41
BAB IV ASILING PANALITEN SAHA PIREMBAGANIPUN
A.
Asiling Panaliten
Buku pakem pedhalangan Lampahan Kresna Duta minangka salah satunggaling buku pakem pedhalangan ingkang ngandhut maneka warni piwulang
saha pituladhan kautaman. Panganggening basa wonten ing buku pakem pedhalangan Lampahan Kresna Duta menika ugi saged dipundadosaken pandom
anggenipun migunakaken undha usuk basa wonten ing padintenan. Wonten ing panaliten menika panliti gadhah ancas ngandharaken panganggening undha usuk
basa Jawi saha prekawis ingkang ndayani panganggening undha usuk wonten ing serat pedhalangan Lampahan Kresna Duta. Awit saking menika asiling panaliten
awujud
deskripsi
panganggening undha usuk basa Jawi ingkang dipunginakaken dening para paraga pewayangan wonten ing Serat Pedhalangan Lampahan Kresna
Duta. Asiling panaliten kaperang dados kalih, inggih menika 1 panganggening jinis undha usuk basa Jawi wonten ing Lampahan Kresna Duta, 2 prekawis
ingkang ndayani panganggening undha usuk basa Jawi wonten ing Lampahan Kresna Duta. Sedaya prekawis kasebut langkung jangkep kaandharaken wonten
ing tabel.
Tabel 2 : Jinisipun Undha Usuk saha Prekawis ingkang Ndayani Panganggening Undha Usuk Basa Jawi Wonten ing Serat
Pedhalangan Lampahan Kresna Duta
No. Jinis
Undha Usuk
Prekawis ingkang Ndayani
Data
Katrangan
1. Ngoko
Lugu Kawontenan boten
resmi wonten ing njawi keputren.
S
“Apa aku mau kami tenggengen?
Iya?” DL 82
1. Sedaya tembungipun
ngoko. 2.
Tanpa tembung wancah 3.
Kekalih paraga raket sami-sami abdi.
Ingkang gineman Prabu Kresna
kaliyan Dursasana.
P
“Dursasana, bakal mandi sing dadi
ucapmu,
Dursasana.” DL 244
1. Sedaya tembungipun
ngoko. 2.
Tanpa tembung wancah. 3.
Panambang ngoko -mu. 4.
Drajat mitra tutur langkung andhap.
Ancasipun kangge mundhut priksa.
E
“Apa kuwi, Dursasana?”
DL 242 1.
Sedaya tembungipun ngoko.
2. Tanpa tembung wancah.
3. Drajat mitra tutur
langkung andhap. 4.
Awujud ukara pitakon. Awujud ukara
pitakon.
A
“E, apa iya? Lha apa sebabe kok
tansah ora gelem?” DL 92
1. Sedaya tembungipun
ngoko. 2.
Tanpa tembung wancah. 3.
Panambang ngoko -e. 4.
Kekalih paraga sami-sami abdi.
5. Ancasipun mundhut
priksa. Swantenipun inggil.
K
“He Karna, mantuku bocah
bagus, mbok menawa Jagad iki
nekseni yenta kowe bocah sing pinter
micara, nganti wong wedok mbok
apusi ora ngerti lan ora krasa, nyampar
kuping lan pundhaking mara
tuwa.” DL 198c
1. Sedaya tembungipun
ngoko. 2.
Tanpa tembung wancah. 3.
Panambang ngoko -ku. 4.
Drajat mitra tutur langkung andhap.
5. Manah panutur saweg
duka.
Tabel Salajengipun No.
Jinis Undha
Usuk Prekawis ingkang
Ndayani
Data
Katrangan
Awujud pirembagan ingkang sinerat.
I
“Hwaaa. . Mbarep kakangku, kaya
uwis cocok lan jumbuh yen ta
jlitheng Kresna kakangku ingkang
ngawaki dadi dutaning Pandhawa
kang angka 3
.” DL 42
1. Sedaya tembungipun
ngoko. 2.
Tanpa tembung wancah. 3.
Panambang ngoko -ku. 4.
Unggah ungguh panutur boten sae.
Anggenipun micanten andhap
asor.
N
“Setyaki, saiki pun kakang bakal takon
marang jeneng sira.
” DL 125
1. Sedaya tembungipun
ngoko. 2.
Tanpa tembung wancah. 3.
Kekalih paraga raket. Basanipun minangka
basa sastra wayang.
G
“Sira apa ngerti kuwajibane dadi
kusir?” DL 127
1. Sedaya tembungipun
ngoko. 2.
Tanpa tembung wancah. 3.
Kekalih paraga raket. 2.
Antya Basa
Kawontenan resmi wonten ing
pasewakan.
S
“Putu Prabu Kresna pun Eyang lilani
Putu Prabu Kresna nedya ngrewangi
madhangake
reruwet iki.” DL 30
1. Tembung ngoko saha
tembung kriya krama inggil.
2. Tanpa tembung wancah.
3. Panambang ngoko -ake.
4. Mitra tutur langkung
enem. 5.
Kawontenan resmi. Raden Utara kaliyan
Raden Werkudara.
P
“Banjur, sapa Ngger ingkang
kepareng anyarirani
mangka dutaning Pandhawa,
Ngger?” DL 102
1. Tembung ngoko saha
tembung kriya krama inggil.
2. Tanpa tembung wancah.
3. Kawontenan resmi.
Ancasipun nyumanggakaken
tamu lenggah.
E
“Banget panarimane pun
kaki, Putu, ora liwat ngilangna
ewuh lan pakewuh apa dene
1. Tembung ngoko saha
tembung kriya krama inggil.
2. Tanpa tembung wancah.
3. Panambang ngoko -e,
-mu.