25
Tabela 2.4.2.1: Despeza FKTL Tuir Kategoria Dotasaun, Tokon
2012 Atual
2013 Orsamen
tu 2014
2015 2016
2017 2018
Total Despeza FKTL 789.3
1,000.7 1,034.9
1,076.3 1,119.3
1,164.1 1,210.6
Rekorente 659.0
798.6 894.7
930.5 967.8
1,006.5 1,046.7
Saláriu no Vensimentu 130.9
160.5 166.9
173.6 180.6
187.8 195.3
Sasan no Servisus 309.7
399.1 435.6
453.1 471.2
490.0 509.6
Trasnferênsia Públika 218.5
239.0 292.2
303.9 316.0
328.7 341.8
Kapital 130.3
202.1 140.1
145.7 151.6
157.6 163.9
Kapital Menor 42.0
49.6 39.7
41.3 43.0
44.7 46.5
Kapital no Dezenvolvimentu
88.3 152.5
100.4 104.4
108.6 112.9
117.5 Fonte: Diresaun Nasional Orsamentu
2.4.2.1: Saláriu ho Vensimentu
Saláriu no Vensimentu sa e a tokon 166.9 iha 2014, ka sae 4.0 kompara ho Orsamentu
2013 nian. Ne e la o tui duni polítika Governu ia atu deze ol e fu sau pú lika e e
dinámika, efikaz no efisiente no kontrola kategoria Saláriu no Vensimentu. Medida prinsipal mak hanesan tuir mai
e e. Tokon 4.7 ba Ministériu Saúde ba rejime kareira espesial profisionais saúde nian.
Hanesan ho setor edukasaun, Governu fiar katak importante atu motiva profisional si a iha seto k usial ida e e hodi dezenvolve lalais padraun saúde e e diak a
Timor-Leste.
Tokon 1.0 ba Ministériu Negósius Estranjeirus ba funsionarius embaixadas foun iha Laos, Cambodia, Brunei no Myanmar. Governu fiar katak estabelesimentu
e ai adas hi ak e e i po ta te hodi au e ta eputasau o i flu sia Timor-
Leste iha rejiaun, espesial e te iha te pu e e Timor-Leste husu atu tama ba
ASEAN.
2.4.2.2: Sasan no Servisu
Despeza ba Sasan no Servisu aumenta ba tokon 435.6 iha 2014, liu 9.2 kompara ho 2013 nian
e e ho o ta te tokon 399.1. Sei kontinua sai hanesan kategoria e e boot liu iha FKTL. Deskrisaun detalha kona-ba medidas prinsipais no investimentu mak tuir
mai.
Medida Polítika
Tokon 100.8 ba Ministériu Obras Públikas ho EDTL ba sentral elétrika sira iha Hera no Betano
e e foi loke. Despeza e e a kustu ope asio al no manutensaun, mina ba jerador sira. Governu prioritiza sentral elétrika hanesan komponente xave
26
iha dezenvolvimentu tamba bele hasa e padraun moris povu sira nian no atu dada
investimentu estranjeiru. Tokon 26.9 ba Ministériu Edukasaun ba programa merenda eskolar. Ne e eflesau
husi faktu katak mál-nutrisaun hanesan problema ida iha Timor-Leste, li-liu ba labarik no foinsae sira.
Nu e e, o ta te e e gasta ko a- a p og a a e e au e ta husi 0.15 ba 0.25 ba estudante ida loron ida.
Tokon 24.7 ba fundu kontinjênsia e e Go e u sei uza ba despeza kontingensia atu
hala o iha tinan 2014 Tokon 13.0 ba Ministériu Saúde atu sosa ai-moruk. Governu ha ee e e hanesan
despeza importante hodi promove kuidadus saúde no hadi a kondisoens sidadaun
sira e e o as o defisientes.
Tokon 9.5 ba Ministériu Edukasaun hodi selu saláriu profesores voluntárius. Medida e e sei selu ba 4,220 profesores iha teritoriu laran tomak. Kompensasaun diak ba
forsa traballu iha setor edukasaun sei enkoraza no motiva profesores sira atu kria populasaun instruídaedukadu
e e ele tulu Timor-Leste krese no dezenvolve iha loron aban-bai rua nian
Tokon 7.8 ba Ministériu Komérsiu, Indústria no Meiu Ambiente atu importa foos no sosa produtus doméstikus.
Despeza e e ko t i ui a segu a sa ali e ta iha Timor-Leste, no mos fornese ligasaun importante entre agrikultores lokais ho
vendedores. Ne e sei e ko aza dezenvolvimentu agríkolu no kresimentu setor
privadu nasional. Tokon 4.6 ba Ministériu Agrikultura hodi sosa fini ka sementes. Ne e i po ta te a
dezenvolvimentu setor agrikultura hodi hasa e p odusau , fornese nutrisaun no
seguransa alimentar. Tokon 2.1 hodi finansia Prezidênsia Timor-Leste iha CPLP Comunidade dos Países
de Língua PortuguesaKomunidade Paízes Lian Portugêz. Ne e o a oot ida a
Timor-Leste no sei fó biban hodi promove nia an iha palku internasional entre parseirus komérsiu importantes.
Tokon 3.0 ba Ministériu Saúde atu fornese hahán ba pasientes ka ema-moras sira iha ospitais.
Ne e i po ta te atu ele fo ese ut isau adekuada a sidadau si a e e o as o os hadi a pad oe s kuidadus saúde iha ospitais.
Tokon 3.0 ba Ministériu Agrikultura ba programa “uku Ida P odutu Ida O e Village-One Product.
Ne e sei enkoraza suku sira atu espesializa halo produtus espesífikus e e dala ruma Governu mak sei sosa fali.
27
Tokon 1.0 atu hala o peskizas estatístikas ha esa pa te husi eske a pilotu a sensu 2015.
Investimentu
Governu hatene katak importante atu prepara kontextu ba figurasvalores boot iha FKTL no Governu fiar katak montante boot bele klasifika hanesan investimentu duke ba makina
estadu. Kona-ba Sasan no Servisu, tokon 163.9 ou 37.6 husi total despezas kategoria Sasan no Servisu bele klasifika hanesan investimentu sosial no investimentu fíziku.
Investimentu sosial refere ba programa sira ho objetivu atu
hadi a di eta e te sidadau sira nia padraun moris no investimentu fíziku refere ba investimentu importante iha objetus
ta jí eis e e i po ta te hodi fasilita governasaun paíz iha eskalas oot o ki ik.
Investimentu Sosial Tokon 51.5 ou 11.8 husi total despezas ba Sasan no Servisu bele konsidera hanesan
investimentu sosial. Ne e inklui programa merenda eskolar, sosa ai-moruk, sosa foos no
produtus lokai s ho hah iha ospitais, e e inklui hotu ona iha seksaun uluk. Iha mos
761,000 ba UNTL ba bolsa estudu direta. Investimentu Fíziku
Liu tokon 112.4 ou 25.8 husi total despeza ba kategoria sasan no servisu bele klasifika hanesan investimentu fíziku.
Ne e inklui pagamentu ba sentrais elétrikas, sosa fini no programas
“uku Ida Produtu Ida iha Ministériu Agrikultura. Iha mos pagamentus adisionais husi Governu ba tasa ba emprêstimus hamutuk tokon 4.0 no 91,000 ba SEAPRI hodi
promove sentru bambuu.
2.4.2.3: Transferênsia Públika