80
3.6 Limit tak hingga
Jika kita lakukan pengamatan terhadap
x f
lim
c x
- ®
dan
+ ® c
x
lim
fx mungkin akan didapat bahwa fx membesar atau mengecil tanpa batas. Sebagai ilustrasi dapat dilihat
pada Gambar 3.5 berikut.
x fx
x fx
2,1 2,01
2,001 2,0001
2,00001 2,000001
10 100
1.000 10.000
100.000 1.000.000
1,9 1,99
1,999 1,9999
1,99999 1,999999
-10 -100
-1000 -10000
-100000 -1000000
Dari tabel diatas dapat dilihat bahwa pada saat x mendekati titik 2 dari arah kanan maka fx membesar tanpa batas menuju ¥. Sedangkan pada saat x
mendekati 2 dari arah kiri maka fx mengecil tanpa batas menuju -¥. Selanjutnya dikatakan bahwa limit fx untuk x mendekati 2 dari arah kanan
adalah ¥ atau
¥ =
+ ®
x f
lim
2 x
, sedangkan limit fx untuk x mendekati 2 dari arah kiri adalah -¥ atau
- ¥
=
- ®
x f
lim
2 x
. Karena limit kiri ¹ limit kanan maka
2 x
1 lim
2 x
-
®
tidak ada lihat persamaan 3.14. Untuk memecahkan limit tak hingga perhatikan teorema berikut
Misal fx =
1 1
n -1
n n
n 1
1 m
-1 m
m m
b x
b ...
x b
x b
a x
a ...
x a
x a
+ +
+ +
+ +
+ +
- -
Jika m n, maka : fx =
2 x
1 -
y
x
Gambar 3.5
81
b x
b ...
x b
x b
a x
a ...
x a
x a
lim
1 1
n -1
n n
n 1
1 m
-1 m
m m
x
= +
+ +
+ +
+ +
+
- -
¥ ®
3.28 Jika m = n, maka :
n m
1 1
n -1
n n
n 1
1 m
-1 m
m m
x
b a
b x
b ...
x b
x b
a x
a ...
x a
x a
lim =
+ +
+ +
+ +
+ +
- -
¥ ®
3.29 Jika m n, maka :
¥ =
+ +
+ +
+ +
+ +
- -
¥ ®
1 1
n -1
n n
n 1
1 m
-1 m
m m
x
b x
b ...
x b
x b
a x
a ...
x a
x a
lim
3.30 Bukti :
fx =
1 1
n -1
n n
n 1
1 m
-1 m
m m
b x
b ...
x b
x b
a x
a ...
x a
x a
+ +
+ +
+ +
+ +
- -
Jika semua suku dibagi dengan x
m
maka : fx =
m m
1 1
m 1
n -1
n m
n n
m m
1 1
1 -1
m m
x b
x b
... x
b x
b x
a x
a ...
x a
a
- -
- -
- -
- -
+ +
+ +
+ +
+ +
Jadi
lim
x ¥
® m
m 1
1 m
1 n
-1 n
m n
n m
m 1
1 1
-1 m
m
x b
x b
... x
b x
b x
a x
a ...
x a
a
- -
- -
- -
- -
+ +
+ +
+ +
+ +
Jika m n, maka :
lim
x ¥
® m
m 1
1 m
1 n
-1 n
m n
n m
m 1
1 1
-1 m
m
x b
x b
... x
b x
b x
a x
a ...
x a
a
- -
- -
- -
- -
+ +
+ +
+ +
+ +
=
lim
x ¥
®
a
m
= ¥
terbukti Jika m = n, maka :
lim
x ¥
®
= +
+ +
+ +
+ +
+
- -
- -
- -
- -
m m
1 1
m 1
n -1
n m
n n
m m
1 1
1 -1
m m
x b
x b
... x
b x
b x
a x
a ...
x a
a lim
x ¥
®
b a
n m
+ +
=
n m
b a
terbukti Jika m n, maka :
lim
x ¥
®
= +
+ +
+ +
+ +
+
- -
- -
- -
- -
m m
1 1
m 1
n -1
n m
n n
m m
1 1
1 -1
m m
x b
x b
... x
b x
b x
a x
a ...
x a
a lim
x ¥
®
¥ =
+ a
m
terbukti
Contoh 3.11
Tentukan
¥ ®
x
lim 4
- x
x 5
7 x
x 3
x 2
4 3
4
+ -
+ +
Penyelesaian :
82 a
m
= 2 ; b
n
= 5 ; m = 4 ; n = 4 Karena m = n , maka
¥ ®
x
lim 4
- x
x 5
7 x
x 3
x 2
4 3
4
+ -
+ +
=
n m
b a
=
5 2
3.7 Asimtot