. Gambaran Umum Provinsi Lampung

potensial untuk dikembangkan di Provinsi Lampung karena Lampung memiliki potensi sumber daya lahan, agroklimat dan sumber daya manusia yang memadai. Kondisi iklim tropis dengan curah hujan yang cukup, ketersediaan lahan yang masih luas, serta berkembangnya teknologi optimalisasi produksi dapat mendukung kelayakan pengembangan usaha agroindustri di Provinsi Lampung. Dalam upaya mengatasi krisis energi, khususnya bahan bakar minyak BBM yang diinduksi oleh meningkatnya harga BBM dunia, maka Provinsi Lampung telah berupaya untuk mencari sumber-sumber bahan bakar alternatif yang dapat dikembangkan. Salah satu alternatif pengganti BBM konvensional yang berasal dari fosil adalah bioetanol, yang merupakan bahan bakar nabati. 4.3 Kebutuhan Bioetanol berdasarkan Jumlah Stasiun Pengisian Bahan Bakar Umum SPBU dan Jumlah Kendaraan di Provinsi Lampung Berdasarkan data Dispenda Provinsi Lampung, jumlah SPBU di Provinsi Lampung pada tahun 2011 adalah 105 unit Tabel 6. Bila diasumsikan rata-rata kapasitas 30.000 liter per hari per SPBU, maka dalam 1 satu tahun Provinsi Lampung membutuhkan 1.512.000 kl BBM. Selanjutnya bila dikaitkan dengan rencana penggunaan bahan bakar nabati Indonesia untuk tahun 2005-2010, yakni kebijakan untuk penggunaan bioetanol sebesar 5 dari total penggunaan premium TIM NAS BBN 2008, maka untuk Provinsi Lampung setiap tahunnya dibutuhkan 75.600 kl bioetanol. Selengkapnya kebutuhan BBM di Provinsi Lampung tersebut dapat dihitung berdasarkan dari jumlah kendaraan yang ada di Provinsi Lampung Tabel7. Mengacu pada data Dispenda tahun 2011, jumlah kendaraan yang ada di Provinsi Lampung di tahun 2010, adalah 1.075.450 unit kendaraan roda 2 dua, dan 144.198 unit kendaraan roda 4 empat. Berdasarkan jumlah 1.219.648 unit kendaraan yang ada di Provinsi Lampung, maka diperkirakan kebutuhan BBM di Tahun 2010 adalah 1.756.293,12 kl. Jumlah tersebut diperoleh dari jumlah kendaraan dan rencana pemerintah yang menginginkan agar penggunaan BBM untuk tahun 2010 di subtitusikan dengan BBN, dalam hal ini bioetanol sebesar 5, maka kebutuhan bioetanol di Provinsi Lampung tahun 2010 adalah 88.811 kl. Berdasarkan kebutuhan di atas maka diperlukan adanya pengembangan agroindustri bioetanol di Provinsi Lampung potensia a a al un potensi sum Kondisi i i i ikli masih luas menduk k k k k un un un un un un un un un un n un un n n un un un un n n un un un un un un un n un un n un n un n u un n n un un u n un u n n n n n u n n n n u g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g Da D Da Da Da Da D Da Da Da Da D Da Da Da Da Da Da D Da Da Da Da Da Da Da D Da D D D Da D Da D D Da Da D Da D D Da D Da D D D D D D D a a Da a D Da a a D a a D a a a a D a la la la la la la la la la a la la la la la la la la la la la l l l la la l l l l la l l l l l l l l l l la la l l a l l l l l BBM ya ya ya ya ya ya ya ya y ya y ya ya ya ya ya ya ya ya ya ya ya ya ya ya ya y ya a a ya a a y ya ya ya a ya ya y ya y y a a y ya a a y y a ya y ya ya y ya a ya y ya y y ya a aa ya a y y ya ya y ya ya ya a a ya y a y y y y y y n n n n n n n n n Lampun n n ng g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g t te t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t yang d d da da a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a pa p pa pa pa pa pa p pa p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p t yang be e er er as as as a as as as as as as s as as s as as as as as s s as as as as s s s as s as as a s as as as s as a as a a as s s as as as as a a s s as as a a s s a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a

4.3 Keb b

bu bu u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u t t tu tu t t tu tu tu tu tu tu tu tu t t t tu tu tu tu t t tu tu t t tu t tu tu t tu t tu t tu t t t t t t t u tu t u t t u u Bak k ka ka a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r U U U Be Be Be Be Be e e e e e e e e e e e e e e Be e e e Be e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e r rd r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r Lampun n n ng g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g p p p p p p p p pa p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p kapasita a a as s s s s s

3 3

3 3

3 30

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

Lampun n n ng g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m rencana a a a pe pe pe pe pe pe pe pe pe pe pe p pe pe pe pe pe e pe pe p pe pe pe pe e pe pe pe pe pe pe pe pe p p p pe pe p p pe pe p e p p p p p pe pe pe p pe p p e p pe e pe pe pe pe pe pe pe p e pe pe pe e pe e e p e e p p pe pe p n n n kebijak k a an n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n u premium m m m T dibutuh h h hkan Lampun n n ng te Provins s s si Lam Men Provins s s si La dan 144 4 4 4. 4. 4. . . . . . . . . . . 19 19 19 9 19 19 9 19 19 19 9 9 19 9 19 19 19 19 19 9 19 19 9 19 9 9 19 19 19 1 9 9 1 9 1 9 9 9 8 8 8 8 8 kendara a aa aa aa a a a a a a aa a a a a a a aa a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n y y y Tahun 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 2 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20

2 2

20 20 20 20

20 2

20 20 20 20

2 2

20 20

20 2

2 20

2 2

20 2

2 2

2 1

10 1 1 1 1 1 1 1 1 kendara a aa aa a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n d untuk t t ta ta ta a a a a a a a a a a a a ta a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a hu hu hu hu hu hu hu hu hu h hu hu hu hu hu hu hu hu h hu hu u hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu u hu h hu hu hu h h hu hu hu u h h h h h h h hu h hu hu hu u u u hu h u u hu hu u hu hu hu h h u u u u u u u u u hu h u n n n n 5, m m m m ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak a ak k ak ak ak ak ak ak a ak ak ak a ak k a ak k ak k k k ak k ak k ak k k k ak ak k k k ak k k a k a a k ak a k k k k k k a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a kl. Ber r rd rd d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d as as as as as as as as as a a a as a a as as s s s as as s s s as s s s s s s s a a a a a a agroind d du du u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u st st t st st st st st st t s s s st s s st t st s s st st s s s s s s s s s s t s r r r r r r r r r r r r i Tabel 6 Jumlah SPBU di Provinsi Lampung No KabupatenKota Jumlah SPBU unit 1 Bandar Lampung 18 2 Lampung Selatan 22 3 Tanggaamus

4 4

Metro 5 5 Lampung Tengah 14 6 Lampung Timur 4 7 Tulang Bawang 8 8 Lampung Utara 10 9 Way Kanan 3 10 Lampung Barat 3 11 Pesawaran 3 12 Prisewu 4 13 Tulang Bawang Barat 4 14 Mesuji 3 Jumlah 105 Sumber: Dispenda Lampung, 2011 Tabel 7 Jumlah Kendaraan di Provinsi Lampung Tahun 2010 No Wilayah Kendaraan Roda dua Kendaran Roda empat Jumlah unit 1 Bandar lampung 275.792 76.734 352.526 2 Metro 44.959 9.344 54.303 3 Lampung Utara 62.932 7.651 70.583 4 Lampung Selatan 116.781 9.258 126.039 5 Lampung Barat 31.117 2.629 33.746 6 Tanggamus 73.336 5.266 78.602 7 Tulang Bawang 105.454 6.084 111.538 8 Lampung Tengah 165.344 13.026 178.370 9 Way Kanan 37.982 2.946 40.928 10 Lampung Timur 130.911 9.164 140.075 11 Pringsewu 30.842 2.096 32.938 Jumlah 1.075.450 144.198 1.219.648 Sumber: Dispenda Lampung, 2011

4.4 Kondisi Kebutuhan dan Produksi Bioetanol

Untuk menganalisis pengembangan kinerja industri bioetanol dilakukan pendekatan kebutuhan dan produksi bioetanol di dunia internasional dan juga di Indonesia. Dibawah dijelaskan kondisi kebutuhan dan produksi bioetanol tersebut. N N No No o o W 1 1 1 B

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

M 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 3

3 L

4 L 5 L 6 T 7 T 8 L 9 W 1 1 1 10 L 1 1 1 11 P J S S u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u mb mb mb mb mb mb mb mb mb mb mb mb mb mb mb mb mb mb mb mb mb b mb mb mb mb mb m mb mb mb m mb m mb mb b mb b m mb m mb m b m mb m m mb mb m mb mb m m m b b b b m b mb m m b m mb m m

4. .

. 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K pe e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e nd nd nd nd nd nd nd nd nd d d nd d nd nd nd nd nd nd nd d d nd nd d nd nd d nd d d d nd d nd d d d d n nd d d nd d d nd d d d d nd nd nd d nd nd nd nd nd n d d d nd d d d nd d nd d d n nd d n nd n d d d e e e e In n n n n n do do do do d do do do do do do do do d do do o do do do do do do d do do do do do do o do do do do do d d do d d do do d do d do d d do do o do o d do o d do d d o o do o d do o do o o o d o do d d d n n n ne n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n

4.4.1 Dunia

Untuk pangsa pasar internasional, permintaan etanol dunia cukup tinggi. Bahan bakar etanol akan berkembang dalam dunia industry etanol. Jika proyek etanol yang telah diumumkan terimplementasi, maka produksi bahan bakar etanol dunia meningkat dari 20 juta liter pada tahun 2001 menjadi 31 juta liter pada tahun 2006 Berg, 2001. Peningkatan produksi etanol dunia diikuti oleh peningkatan permintaan etanol di seluruh dunia setiap tahunnya. Data permintaan etanol dunia periode tahun 1980 hingga 2009 dapat dilihat pada Tabel 8 Tabel 8 Permintaan Etanol Dunia Periode Tahun 1980-2009 Tahun Volume Juta Liter Volume Juta Galon 1980 4.368 1.154 1981 4.977 1.315 1982 7.149 1.889 1983 9.280 2.452 1984 12.880 3.403 1985 14.129 3.732 1986 13.193 3.485 1987 14.599 3.857 1988 14.902 3.937 1989 15.191 4.013 1990 15.190 4.013 1991 16.348 4.319 1992 15.850 4.187 1993 15.839 4.184 1994 16.802 4.439 1995 17.970 4.439 1996 18.688 4.937 1997 20.452 5.403 1998 19.147 5.058 1999 18.671 4.932 2000 17.315 4.574 2001 18.676 4.934 2002 21.715 5.736 2003 27.331 722 2004 30.632 8.092 2005 44.875 11.855 2006 51.056 13.489 2007 49.587 13.113 2008 66.329 17.524 2009 72.773 19.227 Sumber : Earth policy Intitute data for 1980 – 2009 from F.O Licht, World Ethanol and Biofuels Report, vol 7,no 18,p 365 di www.fo-licht.com Juni 2010 Berdasarkan data permintaan etanol tahun 1980-2009 di atas Tabel 8 rata-rata permintaan etanol dunia mengalami peningkatan sebesar 10 persen per tahun. Mengacu pada kondisi tersebut, maka permintaan etanol dunia untuk 52

4.4.1 Dun

Untu Bahan b baka etanol y y y yang dunia m m me me me me me me m me me me e e me m me me me me e m me me me e me me m me me me me m me me e me me e me me me e e me me me m e m me m e e me m m e me e e m me m m e e m m e m ni ni ni ni ni ni ni ni ni ni ni ni ni n ni ni ni ni ni ni ni ni ni ni n ni ni ni ni ni ni ni ni ni n n ni i ni ni ni n ni n ni i ni ni ni i ni n n i ni i ni ni i n i n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n tahun 2 20 20 06 06 06 06 06

6 6

6 peningk k k kat at at t t t t t t t at t at t at t t t t t t t t t t at at t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t a a a an an a a an a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a an a a a a a a a a a a a etanol d d d dun un un un un n n n n n un un n n n un n un n n un un n n un un n n n n n n n u n n n n n n n un n n n n n n u un n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n i i ia i i i i i i i i i i i i i i i i i i i T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T Ta T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

Sumber r r r : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J Be Be Be Be Be B Be Be Be Be Be Be B Be B B Be B Be B B Be B B B Be Be Be Be e Be e Be e e e e e e e e Be B Be B e B B B B B rd rd r r rd rd rd r rd r r rd rd r r rd rd rd rd r r r r r rd rd rd r r r r rd r r r r r r r r r r rd rd r rd rd rd r rd r r r rd rd rd r d r r rd d rata-rata a a a a a a a a a a a a a a a a a p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p e e e er e e e e e tahun. M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M en e e e e e e e en en en en en e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e