Krama Desa Undha Usuk

Keboedajaan, 1949: 83. Sajatosipun, tiyang srengen utawi padu menika boten kedah ngangge tembung kasar, cekap ngangge tembung ingkang limrah kemawon, ananging tumrap tiyang ingkang boten saged nyandhet hardanipun nepsu, pesthi kawedal tetembungan ingkang kasar. Tuladha panganggening basa Kasar: Kang Sardi : “Kowe gelem nurut kandhaku apa ora? Nek ora, becik minggata bae kana” Pardi : “Iya kang, aku gelem nurut.” dening panyerat. Tuladha menika minangka tuturan basa kasar. Katitik saking tembung ‘minggata’ ingkang dipunginakaken Kang Sardi ingkang minangka tembung kasar saking tembung ‘lunga’ ngoko.

h. Basa Kadewatan

Jinisipun undha usuk basa Jawi, kejawi ingkang dipunginakaken wonten ing pagesangan saben dinten, ugi wonten jinis ingkang namung dipunginakaken wonten ing pewayangan kemawon, limrahipun dipunsebut Basa kadewatan Nurhayati, 2009: 103. Titikanipun basa kadewatan inggih menika, ukaranipun kasu sun saking tetembungan ngoko utawi krama kanthi tembung sesulih ‘kita’, ‘ulun’, sarta ‘pukulun’ Atmatjendana, 1958, saha Mudjanattistomo, 1977, lumantar Nurhayati, 2009: 103. Jinis undha usuk menika kaginakaken nalika wonten pirembagan antawisipun dewa kaliyan dewa saha dewa kaliyan manungsa. Jinis undha usuk menika limrahipun kapanggihaken wonten ing adegan wonten ing kahyangan, adegan pasewakan ingkang dipunrawuhi para dewa, bambangan ingkang dipunrawuhi dewa, sarta adegan wonten ing wana ingkang paraganipun minangka panjalmanipun dewata. Tuladha panganggening undha usuk basa kadewatan: Prabu Kresna: “Ngaturaken gunging panuwun, pukulun , dene lampah kula sineksenan dening para Jawata.” Resi Naradha: “Mara Kresna undhuna dhisik kretamu, ayo rembugan ana ing dharatan, ngger Kresna.” kapethik saking Lampahan Kresna Duta. Tuladha tuturan kasebut migunakaken jinis undha usuk basa kadewatan. Prabu Kresna anggenipun ngendika migunakaken undha usuk basa kadewatan katingal saking panganggening tembung ‘pukulun’ minangka jinis tembung ingkang kalebet tembung wonten ing basa kadewatan. 4. Komponen Tutur Gegayutan kaliyan prekawis ingkang dipuntliti, dipunginakaken dhasaring panaliten ingkang ngandharaken bilih ujaran utterance utawi tuturan speech , wujudipun dipundayani dening saperangan bab. Hymes 1974: 53, ngrantam bab komponen tutur menika kanthi 16 perangan, inggih menika message form, message content, setting, scene, speaker sender, addressor, hearer reciever or audience, addressee, purpose-out comes, purpose-goal, key, channels, forms of speech, norms of interactions, norms of interpretatiton, sarta genres. Sedaya komponen tutur menika lajeng dipundadosaken 8 perangan ageng ingkang lajeng dipunsebut S-P-E-A-K-I-N-G , rantaman ingkang kadamel saperlu damel gampil anggenipun ngemut prinsip komponen tutur menika. Andharan ingkang jangkep ngengingi S-P-E-A-K-I-N-G , inggih menika. Setting and Scene , inggih menika latar saha swasana. Latar sipatipun langkung fisik, nglingkupi papan lan wekdal kadadeyanipun tuturan. Scene minangka latar psikis ingkang sipatipun gayut bab psikologis ingkang wonten ing kadadeyan tuturan. Tuturan ingkang dipuntindakaken wonten ing papan, wekdal,