Kompetensi Inti Tujuan Pembelajaran

2. 2.3 Memiliki perilaku kreatif, tanggung jawab, dan santun sebagai ciri khas karakter masyarakat Yogyakarta. 1. Melakukan kegiatan pengamatan dengan menunjukkan rasa ingin tahu, cermat, teliti, hati- hati dan tanggung jawab. 2. Melakukan kegiatan diskusi dan presentasi dengan sikap antusias, kritis dan peduli lingkungan.

3. 4.1 Menyusun teks lisan

sesuai unggah-ungguh Jawa untuk berbagai keperluan sederhana. 1. Peserta didik dapat mengidentifikasi percakapan dalam berbagai keperluan di lingkungan keluarga. 2. Peserta didik dapat membuat teks percakapan tentang unggah-ungguh dilingkungan keluarga. 3. Peserta didik dapat mengartikan kata- kata yang sulit. 4. Peserta didik dapat mempraktekkan unggah-ungguh dalam lingkungan keluarga.

C. Tujuan Pembelajaran

1 Melalui unggah-ungguh dalam keluarga peserta didik dapat menghargai dan mensyukuri keberadaan bahasa Jawa sebagai anugerah Tuhan Yang Mahaesa sebagai sarana menyampaikan informasi lisan dan tulis. 2 Melalui unggah-ungguh dalam keluarga peserta didik dapat memiliki perilaku kreatif, tanggung Jawab, dan santun sebagai ciri khas karakter masyarakat Yogyakarta. 3 Melalui diskusi kelompok peserta didik dapat menerangkan arti kata yang terdapat pada teks percakapan. 4 Melalui diskusi kelompok peserta didik dapat menyebutkan tingkat tutur dalam unggah-ungguh bahasa Jawa. 5 Melalui diskusi kelompok peserta didik dapat menyusun teks percakapan menggunakan unggah-ungguh bahasa Jawa dalam lingkungan keluarga.

D. Materi Pembelajaran

Unggah-ungguh Ing Basa Jawa Tiyang Jawi menika nengenaken sanget unggah-ungguh utawi tata krama, amargi anggadhahi watak andhap asor. Ingkang dipunsebut unggah-ungguh inggih menika pranataning basa miturut lenggahing tata krama. Dados wosing andharan saking pangertosan kasebut inggih menika bilih tiyang ingkang saged unggah-ungguh kanthi sae, tiyang kasebut dados gadhah sipat ingkang santun, lembah manah, andhap asor, saha dipunajeni dening tiyang sanes. Unggah-ungguh dipunperang dados kalih, inggih menika unggah-ungguh basa kaliyan unggah-ungguh tindak- tanduk. kapethik saking Marsudi Unggah-ungguh Basa Jawa 2001:13 1. Unggah-ungguh basa Unggah-ungguh basa menika gandheng raketipun kaliyan basa ingkang dipunginakaken wonten ing wicantenan kaliyan tiyang sanes, inggih menika basa ngoko kaliyan kra ma. Basa ngoko menika dipunginakaken kangge wicantenan antawisipun tiyang ingkang langkung enem, kanca sesrawungan, kanca kelas, saha kanca ingkang sapantaran. Menawi basa krama menika dipunginakaken kangge tiyang ingkang langkung sepuh, tiyang ingkang dipunajeni, saha tiyang ingkang nembe tetepungan. kapethik saking Marsudi Unggah-ungguh Basa Jawa 2001:13 2. Unggah-ungguh tindak-tanduk Ungggah-ungguh tindak-tanduk menika gayutipun kaliyan patrap kita wonten ing pasrawungan kaliyan tiyang sanes. Dados tindak-tanduk kita ugi kedah dipunjagi. Supados saged damel tiyang wonten ing pasrawungan menika sumeh, legawa, remen, saha tresna ing penggalih. kapethik saking Marsudi Unggah-ungguh Basa Jawa 2001:14 Tuladha pacelathon antawisipun Ajeng saha Pak Lik Ajeng : “Nuwun sewu, ndherek langkung Pak Lik, saweg menapa?” Pak Lik : “Oh,,nak Ajeng, ki lagi maca majalah, kok awan -awan le rene, ana perlu apa nak Ajeng?” Ajeng : “Ngendikanipun Ibu, Simbah saweg gerah?” Pak Lik : “Oh, iya nak Ajeng, Simbah lagi gerah, ya wes kana mrana, mlebu niliki Simbah” Ajeng : “Inggih Pak Lik.” kapethik kanthi ewah-ewahan saking Marsudi Unggah-ungguh Basa Jawa 2001: 14 3. Bedane ukara -ukara a. Pak, aku dak mangkat dhisik sing omongan Bu Darmaji marang Pak Darmaji migunakake basa ngoko lugu b. Pak, kula nyuwun pangestu badhe mlampah sekolah. sing omongan Desinta marang pak Darmaji migunakake basa krama alus c. Desinta mangkat menyang sekolah diboncengake ibune. sing omongan bocah marang bocah migunakake basa ngoko lugu d. Bu Darmaji tindak menyang kantor mboncengake Desinta. sing omongan bocah marang bocah migunakake basa ngoko alus e. Desinta mlampah dhateng sekolah dipun boncengaken ibunipun. sing omongan bocah marang wong tuwa migunakake basa krama lugu f. Bu Darmaji tindak dhateng kantor mboncengaken Desinta. sing omongan bocah marang wong tuwa migunakake basa krama alus

E. Alokasi Waktu

Alokasi Waktu: 2 x 40 menit

F. Pendekatan, Model dan Metode Pembelajaran 1. Pendekatan Scientific

Langkah-langkahnya yang digunakan dalam pembelajaran ini adalah mengamati, menanya, mencoba, menalar, mengkomunikasikan

2. Model Pembelajaran

Model pembelajaran yang digunakan adalah Cooperative Sc ript. 3. Metode: Tanya Jawab, Penugasan, Permodelan.

G. Sumber Belajar, Media, dan Alat

a. Sumber Belajar 1. Harjawiyana, Haryana. 2001. Marsudi Unggah-ungguh Basa Jawa. Yogyakarta: Kanisius 2. Poerwadarminta, W.J.S. 1939. Baoesastra DJawa. Groningen, Batavia: J.B. Wolters’ Uitgevers-Maatschappij N.V. b. Media : teks Unggah-ungguh c. Alat : Spidol, Papan tulis

H. Kegiatan Pembelajaran Kegiatan

Deskripsi Kegiatan Alokasi Waktu Pendahuluan 1 Guru membuka 10 menit