dalam kitab hadis lain ke dalam kitab sunan Ibnu Majah ini. Namun demikian, jika diteliti lebih cermat, kualitas hadis-hadis Zawa
id di dalamnya sangatlah sedikit yang berstatus d
a‟if lemah.Artinya, yang mendominasi kitab Sunan IbnuMajahadalah hadis-hadis sahih. Alasan inilah yang
dikemukakan Ibnu T{ahir al-maqdisi dikemudian hari yang memasukkan Sunan IbnuMajahke dalam Kutub al-Sittah Enam Kitab Hadis. pendapat Ibnu T{ahir ini
diikuti pula oleh Ibnu Hajar al-Asqalani. Al-Mizzi, dan al-Dhahabi. Hadis Zawa
id tersebut dapat diklasifikasikan sebagai berikut: 428 hadis diriwayatkan oleh periwayat yang dapat dipercaya dan sahih sanadnya, 199 hadis
sanadnya bernilai hasan, 613 hadis mempunyai sanad yang d a‟if, 99 hadis
memiliki sanad yang lemah, munkar dan didustakan.
49
Banyak ulama‟ memberikan komentar atau penilaian terhadap kitab Sunan Ibnu Majah ini. Pada umumnya mereka sepakat menilai bahwa kitab ini memiliki
keunggulan pada aspek sistematisasi penulisannya, sehingga dapat mempermudah siapa pun yang hendak menelusuri dan mempelajari hadis Nabi.
Kelebihan lain dari kitab ini adalah dimuatnya hadis- hadis yang tidak ada di dalam Kutub al-Khamsah lima kitab hadis yang sudah terkenal, yakni S{ahih
Bukhari, S{ahih Muslim, Sunan Abu Dawud, Sunan al-Tirmidhi, dan Sunan al-
48
Ibnu Ahmad „Alimi, Tokoh dan Ulama’ H{adith Sidoarjo: Mashun, 2008 232.
49
Al-Qazwayni, Sunan Ibnu..., 14.
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
Nasa ‟i. Dengan demikian, kitab Sunan Ibnu Majah dapat melengkapi dan
menambah khazanah hadis-hadis Nabi. Meski ada yang berpendapat bahwa dalam kitab Sunan Ibnu Majah terdapat hadis d
{ a’if lemah, namun harus diakui bahwa
keberadaan Sunan Ibnu Majah ini juga ikut memacu semangat para pengkaji hadis untuk mempelejarinya lebih mendalam.
Terbukti, kitab Sunan Ibnu Majah ini telah merangsang mereka untuk memberikan ulasan yang luas dan mendalam. Berikut ini sejumlah kitab yang
dihasilkan untuk mensyarahi kitab sunan Ibnu Majah: a.
Al-I‟lam bi Sunanihi „Alaihi al-Salam karangan al-Mughlat{a‟i b.
Sharh{ Sunan Ibnu Majah karangan Kamaluddin bin Musa al-Darimi c.
Sharh{ Sunan Ibnu Majah karangan Ibrahim bin Muhammad al-Halabi d.
Sharh{ al-Zujajah bi Sharh{ Ibnu Majah karangan Jalaluddin al-Suyut}i e.
Sharh{ Sunan Ibnu Majah karangan Muhammad bin Abd al-Hadi al-Sindi Ulama‟ yang mengatakan bahwa sunan Ibnu Majah adalah kitab yang ke
enam setelah Kutub al-Khamsah, beralasan bahwa dalam Sunan Ibnu Majah banyak hadis yang tidak terdapat dalam Kutub al-Khamsah pendukung faham
yang mempromosikan Sunan IbnuMajah kedalam Us {hul al-Sittah lebih
didasarkan pada keberadaan sejumlah 1339 hadis Zawa ’id, karena dengan
tambahan perbendaharaan tersebut amat menguntungkan kalangan fuqaha . Selain
itu tiga perempat koleksi Sunan Ibnu Majah menyamai standar mutu hadis yang terseleksi dalam Us
}hul Khamsah, sedangkan dalam al-Muwat} a‟ hadisnya sudah
ada dalam Kutub al-Khamsah.
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
C. Hadis Tentang Bulan Safar
a. Data Hadis
ِنْبا ِنَع ،َةَمِرْكِع ْنَع ،ٍكاَِِ ْنَع ،ِصَوْحَْْا وُبَأ اََ ثدَح :َلاَق َةَبْيَش َِِأ ُنْب ِرْكَب وُبَأ اََ ثدَح : َلاَق ٍسابَع
:َملَسَو ِْيَلَع ُها ىلَص ِللا ُلوُسَر َلاَق «
َََو ،َةَماَ َََو ،َةَرَ يِط َََو ،ىَوْدَع ََ َرَفَص
Menceritakan kepada kami Abu Bakar bin Abi Shaibah berkata: Menceritakan kepada kami Abu Ah{was, dari Sima
k, dari „Ikrimah, dari Ibnu „Abbas berkata: Rasulullah SAW bersabda: Tidak ada penyakit yang menular,
tidak ada keyakinan bahwa tulang orang yang mati itu akan menjadi burung, dan tidak ada bulan Safar bulan sial.
50
Setelah melakukan kegiatan Takhri j al-H{adithdengan menggunakan
Mu’jam Mufahras Li al-Fadh al-Hadisdengan kata kunci La ‘adway
51
dan Maktabah Shami
lah,
52
dengan kata kunci S {afara|, hadis di atas bersumber
dari: 1.
Ibnu Majah, kitab T{ibb, bab Man Kana Yu‟jibuhu al-Fa‟la wa Yakrohu
al-T{iyaroh, hadis no. 3539
2. Al-Bukhari, kitab T{ibb, bab la S{afara, Wahuwa Da‟u Ya‟khudu Bat{na,
hadis no.5717
3. Muslim, kitab Salam, bab La „Adway wa La T{iyaroh wa La S{afara, wa la
Nau‟a, wa la Ghaula, wa la Yuradu Mumrid „Ala Mus}ihi, hadis no. 2220.
4.
Abu Daud, bab T{iyarah, hadis no. 3911.
50
Al-Qazwaini, Sunan Ibnu... 1171.
51
A.J. Wensick, Mu‘jam al-Mufahras li Alfaz} al-H}adith| al-Nabawi, jilid IV Leiden: E.J.
Brill, 1967, 159.
52
Maktabah Shamilah, Shamela, ver. 51.
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
5. Sunan at-Tirmid}hi, kitab Qadar, bab Maja‟a La „adway wa la hamma wa
la S{afara, hadis no.2150.
Berikut ini teks hadis berdasarkan takhri j al-h{adith secara lengkap:
a Hadis Riwayat Ibnu Majah, kitab T{ibb, bab Man Kana Yu‟jibuhu
al- Fa‟la wa Yakrohu al-T{iyaroh, hadis no. 3539
53
ِنْبا ِنَع ،َةَمِرْكِع ْنَع ،ٍكاَِِ ْنَع ،ِصَوْحَْْا وُبَأ اََ ثدَح :َلاَق َةَبْيَش َِِأ ُنْب ِرْكَب وُبَأ اََ ثدَح :َملَسَو ِْيَلَع ُها ىلَص ِللا ُلوُسَر َلاَق :َلاَق ٍسابَع
« َََو ،َةَرَ يِط َََو ،ىَوْدَع ََ
َرَفَص َََو ،َةَماَ
b Hadis Riwayat al-Bukhari, kitab T{ibb, bab la S{afara, Wahuwa Da‟u
Ya ‟khudu Bat{na, hadis no.5717
54
اََ ثدَح ها دبع نب زيزعلا دبع
:لاق ٍباَهِش ِنْبا ِنَع ،ٍحِلاَص ْنَع ، ٍدْعَس ِنْب َميِاَرْ بِإ اََ ثدَح ، َر نِإ :َلاَق َُْع ُللا َيِضَر َةَرْ يَرُ اَبَأ نَأ ،ُُرْ يَغَو ِنَْْرلا ِدْبَع ُنْب َةَمَلَس وُبَأ ِرخأ
ِها َلوُس امف ها َلوُسَر اَي :ٌِِاَرْعَأ َلاَقَ ف .َةَماَ َََو َرَفَص َََو ىَوْدَع ََ :َلاَق َملَسَو ِْيَلَع ُها ىلَص
قف ؟اَهُ بِرْجُيَ ف اه يب لخديف ُبَرْجَْْا ُرِعَبْلا يأيف ,ُءاَبِظلا اَه نَأَك ِلْمرلا ِِ ُنوُكَت ِلِبِْْا ُلاَب :لا
« َلوَْْا ىَدْعَأ ْنَمَف
.» نا س ِأ نب نا سو ,ةملس ِأ نع ,ير ّزلا اور
.
c Hadis Riwayat Imam Muslim, bab La „Adway wa La T{iyaroh wa La
S{afara, hadis no. 2220
55
ْعَس ِنْب َميِاَرْ بِإ ُنْبا َوَُو ُبوُقْعَ ي اََ ثدَح : ََاَق ، ِِاَوْلُْْا ٌنَسَحَو ،ٍِِاَح ُنْب ُدمَُُ َِِثدَحو ،ٍد
َِِرَ بْخَأ ، ٍباَهِش ِنْبا ِنَع ،ٍحِلاَص ْنَع ، َِِأ اََ ثدَح اَبَأ نَأ ،ُُرْ يَغَو ِنَْْرلا ِدْبَع ُنْب َةَمَلَس وُبَأ
: َلاَق َملَسَو ِْيَلَع ُها ىلَص ِها َلوُسَر نِإ :َلاَق ،َةَرْ يَرُ «
َََو َرَفَص َََو َةَرَ يِط َََو ىَوْدَع ََ َةَماَ
» ِثيِدَح ِلْثِِِ ِها َلوُسَر اَي :ٌِِاَرْعَأ َلاَقَ ف
سُنوُي
53
Al-Qazwayni, Sunan Ibnu... 1171.
54
Abi H{asan Nuruddin Muhammad bin Abdul Hadi Al-Sindi, S {ahih Bukhari Juz: IV
Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyah, 2008, 26.
55
Imam Abi H{usain Muslim bin H{ajaj al-Qushairi al-Naisaburi, S {ahih Muslim Juz: XIII
Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyah, 1995, 180-181.
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
d Hadis Riwayat Abu Dawud, bab T{iyarah, hadis no. 3911
56
َعْلا ِلِكَوَ تُمْلا ُنْب ُدمَُُ اََ ثدَح اَنَرَ بْخَأ ، ِقازرلا ُدْبَع اََ ثدَح : ََاَق ، يِلَع ُنْب ُنَسَْْاَو ، ِِ َاَقْس
ِْيَلَع ُها ىلَص ِللا ُلوُسَر َلاَق :َلاَق ،َةَرْ يَرُ َِِأ ْنَع ،َةَمَلَس َِِأ ْنَع ،ِيِرْزلا ِنَع ،ٌرَمْعَم :َملَسَو
« ،َةَرَ يِط َََو ،ىَوْدَع ََ
َةماَ َََو ،َرَفَص َََو »
ِِ ُنوُكَت ِلِبِْْا ُلاَب اَم :ٌِِاَرْعَأ َلاَقَ ف : َلاَق ؟اَهُ بِرْجُيَ ف ُبَرْجَْْا ُرِعَبْلا اَهُطِلاَخُيَ ف ُءاَبِظلا اَه نَأَك ِلْمرلا
« َلوَْْا ىَدْعَأ ْنَمَف
» َلاَق
َر َِِثدَحَف :يِرْزلا َلاَق :ٌرَمْعَم َملَسَو ِْيَلَع ُها ىلَص ِللا َلوُسَر َعَِِ ُنَأ َةَرْ يَرُ َِِأ ْنَع ٌلُج
:ُلوُقَ ي «
حِصُم ىَلَع ٌضِرُُْ نَدِروُي ََ »
ِِ لا نَأ اََ ثدَح ْدَق َسْيَلَأ :َلاَقَ ف ُلُجرلا َُعَجاَرَ ف :َلاَق َلاَق َملَسَو ِْيَلَع ُها ىلَص
« : ؟َةَماَ َََو ،َرَفَص َََو ،ىَوْدَع ََ
» َلاَق ،ُوُمُكْثِدَحُأ ََْ :َلاَق
:َةَمَلَس وُبَأ َلاَق :يِرْزلا «
َُرْ يَغ طَق اًثيِدَح َيِسَن َةَرْ يَرُ اَبَأ ُتْعَِِ اَمَو ِِب َثدَح ْدَق »
e Hadis Riwayat at-Tirmid}hi, kitab Qadar, bab Ma Ja‟a La „Adway wa La
Hamma wa La S{afara, hadis no. 2150.
57
َح ْفُس اََ ثدَح :َلاَق يِدْهَم ُنْب ِنَْْرلا ُدْبَع اََ ثدَح :َلاَق ٌراَدُْ ب اََ ثد
ِعاَقْعَقلا ِنْب َةَراَمُع ْنَع ،ُناَي َماَق :َلاَق ٍدوُعْسَم ِنْبا ْنَع ،اََل ٌبِحاَص اََ ثدَح :َلاَق ٍريِرَج ِنْب وِرْمَع ُنْب َةَعْرُز وُبَأ اََ ثدَح :َلاَق
: َلاَقَ ف َملَسَو ِْيَلَع ُللا ىلَص ِللا ُلوُسَر اَيِف «
ْيَش ٌءْيَش يِدْعُ ي ََ اًئ
» َلوُسَر اَي :ٌِِاَرْعَأ َلاَقَ ف ،
َلَع ُللا ىلَص ِللا ُلوُسَر َلاَقَ ف ،اَهلُك ُلِبِْْا ُبَرْجَتَ ف ،ُُِبْدُن ِةَفَشَْْا ُبَرْجَأُرِعَبلا ،ِللا :َملَسَو ِْي
« لُك ُللا َقَلَخ ،َرَفَص َََو ىَوْدَع ََ ؟َلوَْا َبَرْجَأ ْنَمَف
اَهَ قْزِرَو اَهَ تاَيَح َبَتَكَو ٍسْفَ ن اَهَ بِئاَصَمَو
: » ِنْب وِرْمَع َنْب َدمَُُ تْعَِِو ٍسَنَأَو ،ٍسابَع ِنْباَو ،َةَرْ يَرُ َِِأ ْنَع ِباَبلا َِِو
َلَح ْوَل :ُلوُقَ ي ،ِِِيِدَما َنْب يِلَع ُتْعَِِ :َلاَق ،يِرْصَبلا يِفَق ثلا َناَوْفَص ِماَقَماَو ِنْكرلا ََْْ ب ُتْف
يِدْهَم ِنْب ِنَْْرلا ِدْبَع ْنِم َمَلْعَأ اًدَحَأ َرَأ ََْ َِِأ ُتْفَلََْ
b. Skema Sanad dan Biografi Singkat
Skema Sanad Ibnu Ma jah
56
Imam al-H{afiz{ Abi Dawud Sulaiman bin al- Ash‟at al-Sajastan, Sunan Abi Dawud Juz:
III Beirut: Dar al-Kitab al-Ilmiyah, 1996, 16-17.
57
Abi „Isa Muhammad bin „Isa bin Saurah, Ja
mi’ as-S{ahih Beirut: Dar al-Ilmiyah, 1994, 392-393.
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
No Nama Periwayat
Urutan Periwayat Urutan Sanad
1 Ibnu Abbas w. 68 H
I V
2 „Ikrimah w. 104 H
II IV
3 Simak w. 123 H
III III
4 Abu al-Ah{was} w. 179 H
IV II
5 Abu Bakar bin Shaibah w. 235
H V
I
6 Ibnu Majah w. 273 H
VI Mukharrij
1. Ibnu Majah w. 273 H
58
58
Jamal al-Din Abi al-H{ajjaj Yusuf al-Mizzi, Tahdhi b al-Kamal fi Asma
’i al-Rijal, Juz XVII Bairut: Dar al-Fikr, 1994, 355-356.
لوُسَر
ٍسابَع ِنْبا
w. 68 H
َةَمِرْكِع
w. 104 H
ٍكاَِِ
w. 123 H
ِصَوْحَْْا وُبَأ
w. 179 H
َةَبْيَش َِِأ ُنْب ِرْكَب وُبَأ
w. 235 H
جام نبا
w. 273 H
َلاَق
ْنَع
ْنَع
ْنَع
اََ ثدَح
دَح اََ ث