Naskah Sandiwara Minangka Karya Sastra
11
ahli kekalih menika seged dipunpendhet dudutan bilih naskah inggih menika rengrengan lampah satunggaling cariyos sandiwara ingkang arupi pacelathon-
pacelathon ingkang gayut saha nedahaken satunggaling perkawis. Wonten kalih perangan ingkang kedah dipungatosaken rikala nyebutaken
istilah sandiwara, inggih menika sandiwara naskah saha sandiwara pentas. Kekalihipun gadhah sumber ingkang sami inggih menika naskah sandiwara. Pramila
naskah sandiwara asring dados wosing rembag telaah sandiwara. Naskah sandiwara saged dipundadosaken bahan studi
sastra, saged dipunpentasaken wonten sangajengipun pamirsa kanthi langsung wonten panggung utawi wonten ing televisi,
saha saged dipunsamektakaken wonten ing media audio arupi sandiwara radio utawi kaset.
Jumbuh kaliyan naskah sandiwara minangka bahan studi sastra, Waluyo 2001: 2 ngandharaken nalika dipuntingali saking genre sastranipun, naskah
sandiwara minangka salah satunggaling jinis sastra ingkang dipunsejajaraken kaliyan geguritan saha gancaran, nanging amargi wujudipun pacelathon pramila basa ingkang
dipunginakaken salebeting sandiwara boten saklek kados basa geguritan saha langkung gampil saking basa wonten ing gancaran. Minangka gambaran utawi
jiplakan gesang, pacelathon wonten ing sandiwara kathah mendhet saking basa ingkang dipunginakaken wonten ing gesang padintenan.
Langkung jangkep Waluyo 2001: 2 ngandharaken bilih naskah sandiwara dipunwatesi minangka salah satunggaling jinis karya sastra ingkang dipunserat
wonten ing bentuk pacelathon adhedhasar konflik batin saha gadhah kamungkinan
12
kangge dipunpentasaken. Gayut kaliyan pamanggihipun Waluyo, Wiyatmi 2009: 27 ugi nyebataken bilih sandiwara kalebet salah satunggaling jinis karya sastra
sasanesipun geguritan saha naratif ingkang kalebet novel utawi roman, saha cerkak sarta novelet. Pramila sandiwara ingkang arupi naskah utawi pentas menika wonten
gayutipun kaliyan basa sastra, satemah telaah sandiwara kedah dipun gayutaken kaliyan sastra. Adhedhasar andharan menika, pramila naskah sandiwara radio Maruku
saged kaginakaken minangka dhata panjurung wonten ing panaliten. Naskah sandiwara ugi asring dipunsebut sastra lakon. Naskah sandiwara
dipunbangun saking unsur fisik ingkang arupi kebahasaan saha unsur batin ingkang arupi makna Waluyo, 2001: 6. Pramila wujud fisik naskah sandiwara inggih menika
pacelathon utawi ragam tutur ingkang gadhah unsur pambangun minangka titikan kangge bedakaken kaliyan jinis sastra sanesipun. Taksih gayut kaliyan sandiwara,
kathah ahli ingkang nedahaken bilih sandiwara ingkang sae kedah ngetingalaken konflik. Konflik ingkang dipunandharaken wonten ing salebeting lampahan kedah
gadhah motif. Motif saking konflik ingkang dipunbangun badhe mujudaken kadadosan-kadadosan wonten ing cariyos. Motif saking kadadosan ingkang
dipungambaraken menika kedahipun wajar saha realistis, tegesipun saestu
dipunpendhet saking gesangipun manungsa. Minangka salah satunggaling jinis sastra, sandiwara ugi dipunbangun saha
dipunbentuk saking unsur-unsur ingkang wonten ing jinis sastra sanesipun, mliginipun karya fiksi. Kados karya fiksi umumipun, sandiwara gadhah unsur
ingkang mbentuk saha mbangun saking salebeting karya menika piyambak intrinsik
13
saha unsur njawi ingkang paring pangaribawa dhateng proses ngriptanipun karya menika ekstrinsik. Kanthi mekaten kedah dipunpahami bilih sandiwara menika
boten jumedul kanthi dumadakan. Minangka karya kreatif, sandiwara tamtu tuwuh amargi mapinten-pinten perkawis. Kados pundi kreatifitas panganggit saha unsur
realitas objektif kawontenan ing kasunyatan minangka unsur ekstrinsik ingkang mangaribawani kariptanipun sandiwara.