Definisi pembelajaran Ciri-Ciri dalam Pembelajaran

¥¦ § ¨©¨ ª ¨¨ t «¨© ¨ ¬ ¨ ­¨ ¬ ® ¨ t ¯° © ± ²¨ ª ± r ³ ¨ ­¯­ ¨ ¬ ²´ ¬ © ¨ r ¨ t ¨ ¬ ª ´«¨µ¨ ± « ´ r ± ­¯¶ · ¨ ¸ ¹ u r ¯ª ­ ¨ ¬ ­ ´© ¯ ¨ ­ ¨ ­± ­ ´ ©´²¨ ¬ º « ¸ » ´© ¯ ¨ ­ ¨ ­± ª ´ ® ¨®¨ r º ¼ ¸ ½ ¯¬ µ ­¯­­ ¨ ¬ « ¨©¨ ¬ ­ ´ © ´ ²¨ ¬ º © ¸ ¾ y ¯¬­ ¨ ¬ ­ ´© ¯ ¨ t ¨ ¬ µ ¨ ¬ ­ ´ ©´²¨ ¬ º ´ ¸ ½ ´ r ¨ t «¨ ©¨ ¬ © ± « ¨ w ¨ ­ ´ © ´²¨ ¬ º § ¨©¨ ª ¨¨ t ®¨ t ¯ ° © ± ²¨ ª ± r ¨ t ¨ u ¿ ´ ¬ ©¨ r ¨ t · ¨ ¸ À ª ¨ ° ¨ ­ ¨ ¬ ® ¨ t ¯° ² ¨©¨ ¯ ® u ¬µ ­ ¨ ­± s ´®¨®¨ r º « ¸ Á ´ µ´ r ¨ ³± ²¨ t ­ ´© ¯ ¨ ³ u tu t º ¼ ¸ ½ ¨ w ¨ ©¨µ u ­ ´ ©¨© ¨ ª ¨ ¿ « ± ³ ¿ ´ ¬µ¨ y ¯¬ ­ ´© ¯ ¨ t ¨ ¬ µ¨ ¬ ­ ´ « ¨ w ¨ ° ¨ r ¨ ° «´ ³ ¨ ­ ¨ ¬ µº ½ ´ r ±­¯¶ ± ¬± © ± ª ¨® ± ­ ¨ ¬ ± ³ u str ¨ ª ± t ´ ­¬± ­ µ ´ r ¨ ­ ¨ ¬ ¿ ´ ¬ ©¨ r ¨ t ³  ¿ ²¨ t ® ¨ ¯° µ¨ y ¨ ®  ¬µ ­  ­ ª ´« ¨µ¨ ± «´ r ± ­¯¶ · è ¿ «¨ r ĺ Å ´ ­¬±­ § ´ ¬ ©¨ r ¨ t ¨ ¬ ¹  ¿ ²¨ t Æ ¨ ¯°

2. Pembelajaran

a. Definisi pembelajaran

Istilah pembelajaran berasal dari kata instruktion, menunjuk pada kegiatan, yaitu bagaimana peserta didik belajar dan peserta didik mengaaratau dapat dikatakan proses belajar mengajar. Pembelajaran adalah ”proses, cara, perbuatan menjadikan orang atau makhluk hidup belajar”. Selanjutnya menurut Undang- commit to users ÇÈ ÉÊËÌ Ê Í RI. No 20 athun 2003 pasal 1 ayat 20 pembelajaran adalah ”proses interaksi peserta didik dengan pendidik dan sumber balajar pada suatu lingkungan belajar”. Pembelajaran adalah kegiatan secara terprogam dalam disain intruk- sional, untuk membuat siswa belajar secara aktif, yang menekankan pada penyediaan sumber belajar”. Berdasarkan pernyataan maka dapat diambil kesimpulan bahwa pengertian pembelajaran yaitu upaya yang direncanakan dan dilakukan untuk memungkinkan terjadinya kegiatan belajar pada diri warga berguna untuk mencapai tujuan belajar. Dengan melalui kegiatan pembelajaran, pendekatan pembelajaran merupakan apek yang sangat penting dan mempunyai hubungan fungsional untuk mencapai tujuan intruksional. Untuk itu seorang guru atau pelatih harusmemilih atau menentukan pendekatan pembelajar mana yang sesuai untuk pembelajaran yang tepat dan dapat memberikan peluang untuk terjadinya proses pembelajaran secar efektif dalam kegiatan iteraksional. Pembelajaran yang tepat ditentukanberdasarkan analisis terhadap hal-hal tertentu. Dengan demikian kegiatan pembelajaran dengan sendirinya harus memperhatikan faktor-faktor internal dan eksternal yang merupakan faktor yang penting dalam menentukan pembelajaran.

b. Ciri-Ciri dalam Pembelajaran

Pembelajaran merupakan suatu proses kegiatan menyampaikan informasi atau pengetahuan dari seorang guru kepada siswa agar terjadi perubahan pengetahuan atau keterampilan pada diri siswa. Berdasarkan hal tersebut, maka dalam pembelajaran terdapat ciri-ciri tertentu. Ciri-ciri pembelajaran pada dasarnya merupakan tanda-tanda upaya guru mengatur unsur-unsur dinamis dalam pembelajaran, sehingga dapat mengaktifkan siswa dalam kegiatan belajar mengajar agar terjadi proses belajar dan tujuan belajar dapat tercapai. Menurut H. J. Gino dkk, 1998: 36 menyatakan, “Ciri-ciri pembelajaran terletak pada adanya unsur-unsur dinamis dalam proses belajar siswa yaitu 1 motivasi belajar, 2 bahan belajar, 3 alat bantu belajar, 4 suasana belajar dan 5 kondisi subyek belajar”. commit to users ÎÏ Ð Ñ r Ò ÓÔ Ó r Õ ÓÖ × Ñ ÖÒ Ó×Ó t t Ñ r Ô Ñ ØÙÚ Û Ñ Ö Ù ÖÜ Ù Õ ÕÓÖ Ø ÓÝÞÓß àá r á â àá r á × Ñ Û ØÑ ãÓÜÓ r Ó Ö t Ñ r Òá r á ÒÓ r á ã áÛ Ó ÛÓàÓÛ y Óá t Ù ß Û ä Ú á åÓ Ô á ØÑ ãÓÜÓ r ß Ø Ó ÝÓÖ ØÑãÓ Ü Ó r ß Ô Ù ÓÔ ÓÖÓ Ø ÑãÓ Ü Ó r ÒÓÖ ÕäÖ ÒáÔ á Ô á sw Ó ØÑã ÓÜ Ó r æ ç á r á âà á r á × Ñ Û ØÑãÓ Ü Ó r ÓÖ t Ñ r Ô Ñ ØÙ t ÝÓ ru s Òá × Ñ r ÝÓ t á ÕÓ Ö ÒÓãÓ Û × è äÔ Ñ s ØÑã ÓÜ Ó r Û Ñ Ö é ÓÜ Ó r æ ê Ñ à Ó r Ó Ô áÖ é ÕÓ t àá r á â àá r á × Ñ Û ØÑãÓ Ü Ó r ÓÖ Òá Ü ÑãÓ Ô ÕÓÖ Ô ÑØ Ó é Óá ØÑ r áÕ Ù t ë Î ì í ä Ú á åÓ Ô á Ð Ñã ÓÜÓ r î ÓãÓÛ Õ Ñ é á Ó t ÓÖ ØÑãÓ Ü Ó r Û Ñ Ö é ÓÜ Ó r ß Ø á ãÓ Ô Ñ ä r ÓÖ é Ô á sw Ó t á ÒÓÕ Ò Ó ×Ó t Û Ñã ÓÕ Ù ÕÓÖ tu é Ó s × Ñ Û ØÑ ã ÓÜÓ r Ó Öß Û ÓÕÓ × Ñ r ã u Òá ã Ó Õ Ù ÕÓÖ Ù ×Ó y Ó Ù Ö Ú Ù Õ Û Ñ Ö Ñ Û Ù ÕÓÖ Ô ÑØ Ó Ø â Ô ÑØÓ Ø Ö y Ó ÒÓÖ Õ ÑÛ Ù Òá ÓÖ Û Ñ ÖÒä è äÖ é Ô á sw Ó t Ñ r Ô ÑØÙÚ ÛÓ u Û Ñ ãÓÕ Ù Õ Ó Ö t Ùé Ó s ÓÜ Ó r ÒÓ r á é u r Ù æ î Ñ Ö é ÓÖ ÕÓ t Ó ãÓ á Ö Ô á sw Ó t Ñ rs ÑØ u t × Ñ r ã u Òá ØÑ r á r ÓÖ é s Ó Ö é ÓÖ Ó é Ó r t Ù Û ØÙ Ý Ûä ÚáåÓÔ á ×ÓÒÓ Ò á r áÖ y Ó æ í ä Ú á åÓ Ô á ÒÓ ×Ó t Òá ÕÓ t Ó ÕÓ Ö Ô ÑØ Ó é Óá Ô Ñ r Ó Ö é ÕÓá Ó Ö u Ô ÓÝÓ Ù Ö ÚÙ Õ Û Ñ Ö y Ñ ÒáÓÕ ÓÖ ÕäÖÒá Ô á âÕäÖÒáÔ á t Ñ rt Ñ Ö ÚÙ ß Ô Ñ ÝáÖ éé Ó Ô Ñ s Ñ ä è Ó Ö é Û Ó u ÒÓÖ áÖ é áÖ Û ÑãÓ Õ Ù ÕÓÖ Ô Ñ Ô Ù Ó tu ÒÓÖ Ø á ã Ó t áÒÓÕ Ô Ù ÕÓß ÛÓÕÓ ÓÕÓÖ ØÑ r Ù Ô ÓÝÓ Ù Ö Ú Ù Õ Û Ñ Ö éÑãÓ ÕÕÓÖ × Ñ r Ó s ÓÓ Ö t áÒÓ Õ Ô Ù ÕÓ t Ñ r Ô ÑØ ÙÚ æ ï ÓÒá Û ä Ú á åÓ Ô á Ò Ó×Ó t Òá r ÓÖ é Ô ÓÖ é ä ã Ñ Ý ð ÓÕ t ä è ÒÓ r á ãÙ Ó r ß t Ñ t Ó×á Ûä ÚáåÓÔ á á tu t Ù Û ØÙ Ý Òá ÒÓ ã ÓÛ Òá r á Ô Ñ Ô Ñ ä è ÓÖ é æ î Ó ã ÓÛ Õ Ñ é áÓ t ÓÖ ØÑã ÓÜÓ r ß ÛÓÕÓ Û ä Ú á åÓ Ô á ÒÓ×Ó t Òá ÕÓ t ÓÕÓ Ö Ô Ñ ØÓ é Óá Õ Ñ Ô Ñã u r Ù ÝÓÖ Ò Ó y Ó × Ñ Ö éé Ñ r ÓÕ Òá ÒÓã ÓÛ Òá r á Ô Ñ Ô Ñ ä r ÓÖ é y Ó Ö é Û Ñ ÖáÛ ØÙãÕÓÖ Õ Ñ é á Ó t ÓÖ Ø Ñã ÓÜ Ó r ß y Ó Ö é Û Ñ ÖÜ Ó ã á Ö Õ Ñ ã ÓÖ é Ô Ù Ö é ÓÖ Ò ÓÖ Û Ñ Û ØÑ r á ÕÓÖ Ó r ÓÝ ×ÓÒÓ Õ Ñ é á Ó t ÓÖ ØÑã ÓÜÓ r Ô Ñ Ý á Ö éé Ó t Ù Ü Ù ÓÖ y ÓÖ é Òá Õ Ñ Ý ÑÖÒÓÕá ä ã Ñ Ý Ô á sw Ó ÒÓ×Ó t t Ñ r à Ó×Óá æ ñì Ð ÓÝÓÖ ÐÑã ÓÜ Ó r Ð ÓÝÓÖ Ø ÑãÓ Ü Ó r Û Ñ r Ù ×ÓÕ ÓÖ á Ô á ÒÓ ãÓ Û × Ñ Û ØÑãÓ Ü Ó r ÓÖ æ ÐÓ ÝÓÖ Ó t Ó u ÛÓ t Ñ r á ØÑãÓ Ü Ó r × Ñ r ã u ØÑ r ä è á Ñ Ö ÚÓÔ á ×ÓÒÓ t Ù Ü Ù Ó Ö y Ó Ö é ÓÕÓÖ Ò á à Ó×Óá Ô á sw Ó ÒÓÖ Û Ñ Û × Ñ r ÝÓ t á ÕÓÖ ÕÓ r ÓÕ ÚÑ r á st á Õ Ô á sw Ó Ó é Ó r Ò Ó ×Ó t Òá Ûá ÖÓ t á Ô á sw Ó æ Ð ÓÝÓÖ × Ñ Ö é Ó Ü Ó r ÓÖ Û Ñ r Ù × ÓÕÓÖ Ô Ñ é Ó ã Ó áÖ ð ä è Û Ó Ô á y Ó Ö é Ø Ñ r Ù ×Ó ð ÓÕ Ú Óß × è áÖÔ á× ÒÓÖ ÕäÖÔ Ñ × y ÓÖ é Òá× Ñ r ã u ÕÓÖ Ù Ö ÚÙ Õ Û Ñ Öà Ó ×Óá t Ù Ü u ÓÖ × Ñ Û ØÑã ÓÜ Ó r ÓÖ æ ê ÑãÓ á Ö Ø ÓÝÓÖ y Ó Ö é ØÑ r Ù ×Ó áÖ ð ä è Û Ó Ô á ß ÛÓÕÓ × Ñ r ã u Òá Ù Ô ÓÝÓÕ ÓÖ á Ô á × Ñ Ö é ÓÜ Ó r ÓÖ Ò Ó×Ó t Û Ñ r ÓÖ é s ÓÖ é ÒÓ y Ó à á × Ú Ó Ó t Ó u y ÓÖ é Ø Ñ r Ô á ð Ó t Û Ñ ÖÓÖ Ú ÓÖ é Ó é Ó r Û ÑÖ Ù Û ØÙ ÝÕÓÖ Òä è äÖ é ÓÖ ×Ó ÒÓ Òá r á Ô á sw Ó Ù Ö Ú Ù Õ Û Ñ Ö Ñ Û Ù ÕÓÖ Ó t Ó u Û Ñ Û Ñ àÓÝÕÓÖÖ y Ó ÛÓÔ Ó ã ÓÝ y ÓÖ é Òá Ý ÓÒÓ× á ÒÓ ãÓ Û × Ñ Û ØÑ ãÓÜÓ r Ó Ö æ commit to users òó ôõ ö÷ ô t ø ôùú u ø û÷ ô ü ô r ö÷ ô t ýôùú u ýû ÷ ô ü ô r ô t ô u þû ÿ ô ýû ÷ ô ü ô r þû r ô ô ù ô ÷ ô t ô ÷ ô t y ôù ÿ ô ô t þ ûþ ýôùú u sw ô ýû÷ ô ü ô r ùú þû ù ô ô t ü ôù ý û ÷ ô ü ô r ö÷ ô t ýô ùú u ûþ ý û÷ ô ü ô r ô ù ôÿô ÷ ô ûþ ô ô ÷ ô t y ôù ÿ ùô ôù ÿ ô ÷ ô þ û ô t ô ù ýû÷ ô ü ô r þ û ù ô ü ô r ÿ û ù ô ù þ ô ÿ þ û ù y ô þ ô ôù û ôù ÿô r u ru û ôÿô sw ô u ru ô ru s ýû ru s ôô ôô r þ ô t û r y ô ù ÿ ô þ ô ôù ô t ô u ÿ ô ü ôù þ ô þ ÿ û r ô ÿ û ù ôù þ ÿô ÷û sw ô ö ôý ÷ ô û ùô ü ô r ô ù ÿ ôþ ôù ÿ û ù ôù ýôùú ôù ô ÷ ô t ô ÷ ô t y ô ù þû ùô r þ ô ô sw ô ô ôù þû r ô ô s û ùô ù ÿôù ûþ ý û÷ ô ü ô r ôù ÿô ô t ý û r ÷ ôù ù ÿ û ùô ù ý ô ýõ ô ôù ô ø û÷ ô ü ô r ô ô ùô ý û ÷ ô ü ô r ôù ô t ûùú ù ÿ ôù ô ôù ý û r û ù ô r t û r ô ÿô û ù ô ô ô ù t ü ôù û þ ý û ÷ ô ü ô r ô ù u ô ôùô ýû÷ ô ü ô r ô ô ù ý û r ü ô÷ ô ù ÿ û ùôù ýô ô ôý ÷ ô t û r ü ôÿ þ ù ô ÿ ô ô r ô y ô tu ôùúô r ô u ru ÿ û ùôù sw ô ô þ ù tu ü ô ôÿôù y ô û ô r ô ôù ÿ ôù û û þ ý r ôôù ýû÷ ô ü ô r ô ô ùô ý û÷ ôü ô r þû ù ô ü ô r ô ô ù ý û r ÷ ô ù ù ÿ û ù ôù ýô ÿôù û÷ ô ü ô r ôù ÿ û ô ôù ÿ û ù ôù ô r ô úû rst sw ô þ ô ô t ü ôù ûþ ý û÷ ô ü ô r ôù ÿô ô t t û r ô ô ÿ û ùô ù ý ô õ ùÿ sw ô y ôù ø û÷ ô ü ô r sw ô ô t ô u ôùô þ ûþ ÷ ô t y ôù ù ô t ô u s ô t y ôù ýû r ýûÿô t û t ô ü ô þ ûþ ÷ û ô þ ôô ù y ô tu þ û þ ÷ ÷ ôù ô ÷ ôù ô û r ûþ ýôù ôù ÿô ù þ ûþ ÷ úû ù y ôù û r ÷ u ÿ ô ú ô ÷ ô ô ù þû÷ ô ÷ û þ ý û÷ ô ü ô r ô ù ûù ôù ùÿ sw ô y ô ù ÿ ûþ ôù ô ô ù ÿ ô ô t ýû r û ù ô r ô ÿô ô rt ô sw ô ÿô ÷ ô þ û s ý û÷ ô ü ô r ùú t û ô t ôù û ùô ü ô r ôù ÷ û ý þû ù û ôù ôù ô ÿô û r ôùôù ÿôù ô rt ô sw ô ý ôù û r ôù u ru y ôù ÿ þ ùôù t û t ô ÷ ûý ý û r û r ôù û ýô ô ô ÷ t ô t þ ú v ô t ÿôù û ý ô ô û þ ý þ ý ù

c. Prinsip-Prinsip Pembelajaran