Tendênsias Kresimentu Internasional

Pájina 28 jestaun finansas públikas Governu Timor‐Leste nian no depois konforma ka ajusta ho prinsípius novu akordu nian. IXD hanesan ferramentas importantes jestaun nian. Indikadores hirak ne’e liga vizaun MF nian ho atividades espesífikas, reforsa orsamentasaun no hadi’a jestaun rekursus umanus. Finalmente, MF implementa ona reformas barak ba fortalesimentu monitoriasaun ekonómika, JFP no jestaun ezekusaun nian. Reformas hirak ne’e bele kontribui ba desevolvimentu politika ekonómika no kontribui ba ezekusaun orsamental ne’ebé efisiente liu.

2.3: Vizaun Jeral Ekonómika

2.3.1: Ekonomia Internasional

2.3.1.1: Tendênsias Kresimentu Internasional

Taxa kresimentu ekonómiku tuun husi 3.2 ba 3.0 husi 2012 ba 2013. Kresimentu iha merkadu emerjente no ekonomias ein‐dezenvolvimentu tuun husi 5.0 iha 2012 ba 4.7 iha 2013, enkuantu durante períodu ne’ebé hanesan kresimentu iha ekonomias avansadas mos tuun husi 1.4 ba 1.3. Maski ho kondisoens finanseiras menus favoráveis, merkadus emerjentes no ekonomias ein‐dezenvolvimentu sira kontinua influensia kresimentu global. Previzaun FMI katak kresimentu global anual sei aumenta ba 3.6 iha 2014 hafoin ba 3.9 iha 2015. Melloria kresimentu iha ekonomias avansadas iha 2014 no 2015 ho 2.2 no 2.3 respetivamente. Prevê katak ne’e tanba redusaun iha restrisoens fiskais no iha kondisoens monetárius ne’ebé favoráveis. Enkuantu kresimentu iha merkadus emerjentes no ekonomias ein‐dezenvolvimentu iha periodu hanesan ho 4.9 no 5.3 respetivamente. Ne’e nudar rezultadu husi kresente demanda husi ekonomias avansadas. Kontudu, riskus kona ‐ba prespetivas kontinua, ein partikular hanesan kresente risku jeo‐polítiku no posibilidade katak bainhira demanda kiik kompara ho projesaun iha ekonomias avansadas sei iha impaktu ba kresimentu global. Pájina 29 Figura 2.3.1.1.1: Kresimentu Ekonómiku Real 2011 – 2015 Fonte: FMI, Baze Dadus Perspetiva Ekonómika Mundial, Abril 2014 Ázia ne’ebé emerjente no ein‐dezenvolvimentu sai hanesan área kresimentu ne’ebé aas tebes iha mundu haree figura 2.3.1.1.1 no Timor‐Leste hatudu dezempeñu ne’ebé partikularmente diak hodi halo parte iha grupu ekonomias ida ne’e. Kresente demanda ba bens no servisus liga ho prespetiva kresimentu ne’ebé maka’as iha merkadus Ázia nian reprezenta oportunidade exportasaun ida ne’ebé importante tebetebes ba Timor‐Leste. Tabela 2.3.1.1.1: Taxa Kresimentu Rejional real Paíz Atual Projesaun 2012 2013 2014 2015 ASEAN ‐5 6.2 5.2 4.9 5.4 Australia 3.6 2.4 2.6 2.7 Xina 7.7 7.7 7.5 7.3 IndonRSEa 6.3 5.8 5.4 5.8 Malázia 5.6 4.7 5.2 5.0 Filipinas 6.8 7.2 6.5 6.5 Singapura 1.9 4.1 3.6 3.6 Tailândia 6.5 2.9 2.5 3.8 Vietnam 5.2 5.4 5.6 5.7 Timor Leste

7.8 5.6

7.1 7.0

Fontes: Konta Nasional Timor‐Leste 2000‐2012, Diresaun Nasional Polítika Ekonómia Timor‐Leste ho Fundu Monetáriu Internasional, Baze Dadus Prespetiva Ekonómika Mundial, Abril 2014 Timor ‐Leste nia PIB refere deit ba setor naun‐petrolíferu Projesaun

2.3.1.2: Tendênsias iha Presus Internasionais