TINGKAT KECEMASAN DAN DERAJAT DISMENOREA PADA ATLET PUTRI POMNAS XIII DIY TAHUN 2013.

(1)

TINGKAT KECEMASAN DAN DERAJAT DISMENOREA PADA ATLET

PUTRI POMNAS XIII DIY TAHUN 2013

SKRIPSI

Diajukan kepada Fakultas Ilmu Keolahragaan

Universitas Negeri Yogyakarta

untuk Memenuhi sebagian Persyaratan

guna Memperoleh Gelar Sarjana Olahraga

Oleh:

Muhamad Husnul Khuluq

10603141042

PROGRAM STUDI ILMU KEOLAHRAGAAN

FAKULTAS ILMU KEOLAHRAGAAN

UNIVERSITAS NEGERI YOGYAKARTA


(2)

(3)

(4)

(5)

Sesungguhnya Allah tidak akan mengubah nasib suatu kaum hingga mereka

mengubah diri mereka sendiri

(Q.S. Ar-Ra d:11)

Sesali masa lalu karena ada kekecewaan dan kesalahan-kesalahan,

tetapi jadikan penyesalan itu sebagai senjata untuk masa depan agar tidak terjadi

kesalahan lagi

(Aminudin, Kumpulan Moto Kehidupan)

Hidup Akan Membuat Kita Terjatuh,

Tapi Kita Dapat Memilih Apakah Ingin Bangkit Atau Tidak

(Jacky Chan,

The Karate Kid

)


(6)

PERSEMBAHAN

Bismillahirohmanirohim, seiring dengan doa dan syukur atas kehadirat

Allah SWT, Karya ini penulis persembahkan untuk:

1.

Kedua orang tua tercinta, Ibu terkasih dan Bapak tersayang yang telah

memberikan dukungan melalui doa dan kasih sayangnya kepada penulis.

2.

Kakak-kakak yang tercinta Iwan Gunawan Ahmad, Irman Darmawan

Ahmad, Bambang Setiawan Ahmad, Siti Fatimah Ahmad, Junjun

Nurjaman Ahmad, Zaenal Hakim Ahmad, Nyimas Siti Fatimah (Almh),

dan Lilis Siti Aisyah beserta semua kakak ipar yang telah memberikan

bantuan dalam bentuk moril kepada penulis.

3.

Uwa (Pak de) dan Mamang (Pak le) yang telah ikut mendoakan.

4.

Seluruh keponakan yang tidak bisa penulis sebutkan satu per satu.

5.

Eni Nurhidayati yang telah memberikan doa dan dukungannya.

6.

Teman-teman yang selalu menyemangati dan mendukung.


(7)

TINGKAT KECEMASAN DAN DERAJAT DISMENOREA

PADA ATLET PUTRI POMNAS XIII DIY TAHUN 2013

Oleh:

Muhamad Husnul Khuluq

10603141042

ABSTRAK

Dismenorea merupakan salah satu gangguan wanita yang dialami berupa

nyeri sebelum, selama menstruasi yang disebabkan oleh kejang otot uterus, yang

salah satunya dialami oleh atlet putri. Selain dismenorea, kecemasan juga

merupakan salah satu faktor yang mempengaruhi penampilan atlet. Tujuan dari

penelitian ini adalah mengetahui Tingkat Kecemasan dan Derajat Dismenorea

Pada Atlet Putri POMNAS XIII DIY 2013.

Penelitian ini merupakan penelitian deskriptif menggunakan metode survei

dengan teknik pengambilan datanya menggunakan angket. Populasi dari

penelitian ini adalah seluruh atlet putri POMNAS XIII DIY tahun 2013,

sedangkan penentuan sampel menggunakan teknik

incidental sampling.

Sampel

dalam penelitian ini adalah atlet putri POMNAS XIII DIY Tahun 2013 yang

berjumlah 45 atlet. Teknik analisis data menggunakan analisis deskriptif yang

dituangkan dalam bentuk persentase, yang terbagi dalam 4 kategori.

Hasil penelitian dari total responden sebanyak 45 atlet diperoleh mayoritas

atlet putri POMNAS XIII DIY Tahun 2013 mengalami kecemasan dalam kategori

ringan (55,6 %) dan mengalami derajat dismenore dalam kategori nyeri ringan

(42,2 %).


(8)

Puji syukur dipanjatkan ke hadirat Tuhan Yang Maha Pemurah, atas segala

limpahan kasih dan karunia-Nya, sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi

ini. Skripsi dengan judul Tingkat Kecemasan dan Derajat

Dismenorea Pada

Atlet Putri POMNAS DIY Tahun 2013 dimaksudkan untuk mengetahui

bagaimanakah tingkat kecemasan dan derajat dismenorea pada atlet putri

POMNAS XIII DIY tahun 2013. Skripsi ini dapat terwujud dengan baik berkat

uluran tangan dari berbagai pihak, teristimewa pembimbing. Oleh sebab itu, pada

kesempatan ini penulis menyampaikan terima kasih yang sebesar-besarnya dan

penghargaan yang setinggi-tingginya kepada:

1. Rektor Universitas Negeri Yogyakarta yang telah memberikan ijin ketika

mengikuti PIMNAS ke Lombok.

2. Dekan Fakultas Ilmu Keolahragaan, Universitas Negeri Yogyakarta yang telah

memberikan ijin dalam penelitian ini.

3. Bapak Yudik Prasetyo, M.Kes., Ketua Program Studi Ilmu Keolahragaan yang

telah merekomendasikan beasiswa bidik misi pengganti.

4. Ibu Cerika Rismayanthi, M.Or., sebagai Pembimbing Skripsi yang telah

memberikan dukungan dan motivasi serta arahan dalam menyusun skripsi.

5. Bapak Dr. Widiyanto M.Kes., sebagai dosen Penasehat Akademik penulis

selama menjadi Mahasiswa di Ikor FIK UNY.

6. Ibu dr. Novita Intan Arovah, M.PH., sebagai dosen yang telah membantu

dalam

xpert judgement

pada angket penelitian.


(9)

(10)

FTAR ISI

l

m

n

...

A

A

A

DA

x

DA

B

x

DA

A

A

x

DA

A

A

x

BAB

DA

!!

A

"

A

# $

B

%& ' ( ) *& + "

B

,%(# - '* * & + .

C

%/0 #* ( * & + 1

D

232 (%(%&# ( 1

(- #%( %&# ( 4

BAB

A

5

A

!

A

A

7

A

%6 %/ * (7

Anxiety

8

7

" %()%$ # (%6 %/* (

7

9 %:$%6 %/* (

8

; %(%0 0

y

%6 %/* ( ";

. ()' #%6%/ * ( "4

1 %* <: (%$+, <%6 %/ * ( "=

4 ( ))2 (,(

D

/< ' %6%/ * ( 9 "

7

%() #* %6 %/* ( 9;

B

D

*/ %(:$ %7

Dysmenorrhea

8 9 4

" %()%$ # (

D

*/%(:$% 9 4

9 #:-* :& : )

D

* / %(:$ % 9 >

; &* -'*

D

*/%(:$ % 9 >

. %3&

D

*/ %(:$% ;9

1 '#:$%(

y

%00 , ( ' #:$%*': ; .

4

D

%$3 #

D

*/%(: $ % ; ?

7

!<

y

%( ) #*

D

*/% (:$ % .@

C

%(%& # (A ( )%&%( .;


(11)

BC BDDD

.

EFGHI FJFKF LDG D

A

K MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM NO

A

M

D

PQ RSTJPT PU SV S RTMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM NO

B

M

D

PWST SQSH XPY RQ SZT RU[ RYS R\ PUJPT PUSVSRTMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM NO

C

M ] R^V _`RTGPa XRVJPT PUSV S RTMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM Nb

D

M J Z X_U RQS`RTc RaXPUJPT PUSVSRTMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM Nb FM DTQ V Y_a PT `RTG P^T S ^JPTd_a X_URTIRV R MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM Ne f M gh SDTQVY_aPTMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM ij k M GP^T S^

A

T RUSQSQ

D

RV R MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM il

BAB

D[ Mm

A

cDLJFK FLDG D

A

K

DA

KJFEB

A

m

A

c

A

K MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM iN

A

M

D

PQ ^YS XQ SLZ ^ RQSnc_\hP^n]R^V _JPT PUSVSRTMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM iN

B

M mRQ SU

A

T RU SQSQI RV R MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM iN

C

M JPa \ Ro RQ RTMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM ip

BAB

[Mq FcDEJ g L

A

K

DA

Kc

A

r

A

K MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM Ol

A

M q PQ Sa X_URTMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM Ol

B

M Da XUS^RQSMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM Ol

C

M q PV PY\ RVRQRTJPT PUSVSRTMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM Os

D

M c RYRT tc RY RT MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM ON

DA

f GC rJ gc GCq

A

MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM Oi


(12)

DAFTAR TABEL

uv

l

v

m

v

n

wvxy

l

z{|

isi -k

isi

}~

k

y

t

€yv

r

j

v

t

€

ism

y

n

o

yv

r

...

‚ wvxyƒ„{

A

ƒ…y †~v… ‡ˆ‰vŠvxv~{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{ ‹Œ wvxyƒ{Ž†v‘y ~ ’v… y †‡v ~ {{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{ ‹ wvxyƒ{“v ~ ’” v~uv•‡ƒ

A

~v ƒ ‡•‡•–v ƒ‡— ‡… v•

D

y †v ˜v…

D

‡•  y~†yv{{{{{{{{{{{{{{{{ ‹‹ wvxyƒ‹{

D

‡• … †‡x ”•‡™†y’” y~•‡w ‡~’v…|yšy v•v ~{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{ ‹› wvxyƒ›{

D

‡• … †‡x ”•‡™†y’” y~•‡

D

y †v˜ v…

D

‡•  y~†y v{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{ ‹œ


(13)

DAFTAR GAMBAR

ž

l

ž

m

ž

n

Ÿž  ¡ž ¢£¤¥¦§¢¨¨ ©§ª ¦« ¨«¬ ­¥ ¦¢¡ž®¨ ¯¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤ £ ° Ÿž  ¡ž ¢±¤

Drive Theory

¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤ ££ Ÿž  ¡ž ¢²¤

Catasthrope Theory

¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤ ££ Ÿž  ¡ž ¢³¤

Zone of Optimal Functioning Theory

¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤ £± Ÿž  ¡ž ¢´¤µ¯ž ®ž¶· ª ¦· «¨ªž «¸

y

¦¢¨

D

¦«¯¢¨ ©ª¨ ¹¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤ ² º Ÿž  ¡ž ¢»¤µ¯ž ®ž¶· ª¦· «¨ ªž «¸

y

¦¢¨ ¸¼  ¢¨ ¯¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤ ² ½ Ÿž  ¡ž ¢

7

¤¾¦¢ž·¿¯ ž

B

¦¢©¨¯¨ ¢¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤ ³´ Ÿž  ¡ž ¢

8

¤¨«ª §¿¢ž ¥¨·¿¯ž ª¾¦À¦ ž «ž·

A

ª® ¦ªÁ¼ ª¢¨ÁÂà ¸

A

µ¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤ ´ Ä Ÿž  ¡ž ¢½¤¨«ª §¿¢ž 

D

¦ ¢žÅž ª

D

¨ «  ¦· §¢¦ž

A

ª ®¦ªÁ ¼ ª¢¨ÁÂà ¸

A

µ¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤ ´ ½


(14)

DAFTAR LAMPIRAN

ÆÇ

l

Ç

m

Ç

n

ÈÇÉÊË ÌÇÍÎÏÐ ÑÌÇÒÓÔË ÍÕ ÖÍ Ö×Ë ÒË ÇÍÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏ ØÙ ÈÇÉÊË ÌÇÍÚÏÛ ÖÒÖÌÇÍÜÇÍ

Expert Judgement

ÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏ

7

Ý ÈÇÉÊË ÌÇÍÞÏ

A

ÍÜß ÖÒàË ÍÜßÇÒÛÖá ÖÉÇ âÇÍãÇÍ

D

ÖÌÇ Ô ÇÒ

D

Ë â ÉÖÍ äÌÖÇ ÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏ

7

Ú ÈÇÉÊË ÌÇÍåÏÕ ÖãäÉÇÍ

A

Í Üß ÖÒ

Zung Anxiety Self Assessement Scale

ÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏ

7

Ø ÈÇÉÊËÌÇÍæÏçÔËèÇ×ËãËÒ ÇâãÇÍéÖ× ËÇêË ×Ë ÒÇ âÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏ

77

ÈÇÉÊË ÌÇÍØÏëÇÒÇÕÖÍ Ö× ËÒ ËÇÍ ÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏ

7

Ù ÈÇÉÊË ÌÇÍìÏàÇêÖ×Ìí

Product moment

ÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏ

8

Î ÈÇÉÊË ÌÇÍîÏï ÌÖß ÑÖÍ âËà Çê Ö×Õ ÖÍ Ö× ËÒ ËÇÍÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏ

8

Ú ÈÇÉÊË ÌÇÍÙÏ

D

äß ÑÉÖÍÒÇ â ËÕ ÖÍ Ö×Ë ÒË ÇÍÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏÏ

8

æ


(15)

BAB I

PENDAHULUAN

A. Latar Belakang Masalah

Dunia olahraga saat ini dan bahkan yang akan datang, tidak dapat

dipisahkan dengan kehidupan bermasyarakat, berbangsa, dan bernegara.

Olahraga tidak hanya sebagai kebutuhan untuk menjaga kebugaran tubuh,

akan tetapi telah merasuk dalam semua sektor kehidupan. Lebih jauh lagi,

prestasi olahraga dapat mengangkat harkat dan martabat manusia baik

secara individu, kelompok, masyarakat, bangsa, dan negara. Prestasi

olahraga suatu negara menjadi tolok ukur kemajuan bangsa dan negara,

oleh karena itu persaingan mencapai prestasi olahraga antar negara terus

berjalan dengan berbagai pengembangan teknik dan teknologi bidang

olahraga.

Pekan Olahraga Mahasiswa Nasional (POMNAS) merupakan salah

satu sarana untuk pencapaian prestasi atlet. Kegiatan ini diikuti oleh

seluruh mahasiswa Indonesia yang telah lolos seleksi ditingkat provinsi.

Seorang atlet akan berprestasi apabila atlet itu memaksimalkan usahanya.

Ada banyak faktor yang dapat mempengaruhi kesuksesan atlet faktor

tersebut berasal dari dalam maupun dari luar atlet itu sendiri yang meliputi

faktor fisik, psikis, teknik, taktik, pelatih, sarana dan prasarana latihan,

latihan, sosial, dan sebagainya. Menurut Alderman dalam Setyobroto

(2009: 66) menyatakan bahwa penampilan atlet dapat ditinjau dari empat

dimensi yaitu: 1) Dimensi kesegaran jasmani meliputi antara lain: daya


(16)

keseimbangan, ketepatan, dan sebagainya. 2) Dimensi keterampilan

meliputi antara lain:

kinestetika, kecakapan berolahraga tertentu,

koordinasi gerak, dan sebagainya. 3) Dimensi bakat pembawaan fisik

meliputi antara lain: keaadan fisik, tinggi badan, berat badan, bentuk

badan, dan sebagainya. 4) Dimensi psikologik meliputi: motivasi, percaya

diri, agresivitas, disiplin, kecemasan, intelegensi, keberanian, bakat,

kecerdasan, emosi, perhatian, kemauan, dan sebagainya.

Dimensi kesegaran jasmani, keterampilan, dan bakat bukan

merupakan sesuatu yang asing bagi para pelatih, sementara dimensi

psikologik terkadang terlupakan dikarenakan alasan tertentu. Seringkali

atlet yang sudah memiliki 3 komponen di atas (kesegaran jasmani, bakat,

dan keterampilan) tidak bisa memaksimalkan penampilanya baik ketika

latihan ataupun bertanding. Hal ini disebabkan seorang atlet merasa

cemas, kurang percaya diri ataupun kurang motivasi. Perhatian yang lebih

terhadap psikologik atlet bisa menjadi solusi dari permasalahan, terutama

untuk atlet putri.

Kecemasan yang berlebih pada atlet menyebabkan atlet sulit untuk

berkonsentrasi. Iskandar (2000:19) membagi kecemasan menjadi tiga

tingkat, yaitu tingkat kecemasan ringan, tingkat kecemasan sedang, tingkat

kecemasan berat. Pada atlet yang kecemasannya berat penampilan

menurun, sedangkan atlet yang kecemasannya ringan penampilan akan

meningkat (Setyobroto, 2009:99). Menurut Pesurnay (2000:182) prestasi


(17)

prestasi olahraga ditentukan oleh aspek psikis, karena faktor psikislah

yang menentukan pemenang suatu pertandingan. Faktor psikis yang

dimaksudkan adalah kemampuan atlet untuk tampil dengan baik dalam

keadaan yang diwarnai ketegangan serta persaingan seperti dalam

pertandingan olahraga prestasi.

Selain kecemasan, faktor lain yang dialami atlet putri adalah

dismenorea. Rasa kurang nyaman pada saat haid adalah hal yang pernah

dirasakan oleh semua perempuan, tetapi bila haid menimbulkan nyeri

hebat sampai mengganggu aktifitas normal seorang perempuan maka

masalah kesehatan ini dapat dikategorikan sebagai dismenorea atau nyeri

haid. Dismenorea merupakan gangguan kewanitaan yang dialami ketika

mentruasi berupa nyeri perut bawah. Dismenorea primer pada umumnya

banyak dirasakan oleh remaja. Masa remaja adalah masa transisi yang

ditandai oleh adanya perubahan fisik, emosi dan psikis. Masa remaja,

yakni antara usia 10-19 tahun, adalah suatu periode masa pematangan

organ reproduksi manusia dan sering disebut masa pubertas. Masa remaja

adalah periode peralihan dan masa anak kemasa dewasa (Yani Widyastuti

dkk, 2009 dalam Cerika R., 2013: 3). Pada remaja tersebut terjadilah suatu

perubahan organ-organ fisik (organobiologik) secara cepat, dan perubahan

tersebut tidak seimbang dengan perubahan kejiwaan (mental emosional).

Terjadinya kematangan seksual atau alat-alat reproduksi yang berkaitan

dengan sistem reproduksi, merupakan suatu bagian penting dalam


(18)

kehidupan remaja sehingga diperlukan perhatian khusus (Cerika R., 2013:

3).

Menurut Abidin (2005, dalam Ika Novia, 2008: 96) angka kejadian

nyeri haid di dunia sangat besar, rata-rata lebih dari 50 % perempuan

disetiap negara mengalami disminorea. Angka kejadian (prevalensi) nyeri

menstruasi berkisar 45-95 % di kalangan wanita usia produktif. Di

Amerika Serikat diperkirakan hampir 90 % wanita mengalami dismenora

dan 10-15 % diantaranya mengalami dismenora berat, yang tidak mampu

melakukan kegiatan apapun (Ika Novia, 2008: 96). Di India prevalensi

dismenore pada remaja putri ditemukan menjadi 79,67 %. Tiga gejala

yang paling umum hadir pada hari kedua, yaitu hari sebelum hari pertama

haid yang lesu dan kelelahan, depresi dan ketidakmampuan untuk

berkonsentrasi dalam pekerjaan, sedangkan peringkat gejala ini pada

sehari setelah penghentian menstruasi menunjukan depresi sebagai gejala

umum pertama (Anil K. Agarawal, 2010: 159).

Tingginya prevalansi kejadian dismenore yang dialami oleh wanita

dan pentingnya aspek psikis (kecemasan) dalam penampilan atlet di atas.

Penulis menjadikan dasar untuk melakuakan penelitian tentang Tingkat

Kecemasan dan Derajat Dismenorea Pada Atlet Putri POMNAS XIII DIY

Tahun 2013 .

B. Identifikasi Masalah


(19)

1. Kecemasan berat menyebabkan atlet sulit untuk berkonsentrasi.

2. Faktor psikis atlet yang kurang baik menyebabkan penurunan pada

penampilannya.

3. Tingginya derajat dismenorea yang dialami atlet menyebabkan

aktivitas harian dan latihan atlet menjadi terganggu.

4. Belum diketahui tingkat kecemasan pada atlet putri POMNAS XIII

DIY tahun 2013.

5. Belum diketahui derajat dismenorea pada atlet putri POMNAS XIII

DIY tahun 2013.

C. Batasan Masalah

Dari identifikasi masalah tersebut, tidak semua masalah akan diteliti

karena mengingat luasnya masalah dan keterbatasan yang ada pada

peneliti. Permasalah yang akan dibahas, dibatasi pada masalah Tingkat

Kecemasan dan Derajat Dismenorea Pada Atlet Putri POMNAS XIII DIY

Tahun 2013.

D. Rumusan Masalah

Berdasarkan batasan masalah di atas, dapat penulis rumuskan

masalah sebagai berikut:

1. Seberapa besar Tingkat Kecemasan Pada Atlet Putri POMNAS XIII

DIY Tahun 2013?

2. Seberapa besar Derajat Dismenorea Pada Atlet Putri POMNAS XIII

DIY Tahun 2013?

E. Tujuan Penelitian

Berdasarkan rumusan masalah di atas, maka tujuan yang hendak

dicapai dari penelitian adalah sebagai berikut:


(20)

1. Untuk mengetahui Tingkat Kecemasan Pada Atlet Putri POMNAS

XIII DIY Tahun 2013.

2. Untuk mengetahui Derajat Dismenorea Pada Atlet Putri POMNAS

XIII DIY Tahun 2013.

F. Manfaat Penelitian

Dengan mengetahui Tingkat Kecemasan dan Derajat Dismenorea

Pada Atlet Putri POMNAS XIII DIY Tahun 2013. Diharapkan penelitian

ini dapat bermanfaat bagi berbagai pihak, antara lain:

1. Mahasiswa dan atlet, penelitian ini bisa menjadi salah satu sumber

ilmiah dan sumber referensi bagi peneliti berikutnya.

2. Pelatih, dapat dijadikan sumber informasi tentang Tingkat Kecaemasan

dan Derajat Dismenorea yang dialami atlet putri POMNAS XIII DIY

tahun 2013.

3. Fakultas Ilmu Keolahragaan, penelitian ini diharapkan dapat memberi

masukan kepada fakultas untuk dijadikan dasar dalam penanganan

masalah atlet dalam bentuk sarana seeperti terciptanya ruang

bimbingan konseling khusus atlet putri.


(21)

ðñ ðò ò

KAJIAN PUSTAKA

A. Kecemasan

(Anxiety)

1. Pengertian Kecemasan

óôõôö÷ø÷ù ÷ú ÷

u

û÷ü÷öý÷þ ÷ø÷ ÿù øù÷

y

a

n

a

n

i

ty

berasal dari

bahasa latin

u

s

yang berarti kaku, dan

i

yang

berarti mencekik. Kecemasan dapat dialami oleh siapa saja, kapan saja,

dan dimana saja. Kecemasan merupakan perasaan individu dan

pengalaman subjektif yang tidak dapat diamati secara langsung dan

perasaan tanpa objek yang spesifik dipacu oleh ketidaktahuan dan

didahului oleh pengalaman baru (Stuart and Sundeen, 1998: 175).

Kecemasan merupakan hal wajar yang pernah dialami oleh setiap

manusia. Kecemasan sudah dianggap sebagai bagian dari kehidupan

sehari-hari. Kecemasan adalah suatu perasaan yang sifatnya umum,

dimana seseorang merasa ketakutan atau kehilangan kepercayaan diri

yang tidak jelas asal maupun wujudnya (Sutardjo Wiramihardja, 2005:

66).

Singgih D. Gunarsa (2008: 27) menjelaskan bahwa kecemasan

adalah rasa khawatir, takut yang tidak jelas sebabnya. Kecemasan juga

merupakan kekuatan yang besar dalam menggerakkan tingkah laku,

baik tingkah laku yang menyimpang ataupun yang terganggu.

Kedua-duanya merupakan pernyataan, penampilan, penjelmaan dari

pertahanan terhadap kecemasan tersebut.


(22)

y

! " !"

!

u

y

"

! # $

u

y

#

Gambaran asumsi seperti membayangkan musuh yang lebih kuat,

tentang kondisi fisik yang tidak cukup bagus, even yang sangat besar

atau semua orang menaruh harapan yang berlebihan bisa

mengakibatkan adanya kecemasan yang berlebihan.

2. Teori Kecemasan

Menurut Stuart dan Sundeen (1998: 177), ada beberapa teori

penyebab kecemasan antara lain:

a. Teori Psikoanalitik

Kecemasan adalah konflik emosional yang terjadi antara dua

elemen kepribadian yaitu

id

dan

s

%&'

r

'

g

o

.

Id

mewakili dorongan

insting dan

impuls primitive

seseorang, sedangkan

super ego

mencerminkan hati nurani seseorang dan dikembangkan oleh

norma budaya.

b. Teori Interpersonal

Bahwa

kecemasan

timbul

akibat

ketakutan

atau

ketidakmampuan untuk berhubungan secara interpersonal serta

sebagai akibat penolakan. Hal ini dikaitkan dengan trauma


(23)

() *+,-./ +-.0 123

4+(+51617 5+ - 38 1217 8-,9 32 :-36 ; 16.

y

1.;

u

6 + <101 6 +6 31;

u

y

1 7< 5+ 7<< 17<<

u

2+ 51 58 317 6 +6 +,- 17 < 37; 32 5+ 7( 18 1. ;3= 317

y

1 7<9 . .7<. 7217) 9 ) *+,-.>.,0 , <.2

? 10 15 ,;12 ; +-9181; -+6+8;,- 68+6 . :. 2 ; +- @1918 A+7B,9 . 1

zepin, dimana reseptor ini dapat mengatur timbulnya

kecemasan.

e. Kajian Keluarga

Menunjukkan bahwa kecemasan merupakan hal yang biasa

ditemui dalam suatu keluarga.

Ada beberapa teori yang menyatakan tentang hubungan antara

kecemasan dan penampilan atlet. Teori awal yang menjelaskan tentang

a

n

a

n

i

C

ty

ini adalah Hipotesis U-terbaik. Dalam teori ini

DEF

i

C

ty

dikatakan memberi pengaruh yang besar terhadap penampilan. Setiap

tugas atau gerakan mempunyai tingkat

D GH IJ DK

tertentu untuk

mencapai optimum. Sedangkan kecemasan (

DEF

i

C

ty

) merupakan

bagian dari

D GHIJ DK

yang cenderung negatif. Sedangkan

L GHIJ DK

adalah aktivasi fisiologi dan psikologi secara umum yang bervariasi

dari tidur nyenyak sampai kesengangan yang sangat intens (Gould &

Krane, 1992 dalam Komarudin, Tt: 18).

Seorang atlet akan tampil dan mengeksekusi gerakan dengan

sangat baik jika berada di level optimum

D GHIJDK

tadi. Jika

D GHIJ DK


(24)

MNOPQP QR M P

w

PS TR TR U VWTR XY X T N OZNMYT [ XPUP WN \P XWR ]P \ TR QPU PUP\ XPU ZR XP]^_P \\[`aabQP ]P XcV XP OYQR \de``fghi

Gambar 1. Teori Hipotesis U Terbalik (Sumber: Wann, 1997

dalam Komarudin, 2011: 5)

jNV OR UNQYP PQP ]PS k

riv

l m nl

o

ry

i oN \YOYT T NV OR k

riv

l ^QV OV \pP \h[ PQP q rPUTV O

y

P\p XN XWN \pPOYSR WN\PXWR ]P \ PT]NT [ PR TY f

y

TR\pUPT UN OY XRT P \ T YpPZ ^

t

st u v

l

l

m

p

o

xity

h[ swxyt sz QP \ UNMRP ZPP \ ^

Learned habits

hi oN \Y OYT TNV OR R \R[ ZN XPUR \ TR\ppR

arousal

y

P \p QRP ]P XR PT]NT [ XPUP WN \PXWR ]P \\

y

P PU P \ ZN ]P ]

u

XN \R \pUPT ^ _P \\[ `aabQP]P XcV XP OYQR\de``f{ hi

|YMY \pP \ P \TP OP

arousal

QP \ WN\P XWR ]P\ QR rV OXY ]P ZRUP \ ZNMP pPRMNORUYTf

Perfomance = Habit strength (arousal) X Drive

Habit strength

XN OY}YU WPQP W OV Z N Z MN ]P} PO Z NMN]Y X\P

y

QP]P X


(25)

~ €‚ ƒ„ …† ‡ƒ€ ˆ € ƒ~ˆ …†ƒ€

y

ƒ€  † ‰ …‚ ‰ ƒ … ‡Š

Jika salah satu faktor

mengalami penurunan, maka penampilan juga akan mempengaruhi

penampilan di lapangan (Komarudin, 2011: 6).

Gambar 2.

Drive Theory

(Sumber: Wann, 1997 dalam Komarudin

2011: 6)

Teori ketiga adalah

‹Œ Œ

st

Ž‘’

Theory. Terkadang seorang atlet

mengalami penurunan secara drastis dalam penampilannya meskipun

tingkat

Œ“” Œ•

-nya masih cukup tinggi. Penurunan drastis inilah yang

disebut dengan

catastrophe.

Gambar 3.

Catasthrope Theory

(Sumber: Wann, 1997 dalam

Komarudin 2011: 7)


(26)

–—˜™š ›œ š œž

y

Ÿ—™ ¡ œ¢œ  ¡— ž— Ÿ£œ žœ ¤ œ™ š ¥—˜™ š ¦ š¡˜¥—§ š§ ¨ ©¥—™£œ › š¢ œ¤ œ ›œ ª ¥ —˜ ™š « ¬­® ¬ ¯ °

p

tim

±² ³´­ µ

tio

n

in

g

ZOF). Menurut

teori ini, masing-masing individu mempunyai zona optimal tersendiri

yang mengakibatkan masing-masing individu mempunyai dampak atas

±­·

i

®

ty

yang berbeda-beda.

Gambar 4.

Zone of Optimal Functioning Theory

(Sumber: Wann,

1997 dalam Komarudin 2011: 7)

Menurut gambar di atas, atlet A mempunyai level kecemasan

yang rendah, atlet B mempunyai level kecemasan menengah dan atlet

C mempunyai level kecemasan yang tinggi. Teori ini membawa

dampak bahwa seorang pelatih harus benar-benar memahami kondisi

mental para atletnya untuk menentukan program yang sesuai dengan

dirinya. Menurut Robazza (2004, dalam Komarudin 2011: 7)

menemukan bahwa dengan menggunakan teori

« ¬­® ¬ ¯ °

p

tim

±

l

³´­ µ

tio

n

in

g

ini, level pengaturan emosi seseorang bisa lebih tertangani

secara spesifik dan memberi dampak yang positif.


(27)

3. Faktor Penyebab Kecemasan

¸¹º»¼»½ ¾ ½ »¿¼½ ¿ºÀ ¾»ºÀ ¹¹º ÁÂÃÃÄÅ ÂÄÂÆÇ È¹º

y

¹É ¿É ½ Ê ËÉ »Ì º¿

y

Í ¹Î¹Ë¿Ï¿º À ¿È¿½ ÀÊ Ï ¹É¿ÉÍ ¿º ÐÌ¹Ñ É ¹¼É ¿Ò ¿Ê Ï»ËÉ ¹¼

y

¿Ê½

u

Ï »ËÉ ¹¼ Ê º½¹¼º¿ÌË ¿»È»ºÏ »ËÉ ¹¼¹Í Ͻ ¹¼º¿Ì Çѿ̽¹ ¼Ï ¹É »½ÀÊÉ ¹À ¿Í ¿ºË ¹ºÓ¿ÀÊ Å ¿Ô Õ ºÎ¿Ë¿º½ ¹ ¼Ñ¿À ¿Èʺ½ ¹Ò ¼Ê½¿ÏÖÊ ÏÊ Í

¸¹¼»È¿Í ¿º ͹½ ÊÀ ¿Í Ë¿ Ë È»¿º ÖÊ ÏÊ ÐÌÐÒÊ Ï ¿½¿

u

ȹº»¼»º¿º Í ¿È¿Ïʽ¿ÏÏ ¹Ï¹Ð¼¿º Ò »º½»ÍË ¹Ì ¿Í »Í ¿º ¿Í½ Ê Öʽ¿ÏÏ ¹Ñ¿¼Ê×Ñ¿¼Ê Ç˹ÌÊÈ»½Ê Ï»ËÉ ¹¼ ¹Í Ͻ ¹¼º¿Ì ÉÊÏ¿ ÀÊÏ¹É ¿ÉÍ ¿º ÐÌ¹Ñ Ê ºÖ¹Í ÏÊ ØÊ ¼»Ï ¿½ ¿

u

É ¿Í½ ¹¼ÊÇ ÈÐÌ »ÏÊÇ Ì Ê ºÒÍ »ºÒ¿ºÇ ¿º ο˿º Í ¹Ï¹Ì ¿Ë¿½¿ºÇ ʺӻ¼Ê

; sedangkan

sumber internal merupakan kegagalan mekanisme fisik seseorang

seperti jantung, sistem imun, termoregulator menurun, perubahan

biologis normal seperti kehamilan.

b. Ancaman terhadap

sel

ÙÚ

st

ÚÚ

m

Merupakan sesuatu yang terjadi yang dapat merusak identitas

harapan diri dan integritas fungsi sosial, meliputi sumber eksternal

yaitu berbagai kehilangan seperti kehilangan orang tua, teman

dekat, perceraian, perubahan status pekerjaan, pindah rumah,

tekanan sosial; sedangkan sumber internal yaitu kesulitan dalam

hubungan interpersonal di dalam rumah, di tempat kerja, dan di

dalam masyarakat.

Sedangkan menurut Komarudin (Tt.: 16-17) ada beberapa hal

yang bisa mempengaruhi tingkat kecemasan seorang atlet menjelang

pertandingan atau pada saat latihan. Faktor yang menjadi penyebab ini


(28)

ÛÜ ÝÞßÜ à áâãÞÛÜ Û äÞå

y

Þæâ Ü

y

Þâ ß Ýáç Þè Þé Û Þ çÜ é Üâßæäâ ßÞâ ÛÞâ

y

Þâ ß ÝáçÞè ÞéÛÞçÜÛÜ çÜèáâÛÜ çÜ ê

Þê ë Þæìí çîÜâ ßæäâ ßÞâ

ïð

Jenis pertandingan yang diikuti

Jenis pertandingan akan sangat menentukan bagaimana

kecemasan seorang atlet muncul. Sebagai contoh, seorang atlet

beladiri akan mengalami kecemasan yang lebih tinggi ketika

mengikuti pertandingan tingkat nasional dari pada ketika

pertandingan uji coba. Hal ini dikarenakan tekanan terhadap

para pemain untuk level nasional lebih berat dibandingkan

dengan pertandingan uji coba. Namun, level kompetisi ini juga

ditentukan oleh persepsi individual dari para atlet. Ada atlet

yang menganggap penting untuk satu level kompetisi, tapi ada

pula yang menganggapnya kurang penting.

2) Harapan atas penampilan

Harapan bisa datang dari diri sendiri maupun orang lain.

Harapan menjadi sumber kecemasan ketika seorang atlet tidak

merasa mampu atau siap dalam menghadapi pertandingan.

Harapan ini juga ditentukan oleh level pertandingan dan lawan

yang dihadapi. Harapan yang terlalu besar dengan lawan yang

berat serta bertanding di level kompetisi yang ketat, maka atlet

akan sangat mungkin mengalami rasa cemas.


(29)

óôõ ö÷øùúøûõöøü÷ öû öü öýö ûø÷ öøþõöùøüû ô ýø ÿøöù ôõö÷ø ùõø øü øõ ôõ õôþ ø÷øúøúø

y

øüÿ ø ùøü÷ ö ø÷øú ö÷øø úôþõø ü÷ öüÿøü ø öü ö ýöûø ÷öûô ýøýùøü ô ùôùøõ øü ø

w

øü

y

ø ü ÿ õ ö ÷øù õôþ÷ôõ ôù ûö øõ ø

u

ù ü÷ ö ûö øúøü ÿøü øõ ø

u

ýø ù øü û öõ ø û ö úôü üõü

y

øüÿ øùøü ôüø ù ûöùøü

y

ó ôõ ö÷øùúøûõöøüôü÷ô þüÿô ýø õûô þøü ÿøõ ôõ ôüø÷ ö þø ÿ

u

þø ÿ

u

÷ ø ü õö÷øù ôú ü

y

øö ÷ø ûøþ üõ ù ôúôþ ûöøúùøü÷ öþ ö

ý øùõþü÷ ö ö÷

1) Trait Anxiety

øùõþ öü÷ ö ö÷ úôþõø ø

y

ø ü ÿ ûøü ÿøõ ôúô üÿø þ ö õ öüÿùøõ ùô ôø ûøü ûô þø üÿ øõ ôõ ø÷ø ø ù ü÷ öû ö

trait anxiety

üø

y

Trait anxiety

ø÷øø ùôôü÷ ôþ ü ÿøüôôùôô ø ûøüø ü ÿ

y

ôþúøùøü ýø ÿöøü ÷øþö ùôúþ ö ýø÷ öøü ûô þøüÿ øõ ôõ

Jika atlet

tersebut mempunyai

trait anxiety

yang tinggi, maka sangat

mungkin atlet tersebut akan lebih mudah merasa cemas

daripada atlet yang mempunyai tingkat

trait anxiety

yang

rendah.

Trait anxiety

merupakan hasil belajar dalam jangka

waktu yang sangat lama. Faktor keluarga dan lingkungan

terdekat sangat mempengaruhi level

trait anxiety

dari seorang

atlet. Jika dari kecil atlet tersebut mendapat contoh yang

membuat dia takut, ragu-ragu, cemas atau khawatir, maka atlet


(30)

u

y

y

!

"# $%

l

&'

st

%%

m

$ %

l

&'&&

i

() (

y

*

y

#

$%

l

& '+ ,%%

m

! - +%

l

& %&&

i

() (

y

y

y

! $%

l

&%&&

i

() (

y

y

!.

y

y

y

y

y

y

! /

y

y

y

u

y

!

Jika seorang

atlet merasa mampu dan bisa mengatasi lawan, maka tingkat

kecemasannya cenderung akan menurun.

4. Tingkat Kecemasan

Menurut Stuart and Sundeen (1998: 175), klasifikasi tingkat

kecemasan dibedakan menjadi empat, yaitu:

a. Tingkat kecemasan ringan, ditandai dengan:

1) Respon fisiologis seperti ketegangan otot ringan.

2) Respon kognitif seperti lapang pandang meluas, memotivasi

untuk belajar, kesadaran yang pasif pada lingkungan.


(31)

otot-012134567 8 49 61 35 47 949 :1 ;43 4 < 2< 5 427 : = 4> 4 6134: 4 49 4549 > 499

y

4 5 49?

@ ? A7 9B0 4201;1 54:49:1> 4 9B=>7 2 49> 47> 1 9 B49C

DE F1:6< 9 G7 : 7< 8< B7 : : 161 327 61 979B042 49 01 2 1 B49 B49 > 48 45 @ 42 4: 2< 813 49:7=613H 427 49213G< 0I:6 4> 461 9 B87H42 49> 4961 9>1 9 B43 49= 01

w

4: 6 4>44951979 B0 42?

JE F1:6< 9 0< B9727 G :161327 846 49B 613:16:7 5191567 2=

y

5456I 51 51 ;4H049 5 4: 48 4H= G 4:1

y

49B @ 47 0 I 92I0 @1 8 4K 43= > 4642 G<0I:6 4> 4H48LH48

y

49 B:61:7 G7 0 ?

ME F1:6< 9 27 9B0 4H840I> 49 1 5<: 7:161327613 4:449 2 132 492 49 B> 49 613 8

u

I 92I0 51 9B42 4:7 : 7 2I 4: 7 6 4> 4 >7379

y

4= 5456I 51 561 8 4K 43701 21 3 4567 8 4 9@ 43I ?

;? A7 9B0 4201;1 54:49@13 42=>7 2 49> 47>1 9 B49C

DE F1:6< 9 G7 :7 < 8< B7 : : 161327 40 27 N724: : 7: 21 5 : 434G : 7 56 4270 O61 97 9B042 49 16791G 37 9= 210 4949 > 434H= 6139 46 4: 49= 94>7= N4: <0< 9:2370: 7 = > 49 61979B0 4249 : I HI 2I@I HE =

d

ia

p

PQR S

sis

= 5I 8I 201379B=7 9B7 9 @I 49 B47 301;7 8 = H7 8 49B 94G:I 540 490 431 9 4 619I3I 949 487 349>43 4H 0 1: 48I34961 9 ;139449>4 961 979 B0 42 49 63<>I0 B8I0<:4 < 81H H 427=613I@ 4H49 :1 9: <37: 161 3 27 61 9I3I 949 015 456I 49 51 9> 1 9 B43= 9

y

1 37 = 6I67 8 >7 8 424: 7 = 0121 B49 B49 < 2< 2 > 490 40I ?

JE F1:6< 90< B9727 G: 161 3278 46 49 B61 3:16: 7:49 B42519

y

1 5672=: I 87 2 51 51 ;4H04954:48 4H=G< 0I:6 4> 4:42

u

H48?


(32)

TU VWX YZ[\ ] [^_`ab`_ cd` [We ZX]X WYWf\]b` Y` [^YW f X Z[`be Wbc`X g `_\]h]\ `Xh]X]_e W [][^_`\dW [^` [YW [cf c[`[e W[ ^ Z[\f Zb giZ[\Za eWfWe `X \` [^` [g j`b` [ kZb `_lk`b ]_m nWf`X `` [ e c`b d` [ _WiWe`X` [ e cd` a eW [ ] [^_`\ d W [^` [ X \ ]ecb cX k`f

u

X WYW f\ ] X c`f`mo]i`f ` iW Y`\`\ `

u

eW [^`b`e ]

blocking

geW[` [^_ `b g

y

d` [ dWYfWX ]m

dm p ][^_`\Y` []_ gd ]\ `[d`]dW [^`[q

rU VWX YZ[ h]X] Zb Z^]X X W YW f\] Yci`\ g d` Y`\ \ Wfj ` d ] a] YZ\W [X ]g kWfWX YZ[ \ Wfa`d ` Y [Wf] g

y

k]X ] [^ d` [ X \ ]e cbcX W_X\ Wf[`b eW [cfc[ms ZZfd ][`X]eZ\ Zf ]_kcfc_mnW[cf c[` [` b]f`[d`f ` a_W Z\ Z\X_Wb W\ `bm

tU VWX YZ[ _ Z^[]\]h X W YW f\] \ ]d`_ \ Wf_ Z[\ fZbg ^` [^^c` [ k Wf Y]_ ]f XW i`f`bZ^]Xg\ ]d`_e`e Yce WeW i`a_`[e `X`b `am

TU VWX YZ[ \][^_` a b`_ c d`[ We ZX] X W YWf\] YWf`X ``[ e `f` ag \`_ c\ d`[ X W ^` [mp][^_` a b`_ c e W[j `d ] \ ]d`_ k] `X ` X W YWf\ ] e W [`[ ^]X d`[ eW [^^] ^]\m uc`f` e W [j`d ] bW k] a \ ] [^^]g b W k]a _W f`X g k]i`f` iW Y`\d` [

blocking

m

5. Respon Terhadap Kecemasan

u WkWbceeW [^W\` ac]fWXYZ[\ Wfa`d ` Y_W iWe `X ` [`_`[d ]j Wb`X _ ` [ eW [^W [`] h]X ] Zb ]^] _W iWe `X ` [m vW [cf c\

Ganong (1998, dalam

Gunawan Pamungkas, 2011: 1) memaparkan sebagai berikut:


(33)

w xyz { |}{ ~ x{z ~}{}€ ~‚ ~}ƒ x„ x~ € xy

y

x… € … ~z € x†‡ x

n

ˆ‰

l

Š

i

‹Œ

i

Ž‹ 

o

i

Ž €} …} xw }y}…xy w}w ‘z’w}w ‘z

y

xy“w}w  ~ { …xy x{ x ~ x… ~ w x{ …y

y

x {}y{ ‘z… x|}}y ~

y

xy “ w}w z ”

u

} {„ ‘y ~x… ~ ~}…‘yƒz{z €} x• xy • xy “ {y“ ƒ }y “xy „}yz y “…x~xy x•z xy ƒx x† €z • x~}x• …} €}€x“xz €x“zxy  y“ xy ~} z‘ …}ƒ x {z{z •‘€{ ~}w„ ‘ x•z{– —z{~}w { x x| ‘~ ‘y ‘w

y

xy“ w }y“}yƒx•z …xy €}€ x“xz ‘~‘~ ƒ xy …} •}y  x ~€ †– ˜ xƒ x {x x~ „z…z xy ƒz xy “…z~z  x{ x ~ x… ~‚ {z{~}w { xx| ‘~‘y ‘w w}y} € x€ …xy

y

~€ † € }} x…{z {}”xx w}yƒ x•xw ‚xy ~y“€ }ƒ}~x…•}€z †…} x{ ‚y xƒzƒ xy y x„x{€} “}x… w}yzy“…x~‚ €zz wx~x w}w€} { x‚ „‘{ } { „}y ”} y xxy ƒ xy xy “

y

€} †€y “xy ƒ }y “xy  {  { €} †}y ~z‚ „}w € • † ƒ x x† w }y “} ~ ‚ ~} …xy xy ƒx x† w}yzy“…x ~ ‚ …}•}y x xƒ}yx• w} •}„x{ xƒ}y x•zy …} ƒ x• xw ƒ xx†– ™ …†zy

y

x‚ ƒ x x† ƒz x•z …xy …} {} • † ~€ † {} †z y““x w }y xƒz ~} “xy “ ƒ xy {}• xy yx

y

w}y “ x…z € x~ …xy ~z ƒ x… €z { x~z ƒ–

š}y ~ — ~ x ~ƒ xy —yƒ}}y ›œžŸ œ  ž¡ € x†‡x } {„ ‘yzyƒz ¢zƒ ~}†xƒ x„ …}”}wx{ xy w }• z „ ~z } {„ ‘y |z {z ‘• ‘“z { ‚„}z • x… ‚ …‘“yz~z|‚ƒ xy x|} …~z|–

x– £} {„ ‘y|z {z‘•‘“z {z yƒz¢zƒ~}†xƒ x„…} ”}wx{ xy ‚xz~ Ÿ

y

œ¡ ¤ xƒz‘¢ x{… •} Ÿ £} { „ ‘y yx

y

€}„x„ x•„z ~x{z ‚xy~y“ €}ƒ}€x‚ ~} …xy xy ƒ x x†w}yzy“…x~ x~x

u

w }yy ‚x{ xw x

u

„z y“{xy ‚ƒ xy ƒ}y ~

y

yxƒzw }yy –

¥¡ ˜}y x„ x{xy Ÿ £} {„ ‘yy

y

x€}„ xyx„ x{”}„ x~ƒ xyƒxy“… x•‚y x„ x{ „}yƒ} …‚ ~}…xyxy „ xƒ x ƒxƒ x‚ „}w€}y “…x… xy „ xƒ x ~}y““‘ ‘ …xy ‚ {}y { x{z~} ”} …z …‚ƒ xy~}} y“x† ’}y “x†–

¦¡

Neuromuskuler

Ÿ £} {„ ‘yy

y

x €}„x  } |•} …{ w }yzy“…x~‚ } x…{z …} ~xy ‚ w x~x €} …}ƒz„’ …}ƒz„ ‚ ~}w‘‚ “} •z{x†‚

w

x x† ~} “xy “‚ …}•}w x†xyww‚…x…z“ ‘xy “‚

y

ƒxy“} x…xyxy “

y

xy““ x•–


(34)

§¨

Gastrointestinal

© ª«¬ ­®¯¯°

y

± «²³­° ´ «µ¶ · °¯ ¸°¯ ¯°¹¬ ³ º °´ °¯» º« ¯®·°´ º °´ °¯» ² °¬° ¼¶ ½°´ ¯

y

°º°¯ ­°½°

abdomen

» º ³°·» ½°¯ ½¶ °²« ¾

¿¨

Traktus urinarius

© ª«¬­®¯¯

y

° ± «²³­° ¬« ²¶ ¯¸ ±« ²´«º¶ µ» ¼¶ ½°´ ½°­°¼º« ¯°µ°¯± ³°¯¸°¶²´«À¶· ¾

Á¨  ³·¶¼© ª«¬­®¯¯°

y

±« ²³­°

w

°Ã °µ ´«º «²°µ °¯» ±«²´«²¶ ¯¸°¼ ¬« ¼«º­°¼ ļ« ·°­°´ ¼ °¯ ¸° ¯¨» ¸°¼ °·» ² °¬° ­°¯°¬ ½° ¯ ½¶ ¯¸¶¯ ­°½° ´ ³·¶¼»Å°Ã°µ­³À°¼»½°¯±«²´«²¶¯¸ °¼¬ « ·³² ³µ¼³± ³µ ¾

± ¾ ª«¬ ­®¯­«²¶ · °´ ³

ª«¬ ­®¯ ­«²¶ · °´ ³ ±«²³­° ¸« ·¶ ¬ °µ» ´« ¼« ¸ °¯¸°¯ ¹¶¬ ¶´» ¼²«º ®²» ¸

u

¸³­» ±¶ À°²° À« ­ °¼» ´ ³² °¯¸ ´ ®®²½¶¯°¬ ¶ » À «¯½ «² ³¯¸ º« ¯½°­ °¼ À¶½«²°»º « ¯ °²¶ ´½¶ ²¶½°²¶µ ³± ³¯¸°¯¶¯¼«² ­«²¬®¯°·»º« ¯¸µ°·°¯¸¶» ½°¯ º« ¯¸µ¶ ¯½°²½°²¶º°¬°· °µ¾

À¾  ®¸¯¶ ¼¶¹

ª«¬ ­®¯¯

y

° ±« ²³­° ´ ®¯¬« ¯¼² °¬¶ ¼«² ¸°¯ ¸¸

u

½°¯ ­« · ³­°» ¬ °·°µ ½°· °º º«º±«²¶´ °¯ ­ «¯¶·°¶°¯» µ °º± °¼°¯ ± «²¹¶´¶ ²» ´²« °¼¶ ¹¶ ¼°¬ ½°¯ ­²®½³´ ¼¶¹¶ ¼ °¬ º «¯³² ³¯» ±¶¯¸³¯ ¸» ¬°¯¸°¼

w

°¬ ­°½ °» ´«¬ °½°²°¯ ½¶²¶ º« ¯¶ ¯¸´ °¼» ´ «µ¶ · °¯¸°¯®±Ã«´ ¼¶¹¶¼ °¬» ¼°´ ³¼´«µ¶ · °¯¸°¯ ´ ®¯¼ ² ®·»¼°´ ³¼ ­°½°¸°º± °² °¯Æ¶¬³°·»¼ °´ ³¼À¶ ½«² °°¼°

u

´«º °¼¶°¯¾

½¾ ǹ«´ ¼¶¹

ª«¬ ­®¯¯

y

°± «²³­°º³½°µ ¼«²¸°¯¸¸³»¼¶½°´¬ °±°²»¸« ·¶ ¬ °µ½ °¯ ¼«¸ °¯¸»´«¼ °´ ³¼°¯»½ °¯¸ ³¸³­¾


(35)

6. Gangguan dan Dampak Kecemasan

È ÉÊ ËÌÍÎ Ï Ð ÑÌËÒ ÑÓ ËÌÍÎË ÔÕÖÖ×Ø ÙÚÛ Ò ÜÒ ÝËÞÑ Þ Ëß ÞÞÉ Ëß à ÜáÜÒ ËâËß

y

Ëß ÞÊ ÜÌÍ ÑÌ ÑÍ ËÌ ÑØ

ãä åãæç èé

i

ê ëì íî

r

åãæç è é

i

êëìíî

r

Í ÑÊËßÍ ËÑ Í Üß ÞËß Ò Éß áÉ ïß

y

Ë â ËÊ

u

ËÊ Ë

u

ÍÉ Ë âÜÌ ËßÞËß ð Ëß Ñà Ëß Þ

y

ÊÑÍ Ëà Í ÑÓ ËÌËðàËß ñ

y

ËßÞ Ê ÑÍ Ëà Í Ñð Ñá

u

Ïï ÜÓ Ó Ëï ò Ó Ëï

y

Ëß ÞÝ ËÞÑÏÌËßÞïËÑßÝÉà ËßÒÜÌÉð ËàËßÒËâËï ËÓïÉ ËÌÝ Ñ Ëâ ËóôÍË Ý ÜÝ ÜÌ ËðË âÑÒÊÏÒ

y

Ëß Þ ÒÜß ËßÍ Ëà Ëß à ÏßÍ Ñ âÑ ð Ëß Ñà Ê ÜÌâ ÜÝÉÊ ñ ËÑÊ

y

u

ß Ëð Ëâ Ëß Þ

y

ð ÜßÍÜà ñ ð Ë ïð Ñ ïËâ Ñ ÔÒ É ïÉÊ

y

Ëß Þ à ÜÌÑßÞÛ ËÊ Ë

u

Î É âÊ Ì

u

à ÜÌ Ïß Þà Ïß ÞËß Ê ÑÍ Ëà Ý ÑâË ÒÜß Üï Ëß ñ à ÜÊËàÉÊËß Ëà Ëß Ò ËÊ Ñ ñ ËÊ Ë

u

Ý ËÓà ËßÊËàÉÊÞÑï Ëó

b. Agrophobia

Agrophobia

ËÑÊ

y

u

âÉ ËÊ

u

à ÜÊ ËàÉÊ ËßÝ ÜÌËÍ ËÍ ËïËÒ âÉ ËÊ

u

Ê ÜÒ ð ËÊ

ËÊË

u

âÑÊÉ Ëâ Ñ Í ÑÒ Ëß Ë ÑË ÒÜÌËâ Ë ÝËÓ õ Ë Ñ Ë ÊÑÍ Ëà Í Ëð ËÊ ËÊ Ë

u

âÉàËÌ Ò ÜßÎ ËÍ Ñ Ý ËÑà â Üá ËÌ Ë öÑ âÑà Ò ËÉðÉß ð â Ñà Ïï ÏÞÑâ

u

ßÊÉà ÒÜïÜð Ëâà Ëß Í ÑÌ Ñó ÷Ì Ëß ÞòÏ ÌËß Þ

y

Ë ßÞ ÒÜÒÑï Ñà Ñ

agrophobia

ÊËàÉÊ ð ËÍ Ë à ÜÌÉÒÉß ËßÍ ËßÊÜÒ ðËÊ òÊÜÒð ËÊÌËÒ ËÑó

ø ËâË Ê ËàÉÊ Í Ëß áÜÒ Ë â Í Ëð ËÊ Ò ÜßÜÊ Ëð Ý ËÓà Ëß Ò ÜßÑß Þà ËÊ Ò Üâà ÑðÉß âÑÊÉ Ëâ Ñ

y

Ëß Þ ÝÜÊ É ï òÝ ÜÊÉ ï ÒÜß ÞËßáËÒ ÊÑÍ Ëà ËÍËñ ÍËß à ÜÊ Ñà Ë ÜÒÏâ Ñò ÜÒ Ïâ Ñ Ñß ÑÊÉÒ ÝÉÓÝ ÜÌ ïÜÝ ÑÓ ËßÍ ÑÝ ËßÍ Ñß Þà ËßÍ ÜßÞËßÝ ËÓ Ë

y

Ë

y

Ëß Þ âÜâÉßÞÞÉÓßËñ

y

ÜÒ Ïâ Ñ Ñß Ñ Ò ÜßÎ ËÍ Ñ ÊÑÍ Ëà ËÍ ËðÊÑöó ù ÜáÜÒËâ Ëß ËßÞ

y

Ý ÜÌ ïÜÝ ÑÓ Ëß Í ËðËÊ Ò ÜÒ ðÉß

y

ËÑ Í ËÒ ð Ëà

y

Ëß Þ ÒÜÌÉÞÑà Ëß ðËÍ Ë ð Ñà ÑÌ Ëß


(36)

ú ûüý þý ÿ ÿ þ þþþý û ÿ þû

y

þ ý û

y

þ ýú ÿý ûü

ÿú ýÿú û ÿ û þ û û üþþ þ þ þü

ûûþúþûþþ û û üþþú ý þý þüþþ þ ý ú ÿþúþþþý

ÿ

y

þ û þ þ ûûþú þû ûüþú þþþ þ

þþþ

y

ÿÿþ þ û þþ

y

þ ûþ þ þüú ÿþý

u

ú ÿ ûü ý ûüýûý

u

y

þ ýþ ûýþÿ üþ

y

þ û þ þ ûû þú þ

ýþ úþ ý ÿü þ ûþ û þ þ þý û

y

û þ þ úþý

ÿþþüþ

ý ý

ûûþúþ þþý û

y

û þ þ ûþ

w

þý üþ þ

ûü þý þ þþ ÿ ûûþ þ þ

y

þ ý þ

ûû þ þ

y

y

þ ÿ ýûü þ ÿ ýûüú û ÿý ýþ

ûûüþýþ þúþ þ þúþ þ üû þ

y

þ þ þú û þ ÿ

ú ûü ý þ ûûü þ þýþ

u

ûþ þü ú û þüþ ûûý þ þü

y

þ þ þþ û þû ûü þú þûþú

ý ý ü

üþ üþ

y

þ û þ þû ûþúþú ûü ûüþú þýþ

ý ûþ

u

ÿ û þýþ ý ü û þ ý þþ þüý þ ýÿ ÿþ

ú þþ

y

þü þüþû ûý ÿ ûýÿþú þþýþ ûýýûüþþ ú ÿþüþ

y

þ ýû ü þ úûþ üþ ý þ ý þ ý ýü ûüÿþþ


(37)

! "#$%&'&( $) &* & $(+ $' ! ",- (.$(/- .-#- (&

y

. &#- &%& ) &0 &

y

&( / .-# &)&(&

y

! "( /&(1&! 2 3 "1 "!&)&( &' &( .-# &) & '&( 4 ,"* ) "!$& 4#&( /5+ "# $+ &!&0-'&&.&+"'&(&(% "#&)&&(&+&$%$(+"'&(&(0-

w

&2

6"($# $+ 7 &8- +#- 9&!&-&* :;<<=> ?@ '"1 "!&) &( A-&) &(&

y

.&%&+ ! "(" A&A'&(

y

.$ &&'- A&+ 5

y

&- +

u

>

&2 3 "%&(- '&(

y

&( /&!&+)&(/&+ .&('&#"( &- +

u

/& /& ,A"#B$( /)-) "1 &#& (4#!&,&+ &

u

! "(")$ &- '& (

y

.- #-%&.&) -+$&)- 2

A2

Gagal mengetahui terlebih dahulu bahayanya dan mengambil

tindakan pencegahan yang mencukupi.

7. Mengatasi Kecemasan

Secara umum, kecemasan muncul karena persepsi yang terlalu

berlebihan. Karena melibatkan persepsi yang merupakan proses

kognitif, maka proses penanganan yang paling sering dilakukan adalah

memperbaiki proses kognitif dari seorang atlet.

Teknik untuk mengatasi kecemasan yang dikemukakan oleh

Komarudin (Tt.: 18-19) diantaranya sebagai berikut:

a. Relaksasi

Metode ini mendasarkan pada adanya hubungan yang saling

mempengaruhi antara kecemasan somatis (s

o

m

CD

i

E CFG

i

H

ty

) dan

kecemasan kognitif (

E

o

g

n

itiv

H CFG

i

H

ty

). Hal ini berarti bahwa

ketika seseorang mengalami kecemasan, maka fisiknya akan

merespon yakni dengan munculnya ketegangan-ketegangan otot.

Untuk mengatasinya maka otot-otot tubuh harus dibuat rileks dan


(38)

I JKLMN OPKLQ PK QJRJLPK LPKS TJQKNQ N KN OPM PK L

y

UN V JWXR V JWPLPN R JQKN QYJOP QV PV N S

WS

Imagery

Imagery

UN V JWXR Z XLP VJWP LPN [NVXP ON V PV NS TJQKN Q

imagery

PUP OPM VJWXPM \ Y]V JV IJI WXPR WP

y

PKLPK V J^P YP KPRP

y

RPK\P UN UPM XOXN ] OJM P UPK

y

P V R N I XO XV UP YN O XPYS _Y]V JV \ JI WPPKLPK

y

N KN OJWNM UN XR PIP QPK IJONWPRQPK N K UJYP`NK UJYP

y

PK L UNI N ON QN ] O JM IPK XV NPS _Y]VJV

imagery

N KN\ JKRN KLUPOPIYPKLQ PIJI \ JYV NP\ QPK I JKRP O V JQP ONLXV ]R]R XKRXQ I JKLM P UP\N \ J YRP K UN KLPKS a JK LPK I JI WXPR LPIWP YPK

y

P KL R J\ PR WJYQP NR PK U JK LPK P\P

y

PK L P QPK UN OPQXQPK bI PQPVJ]YPK LPROJRWNV PIJKL

u

YPK LNYPV P QMP

w

PRNY S

c. Goal Setting

cJIWXPR R P YLJR \ JKR NKL XKR XQ IJKNKLQPRQPK \ JYd] YI PS cJKLLXK P QPK R JQKN Q \ JIWXPR PK R P YL JR P QPK IJKLPYPM QPK \NQN YPK V J] YPKL PR O JR XKR XQ I JK ^P\PN V JVXPN RP YLJRK

y

P UPK RNUPQ I JINQN YQPK MPO OPN K

y

PKL R N UP Q W JYQPN RPK UJKLPK R P YL JR S e UP WJWJYP\ P VP YPR

y

P LP Y R JQKNQ

goal setting

N KN WJYdXKLVN I P QVN IP Ob

y

P N R Xf

gh TP YLJRMPYXVV\ JV N dN QS ih TP YLJRMPYXVWNV PUNXQXYS

jh TP YLJR

y

P K L YJOPR N d V XONR P QPK O JWNM WPNQ UPYN\P UP R PYLJR

y

P K L R JYOP O

u

IXUPMS


(39)

kl mno pqr sntpun v qtwqu nunt x qopyt n ytr yu z qt {nv n| r no pqr snt pu nvnts ntp}

~l mno pqr

y

n tp zqt

y

n no vqtnzv| €nt nunt € qx|  xn | u u qr |z xnt p rnopqr

y

ntpz qz ‚ƒuy u n tvnwnn |€ }

„l mno pqrn oy w|ry€ | untwntq€ n€

u

w|n

w

n | }

…l mno pqrn oy z qtwnv nru q qvnun r ntwno|nr € qrwntv q€ nr |} † qrys y vntwynt rqo qxyr noy  rqov qty| ytr yu z qzn r| unt x qon | €t

y

n rqut|u

g

‡ˆ‰ Š ‹

ttin

g

|t|}

Jika atlet

berfokus pada targetnya, maka kecemasan akan relatif teratasi

karena atlet akan berkonsentrasi penuh pada target yang harus

dicapai.

Œ Ž‹

l

 ˆ‰

k

Teknik terakhir adalah berbicara pada diri sendiri. Secara

prinsip, teknik ini sebenarnya menitikberatkan pada pengalihan

fokus dari eksternal ke arah internal. Terkadang seorang atlet yang

hendak bertanding merasa ragu dan cemas akan hasil yang akan

mereka capai, keragu-raguan ini harus segera disingkirkan dengan

mengatakan pada dirinya sendiri bahwa dia mampu.

Self talk

yang

sukses adalah ketika seorang atlet mampu menyingkirkan

pikiran-pikiran ragu dan takut tadi dan menggantinya dengan

ucapan-ucapan yang optimis.

Secara umum kecemasan merupakan suatu keadaan yang normal

pada setiap individu, namun jika tidak dihadapi secara tepat maka akan


(40)

‘ ’“”‘ •–— ˜™“ š™“ šš

u

™“ ›œ” ˜—š” œ

y

™“š —’•” ž Ÿ ™–ž  ¡™ž™

y

™ ™¢ ™

u

¢” £ ™˜“™

y

£™‘ ›™˜ ˜’¤’‘™œ™“ • ™š” ™¢— ’¢ ¢’¥š™“¢–“š ›™£™ ¢ ”“š˜™¢ ˜’¤ ’‘ ™œ™“ ™¢—’¢ ”¢

u

œ ’“£”¥”   ¦ ›™•” — ™ ™¢—’¢ ‘ ’‘ ”— ” ˜” — ’§ ’— ˜’¤ ’‘ ™œ™“

y

™“ š ¢ ”“ šš” ‘ ™˜™ ž ™— ”“” £ ™›™¢ • ’¥• ™ž ™

y

™ • ™š” ™¢ — ’¢ ¨ •” œ ™ Ÿ ™£” ™¢—’¢ ‘ ’“š ™— ™‘” ›™“” ˜ ™“š

y

—– ™¥ •” ™œ™  ©“¢– ˜ ‘’‘ ›’¥— ’ž š ™‘ • ™¥ ™“ œ’• ’¥™› ™ •’œ™¥ ¢ ”“š˜ ™¢ ˜’¤ ’‘™œ™“ œ’œ’¥™“š £”›’¥—– ˜™“ › ’“ š– ˜– ¥™“ £ ’“š ™“ œ ’•– ™ž ” “ œ¢ ¥–‘ ’“ ¨ œ’›’¥¢” ‘ ’“šš–“™˜™“ ª

g

n

u

«¬­

i

®

ty

¯®

l

°

-Assessment Scale.

B. Dismenorea

(Dysmenorrhea)

1. Pengertian Dismenorea

±” œ‘’“ ¥’™ ™¢™

u

£ ™—™‘ • ™ž ™œ ™ ˜’£ ˜¢’¥ ™“ £” ˜’“ ™— £ ’“ š™“

dysmenorrhea ,

‘ ’¥– ›™˜™“œ ™—™žœ ™¢

u

š ™ “ šš– ™“™“ š

y

£”™— ™‘”

w

™“” ¢ ™

˜’¢ ” ˜™ ‘’“ œ¢¥– ™œ”  ± ” œ‘ ’“ ¥’ ™ ™£ ™—™ž œ ™˜”¢ œ ™™¢ ‘ ’“ œ¢ ¥– ™œ” œ ™‘›™” £ ™›™¢‘ ’“ šš™“ šš

u

™˜¢” §”¢™œœ ’ž ™¥” ²ž ™ ¥”³´™“– ™•™µ¶¶·¸¹· º» 

´’“– ¥–¢ ¼” ‘ ™“Ÿ–“¢™˜ ³µ¶¶ º¨ £ ™— ™‘ ¦ž”œ‘ ™ ½š ™ ¦“” “£”¢™¨ µ¶·¶¸

·¾»

‘ ’“ š’‘– ˜™˜ ™“

• ™ž¿™

£” œ‘ ’“ ¥’™ ™£™— ™ž “

y

’ ¥” ž ™” £ ™“ š

y

œ’£ ’‘”˜” ™“ ž ’• ™¢ “™

y

œ’ž ” “šš™ ‘’‘ ™˜œ ™ › ’“£ ’¥”¢™ –“¢ – ˜ ” œ¢”¥™ž ™¢ £ ™“ ‘ ’“”“šš™— ˜™“ ›’˜’¥Ÿ™™“ ™¢™

u

¤™¥ ™ ž”£– ›“

y

™ œ ’ž ™¥” ²ž ™ ¥” ¨ –“¢– ˜ • ’• ’¥™› ™Ÿ ™‘™¢™

u

•’• ’¥ ™ ›™ž ™¥” 

À’“£ ™›™¢ —™” “ ‘’“

y

’•–¢˜™“ £” œ‘ ’“ ¥’™ ™£ ™—™ž “

y

’ ¥” £” ›’¥–¢ • ™š”™“ • ™

w

™ž™¢ ™– ›– “£”›–“šš–“ š

• ™š”™“• ™

w

™ž™˜”• ™¢£ ™¥” š’¥™˜™“


(41)

Á ÂÃÄ ÂÅ ÆÇÈÉ ÇÃ Å ÇÊËÌ ÇÃ Í ËÃÍ ËÃÄ ÈÇÎ ËÁ

y

ÇÃ Ä ÏÂÈÅÂÊÇÌ Ð ÑÇË

zah

2000,

dalam Ni Made, 2013: 324).

Definisi lain menyebutkan dismenorea adalah nyeri saat haid

yang terasa di perut bagian bawah dan muncul sebelum, selama atau

setelah menstruasi. Nyeri dapat bersifat kolik atau terus menerus.

Dismenore timbul akibat kontraksi disritmik lapisan miometrium yang

menampilkan satu atau lebih gejala mulai dari nyeri ringan hingga

berat pada perut bagian bawah, daerah pantat dan sisi medial paha

(Badziad 2003, dalam Ni Made, 2013: 324).

Dari beberepa definisi di atas dapat disimpulkan dismenorea

adalah nyeri yang dirasakan ketika menjelang, selama dan sesudah

menstruasi yang ditandai nyeri pada bagian perut bawah bahkan

sampai pinggang karena adanya kontraksi otot uterus yang dapat

menggangu aktivitas sehari-hari. Dismenorea atau nyeri haid adalah

gejala-gejala ginekologik yang paling sering dijumpai. Bahkan

wanita-wanita dengan dismenorea cenderung untuk mendapat nyeri haid

kambuhan

(rekurens)

secara periodik yang menyebabkan pasien

mencari pengobatan darurat.

Cerika Rismayanthi, dkk.

(2013: 9) menjelaskan bahwa

dismenore ditimbulkan oleh ketidakseimbangan pengendalian sistem

syaraf otonom terhadap miometrium. Pada keadaan ini terjadi

perangsangan yang berlebihan oleh syaraf simpatis sehingga

serabut-serabut sirkuler pada istmus dan ostium uteri internum menjadi


(42)

ÒÓ ÔÕÖ×ØÙÓ ÚÛ ÜÝÞÝ Ö

v

ÝßØ Ô ÖÕß ÓÙ ÔÝ ÞÝ

w

ÝÙÓ×Ý ÞÕÙ àÝ Ù ÞÓ ß á ÕÙØÖÕÝ ÔÖÓ á ÕÖ ßÝÙàÝ × ×ÓÙààÓ ÞÓ âÝÙ ÞÓÙàÚÝÙ Þ ÕÙ àÝÙ

w

ÝÙÓ ×Ý ×ÝÙ ÔÝ ÞÓ ß á ÕÙØÖÕÝ Û ãÕá â ÕÖÓ ÝÙ

v

Ýß Ø ÔÖÕß ÓÙ ÔÝ ÞÝ ßÝÝ × áÕÙß×Ö äÝß Ó á ÕÙÕâ Ýâ ÚÝÙ

y

á ÕÙÓÙàÚÝ ×ÙÝ

y

ÚØÙ ×ÖÝ Úß Ó ä× ÕÖ äß åáÕÙ äÖäÙÙÝ

y

ÝæÓ ÖÝ Ù ÞÝÖÝÒ ÔÝ ÞÝ ä×ÕÖ äßå ÞÝÙ á ÕÙÓá â äæ ÚÝÙÙ

y

ÕÖÓ ÛçÝá äÙåÒÓÙ ààÝÚÓÙÓ Ô ÕÖÝ ÙÝÙ ÔÝß ×Ó èÝß Ø ÔÖ Õß ÓÙ ÞÝæ Ýá áÕÚÝÙÓ ß á Õ ×ÕÖ éÝ ÞÓ ÙÝ

y

ÞÓ ßáÕÙØÖ ÕÝ á Ýß Ó Ò â Õæäá éÕæÝßÛ êë ìí îïðñï òóô

n

á Õá ÕàÝÙà Ô ÕÖÝÙÝÙ ÔÕÙ ×ÓÙà ÞÝæÝá ×ÕÖéÝ ÞÓÙ

y

Ý ÞÓß á ÕÙØÖ ÕÝ Û ê ë ìí îïðñ ï òóô

n

y

ÝÙà â ÕÖ ÔÕÖÝÙ ÞÓ ß ÓÙÓ

y

ÝÓ ×

u

p

ro

st

ïðñï òóô

n

E2 (PGE2) dan F2 (PGF2 ). Pelepasan prostaglandin diinduksi oleh

adanya lisis endometrium dan rusaknya membran sel akibat pelepasan

lisosim.

êë ìí îïðñï òóô

n

menyebabkan peningkatan aktivitas uterus dan

serabut-serabut syaraf terminal rangsang nyeri. Kombinasi antara

peningkatan

kadar

prostaglandin

dan

peningkatan

kepekaan

miometrium menimbulkan tekanan intra uterus hingga 400 mmHg dan

menyebabkan kontraksi miometrium yang hebat. Selanjutnya,

kontraksi miometrium yang disebabkan oleh prostaglandin akan

mengurangi aliran darah, sehingga terjadi iskemia sel-sel miometrium

yang mengakibatkan timbulnya nyeri spasmodik. Jika prostaglandin

dilepaskan dalam jumlah berlebihan ke dalam peredaran darah, maka

selain dismenorea timbul pula diare, mual, dan muntah. Faktor

hormonal umumnya kejang yang terjadi pada dismenorea primer


(43)

õö÷ø ùú ûü ý ö

w

öþ üÿ ü ûüöÿ ö ýö öü õ ö÷øù ú ú ü÷ ù ø üý ÿö

y

ÿ úü

y

þöü û

y

ö÷ÿ ü öü û úøöö ÿ ö ú þ ûü ü ö ûüÿ ü ÷ úöÿ ûöúü ø öþÿ öÿ üø ö

y

öÿ ý úÿ öþ öþü ú÷ öÿ öÿ ö÷ þüû ÿ ü öúö ö úöþþöü û ý ú öþ ý öÿ

y

ö÷ öø ö

u

ö ö ÿ ø úöü

y

öÿ öÿ öÿ

Greenspan dan Baxter,

dalam Cerika Rismayanthi,

dkk., 2013: 10).

2. Patofisiologi Dismenorea

Selama fase luteal dan menstruasi, prostaglandin F2 alfa (PGF2),

disekresi. Pelepasan prostaglandin F2 alfa yang berlebihan

meningkatkan amplitude dan frekuensi kontraksi uterus dan

menyebabkan vasospasme arteriol uterus, sehingga mengakibatkan

is

kemia

dan kram

abdomen

bawah yang bersifat siklik. Respon

sistemik terhadap PGF2 alfa meliputi nyeri punggung, kelemahan,

pengeluaran keringat, gejala saluran cerna (anoreksia, mual, muntah,

dan diare) dan gejala system syaraf pusat meliputi: pusing, sinkop,

nyeri kepala dan konsentrasi buruk (Bobak, 2005 dalam Ratna

Ningsih, 2011: 17).

3. Klasifikasi Dismenorea

Nyeri haid dapat digolongkan berdasarkan jenis nyeri dan ada

tidaknya kelainan yang dapat diamati. Dalam penelitian Cerika

Rismayanthi, dkk. (2013: 9), jenis nyeri haid dibagi menjadi, nyeri

spasmodik dan nyeri kongestif.


(44)

a. Nyeri Spasmodik

y

! " # $ "

w

% &! $ " '

w

"'& % !

u

# ! ' % % &' ( )$

y

& $! %

u

"" $# $! ' '

u

$! $

y

!

u

% $## ! ! $#* $ & $( + $!

y

$ #$ #$, $ #!& '," % $

y

$#" $ -"$ & $!%( ."$

y

$ $! $

y

' % & $ &

w

'& & $ *& &' '$#$ $ #

y

" & /0 ! %& $ ! (

y

! " ! !

u

' $ # ! &$ # $#$ ' %$

y

"

y

!

w

'& & $ "$

y

&' & $

y

$ #! $#'%' ! !& (

b. Nyeri Kongestif

1 $ ! $

y

$ #!2

y

$ # " $

y

$ ! %& * " % -% "' & $

y

" %3 %$

y

$ #! " (4 & $# $ $ $ #' #' , ! "& % , &! "& $# ! $ $! &, ! ', ! & $##& $ #,#' %, '' % !

u

&'! % ,

u

% ! $##& $ #, %' $#$ " $#$, $* 5" %, !#$##

u

! &, !

u

& $5&' % $ ' $#$ ! ( 6 & !

u

& $ ! #' $

y

y

$ # " '$# & $ # $! 7 $ 8 %

&$ # 7 $##& ( 1 $ !

u

& $# $ ! !''

u

$ "&' $ $

y

* & % "'$# & $ #()% $ !' %


(45)

9:;<=>;?:@:@: A :9:< BCD ;:E F

y

:E F@> EB>;<?: E

y

> ;< GD EF> A ?< H:G: E @> ;: A:I> J< 9J:< GKL> ;<G:M<A@:: E?9< C

y

BGGN COPQ RSQP T

U >B: EFG: E J>;B: A : ;G: E : B: ?<B: GE

y

: G> I:<E:E : ?:

u

A>J: J : E F

y

B:=: ? B< : @: ?<CE

y

>;<9:< BB:=:?B<J:F<@> EV:B<C B<A@> ED ;>:= ;<@>;B: E B< A @> ED ;>:A> GWEB> ;N

a. Dismenorea Primer

X< A @>ED ;> = ;<@>;

y

:< ?

u

B< A @> ED ;> ?: E=: G >I:< E: E : E: ?D @< A F> E<?: I<AN KY: EW: J: C OPP QS ZQ [TN X < A @> ED ;>: =;< @> ; :B: I:9 E>;<

y

9:<B

y

: EF B< V W@=:< ?: E=: G> I:<E: E =: B: : I: ? \:I: ? F>E<?: I

y

: EF E: ? :N

y

X < A @> ED ;> : = ;< @ > ; ?> ;V: B< J> ;A: @: : E : ?:

u

J> J> ;:=:

w

: G?

u

A> ?>I:9

a

n

a

m

en

]^_ J<:A: E:

y

A> ?> I:9QO JWI: E: ?:

u

I> J< 9 CD I>9 G: ;>E: A<GIWA \A< GI WA 9:< B =: B: JWI: E\JWI: E =>;?:@: A> ?> I:9

m

_`ab ]^_ W@W@ E:

y

J> ;V> E< A a`cd

u

l

ae

o

r

: EF

y

?< B: G B< A>;?:< B> EF: E ;: A : E>;<N

y

M :A:E

y

> ;<?< @JWI?<B: GI: @:A > J> IW@ E

y

::? :

u

J>;A: @: \A : @: B>EF: E = > ;@WI:: E 9:< B B: E J> ;I: EFA WEF WE?

u

G J> J>;:= : V : @

w

: I:W= WE =: B: J> J> ;:=: G: AWA B:=:? J> ;I: EFA W EF J> J>;:=: 9:;< N U <H: ?;: A: E>;<

y

:B: I:9 G>V: EFCJ< :A: E

y

:?>;J: ?: A =: B:=>;W? J:

w

:9 ?> ?:=< B:=: ? @> E>

y

J:; G> B:> ;:9 =< EFF: EF B: E =:9: Kf>;@:

w

: E OPQO CB:I: @g<Y: B>COP QRSRO ZTN

b. Dismenorea Sekunder

X< A @>ED ;>: A>GWEB >; : B: I:9 E

y

> ;< 9 :<B :EF

y

B<A> ;?:< G>I:< E: E : E: ?D @< A F> E< ?: I<A KY: EW: J:C OPPQS ZQ [TN U > B: EFG : E @> EW;W? f:h G> ; KOPPQ C B: I: @ g< Y: B>C OPQRS RO ZT ?: EB:\?:EB :


(46)

ij kl ki mnok m kpq rl sorn p ritlm ro nmnj nu

en

d

n

d

m

v

trio

sis

w onmnlx yv

lvis

wz

i

broid, adenomiosis

wi kp{n

ovarium

mnli slxrp{k

pelvis

|

4. Gejala Dismenorea

}rlt ot{}ntjnln ~€€wmnjnq‚ rokinƒ kpqn

y

nl {u kw mii |w€ „…† „„‡q rlxn{ninlˆ nun

w

n xr‰ njnmnl{ nlmnmn ok m kp qrl sorn nmnjnul

y

r ok Šnmnˆnxknlˆn

w

nu

y

nl xˆ k pnq rl ‰nj noi rŠtl xx

u

lxˆn xknlˆn

w

numnl {tlxin k|‹

y

r okm k onpni nl p rˆn xnki onq

y

n l xu kj nlx{ kqˆtjn{n

u

prˆn xn k lr ok

y

{tq Štj

y

nl x {rot p qrl rot p nmn| Œk npnln

y

l

y

r ok qtj n k {kq ˆtj prpnn{ prˆ rjtq n{ n

u

prjnq n q rl p{ otnp kw p ro{ n q rlnŠnk Štlniln

y

mnj nq Ž ‰nq mnl p r{ rjn u  un ok ninl qrlxu kjnl x|  kpq rl s orn ‰txn proklx m kp r o{n k sjru pni k{ i rŠnjnw qtnj w prq ˆ rjk{ w m kn or mnl p roklx ˆ roi rq ku |nm nl x{ ro‰nm kpnq Šn kqtl{ nu |

‘nˆ ro ~ „’’Ž † „“”‡ q rl xn{ninl ˆnu• n xr‰nj n m k pq rl sorn mnŠ n{ m kŠ rosjrumn okm n{nptˆ ‰ ri{k–n{n

u

x r‰nj nŠnmnpn n{kl kmnl mn{ nsˆ ‰ri{ k –|

a. Data Subjektif

‹

y

r ok

abdomen

mnŠ n{ qtj n k ˆ rˆ ronŠn ‰nq p nq Šn k „ un ok q rlmnutjt k i rj tn oln

y

mn onu unkm | ‹

y

rok ˆ knp nln

y

Šnj klx itn{ pri k{n o„‰nqpr{rjnuqtj n k{kq ˆtji rj tn ol

y

nmn onuw pnn{Š rjrŠnp nl rlm sqr{ oktq qni p kq nj|‹

y

r ok  rlm r otl x ˆ rop k–n{ { n ‰nq mnl i sjki ˆ kn pnln

y

m kon pni nlm kmn ronuptŠ onŠtˆ kp |‹

y

rok ‰txnmnŠ n{q rj kŠt{ k mnronu jtq ˆ spni onj m nl ˆn xknl mnjnq mnl nl{ r okso Šnun pnqŠn k mnronu kl ro

v

n p k pnon– s—n oktq mnl t{ rot p

y

n lx m knj kuinl ir


(47)

˜™š› œ œ › ™› œ˜ž Ÿ

y

™šž   œ˜œ› ™Ÿ™› œ˜ ¡™˜œŸ¢ œŸ£ ¡ ™ ¤¥ š¥¦ ¡ž § ¤¥ ¡ ¦ œž  ¨ ©™šž

y

  œ˜ œ›  ™ ž§žœŸ ¦™ ªœ› ¡™¦žŸ ££œ ˜ œ¡ž™Ÿ ™ ™ š¤¥§ œŸ ˜™Ÿ £«ª œ›œŸ  œš¥ š œ›¨

Gejala-gejala haid, haid biasanya teratur.

Jumlah dan lamanya perdarahan bervariasi. Banyak pasien

menghubungkan nyeri dengan pasase bekuan darah atau

campakkan endometrium. Gejala-gejala lain seperti

n

a

¬­®¯°

vo

m

itu

s

dan diare mungkin dihubungkan dengan haid yang nyeri.

Gejala-gejala seperti ini dapat disebabkan oleh peningkatan

prostaglandin yang beredar yang merangsang hiperaktivitas otot

polos usus. Riwayat penyakit terdahulu pasien dengan dismenorea

mungkin menceritakan riwayat nyeri serupa yang timbul pada

setiap siklus haid. Kadang- kadang pasien mengungkapkan riwayat

kelelahan yang berlebihan dan ketegangan saraf.

b. Data Objektif

Pemeriksaan fisik

¯±²³

m

®

n

dan pelvis. Pada pemeriksaan

¯±²³´®

n

biasanya lunak tanpa adanya rangsangan peritonium atau

suatu keadaan patologik yang terlokalisir dan bising usus normal.

Sedangkan pada pemeriksaan pelvis, pada kasus-kasus dismenorea

primer pemeriksaan pelvis adalah normal dan pada dismenorea

sekunder pemeriksaan pelvis dapat menyingkap keadaan patologis

dasarnya sebagai contoh, nudul-nodul endometriotik dalam kavum


(48)

¸¹º¸ » º ¼½ ¾¿ÀÁ¿º ÁÂøÄ

y

¿ ¹ Šļ ¾ÃƸº à Ƽļ û½¿ ¿¹ Ç¿Â¿È ¾¼¹ Å»¿Æ

y

¿ ¹ ŹÁ ÂÄ¿ ¾Ç¿¹¸Â ù ¿¾ ý à ½¹ÁÂÄ¿ ¾É

5. Faktor Penyebab dan Faktor Resiko

ʼ¹¸Â¸º Ë¿¹ ÃÌ¿ ÍÎÏÏÐÑ ÎÎ ÒÓÎÔÕÖ º ¼Â Ç¿Æ ¿º À¼À¼Â¿Æ¿ Ì¿ »º ÁÂ

y

¿¹ Å Ç¿Æ¿ºÄ¼ÄƼ¹ Å¿ Â¸È ÃÇýļ¹Á¼¿¹º¿ ¿¾¿ ùÑ

¿É ׿»º ÁÂØ ¼Ù Ã

w

¿¿¹

Ú ¿Ç¿

w

¿¹ ú¿ Ó

w

¿ ¹ ú ¿¿ ¹ Å

y

½¼Û¿ ¿ ¼ÄÁ ½ ÃÁ¹¿ ¾ ºÃÇ¿ » ½º ¿À à ¾ »¿Â¹¿ Ì¿ »ºÁ ÈÁÂÄ Á¹ Ç¿¹ Æ ½Ã » ý Ü ¿Æ¿ ¾¿ Åà Ùû¿ ļ¼ »¿ ºÃÇ¿ » ļ¹ Ç¿Æ¿º Ƽ¹¼Â¿¹ Å¿¹

y

¿¹Å À¿ à » º¼¹º ¿¹Å ÆÂÁ ½ ¼ ½ È¿ à ÇÜ Ä¸ Ç¿È ºÃÄ À¸ ¾ Çýļ¹Á¼¿ É Ý Ã½Ä ¼¹Á¼ ¿ ÆÂÃļ À¿¹¿»

y

Çÿ¾¿Ä à Á ¾¼È Â¼Ä ¿Ù¿

y

¿¹ Å ½¼ Ç¿¹ Å Ä ¼¹Å¿ ¾¿Äà º¿È¿ Æ Æ¼Âº ¸ÄÀ¸È ¿¹ Ç¿¹ Ƽ»¼ÄÀ¿¹ Å¿¹ À¿ û Ìà ½Ã »Ä ¿¸Æ¸¹Æ ½Ã »Ã½ÉؼºÃÇ¿ » ½ ÿƿ¹Â¼Ä¿Ù¿Æ¸º ÂÃÇ¿ ¾¿Äļ¹ÅÈ ¿ Ç¿Æ Ã Æ¼Â »¼ÄÀ¿¹ Å¿¹ Ç¿¹ Ƽº ¸ÄÀ¸È¿¹ Æ¿ Ç¿ Ç ÃÂù¿

y

º¼Â½¼À¸ºÜ ļ¹Å¿ »ÃÀ¿º »¿¹ Å¿¹ ÅÅ

u

¿¹ Æ ½ ûà ½ ¿¹ Å

y

¿ »È ù

y

¿ Ä ¼¹¼À¿À »¿¹

y

Å¿¹ ÅÅ

u

¿¹Ì ý û¹

y

¿ÜÄý¿ ¾¹

y

¿Å¿¹ ÅŸ¿¹È ¿ Ãǽ¼Æ¼ÂºÃ Çýļ¹Á¼¿É ÀÉ ×¿»º ÁÂØÁ¹ ½º ú¸ ½ Ã

׿»º Á »Á¹ ½º ú¸ ½ à À¼ÂÈ ¸À¸¹Å¿¹ Ç ¼¹Å¿¹ Ì ¿»º Á  »¼Ùÿ¿¹

w

½¼À¿ Å¿ à Ƽ¹

y

¼À ¿À º ÃÄÀ¸ ¾¹

y

¿ Ç Ã½Ä ¼¹Á¼¿ Æ ÃÄ ¼Â ¿ ¹ Å

y

Ç¿Æ¿º ļ¹¸Â¸¹ »¿¹ » ¼º ¿È¿¹ ¿¹ ½ ¼½¼Á¿¹ Å º¼ÂÈ ¿ Ç¿Æ ¹

y

¼ÂÃÉ ×¿ »ºÁ  ù ÿ¹º ¿Â¿ ¾¿ ùÑ

ÕÖ Þ¹¼Ä Ã¿É Þ ¹¼Ä ÿ ¿ Ç¿ ¾¿È Ç¼Ì Ã½ ü¹ ½ à ¼Â ú ÂÁ ½ ú ¿º ¿

u

È¼Ä ÁžÁÀ ù ¿º ¿

u

Ç¿Æ¿º »¼ Ǹ¿¹¿

y

È Ã¹ÅÅ¿ Ä ¼¹¼À¿À » ¿¹

y

»¼Ä ¿ÄƸ¿¹


(49)

àáâãäà àåàæ àç è âè éêà á ëà á

zat besi yang diperlukan untuk

pembentukan

hemoglobin,

sehingga

disebut

anemia

kekurangan zat besi. Kekurangan zat besi

ini dapat

menimbulkan gangguan atau hambatan pada pertumbuhan baik

sel tubuh maupun sel otak dan dapat menurunkan daya tahan

tubuh seseorang, termasuk daya tahan tubuh terhadap rasa

nyeri.

2) Penyakit menahun. Penyakit menahun yang diderita seorang

perempuan akan menyebabkan tubuh kehilangan imun terhadap

suatu penyakit. Penyakit yang termasuk penyakit menahun

dalam hal ini adalah asma dan migrain.

c. Faktor

ì

bstruksi Kanalis Servikalis

Teori tertua menyatakan bahwa

dismenorea

primer

disebabkan oleh

stenosis kanalis servikalis. Pada perempuan

dengan uterus dalam

hiperantifleksi

mungkin dapat terjadi stenosis

kanalis servikalis, akan tetapi hal ini sekarang tidak dianggap

sebagai faktor yang penting sebagai penyebab dismenorea.

d. Faktor Endokrin

Kejang pada dismenorea primer disebabkan oleh kontraksi

yang berlebihan. Hal ini disebabkan karena endometrium dalam

fase sekresi memproduksi prostaglandin F2a yang menyebabkan

kontraksi otot-otot polos. Jika jumlah prostaglandin F2a berlebih


(50)

íîí ï ðñ òóôíõ îí ï ðíò íö ôó÷óðí ÷í ï ð í÷ íøù öí îí õó òíñï ðñõöó ïú÷ó íù ðñ ûüöôíñôü òíóýó îüö

u

öùõóôó÷þñðñí÷ó

, nausea

ùðí ïöü ïþ íøÿ óÿ íîþ ú÷ òó÷ ñÿ óú÷ñ ñïñ ðñîóöü îí îí ï õóþó òí ø íðí ïí

y

í õú õñí õñ

íïþ í÷í ðñ õöó ïú ÷óí ô ÷ñ ö ó÷ ðó ï í ï

u

÷þ ñ îí÷ñ í ù

migrain

íþ í

u

í õöí ÷ú ïîñ íò ÿ

ó ïü÷üþ í÷ó

& Smeltzer (2001, dalam Cerika Rismayanthi,

dkk., 2013: 14), faktor resiko terjadinya dismenore primer adalah:

a.

Menarche

pada usia lebih awal.

Menarche

pada usia lebih awal menyebabkan alat-alat reproduksi

belum berfungsi secara optimal dan belum siap mengalami

perubahan-perubahan sehingga timbul nyeri ketika menstruasi.

b. Belum pernah hamil dan melahirkan.

Perempuan yang hamil biasanya terjadi alergi yang berhubungan

dengan saraf yang menyebabkan adrenalin mengalami penurunan,

serta menyebabkan leher rahim melebar sehingga derajat nyeri haid

berkurang bahkan hilang.

c. Lama menstruasi lebih dari normal (tujuh hari).

Lama menstruasi lebih dari normal (tujuh hari), menstruasi

menimbulkan adanya kontraksi uterus, terjadi lebih lama

mengakibatkan uterus lebih sering berkontraksi, dan semakin

banyak prostaglandin yang dikeluarkan. Produksi prostaglandin

yang berlebihan menimbulkan rasa nyeri, sedangkan kontraksi


(51)

y

y

!!" # !$%& %' (

w

y

y

&

)

w

*

u

y

y

y

u

+

.

y

y

, -

y

.

y

y

/

y

y

0

.

0 . 1 .

1

w

y

6. Derajat Dismenorea

0

y

y

u

w

y

y

1 /

!!$&2 $3( % &

y

/ 4 /

y

1

/ 0


(52)

56 78 9 :;<=>; ?@;> ?A 6789:; <=>; ?B ;>?A:; :BCACDE?<F; <G;>8 A ? C<A CE 89A 8 >?D ?A B; B; >?F ? D ?>8 G ?< G ?F ?A G8 9; >A?8 9 ?E8A E;F ?H ?I <

y

;>8 F8 <JJ?< JIG8 ?>;G ?<>?9 ?A ; >A;E ?<6

K; <C>CA L=AA ; >

& Perry (2005: 105), karakteristik yang paling

subyektif pada nyeri adalah tingkat keparahan atau intensitas nyeri

tersebut. Klien sering kali diminta untuk mendeskripsikan nyeri

sebagai nyeri ringan, sedang atau berat. Skala deskriptif merupakan

alat pengukuran tingkat keparahan yang lebih objektif. Skala

pendeskripsi

Verbal Descriptor Scale

(VDS) merupakan sebuah garis

yang terdiri dari 3-5 kata. Pendeskripsi ini dirangking mulai dari tidak

terasa nyeri sampai nyeri yang tidak tertahankan . Alat VDS ini

memungkinkan klien untuk mendeskripsi nyeri. Skala penilaian

numerik (Numerical Rating Scale,

NRS) lebih digunakan sebagai

pengganti alat pendeskripsi kata. Dalam hal ini klien menilai nyeri

dengan menggunakan skala 0-10. Adapun skala intensitas nyeri

menurut Potter and perry (2005: 105) adalah sebagai berikut:

Tidak Nyeri

Nyeri

Nyeri

Nyeri

Nyeri Ringan Sedang Berat Tidak Tertahankan

Gambar 5. Skala intensitas nyeri deskriptif sederhana

0

1 2 3 4

5

6

7 8

9

10

TN

NR

NS

NB

NTT


(53)

Keterangan :

MNOPQRST

y

U VPWOXY

Z[\ X] WXUVP

y

VPT^RT YN _ P`RT^ aRT bR b UT ^cd Ra RTe aPQRS f UT ^^RT^^

u

RSa Pg Pa Rhh UiRVP [iR VPj

k[l Xm WX

y

U VP h UQ RT^YN XUVP

y

y

R T^ fUT

y

U dRV S U bUVna dR^PRT dRRie

w

f UT^^RT^^

u

RS aPg PaR h hUiR VP [iR VPe fUfdna niSRT cdRanTanSfUT ^n VRT^PT

y

U VPT

y

R j

o[p X q WX

y

UVP d UVRaY N XU VP

y

Q P h UVaRP bn h PT ^e h RS Pa S UbR`R dUVRa e fnTa RieQ PR VUehRT^RafUT ^^RT^^

u

RSaPrPa R hh UiRVP [iR VPj ZM XOO WX

y

U VP a PQRS a UVa RiRTSRTY N sUTRT^Phe fUVPT ^P he ^U`P hRie

f UT ^i PTQRVP bUVtRSRbRT QRT S cTa RS hch PR `e h Uh RS TR bR he Pf f cdP `PhR h PefUT ^^P^PadP dPVebUTn VnTRTV UTaRTSUhRQR VRTj m SR`R TU VP

y

iRVn h Q P VRTtRT^ hUi P T^^R hSR `R aUVhUdna f nQRi Q P^nTRS RT QRT aPQRS f UT ^^nT RSRT d RT

y

R S

w

RSa

u

hRRa S ` PUT f U`UT ^S R bPTRj

y

u bR dP`R S `P UT QRbRa f UfdRtR QRT fUf RiRf P hSR `Re fRSR Q UhSVPbh P T

y

UVP R SRT ` UdPi RSn VRa j m SR `R Q UhS VPa P r dUVf RT rRRa dnSRT hR vR Q R `Rf n bRR

y

fUT ^S R v P aPT ^SRa SUbR VRiRT T

y

U VPe a RbP vn ^Re f UT ^UgR`nR hP bU Vn dRiRT S cTQ P hP S `P UTj wUVR

w

Ra QR bRa fUT^^nTRS RT hUaU`Ri a UVRbP RaR

u

hRRa ^Uv R `R fUT vRQ P `UdPi f Uf dn VnS RaR

u

fUT P`RP RbRSRi TU VP

y

fUT^R `R f P bUTn VnTRT RaR

u

bUTPT ^SRa RT Ww ca a UV QRT bUVV

y

exMMyNZZx Yj


(54)

7. Upaya Mengatasi Dismenorea

z{ |}zz

y

~z€z ‚ƒ‚ „… †

‡ˆ‰Š Š‹ Œ‚‹ ‹ ˆ  z ‰ Œ ˆ 

y

Ž‘ ’ ““ ‘” Š} z

y

z • z €z‚ƒ ‚„… †

y

z‰ „ z}z‹ …ƒ z Šz‰  ˆ ‰„z‰ € ˆ€– ˆ… z ‰ ‚–z‹ z ‰zƒ„ˆ†… — † ˆ–z „z… } ˆ‰„˜… ƒz ‰ „ z † z †z…‹ { ‡ˆ‰Š Š‹ ™zˆ

& Smeltzer (2001, dalam

Cerika Rismayanthi, dkk., 2013: 16), penanganan nyeri yang

dialami oleh individu dapat melalui intervensi farmakologis,

dilakukan kolaborasi dengan dokter atau pemberi perawatan utama

lainnya pada pasien. Obat-obatan ini dapat menurunkan nyeri dan

menghambat produksi prostaglandin dari jaringan-jaringan yang

mengalami trauma dan inflamasi yang menghambat reseptor nyeri

untuk menjadi sensitif terhadap stimulus menyakitkan sebelumnya,

contoh obat anti inflamasi nonsteroid adalah aspirin, ibuprofen.

Menurut Hanifa (2008: 231-232), penanganan dismenorea

adalah:

1) Penanganan dan nasehat. Penderita perlu penjelasan bahwa

dismenorea adalah gangguan yang tidak berbahaya untuk

kesehatan, hendaknya diadakan penjelasan dan diskusi

mengenai cara hidup, pekerjaan, kegiatan, dan lingkungan

penderita. Salah satu informasi yang perlu dibicarakan yaitu

mengenai makanan sehat, istrahat yang cukup, olahraga yang

teratur (olahraga teratur memberikan efek peredaran darah


(1)

NILAI-NILAI r PRODUCT MOMENT

N

Taraf Signif

N

Taraf Signif

N

Taraf Signif

5%

1%

5%

1%

5%

1%

3

0.997

0.999

27

0.381

0.487

55

0.266

0.345

4

0.950

0.990

28

0.374

0.478

60

0.254

0.330

5

0.878

0.959

29

0.367

0.470

65

0.244

0.317

6

0.811

0.917

30

0.361

0.463

70

0.235

0.306

7

0.754

0.874

31

0.355

0.456

75

0.227

0.296

8

0.707

0.834

32

0.349

0.449

80

0.220

0.286

9

0.666

0.798

33

0.344

0.442

85

0.213

0.278

10

0.632

0.765

34

0.339

0.436

90

0.207

0.270

11

0.602

0.735

35

0.334

0.430

95

0.202

0.263

12

0.576

0.708

36

0.329

0.424

100

0.195

0.256

13

0.553

0.684

37

0.325

0.418

125

0.176

0.230

14

0.532

0.661

38

0.320

0.413

150

0.159

0.210

15

0.514

0.641

39

0.316

0.408

175

0.148

0.194

16

0.497

0.623

40

0.312

0.403

200

0.138

0.181

17

0.482

0.606

41

0.308

0.398

300

0.113

0.148

18

0.468

0.590

42

0.304

0.393

400

0.098

0.128

19

0.456

0.575

43

0.301

0.389

500

0.088

0.115

20

0.444

0.561

44

0.297

0.384

600

0.080

0.105

21

0.433

0.549

45

0.294

0.380

700

0.074

0.097

22

0.423

0.537

46

0.291

0.376

800

0.070

0.091

23

0.413

0.526

47

0.288

0.372

900

0.065

0.086

24

0.404

0.515

48

0.284

0.368

1000

0.062

0.081

25

0.396

0.505

49

0.281

0.364


(2)

¤¥¦§ ¨©¥ª«¬­©® ¯ °ª ± ¨²¥ ³ ´°§°ª °´ ¨²¨¥ª

µ ²¥²¨±² ¨¶±

·±¨¥

¸

¹º» ¼½ ¾¿

À¼ÁÁ¼Âà Ä

Àź ÆÇÈÉÄ

Ê Ë½ ÈÌÅͼºË¼Î ÆȾÇÆ

À ¼Â ¼Ï ÐÏ ÆÄ

ÀºÑ¼ÏÐÏ Ò¾

Ó¥ ³°´­©°® ¯ °ª ± ¨·±¨¥

ÔÕÅÖ ÐÅÂ×

Ø

ÙÅÕ×ÅÂË ¹ º» ¼½

ÙÅÕ×ÅÂË

ÚÐÏлºË¼ÍÅ

ÙÅÕ×ÅÂË

¹ º»¼½

ÆÄ Ç ÆÉÈÛ ÒÛÈÛ ÒÛÈÛ

ÆÇ Æ¿ ÒÄÈÜ ÜÜÈÜ ¿ÜÈÜ

ÒÛ É ÆÜÈÒ Æ¿ÈÝ ÝÄÈÇ

ÒÆ Ä Æ¿ÈÆ ÆÉÈÄ ÄÝÈÉ

ÒÒ ¾ ÉÈ¿ ÄÈÇ Ç¿ÈÝ

ÒÜ Æ ÆÈÇ ÒÈÒ ÇÉÈÄ

Ò¾ Æ ÆÈÇ ÒÈÒ ÆÛÛÈÛ

ÞÎ˺» ¾¿ ľÈÇ ÆÛÛÈÛ

À ¼Á Á¼Âà ÊØÁËÅÏ Ä Æ¿ÈÆ


(3)

83

ßà áâ

u

áã

c

äåæç è á

X1

éêëìí ëîïð ñ ë êïëî ò óôõ ö÷

ñ ëêïëî ò

øí ùíõô ò öúë

ñ ëêïëî ò

óôõö÷

ûüýüü þ ûýû ûýû ûýû

ûÿýüü þ ûýû ûýû ý

ûýüü þ ûýû ûýû ý

ûýüü û ý ý þþýþ

ûýüü

û ý ý

þÿý

üýüü û ý ý ûüýü

ûýüü û ý ý û ý

ýüü

û ý ý

ûý

ýüü û ý ý ý

ÿýüü û ý ý ý

ýüü þ ûýû ûýû üýü

ýüü þ ûýû ûýû ûýû

ýüü þ ûýû ûýû ý

ýüü þ ûýû ûýû ý

üýüü ý ý ÿÿý

þýüü þ ûýû ûýû ÿý

ûýüü û ý ý ûýû

ýüü þ ûýû ûýû ý

ÿýüü û ý ý ý

ýüü ý ý ÿý

S

æ

c

X1

X2

þ û

óôõ ö÷ ÿ ÿ

ö öî ü ü

ëôî þýû þýû

ë÷ öôî üýüüüü þýüüüü

÷ë üýüü ýüü

ò÷ ýëú öô ò öî þþý ÿü ýþþ

óôêöôîï ë

þþýþü ýü

ë îë ýÿüû ý

ò÷ ý êê ê

ë îë

ýÿ ýÿ

ôî ë ýüü þýüü

öî ö ùí ù ûüýüü ûýüü

ôöùí ù ýüü ÿýüü

K

á

:

þëõ íôî ö ùëî êë


(4)

%! ! "" "" $

%% ! "" "" $""

%& " $&#

%# " !!

& ! "" "" ''

&" ! "" "" %&

&& " !

()* +, % ! !

-.

/0123 1456 7 1 0514* 8+,9:

7 10514*

;3 <3, +*9=1

7 10514*

8+,9:

"# ! "" "" ""

"$ ! "" ""

' ! "" "" &#

'! " !!!

'" ! "" "" !''

'' ' &# &# "

'% ' &# &# "&#

'& $ $ '%&

'# "

'$ ! "" "" ""

' ! "" ""

" $

! " %''

" " %#$

' ! "" "" &

" &

% $ $ #''

& " ##$

# ! "" "" $

! "" "" $""

% " $&#

%" ! "" "" $$

% ! "" "" !!

%% ! "" "" ''

%# ! "" "" %&

%$ " !


(5)

85

>?@ A BCDEFG H

ICD JF BKHLFD>F EF

MNOP NQRST UVWNOP XY NVZN[ N


(6)