ii. Pengumpulan karakter Aksara Bali uji
Banyak dan variasi Aksara Bali yang diuji bervariasi sesuai dengan data yang dimiliki.
iii. Ujicoba antarmuka sistem
Sebelum dilakukan pengujian ke tahapan berikutnya, terlebih dahulu dilakukan dulu uji coba terhadap keseluruhan antarmuka sistem yang telah
dibuat. Tujuannya adalah untuk mengetahui kesiapan komponen-komponen antarmuka sistem tersebut untuk mendukung pengujian sistem pengenalan
selanjutnya.
iv. Pendaftaran Aksara Bali acuan
Aksara Bali yang telah dikumpulkan sebagai Aksara acuan selanjutnya didaftarkan melalui proses pendaftaran, yang pada intinya data Aksara Bali
ini dimasukkan ke dalam file basis data acuan, dimana setiap karakter bisa didaftarkan lebih dari sekali sesuai dengan variasi model citra karakter yang
didapatkan. Setiap nilai konstanta pemotongan nilai eigen q terhubung
dengan sebuah file basis data acuan, baik yang menggunakan pola model Aksara Bali maupun pol
v. Pengenalan Aksara Bali uji
Setelah keseluruhan file basis data acuan selesai dibuat baru dilakukan pengenalan terhadap karakter Aksara Bali uji yang telah terkumpul.
4.1.5 Hasil Pengujian
Adapun hasil pengujian yang dilakukan terhadap sistem pengenalan karakter Aksara Bali dalam penelitian ini, sesuai dengan tahap-tahap yang telah dipaparkan
di atas adalah sebagai berikut:
4.1.5.1 Ujicoba Antarmuka Sistem
Gambar-gambar berikut ini adalah beberapa contoh tampilan antarmuka sistem pengen
a model tandatangan Indonesia.
alan karakter Aksara ana kegunaan serta rancangannya
Bali, yang m
73
sesuai dengan apa yang telah dipaparkan sebelumnya pada bab Perancangan dan Pembuatan Sistem Pengenalan sub bab Pemrograman.
Gambar 4.4
Tampilan awal sistem pengenalan
Gambar 4.5
Tampilan Setting Lingkungan untuk proses pendaftaran
74
Gamb
Con n sa
d
ar 4.6
toh tampila at Aksara A iuji
Gamb
C n h
l
ar 4.7
ontoh lapora asil pengena an
75
4.1.5.2 Pendaftaran k
ar n
m karakter A
file a
d ola
g digunakan yaitu pola model Aksara Bali dan pola model tandatangan Indonesia,
m ng
a emiliki fil
ac se
set a
pemotongan nilai eigen q yang dicobakan. Hasil pengujian berupa waktu proses
d ni
m ng terpilih A
i d d
be ut.
be ng terpilih dengan men
an 23 pola model Aksara Bali sara
shold arakter Aks
a Bali Acua
Tahap pendaftaran yang bertujuan untuk mendaftarkan asing-masing ksara pada
basis data cuan, dari ua jenis p
model yan
asi -m sing m
e basis data uan sendiri- ndiri untuk
iap konstant
an lai a ba ksara Bali uj
iperlihatkan alam tabel-ta l berik
Ta l 4.5
ggunak Nilai amba
No Id
Ak Threshold
q=1 Threshold
q=2 Threshold
q=3 Thre
q=4
1 1
A 7,8356 x 10
-3
2,6111 x 10
1
4,1528 x 10
2
4,1844 x 10
14
2 2
A 3,5359 x 10
-2
2,8208 x 10
1
4,1162 x 10
3
3,0881 x 10
15
3 3
A 5,3718 x 10
-2
2,9877 x 10
1
1,7439 x 10
17
6,3372 x 10
17
4 4
Adeg-adeg 3,4843 x 10
-3
4,1283 3,4868 x 10
1
1,4751 x 10
15
5 5
Adeg-adeg 10
1
3,5312 x 10
-3
1,0355 x 2,9691 x 10
2
3,8614 x 10
15
6 6
Adeg-adeg x 10
16
1,8635 x 10
-2
8,3574 x 10
1
4,8726 x 10
15
8,6688 7
7 Ba
6,1542 x 10
-3
89 x 10
1
22 x 10
2
x 10
16
4,82 3,27
6,8846 8
8 Ba
1,7686 x 10
-2
5,4475 x 10
1
5,5792 x 10
2
1,3167 x 10
17
9 9
Ba 3,8216 x 10
-2
1,6810 x 10
16
1,5766 x 10
17
4,5468 x 10
19
10 10
Ca 4,6162 x 10
-3
6,6159 1,9444 x 10
2
9,8612 x 10
15
11 11
Ca 2,2540 x 10
-3
4,7262 x 10
14
8,7554 x 10
16
Error
12 12
Carik 4,9926 x 10
-4
6,1385 6,1913 x 10
1
5,8130 x 10
15
13 13
Carik 1,8823 x 10
-4
4,8888 x 10
-1
2,7572 x 10
1
1,6687 x 10
14
14 14
Cecek 8,6293 x 10
-4
1,7145 1,6507 x 10
2
5,1732 x 10
14
15 15
Cecek 8,2661 x 10
-3
1,4342 x 10
1
3,0979 x 10
2
5,7669 x 10
15
16 16
Cecek 2,1929 x 10
-2
2,1806 x 10
16
4,1926 x 10
19
Error
17 17
Da 1,8310 x 10
-3
3,3838 1,9988 x 10
1
8,8574 x 10
14
18 18
Da 2,6951 x 10
-2
6,5725 x 10
1
7,0882 x 10
2
1,6984 x 10
16
19 19
Da 5,9961 x 10
-2
7,4486 x 10
14
2,9995 x 10
17
1,9849 x 10
19
20 20
Ga 4,7171 x 10
-3
3,3614 2,7621 x 10
2
2,0612 x 10
16
21 21
Ga 8,2606 x 10
-2
1,8526 x 10
16
1,2328 x 10
18
1,1157 x 10
20
22 22
Gantungan E 10
2
3,7141 x 10
-3
6,5534 1,6580 x
3,6772 x 10
15
23 23
Gantungan E x 10
15
3,7141 x 10
-3
6,5534 1,6580 x 10
2
3,6772
76
No Id Aksara
Threshold q=1
Threshold q=2
Threshold q=3
Threshold q=4
24 24
Gantungan E 2,8754 x 10
-4
3,4465 x 10
14
1,6950 x 10
16
Error
25 25
Gantungan E 2,0424 x 10
-4
2,4722 x 10
12
6,2731 x 10
14
2,5646 x 10
17
26 26
Ha 9,5921 x 10
-4
3,1541 8,1163
3,7987 x 10
14
27 27
Ja 5,5808 x 10
-3
5,0124 x 10
1
2,2521 x 10
2
4,6131 x 10
14
28 28
Ja 2,7912 x 10
-2
8,8293 x 10
15
1,9779 x 10
18
Error
29 29
Ja 7,0583 x 10
-4
3,4664 x 10
14
4,2591 x 10
15
Error
30 30
Ka 5,1982 x 10
-3
7,7039 3,4347 x 10
1
3,8597 x 10
15
31 31
Ka 1,9940 x 10
-2
3,9804 4,2883 x 10
2
4,7399 x 10
15
32 32
Ka 9,6744 x 10
-2
5,3690 x 10
17
1,5202 x 10
19
1,9046 x 10
20
33 33
Ka 6,4724 x 10
-3
8,6226 x 10
16
3,6667 x 10
18
Error
34 34
La 2,9913 x 10
-3
4,1971 1,9796 x 10
2
1,3907 x 10
16
35 35
La 3,0361 x 10
-3
5,3548 x 10
15
3,1782 x 10
16
2,5179 x 10
17
36 36
Li 1,3203 x 10
-2
6,6306 x 10
1
6,1675 x 10
2
2,5259 x 10
15
37 37
Li 1,6428 x 10
-1
2,5296 x 10
16
9,1886 x 10
18
2,8250 x 10
19
38 38
Ma 8,0646 x 10
-3
1638 2,1486 x 10
2
1,2625 x 10
16
3, 39
39 Ma
1,9831 x 10
-2
1,0118 x 10
16
4,0426 x 10
18
Error
40 40 Na
Error
41 41
Na 3,1400 x 10
-3
5,8828 x 10
15
5,3150 x 10
17
Error
42 42
Nga 4,8930 x 10
-4
1,2132 x 10
1
6,7628 1,5864 x 10
15
43 43
Nga 6,7087 x 10
3643 x 10 2,4135 x 10
2,3653 x 10
17 -4
14 16
1, 44
44 Ngi
1,1514 x 1 3,0620 x 10
2
1,2498 x 10
16 -2
6,3709 45
45 Ngi
7,0567 x 10
-3
1,0909 x 10
1
3,2172 x 10
1
1,4764 x 10
15
46 46
Nya 5
7, 5
,6901 x 10
-3
3,0989 x 10
1
4286 x 10
1
,1635 x 10
19
47 47
Nya 1,20
2,6
15
3,93 5,1
19
49 x 10
-2
756 x 10 65 x 10
16
525 x 10 48
48 Pa
2,8619 x 10
-3
1,0972 x 10
1
1,7268 x 10
2
1,3028 x 10
16
49 49
Pa 1,3719 x 10
-3
1,1490 x 10
16
1,7841 x 10
18
Error
50 50
Pa 3,2950 x 10
-3
1,9820 x 10
15
5,2415 x 10
17
Error
51 10
1
51 Ra
9,3137 x 10
-3
1,3700 x 4,0432 x 10
2
2,9042 x 10
15
52 52
Ra 4,3535 x 10
-2
4,6613 x 10
15
1,0888 x 10
18
3,2739 x 10
18
53 53
Ra 2,4031 x 10
-2
1,7941 x 10
1
5,9910 x 10
20
Error
54 54
Ri 3,7696 x 10
-3
2,1059 6,9325 x 10
1
3,6780 x 10
15
55 55
Sa 6,3259 x 10
-4
8,4236 x 10
1
5,1131 6,4470 x 10
14
56 56
Sa 1,5114 x 10
-3
2,2430 x 10
16
3,4128 x 10
18
Error
77
No Id Aksara
Threshold q=1
Threshold q=2
Threshold q=3
Threshold q=4
57 57
Su 1,0525 x 10
-4
1,2369 x 10
1
3,2591 x 10
2
4,1940 x 10
15
58 58
Su 3,6213 x 10
-1
8,1935 x 10
16
1,1557 x 10
18
3,0126 x 10
20
59 59
Ta 6,3948 x 10
-4
5,5588 8,2758
5,7954 x 10
14
60 60
Ta 5,9957 x 10
-2
2,0063 x 10
16
4,5311 x 10
18
1,6572 x 10
19
61 61
Ta 1,9852 x 10
-4
1,2244 x 10
14
1,5291 x 10
16
2,7858 x 10
16
62 62
Tang 9,9590 x 10
-3
3,3741 x 10
1
1,7751 x 10
2
2,6635 x 10
15
63 63
Tur 9,6710 x 10
-3
9,9533 2,6410 x 10
2
2,3916 x 10
14
64 64
Tya 4,9552 x 10
-3
9,0300 3,2519 x 10
1
4,0577 x 10
15
65 65
Wa 1,0622 x 10
-3
2,9249 3,3657 x 10
1
6,1986 x 10
13
66 66
Wa 2,6553 x 10
-4
8,7230 x 10
13
8,7916 x 10
15
Error
67 67
Wa 5,4214 x 10
-3
4,0310 1,8087 x 10
15
1,9716 x 10
18
68 68
Ya 8,3370 x 10
-4
1,0470 8,3040 x 10
1
6,6480 x 10
13
69 69
Ya 2,2893 x 10
-3
2,2455 x 10
14
2,0377 x 10
16
5,3135 x 10
23
70 70
Ya 4,1719 x 10
-4
4,2141 x 10
14
4,3331 x 10
15
Error
Tabel 4.5 diatas menampilkan sudah terj alahan
pemb bilangan nol untuk Q=4 de
id kte
gg n
dengan konstanta pemoto eig
ng ar
ak d
ju n
i dan nantiny n han
an a q
abe Nilai ambang terpilih dengan mengg
po nd
Aksara 2
shold
adi kes proses
agian dengan ngan nomor
entitas kara r 11, sehin
a pendaftara ngan nilai
en q ya lebih bes
dari 4 tid ilan tka lag
a pengujia ya dilakuk
sampai pad =3.
T l 4.6
unakan 42 la model ta
atangan No Id
Threshold q=1
Threshold q=
Threshold q=3
Thre q=4
1 1
A 7,8191 x 10
-3
2,5942 x 10
1
4,1247 x 10
2
8,7704 x 10
14
2 2
A 3,5332 x 10
-2
2,8234 x 10
1
6,0409 x 10
3
1,5768 x 10
17
3 3
A 5,3118 x 10
-2
2,9843 x 10
1
1,7419 x 10
17
6,3301 x 10
17
4 4
Adeg-adeg 3,3834 x 10
-3
4,0270 3,3742 x 10
1
1,2140 x 10
15
5 5
Adeg-adeg x 10
16
3,5312 x 10
-3
1,0355 x 10
1
2,9691 x 10
2
2,5868 6
6 Adeg-adeg
35 x 10
-2
74 x 10
1
26 x 10
15
x 10
16
1,86 8,35
4,87 8,6688
7 7
Ba 6,1247 x 10
-3
4,7952 x 10
1
3,0434 x 10
2
4,1610 x 10
16
8 8
Ba 1,7686 x 10
-2
5,4475 x 10
1
5,5792 x 10
2
1,3174 x 10
17
9 9
Ba 3,8216 x 10
-2
1,6810 x 10
16
1,5766 x 10
17
4,5468 x 10
19
10 10
Ca 4,6099 x 10
-3
6,6431 1,9385 x 10
2
1,6435 x 10
16
78
No Id Aksara
Threshold q=1
Threshold q=2
Threshold q=3
Threshold q=4
11 11
Ca 2,8689 x 10
-3
3,4555 x 10
14
2,9528 x 10
16
Error
12 12
Carik 4,8413 x 10
-4
6,7567 6,2582 x 10
1
9,2270 x 10
15
13 13
Carik 1,8823 x 10
-4
4,8888 x 10
-1
2,7572 x 10
1
7,7356 x 10
14
14 14
Cecek 7,9042 x 10
-4
1,5769 1,7100 x 10
2
1,3435 x 10
14
15 15
Cecek 8,1948 x 10
-3
1,4219 x 10
1
3,0712 x 10
2
1,9769 x 10
16
16 16
Cecek 2,1929 x 10
-2
2,1806 x 10
16
4,1992 x 10
19
Error
17 17
Da 1,7347 x 10
-3
3,2803 2,2385 x 10
1
3,1917 x 10
14
18 18
Da 2,6951 x 10
-2
6,5111 x 10
1
7,0867 x 10
2
1,6913 x 10
16
19 19
Da 6,0026 x 10
-2
7,4923 x 10
14
3,0006 x 10
17
1,6691 x 10
19
20 20
Ga 4,7117 x 10
-3
3,3334 3,4316 x 10
2
2,1261 x 10
16
21 21
Ga 8,2606 x 10
-2
1,8526 x 10
16
1,2328 x 10
18
1,1157 x 10
20
22 22
Gantungan E 10
2
3,7141 x 10
-3
6,5528 1,6628 x
4,9319 x 10
15
23 23
Gantungan E x 10
15
3,7141 x 10
-3
6,5528 1,6628 x 10
2
4,9319 24
24 Gantungan E
3,5942 x 10
-4
4,1205 x 10
14
2,0450 x 10
16
2,4298 x 10
15
25 25
Gantungan E 2,0424 x 10
-4
2,4724 x 10
12
5,7668 x 10
14
8,8231 x 10
15
26 26
Ha 9,4590 x 10
-4
3,1432 8,4637
9,2776 x 10
14
27 27
Ja 5,4752 x 10
-3
4,9925 x 10
1
2,5031 x 10
2
9,3853 x 10
14
28 28
Ja 2,7848 x 10
-2
8,8293 x 10
15
4,8067 x 10
16
1,7227 x 10
18
29 29
Ja 7,0583 x 10
-4
3,5237 x 10
14
4,2591 x 10
15
Error
30 30
Ka 4,9808 x 10
-3
7,9715 3,7108 x 10
1
1,6986 x 10
14
31 31
Ka 1,9891 x 10
-2
3,9709 5,9000 x 10
2
4,3264 x 10
15
32 32
Ka 9,6744 x 10
-2
3,7242 x 10
16
8,8394 x 10
17
2,2099 x 1019 33
33 Ka
6,4724 x 10
-3
2,4058 x 10
17
7,2964 x 10
17
Error
34 34
La 2,9821 x 10
-3
4,2185 2,0419 x 10
2
3,9402 x 10
17
35 35
La 2,9729 x 10
-3
2,2070 x 10
15
2,3323 x 10
18
Error
36 36
Li 1,3164 x 10
-2
7,1286 x 10
1
6,9980 x 10
2
7,2826 x 10
14
37 37
Li 1,6428 x 10
-1
2,9621 x 10
16
7,0529 x 10
18
1,4748 x 10
19
38 38
Ma 8,0541 x 10
-3
1581 2,1370 x 10
2
6,8360 x 10
16
3, 39
39 Ma
1,9953 x 10
-2
1,0166 x 10
16
4,0516 x 10
18
Error
40 40 Na Error
41 41
Na 3,1400 x 10
-3
5,8281 x 10
15
5,3150 x 10
17
Error
42 42
Nga 4,8930 x 10
-4
6,2435 x 10
1
6,7742 1,0693 x 10
14
43 43
Nga 6,7087 x 10
-4
4,6754 x 10
14
7,9949 x 10
15
3,2531 x 10
16
79
No Id Aksara
Threshold q=1
Threshold q=2
Threshold q=3
Threshold q=4
44 44
Ngi 1,1492 x 10
-2
6,3927 3,5960 x 10
2
4,1857 x 10
16
45 45
Ngi 7,0019 x 10
-3
1,1502 x 10
1
3,5266 x 10
1
2,9261 x 10
14
46
-3 1
7,6438 x 10
1
4,7632 x 10
15
46 Nya
5,6774 x 10 3,1847 x 10
47 47
Nya 1,2048 x 10
2,6672 x 10 3,8268 x 10
16
4,5973 x 10
19 -2
15
48 48
Pa 2,8560 x 10
-3
1,0951 x 10
1
2,2490 x 10
2
9,1179 x 10
15
49 49
Pa 7,1731 x 10
-2
1,9217 x 10
16
4,8439 x 10
18
2,1114 x 10
19
50 50
Pa 4,8366 x 10
-3
1,9820 x 10
15
5,2415 x 10
17
Error
51 51
Ra 9,3072 x 10
-3
1,3734 x 10
1
4,4646 x 10
2
1,6233 x 10
15
52 52
Ra 4,3788 x 10
-2
8,8407 x 10
15
1,0729 x 10
18
2,9851 x 10
18
53 53
Ra 2,4104 x 10
-2
1,7995 x 10
1
6,0092 x 10
20
Error
54 54
Ri 3,7464 x 10
-3
2,0930 7,4038 x 10
1
4,2006 x 10
15
55 55
Sa 5,5117 x 10
-4
7,3527 x 10
1
4,6129 1,7469 x 10
13
56 56
Sa 1,5117 x 10
-3
2,3784 x 10
16
3,3560 x 10
18
Error
57 57
Su 1,0513 x 10
-4
1,2842 x 10
1
3,5915 x 10
2
4,1934 x 10
16
58 58
Su 3,6213 x 10
-1
8,1932 x 10
16
1,1547 x 10
18
3,0099 x 10
20
59 59
Ta 6,3392 x 10
-4
5,6857 8,2600
1,3019 x 10
13
60 60
Ta 5,9957 x 10
-2
1,1167 x 10
16
1,6819 x 10
18
6,3496 x 10
19
61 61
Ta 1,9852 x 10
-4
6,7491 x 10
13
2,8912 x 10
16
Error
62 62
Tang 9,8836 x 10
-3
3,4408 x 10
1
4,2306 x 10
2
4,1377 x 10
15
63 63
Tur 9,6710 x 10
-3
9,9567 2,5991 x 10
2
1,7777 x 10
14
64 64
Tya 4,9112 x 10
-3
8,9951 3,4263 x 10
1
1,8784 x 10
15
65 65
Wa 1,0496 x 10
-3
2,9420 3,5527 x 10
1
3,0626 x 10
16
66 66
Wa 3,3192 x 10
-4
1,0903 x 10
14
1,1551 x 10
16
Error
67 67
Wa 5,5000 x 10
-3
4,0732 1,4505 x 10
15
6,2045 x 10
19
68 68
Ya 8,2779 x 10
-4
1,0892 8,5665 x 10
1
4,9609 x 10
13
69 69
Ya 2,2893 x 10
-3
2,2455 x 10
14
2,0377 x 10
16
5,3135 x 10
23
70 70
Ya 4,1719 x
10
14
4,3331 x 10
15
Error
10
-4
4,2141 x
Pengujian aksara dengan menggunakan 42 model yang diperoleh dari Pola Model tandata
pembagian dengan bilangan nol untuk q=4 dengan nomor identitas ngan Indonesia, ditunjukkan pada Tabel 4.6 diatas. Pengujian tersebut
dengan variasi nilai q = 1, 2, 3 dan seterusnya. Hasil pengujian yang relative sama juga terjadi seperti pada penggunaan 23 model Aksara Bali, yaitu sudah terjadi
kesalahan proses 80
karakter 11, sehingga pendaftaran dengan konstanta pemotongan nilai eigen q yang lebih besar d
jian hanya ilakukan sampai pada q=3.
en ala
kt k
ra l
i
Pengujian terhadap karakter Aksa B i d aku n