8
2.2: Revizaun kona-ba Reforma sira Lao Dadaun
Sistema Jestaun Finansas Públika JFP konsiste husi instituisaun, lei no infra-estrutura tek olojia i fo asau e e liu husi e e ak Go e u gasta, ko a o jere osan tomak.
“iste a Fi a sas Pú lika e e fo te i po ta te a Timor-Leste hodi mantein kresimentu eko ó iku e e fo te, ko t ola ko upasau o hala o ho efisi sia p estasau se isu.
Iha Timor-Leste, siste a JFP e e efeti u k usial te es atu transforma rekursus minerais
ba rikeza públika. Governu i ple e ta o a p og a a efo a JFP e e fo te o
ko p ee si u. ‘efo a e e ko pleksu o ko e aspetus dife e tes JFPPFM, ta a e e ak selesio a de it aspetus a e hodi desk e e iha e e. Dokumentu sira-seluk e e bele
hetan publikamente, hanesan Planu Estratéjiku Ministériu Finansas nian, deskreve detalha liu kona-
a p og a a efo a e e. Objetivu xave no komponente programa reforma Governu
ia e e desk e e iha e e ak ha esa : a auditoria kona-ba tasa minarai, b Dokumentu orsamentu
e e ho t a spa sia desk e e ko a-ba Orsamentu Estadu, c
hadi a jestau despezas, d transparênsia no e hadi a a lizes o polítikas ho aze iha evidênsias no despezas.
E t e efo as JFP e e te i iha lete , efo as foi daudau e e i klui: i paradigma foun no únika ida ba Orsamentu Jeral Estadu
e e i t oduz iha 2013. Paradigma foun e e ak konsensu entre Governu ho Opozisaun. Rezultadu husi ko se su e e ak iha
komisaun ida kompostu husi reprezentantes husi komisoens Parlamentu Nasional tomak hodi diskuti kona-ba proposta orsamentu hamutuk ho Governu no Orsamentu Jeral Estadu
2013 Parlamentu Nasional aprova ho u a i idade. “ituasau ú ika ida e e ep eze ta
Timor-Leste nia karakter no kultura demokrasia ba dezenvolvimentu, tanba nasaun e e sei
iha faze inisial dezenvolvimentu. Pa adig a e e la ós ko t aditó iu ho atu eza checks
and balances entre Governu ho Parlamentu, tanba sei iha debates iha nível komisaun. ii Hodi kaer metin kultura konsensu ba programa dezenvolvimentu nasional
. Ba ba dahuluk governu konvida membrus Parlamentu Nasional, inklui membrus Opozisaun atu partisipa
iha 2013 Yellow Road Workshop hodi diskuti kona-ba dezafius no oportunidades no define prioridades nasionais ho envelope fiskal ba
. Yello ‘oad Wo kshop e e
alarga ba parseirus dezenvolvimentu ho entidades relevantes sira seluk. iii Estabelesimentu Tribunal Auditoria
ida ba projetus Governu ia a ko t atus ho alo e e liu tokon 5.
2.3: Panorama Ekonomia