Saran Profilling the Volatil Compounds of Variety of Essential Oils Species From Indonesia
Lampiran 1 Data senyawa volatil minyak pala asal Jawa dan Sulawesi
NO Nama komponen Minyak pala asal
Sulawesi rerata
Minyak pala asal Jawa rerata
data 1 data 2
data 3 data 1
data 2 data 3
1 Alpha thujene
1.97 1.97
1.98 1.97
1.40 1.43
1.43 1.42
2 Alpha pinene
19.04 19.05
19.11 19.07
19.16 19.58
19.25 19.33
3 Camphene
0.33 0.33
0.4 0.35
0.34 0.35
0.29 0.33
4 Sabinene
19.05 19.06
19.11 19.07
23.26 23.72
23.34 23.44
5 Beta pinene
15.08 15.17
16.89 15.71
15.22 17.2
15.15 15.86
6 Beta myrcene
1.75 1.68
1.14 1.64
1.74 1.13
7 Alpha phelandrene
0.75 0.75
0.75 0.75
0.77 0.79
0.78 0.78
8 Delta-3-carene
0.61 0.61
0.6 0.61
1.04 1.06
1.04 1.05
9 Alpha terpinene
3.16 3.17
3.25 3.19
2.44 2.49
2.44 2.46
10 Beta-o-chimene
0.97 0.96
0.9 0.94
0.34 0.35
0.35 0.35
11 Limonene
6.24 6.25
6.26 6.25
5.84 5.94
5.84 5.87
12 Gamma terpinene
4.73 4.73
4.73 4.73
3.68 3.73
3.68 3.70
13 Cis sabinene hydrat
0.17 0.17
0.17 0.17
0.18 0.17
0.17 0.17
14 Cymenene
0.12 0.13
0.13 0.13
0.06 0.07
0.06 0.06
15 Alpha terpinolen
1.46 1.46
1.48 1.47
1.57 1.6
1.57 1.58
16 Trans sabinene hydrat
0.35 0.35
0.33 0.34
0.18 0.17
0.17 0.17
17 4-Isopropyl-1-Methyl-2-
Cyclohexen-1-ol 0.14
0.15 0.14
0.14 0.11
0.11 0.11
0.11 18
1-Methyl-4-isopropyl-3- cyclohexen-1-ol
0.13 0.13
0.13 0.13
0.13 0.13
0.13 0.13
19 4-Terpineol
5.73 5.74
5.72 5.73
4.04 4.02
3.97 4.01
20 Beta Fhencol
0.76 0.76
0.76 0.76
0.69 0.69
0.68 0.69
21 Safrol
1.60 1.6
1.6 1.60
1.65 1.62
1.64 1.64
22 Alpha Bornyl Acetate
0.11 0.11
0.11 0.11
0.10 0.1
0.1 0.10
23 p-Penylanisole
0.43 0.43
0.43 0.43
0.32 0.3
0.3 0.31
24 Eugenol
0.17 0.17
0.17 0.17
0.31 0.32
0.32 0.32
25 Citronelyl acetate
0.23 0.23
0.23 0.23
0.21 0.2
0.2 0.20
26 Alpha Terpenyl Acetate
0.14 0.13
0.13 0.13
0.08 0.08
0.08 0.08
27 Alpha Cubebene
0.16 0.16
0.16 0.16
0.21 0.2
0.21 0.21
28 Neryl acetate
0.57 0.57
0.56 0.57
0.38 0.36
0.37 0.37
29 Methyl eugenol
0.65 0.65
0.64 0.65
0.41 0.39
0.39 0.40
30 Isoeugenol
0.59 0.59
0.58 0.59
0.84 0.77
0.84 0.82
31 Alpha bergamotene
0.14 0.14
0.13 0.14
0.09 0.07
0.08 0.08
32 Methyl Isoeugenol
0.10 0.1
0.09 0.10
0.05 0.06
0.06 0.06
33 Myristicin
10.17 10.14
10.05 10.12
11.26 10.07
10.88 10.74
34 Elemicin
0.59 0.59
0.58 0.59
0.52 0.47
0.49 0.49
35 Methoxy Eugenol
0.32 0.32
0.31 0.32
0.35 0.3
0.35 0.33
Total Komponen 98.56
98.76
Lampiran 2 Data senyawa volatil minyak nilam asal Sulawesi, Jawa dan Sumatra
No Nama komponen
Minyak nilam asal Sulawesi Rerata
data 1 data 2
data 3
1 Alpha pinene
0.14 0.13
0.13 0.13
2 Beta pinene
0.28 0.27
0.25 0.27
3 Delta elemene
0.18 0.18
0.17 0.18
4 Beta elemene
1.19 1.17
1.17 1.18
5 Beta patchoulene
2.5 2.49
2.42 2.47
6 Beta caryophyllene
3.8 3.78
3.7 3.76
7 Alpha guaiene
13.69 13.62
13.3 13.54
8 Calamenene
0.23 0.23
0.23 0.23
9 Seychellene
6.83 6.8
6.67 6.77
10
4.4-Dimethyl-3-3-3-buten-1-yliden-2- methylidenbicyclo4.1.0heptane
0.15 0.16
0.11 0.14
11 Aalpha patchoulene
8.27 8.25
8.11 8.21
12 Germacrene D
0.34 0.29
0.32 0.32
13 Beta selinene
0.54 0.54
0.51 0.53
14 Alpha selinene
3.39 3.41
3.28 3.36
15 Alpha bulnesene
18.17 18.05
17.89 18.04
16 7-Epi-alpha-selinene
0.34 0.33
0.33 0.33
17
3E-2.6-dimethyl-5-isopropyliden-1.3.6.9- decatetraene
0.25 0.25
0.23 0.24
18 1-Propen-2-yl-4methylspiro4.5decan-
7-one Isomer B 0.55
0.55 0.53
0.54 19
Caryophylla-3,813-dien-5,beta-ol 0.25
0.25 0.25
0.25 20
Spathulenol 0.4
0.39 0.4
0.40 21
Caryophyllene oxide 0.4
0.39 0.4
0.40 22
Nor patchoulenol 0.54
0.54 0.54
0.54 23
Viridiflorol 0.91
0.91 0.92
0.91 24
2-3-Isopropenyl-4-methyl-4- vinylcyclohexyl-2-propanol
0.33 0.34
0.41 0.36
25 Neo-intermedeol
0.19 0.19
0.2 0.19
26 Alloaromadendrene oxide
0.13 0.13
0.12 0.13
27 Pogostol
2.29 2.31
2.36 2.32
28 Patchouli alcohol
29.58 29.48
30.12 29.73
29 Senyawa yang tidak diketahui
1.51 1.72
2.2 1.81
30 Aristol-9-en-8-one
0.23 0.23
0.21 0.22
31 Z.E-7-methyl-4-1-methylethylidene-
1,7-cyclodecadienemethanol 0.24
0.24 0.23
0.24 32
D-ledol 0.29
0.29 0.29
0.29 33
Alpha costol 0.11
0.11 0.12
0.11 34
Valerenol 0.13
0.13 0.14
0.13 ‘-
Eugenol 0.007
0.007 0.007
0.007 -
Limonene 0.033
0.028 0.027
0.029 -
Linalool 0.01
0.01 0.01
0.010 -
Cinnamic alcohol 0.000
- Alpha copaene
0.06 0.05
0.06 0.057
Total komponen 98.26
Lampiran 2 lanjutan Data senyawa volatil minyak nilam asal Sulawesi, Jawa dan Sumatra
No Nama komponen
Minyak nilam asal Sumatra
Rerata data 1
data 2 data 3
1 Alpha pinene
0.13 0.13
0.13 0.13
2 Beta pinene
0.11 0.1
0.11 0.11
3 Delta elemene
0.07 0.07
0.06 0.07
4 Beta elemene
1 1.1
1.06 1.05
5 Beta patchoulene
2.22 2.21
2.21 2.21
6 Beta caryophyllene
3.73 3.75
3.75 3.74
7 Alpha guaiene
13.24 13.29
13.23 13.25
8 Calamenene
0.41 0.33
0.33 0.36
9 Seychellene
7.6 7.61
7.61 7.61
10
4.4-Dimethyl-3-3-3-buten-1-yliden-2- methylidenbicyclo4.1.0heptane
0.33 0.11
11 Alpha patchoulene
8.8 8.56
8.74 8.70
12 Germacrene D
0.21 0.17
0.19 0.19
13 Beta selinene
0.57 0.55
0.57 0.56
14 Alpha selinene
3.25 3.3
3.24 3.26
15 Alpha bulnesene
16.48 16.45
16.41 16.45
16 7-Epi-alpha-selinene
0.37 0.35
0.36 0.36
17
3E-2.6-dimethyl-5-isopropyliden-1.3.6.9- decatetraene
0.18 0.16
0.2 0.18
18 1-Propen-2-yl-4methylspiro4.5decan-
7-one Isomer B 0.12
0.12 0.69
0.31 19
Caryophylla-3,813-dien-5,beta-ol 0.15
0.3 0.3
0.25 20
Spathulenol 0.66
0.46 0.46
0.53 21
Caryophyllene oxide 0.29
0.44 0.44
0.39 22
Nor patchoulenol 0.6
0.6 0.64
0.61 23
Viridiflorol 0.97
0.79 0.99
0.92 24
2-3-Isopropenyl-4-methyl-4- vinylcyclohexyl-2-propanol
0.4 0.4
0.4 0.40
25 Neo-intermedeol
0.2 0.19
0.2 0.20
26 Alloaromadendrene oxide
0.12 0.12
0.08 0.11
27 Pogostol
2.1 2.18
2.18 2.15
28 Patchouli alcohol
31.34 31.84
31.24 31.47
29 Senyawa yang tidak diketahui
1.22 0.6
0.8 0.87
30 Aristol-9-en-8-one
0.14 0.13
0.09 31
Z.E-7-methyl-4-1-methylethylidene- 1,7-cyclodecadienemethanol
0.3 0.31
0.36 0.32
32 D-ledol
0.3 0.3
0.4 0.33
33 Alpha costol
0.23 0.24
0.3 0.26
34 Valerenol
0.1 0.1
0.11 0.10
- Eugenol
0.0048 0.0058
0.0052 0.005
- Limonene
0.022 0.02
0.02 0.021
- Linalool
0.018 0.01
0.017 0.015
- Cinnamic alcohol
0.000 -
Alpha copaene 0.06
0.06 0.05
0.057 Total komponen
97.66
Lampiran 2 lanjutan Data senyawa volatil minyak nilam asal Sulawesi, Jawa dan Sumatra
No Nama komponen
Minyak nilam asal Jawa Rerata
Data 1 Data 2
Data 3
1 Alpha pinene
0.14 0.14
0.14 0.14
2 Beta pinene
0.32 0.31
0.32 0.32
3 Delta elemene
0.15 0.15
0.15 0.15
4 Beta elemene
1.18 1.17
1.19 1.18
5 Beta patchoulene
2.33 2.31
2.34 2.33
6 Beta caryophyllene
3.78 3.75
3.8 3.78
7 Alpha guaiene
13.53 13.43
13.6 13.52
8 Calamenene
0.2 0.21
0.21 0.21
9 Seychellene
6.78 6.73
6.82 6.78
10
4.4-Dimethyl-3-3-3-buten-1-yliden-2- methylidenbicyclo4.1.0heptane
0.14 0.13
0.15 0.14
11 Alpha patchoulene
8.18 8.11
8.21 8.17
12 Germacrene D
0.26 0.22
0.26 0.25
13 Beta selinene
0.54 0.57
0.54 0.55
14 Alpha selinene
3.28 3.23
3.31 3.27
15 Alpha bulnesene
17.96 17.85
17.94 17.92
16 7-Epi-alpha-selinene
0.32 0.32
0.32 0.32
17
3E-2.6-dimethyl-5-isopropyliden- 1.3.6.9-decatetraene
0.2 0.19
0.2 0.20
18 1-Propen-2-yl-
4methylspiro4.5decan-7-one Isomer B
0.57 0.57
0.58 0.57
19 Caryophylla-3,813-dien-5,beta-ol
0.27 0.26
0.26 0.26
20 Spathulenol
0.4 0.41
0.41 0.41
21 Caryophyllene oxide
0.38 0.38
0.39 0.38
22 Nor patchoulenol
0.56 0.57
0.57 0.57
23 Viridiflorol
0.95 0.95
0.95 0.95
24 2-3-Isopropenyl-4-methyl-4-
vinylcyclohexyl-2-propanol 0.41
0.41 0.41
0.41 25
Neo-intermedeol 0.2
0.21 0.2
0.20 26
Alloaromadendrene oxide 0.12
0.1 0.12
0.11 27
Pogostol 2.4
2.43 2.36
2.40 28
Patchouli alcohol 30.24
30.07 30.12
30.14 29
Senyawa yang tidak diketahui 1.23
1.8 1.21
1.41 30
Aristol-9-en-8-one 0.22
0.22 0.23
0.22 31
Z.E-7-methyl-4-1- methylethylidene-1,7-
cyclodecadienemethanol 0.22
0.24 0.24
0.23 32
D-ledol 0.11
0.11 0.11
0.11 33
Alpha costol 0.29
0.29 0.3
0.29 34
Valerenol 0.12
0.14 0.14
0.13 Eugenol
0.0013 0.0042
0.0038 0.003
Limonene 0.04
0.034 0.034
0.036 Linalool
0.015 0.014
0.012 0.014
Cinnamic alcohol 0.000
Alpha copaene 0.06
0.06 0.06
0.060 Total persen
98.02
Lampiran 3 Data senyawa volatil minyak jahe segar asal Jawa
No Nama komponen
Minyak jahe segar asal Jawa Rerata
data 1 data 2
data 3
1 1-hexanol
0.13 0.13
0.14 0.13
2 Tricyclene
0.3 0.31
0.34 0.32
3 Alpha pinene
3.55 3.61
3.63 3.60
4 Camphene
14.33 14.61
14.67 14.54
5 Methyl hep-5-en-2-one
1.66 1.7
1.72 1.69
6 2-Methyl-2hepten-6-ol
0.27 0.27
0.28 0.27
7 Beta pinene
0.35 0.36
0.35 0.35
8 Beta myrcene
1.53 1.55
1.57 1.55
9 Alpha phellandrene
0.16 0.16
0.16 0.16
10 o-Chimene
0.11 0.11
0.11 0.11
11 Beta phellandrene
6.42 6.51
6.52 6.48
12 Alpha terpinolen
0.43 0.44
0.43 0.43
13 Linalool
0.59 0.59
0.6 0.59
14 Camphor
0.22 0.23
0.23 0.23
15 Borneol
1.5 1.52
1.51 1.51
16 Carane,4,5-epoxy,trans
0.17 0.18
0.18 0.18
17 1-Terpinen-4-ol
0.15 0.15
0.15 0.15
18 Alpha terpineol
0.5 0.51
0.5 0.50
19 Beta citronellol
0.61 0.61
0.61 0.61
20 Beta citral
2.94 2.96
2.94 2.95
21 3,7-Dimethylocta-2-6-dien-1-ol
1.95 1.95
1.94 1.95
22 Cis-citral
3.98 4.01
3.98 3.99
23 Bornyl acetate
0.58 0.58
0.58 0.58
24 2-Undecanone
0.16 0.17
0.17 0.17
25 Beta citronellyl acetate
0.11 0.12
0.12 0.12
26 2,6-Octadien-1-ol,3,7 dimethyl acetate
0.85 0.85
0.84 0.85
27 Senyawa yang tidak diketahui
0.2 0.2
0.2 0.20
28 Alpha copaene
0.31 0.31
0.31 0.31
29 Cyclosativene
0.62 0.6
0.62 0.61
30 Sesquithujene
0.2 0.2
0.22 0.21
31 Beta caryophyllene
0.1 0.1
0.11 0.10
32 +-110-Aristolene
0.22 0.21
0.23 0.22
33 Alpha farnesene
0.31 0.31
0.32 0.31
34 Beta funebrene
0.33 0.33
0.32 0.33
35 Beta farnesene
0.32 0.3
0.32 0.31
36 Alloaromadendrene
0.27 0.27
0.29 0.28
37 Alpha curcumene
8.73 8.6
8.49 8.61
38 Calarene
0.42 0.42
0.42 0.42
39 Aromadendrene
0.11 0.1
0.11 0.11
40 6-Isopropyl-4-8a-dimethyl-1,2,3,7,8,8a-
hexahydronaphtalene 0.17
0.16 0.19
0.17 41
Zingiberene 17.08
16.82 16.49
16.80 42
Beta bisabolene 5.12
5.03 5
5.05 43
Alpha bisabolene 4.91
4.82 4.78
4.84 44
Calamanene 0.27
0.27 0.29
0.28 45
Beta sesquiphelandrene 8.23
8.12 7.98
8.11
Lampiran 3 lanjutan Data senyawa volatil minyak jahe segar asal Jawa
No Nama komponen Minyak jahe segar asal Jawa
Rerata data 1
data 2 data 3
46 Gamma bisabolene
0.25 0.25
0.27 0.26
47 Hedycaryol
0.15 0.15
0.17 0.16
48 Alpha bergamotene
0.33 0.33
0.35 0.34
49 Germacrene B
0.18 0.18
0.19 0.18
50 Nerolidol
0.26 0.26
0.26 0.26
51 Ar-tumerol
0.12 0.12
0.12 0.12
52 1-Phenyl-2-p-tolyl-propane
0.12 0.12
0.14 0.13
53 10-Epi-betaacoradiene
0.21 0.2
0.21 0.21
54 Caryophyllene oxide
0.19 0.13
0.13 0.15
55 Beta curcumen-12-ol
0.1 0.08
0.08 0.09
56 2E,6E-3,7,11 trimethyl-2,6,10-
Dodecatrien-1-ol 0.47
0.44 0.43
0.45 57
Alpha acoranol 0.14
0.12 0.12
0.13 58
Gamma eudesmol 0.1
0.1 0.1
0.07 59
Farnesol 2Z,6Z 0.29
0.27 0.26
0.27 60
Bergamotol 0.15
0.12 0.13
0.13 61
Tau muurolol 0.13
0.1 0.1
0.11 62
Beta-eudesmol 0.21
0.2 0.28
0.23 63
Epi-amiteol 0.14
0.12 0.15
0.14 64
Delta cadinol 0.13
0.14 0.16
0.14 65
Alpha copaene-8-ol 0.12
0.11 0.12
0.12 66
Bisabolol 0.14
0.14 0.14
0.14 67
2,4 Diter-butylphenol 0.14
0.13 0.14
0.14 68
Sesquisabinenehydrate trans 0.34
0.32 0.33
0.33 69
1-Formyl-2,2-dimethyl-3-trans-3- methyl-but-enyl-6-methylidene
0.34 0.33
0.33 0.33
-cyclohexane 70
Farnesal 0.13
0.13 0.13
0.13 71
Beta-cedren-9-alpha-ol 0.32
0.32 0.31
0.32 Total komponen
96.32
Lampiran 4 Data senyawa volatil minyak akar wangi asal Jawa Barat
No Nama komponen
Minyak akar wangi asal Jawa barat
Rerata data 1
data 2 data 3
1 2-Methoxy-4-vinylphenol
0.17 0.15
0.15 0.16
2 Cedr-8-ene
0.15 0.14
0.14 0.14
3 Delta elemen
0.15 0.14
0.14 0.14
4 Cadina-1,4-diene
0.25 0.24
0.24 0.24
5 Beta neoclovene
1.83 1.7
1.7 1.74
6 Tetraethylbenzene
0.8 0.74
0.75 0.76
7 Prezizaene
0.16 0.15
0.16 0.16
8 Himachala-2,4-diene
2.1 1.9
1.91 1.97
9 Alpha gurjune
3.6 3.25
3.3 3.38
10 Beta selinene
0.35 0.33
0.34 0.34
11 Beta vatirenene
0.12 0.13
0.13 0.13
12 Alpha amorphone
0.17 0.17
0.17 0.17
13 Isolongifolene
0.4 0.38
0.38 0.39
14 Isoeugenol
1.29 1.17
1.18 1.21
15 Daryo-5,8-diene
0.12 0.13
0.47 0.24
16 Alpha longifolene
0.36 0.33
0.23 17
Epi-bicyclosesquiphellandrene 0.7
0.93 0.66
0.76 18
2-Cyclohexyl-5,5-dimethyl-1-hexen-3-yne 0.27
0.27 0.18
19 1,2,4,5-Tetraethylbenzene
1.82 1.7
1.7 1.74
20 Delta cadinene
0.16 0.2
0.17 0.18
21 Valencene
0.89 0.83
0.83 0.85
22 Khusimene
0.34 0.32
0.32 0.33
23 Beta guaiene
1.82 1.68
1.7 1.73
24 4,6-Diethyl-4,5-decadien-7-yne
0.41 0.41
0.4 0.41
25 Beta panansinene
0.46 0.45
0.45 0.45
26 1,2,9,10-Tetradehydroaristolane
0.57 0.56
0.56 0.56
27 9,10-Dehydroisolongifolene
2.78 2.43
2.44 2.55
28 Alloaromadendrene
2.44 2.45
2.27 2.39
29 Betavetispirene
3.47 3.2
3.2 3.29
30 Gamma muurolene
0.71 0.7
0.68 0.70
31 Germacrene B
0.14 0.14
0.14 0.14
32 Zonarene
1.05 1
1 1.02
33 Beta cadiene
1.74 1.65
1.66 1.68
34 Alpha calacorene
0.61 0.6
0.6 0.60
35 Calamenene
0.11 0.12
0.12 0.12
36 Alpha elemen
0.71 0.67
0.68 0.69
37 Eremophilene
1.05 1.02
1 1.02
38 Thujopsene
3.14 2.87
2.91 2.97
39 4,5 Dehydroisolongifolene
0.28 0.3
0.3 0.29
40 premnaspirodene
1.02 0.98
0.98 0.99
Lampiran 4 lanjutan Data senyawa volatil minyak akar wangi asal Jawa Barat
No Nama komponen
Minyak akar wangi asal Jawa barat
Rerata data 1
data 2 data 3
41 Dehydro aroma dendrene
0.44 0.5
0.45 0.46
42 Eudesma-3,711-diene
0.33 0.34
0.33 0.33
43 Beta hydroxy-de-a-estra-5,7,9,14-tetraene
0.25 0.27
0.27 0.26
44 Gamma vetivenene
5.92 5.44
5.46 5.61
45 10-Epi-gamma eudesmol
2.31 2.14
2.15 2.20
46 Alpha-1-hydroxy-1-methylethyl-4a-beta-methyl-
1alpha-decahydrocyclopropaDnaphthalene 0.78
0.77 0.78
0.78 47
Gamma eudesmol 0.25
0.28 0.28
0.27 48
Eremoglinol 0.23
0.3 0.3
0.28 49
Selin-11-en-4-alpha-ol 0.87
0.85 0.85
0.86 50
2,5-Dimethoxy-3-methylnaphtalene 1.36
1.3 1.3
1.32 51
Cubenol 0.6
0.69 0.7
0.66 52
Epizizanone 0.15
0.18 0.18
0.17 53
4AR,8R-2-ylPropan-2-ol4,4A,5,6,7,8- hexahydro-4A.8-dimethylnapth-2-ylpropan-2-ol
0.35 0.4
0.4 0.38
54 Z,1RS,2SR,4RS,7SR-1-2,5,5-trimethyl-3-
oxabicyclo5.1.0.02.4oct-4-yl-3-methyl-1,3- butadiene
2.45 2.34
2.34 2.38
55 Valerianol
0.49 0.48
0.5 0.49
56 Tau cadinol
0.32 0.35
0.35 0.34
57 Germacra-415,5,1014-trien-1-alpha-ol
1.05 1.06
1.07 1.06
58 Agarospirol
0.27 0.3
0.3 0.29
59 Beta costol
0.53 0.6
0.57 0.57
60 Tau-muurolol
0.41 0.43
0.43 0.42
61 Cedr-8-15-en-9-alpha-ol
2.66 2.53
2.55 2.58
62 Eupatoriocrhomene B
1.09 1.05
1.04 1.06
63 Vetiselinenol
3.11 2.99
3 3.03
64 Khusilic acid
1.34 1.31
1.3 1.32
65 6-Isopropenyl-4.8a-dimethyl-1,2,3,5,6,7,8,8a-
octahydro-napthalen-2-ol 0.95
0.94 0.95
0.95 66
Cis-2-methyl-2-4-methyl-3-pentenyl-3- hydroxymethyl-1-
dimethylvinylidenecyclopropane 1.82
1.76 1.76
1.78 67
14-Hydroxy-delta cadinene 1.02
1.04 1.04
1.03 68
1-Deoxycapsidiol 1.05
1.11 1.11
1.09 69
Isovalencenol 0.2
0.23 0.24
0.22 70
Alpha costol 0.51
0.59 0.58
0.56 71
Epi-cyclocolorenone 2.8
2.7 2.7
2.73 72
Alpha copaene-8-ol 0.2
0.24 0.24
0.23 73
6,7-Dimetoxy-2.2-dimethyl-2H-chromene 1.58
1.63 1.63
1.61 74
Aromadendrene oxide 0.13
0.2 0.2
0.18 75
Khusimol 6.92
7.2 6.48
6.87 76
Zizanal 0.67
0.23 0.7
0.53 77
Glaucy alcohol 0.12
0.23 0.22
0.19
Lampiran 4 lanjutan Data senyawa volatil minyak akar wangi asal Jawa Barat
No Nama komponen
Minyak akar wangi asal Jawa barat
Rerata data 1
data 2 data 3
78 Valerenol
0.19 0.3
0.27 0.25
79 13-Hydroxy-valencene
0.44 0.6
0.55 0.53
80 Gamma costol
0.13 0.27
0.26 0.22
81 7-1-Methyl-ethenyl-1-hydroxy-1.4-dimethyl-
1,2,4,5-3H,6Hoctahydroazulene 0.18
0.3 0.29
0.26 82
2,5-Diphenyl-2,4 hexadiene 2.13
1.82 1.78
1.91 83
7-Methoxy-8-ethoxy-2,2-dimethyl-2H-chromene 1.5
2 1.64
1.71 84
Beta vetivone 4.11
3.72 3.8
3.88 85
1-Methyl-6-acetyl-3-oxo-4-1- methylethylenebicyclo4.3.0nonane
2.15 2.6
2.3 2.35
86 5,7,8,11,Alpha,h-udesm-3-en-12,8-olide
0.55 0.9
0.9 0.78
87 Alpha vetivone
2.8 3.12
3.3 3.07
88 1H,3A,alpha.6-methanoazulene-3-carboxylic
acid,2,3 beta 4,5,6 beta 7,8,8A alpha-octahydro- 7,7- dimethyl-8-methylene
0.15 0.4
0.41 0.32
89 2-Isopropylidene-5.9-dimethyl-4-acetoxy-
1,2,3,4,5,6,7,8-octahydronaphtalen-1-one 0.15
0.29 0.33
0.26 Total komponen
97.69
Lampiran 5 Data senyawa volatil minyak lada hitam asal Jawa
No Nama komponen
Minyak lada hitam asal Jawa Rerata
data 1 data 2
data 3
1 Alpha thujene
0.1 0.1
0.11 0.10
2 Alpha pinene
5.54 5.65
5.79 5.66
3 Champene
0.1 0.1
0.11 0.10
4 Sabinene
0.23 0.24
0.24 0.24
5 Beta pinene
10.12 10.33
10.56 10.34
6 Beta myrcene
1.99 2.04
2.08 2.04
7 Alpha phellandrene
2.4 2.45
2.49 2.45
8 3-Carene
20.57 21.03
21.43 21.01
9 Alpha terpinene
0.11 0.12
0.12 0.12
10 p-Chimene
1.32 1.36
1.38 1.35
11 Alpha limonene
14.94 15.27
15.54 15.25
12 Isoterpinolene
0.22 0.22
0.22 0.22
13 Alpha terpinolene
0.45 0.47
0.47 0.46
14 Beta linalool
0.67 0.69
0.69 0.68
15 1-Terpinen-4-ol
0.1 0.1
0.1 0.10
16 Delta-elemene
0.92 0.92
0.91 0.92
17 Cycloisosativene
0.19 0.19
0.18 0.19
18 Alpha-copaene
1.77 1.76
1.77 1.77
19 Isocariophyllene
0.23 0.22
0.21 0.22
20 Beta caryophyllene
23.48 23.23
22.56 23.09
21 Alpha guaiene
0.59 0.63
0.67 0.63
22 Delta cadinene
0.11 0.13
0.14 0.13
23 Alpha humulene
1.87 1.87
1.82 1.85
24 Germacrene D
0.15 0.16
0.16 0.16
25 Beta selinene
3.31 3.24
3.15 3.23
26 Alpha selinene
2.27 2.23
2.15 2.22
27 Beta bisabolene
0.64 0.64
0.63 0.64
28 7-Epi-alpha selinene
0.23 0.24
0.23 0.23
29 Spathulenol
0.14 0.14
0.13 0.14
30 Allospathulenol
0.19 0.19
0.18 0.19
31 Caryophyllene oxide
0.91 0.88
0.85 0.88
32 Humulene epoxide
0.22 0.08
0.07 0.12
33 Neointermedeol
0.13 0.05
0.04 0.07
34 Selina-6-en-4-ol
0.12 0.03
0.03 0.06
35 Alpha bisabolene oxide
0.28 0.11
0.11 0.17
36 Alpha caryophyllene alcohol
0.13 0.05
0.02 0.07
37 Isoaromadendrene oxide
0.25 0.05
0.06 0.12
38 D-viridiflorol
0.34 0.18
0.15 0.22
Lampiran 5 lanjutan Data senyawa volatil minyak lada hitam asal Jawa
No Nama komponen
Minyak lada hitam asal Jawa Rerata
data 1 data 2
data 3
39 Cedranol
0.1 0.1
0.11 0.10
40 Cis acrilic acid,33-2,2-
dimethylcyclopropyl-2,2-dimethyl 0.38
0.31 0.14
0.28 cyclopropyl methyleter
Total komponen 97.79
Lampiran 6 Data senyawa volatil minyak kenanga asal Jawa
No Nama komponen Minyak kenanga asal Jawa Rerata
data 1 data 2
data 3
1 Beta myrcene
0.14 0.15
0.15 0.15
2 p-Methyl anisole
1.79 1.98
1.9 1.89
3 Beta linalool
1.82 1.92
1.85 1.86
4 1-Terpinen-4-ol
0.16 0.17
0.17 0.17
5 E-3,7-dimethyl-2,6-octadien-1-ol
1.03 1.07
1.03 1.04
6 Beta citral
0.11 0.11
0.11 0.11
7 Eugenol
0.34 0.35
0.33 0.34
8 Germacrene B
0.18 0.17
0.17 0.17
9 Alpha cubebene
0.26 0.25
0.26 0.26
10 Geraniol acetate
1.8 1.84
1.8 1.81
11 Ylangene
0.2 0.32
0.2 0.24
12 Isoledene
0.14 0.14
0.14 0.14
13 Alpha copaene
1.44 1.46
1.43 1.44
14 Beta elemene
0.69 0.67
0.69 0.68
15 Beta caryophyllene
33.43 34.2
33.15 33.59
16 Beta cubebene
0.73 0.67
0.72 0.71
17 Alloaromadendrene
0.11 0.13
0.12 0.12
18 Alpha cubebene
0.12 0.12
0.12 0.12
19 Aromadendrene
0.4 0.41
0.43 0.41
20 Alpha humulene
8.59 8.73
8.52 8.61
21 Epi-bicyclosesquiphellandrene
0.3 0.31
0.34 0.32
22 Alpha amorphene
2.98 2.98
2.96 2.97
23 Germacrene D
6.92 7.2
7.08 7.07
24 Gamma cadinene
0.96 0.98
1 0.98
25 Gamma muurolene
2 2
2 2.00
26 Alpha muurolene
4.18 3.77
3.7 3.88
27 Alpha farnesene
4.35 4.91
4.81 4.69
28 Gamma cadinene
1.26 1.25
1.25 1.25
29 Calamenene
0.45 0.46
0.48 0.46
30 Delta cadinene
4.98 4.8
4.7 4.83
31 Cadina-1-4-diene
0.05 0.25
0.27 0.19
32 Alpha cadinene
0.24 0.26
0.31 0.27
33 Gamma gurjunene
0.4 0.38
0.41 0.40
34 Alpha selinene
0.14 0.14
0.14 0.14
35 Trans nerolidol
0.18 0.16
0.12 0.15
36 3,7,11 Trimethyl-1-6.10-dodecatrien-1-ol
0.18 0.1
0.19 0.16
37 Bicyclo7.2.0undec-3-en-5-ol,4,11,11-
trimethyl-8-metylene--1R-3E,5R,9S 0.21
0.19 0.21
0.20 38
Caryolan-8-ol 0.12
0.12 0.12
0.12 39
Cariphyllene oxide 0.89
0.87 0.88
0.88 40
Epiglobulol 0.19
0.18 0.21
0.19 41
Beta-cadin-4-en-10-ol 0.26
0.27 0.32
0.28 42
Globulol 0.28
0.31 0.28
0.29 43
Humulene oxide 0.23
0.21 0.23
0.22 44
Junenol 0.33
0.31 0.33
0.32 45
1-Epi-cubenol 0.39
0.37 0.38
0.38
Lampiran 6 lanjutan Data senyawa volatil minyak kenanga asal Jawa No Nama komponen
Minyak kenanga asal Jawa Rerata data 1
data 2 data 3
46 Gamma eudesmol
0.24 0.23
0.24 0.24
47 Tau cadinol
2.1 2.1
2.1 2.10
48 Alpha muurolol
0.29 0.29
0.3 0.29
49 Alpha cadinol
2.21 2.27
2.21 2.23
50 Alloaromadendrene oxide
0.16 0.18
0.16 0.17
51 Farnesol
1.47 1.46
1.46 1.46
52 Senyawa yang tidak diketahui
0.1 0.1
0.1 0.10
53 Benzyl benzoate
3.72 3.77
3.74 3.74
54 Benzyl salicylate
0.4 0.38
0.39 0.39
55 Geranyl benzoat
0.44 0.44
0.45 0.44
Total komponen 97.70
Lampiran 7 Data senyawa volatil minyak ylang-ylang asal Jawa
No Nama komponen Minyak ylang-ylang asal Jawa
Rerata data 1
data 2 data 3
1 3-Methyl-3-buten-1-ol.acetate
0.28 0.28
0.27 0.28
2 3-Methyl-2-butenyl acetate
0.81 0.81
0.79 0.80
3 Alpha pinene
0.24 0.24
0.23 0.24
4 Cis-3-hexenyl acetate
0.32 0.32
0.31 0.32
5 Hexyl ethanoate
0.17 0.17
0.17 0.17
6 p-Methyl anisole
13.58 13.54
13.21 13.44
7 Cineole
0.24 0.24
0.24 0.24
8 Methyl benzoate
5.39 5.36
5.29 5.35
9 Beta linalool
26.2 26.05
25.83 26.03
10 benzyl acetate
13.05 12.96
12.91 12.97
11 3,7-Dimethyl-1,5-octadien-3,3,7-diol
0.2 0.2
0.21 0.20
12 Alpha terpineol
0.11 0.11
0.11 0.11
13 Methyl chavicol
0.13 0.13
0.13 0.13
14 1,2-Dimetoxy-4-methyl benzene
0.18 0.18
0.18 0.18
15 Beta-phenylethylacetate
0.25 0.25
0.25 0.25
16 Geraniol
2.7 2.66
2.69 2.68
17 Cis citral
0.26 0.26
0.28 0.27
18 1-decanol
0.27 0.27
0.28 0.27
19 p-1-Propenylanisole
0.16 0.16
0.16 0.16
20 Eugenol
0.15 0.15
0.15 0.15
21 Geraniol acetate
7.7 7.57
7.68 7.65
22 Alpha copaene
0.13 0.14
0.14 0.14
23 Methyl eugenol
0.33 0.33
0.33 0.33
24 Beta gurjunene
0.35 0.35
0.36 0.35
25 Cinnamyl acetate
1.05 1.04
1.06 1.05
26 Beta caryophyllene
4.2 4.12
4.2 4.17
27 Beta cubebene
0.13 0.12
0.12 0.12
28 Alpha caryophyllene
1.54 1.52
1.54 1.53
29 3-Methyl-2-butenylbenzoat
0.92 0.53
0.54 0.66
30 Methyl isoeugenol
0.23 0.23
0.24 0.23
31 Germacrene D
3.93 3.97
4.05 3.98
32 Alpha amorphene
0.34 0.33
0.34 0.34
33 Alpha muurolene
0.22 0.22
0.22 0.22
34 Alpha farnesene
0.15 0.15
0.16 0.15
35 Gamma muurolene
0.52 0.51
0.53 0.52
36 Calamenene
0.17 0.17
0.17 0.17
37 Delta cadinene
0.46 0.43
0.44 0.44
38 Elemol
0.19 0.19
0.19 0.19
39 Allospathulenol
0.28 0.29
0.3 0.29
Lampiran 7 lanjutan Data senyawa volatil minyak ylang-ylang asal Jawa
No Nama komponen Minyak ylang-ylang asal Jawa
Rerata data 1
data 2 data 3
40 Spathulenol
0.22 0.21
0.22 0.22
41 Caryophyllene oxide
0.81 0.8
0.8 0.80
42 Alpha bisabolene epoxide
0.13 0.13
0.13 0.13
43 Tricyclo5.2.2.01,6undecan-3-ol.2-
methylene-6,8,8-trimethyl 0.65
0.63 0.65
0.64 44
4-Isopropyl-1,6-dimethyl-1,2,3,4,4a,7- hexahydronaphtalene
0.11 0.12
0.12 0.12
45 Tau-cadinol
0.33 0.33
0.33 0.33
46 Alpha muurolol
0.11 0.1
0.11 0.11
47 Alpha cadinol
0.57 0.56
0.57 0.57
48 Tau-muurolol
0.13 0.13
0.14 0.13
49 Epi-10-cadinol
0.22 0.22
0.23 0.22
50 3S,4R,5S,6R,7S-aristol-9-en-3-ol
0.19 0.19
0.2 0.19
51 D-nerolidol
0.62 0.61
0.63 0.62
52 Trans farnesal
0.1 0.11
0.11 0.11
53 Benzyl benzoat
2.99 2.92
2.97 2.96
54 Isoaromadendrene oxide
0.11 0.11
0.12 0.11
55 Senyawa yang tidak diketahui
0.11 0.1
0.12 0.11
56 3-Isopropyl-6,7-
dimethyltricyclo4.4.0.02,8decane-9-10-diol 0.17
0.17 0.17
0.17 57
Trans-farnesal acetate 0.43
0.4 0.44
0.42 58
Cis-9,10-dihydrocapsenone 0.33
0.32 0.33
0.33 59
7-Oxabicyclo4.1.0heptane,5-methoxy-2,2,6- trimethyl-1-3-methyl-2-cyclobuten-1-ol
0.2 0.19
0.2 0.20
60 2-Hydroxyethyl-4-2,isopropylidene-5-
methylcyclopentylbut-2-enal 0.15
0.15 0.15
0.15 61
Alloaromadendrene oxide 0.1
0.14 0.15
0.13 62
6-Isopropenyl-4,8a-dimethyl-1,2,3,5,6,7,8,8a- octahydro-naphtalen-2-ol
0.12 0.13
0.13 0.13
Total komponen 95.68
Lampiran 8 Data senyawa volatil minyak terpentin asal Jawa Barat
No Nama komponen Minyak terpentin asal
Jawa Barat Rerata
data 1 data 2
data 3
1 Alpha thujene
0.49 0.49
0.49 0.49
2 Alpha pinene
79.32 79.71
80.34 79.79
3 Camphene
0.8 0.82
0.82 0.81
4 Sabinene
0.12 0.16
0.13 0.14
5 Beta pinene
2.5 2.52
2.53 2.52
6 3-Carene
11.07 11.1
11.16 11.11
7 o-Chimene
0.26 0.27
0.27 0.27
8 Alpha limonene
1.16 1.19
1.19 1.18
9 Gamma terpinene
0.11 0.11
0.11 0.11
10 Alpha terpinolen
0.58 0.58
0.58 0.58
11 Alpha pinene oxide
0.28 0.29
0.29 0.29
12 Cis-verbenol
0.13 0.14
0.14 0.14
13 4,8 Epoxy-p-ment-1-ene
0.31 0.32
0.31 0.31
14 1-Terpinen-4-ol
0.12 0.13
0.13 0.13
15 Beta fenchol
0.15 0.16
0.15 0.15
16 Beta caryophyllene
1.05 0.34
0.2 0.53
17 Alpha bergamotene
0.13 0.08
0.05 0.09
Total komponen 98.63
Lampiran 9 Data senyawa volatil minyak daun jeruk purut asal Jawa
No Nama komponen
Minyak daun jeruk purut asal Jawa
Rerata data 1
data 2 data 3
1 Alpha pinene
0.13 0.13
0.13 0.13
2 Sabinene
2.38 2.36
2.4 2.38
3 Beta pinene
0.3 0.29
0.3 0.30
4 Beta myrcene
0.71 0.71
0.71 0.71
5 Alpha limonene
0.28 0.28
0.28 0.28
6 2,6-Dimethyl-5-heptenal
0.15 0.15
0.15 0.15
7 Beta-o-chimene
0.52 0.52
0.52 0.52
8 Gamma terpinene
0.11 0.11
0.11 0.11
9 Cis-linaloloxide
0.12 0.12
0.12 0.12
10 Beta linalool 4.36
4.33 4.35
4.35 11 Beta citronellal
73.81 73
73.52 73.44
12 Isopulegol 0.47
0.46 0.47
0.47 13 1-Terpinen-4-ol
0.24 0.24
0.24 0.24
14 Beta citronellol 3.98
3.95 3.93
3.95 15 Nerol
0.2 0.21
0.22 0.21
16 Trans geraniol 0.21
0.21 0.21
0.21 17 Citronellyl acid
0.15 0.14
0.12 0.14
18 3,8 Terpin 0.17
0.21 0.21
0.20 19 Citronellyl acetate
1.57 1.58
1.54 1.56
20 E-3,7-dimethyl-2.6-octadien-1-yl acetate 0.68
0.68 0.66
0.67 21 Alpha copaene
0.13 0.13
0.13 0.13
22 Beta cubebene 0.22
0.23 0.22
0.22 23 Beta caryophyllene
1.46 1.47
1.42 1.45
24 Alpha guaiene 0.23
0.23 0.22
0.23 25 Seychellene
0.12 0.12
0.12 0.12
26 Alpha humulene 0.24
0.25 0.24
0.24 27 Gamma bisabolene
0.15 0.15
0.15 0.15
28 Bicyclogermacrene 0.56
0.56 0.54
0.55 29 Aristolene
0.26 0.26
0.25 0.26
30 Alpha bulnesene 0.26
0.26 0.25
0.26 31 Delta cadinene
0.32 0.32
0.31 0.32
32 Elemol 0.14
0.13 0.13
0.13 33 Trans nerolidol
0.72 0.72
0.69 0.71
34 Spathulenol 0.11
0.1 0.1
0.10 35 Komponen yang tidak diketahui
0.24 0.23
0.21 0.23
36 Alpha eudesmol 0.13
0.13 0.12
0.13 37 Patchouli alcohol
0.51 0.51
0.49 0.50
38 2,6-Dimethyl-6-4-methyl-3- pentenylcyclohex-2-enecarboxadehyde
0.44 0.42
0.4 0.42
39 Campherenone 0.13
0.12 0.13
0.13 Total komponen
96.41
Lampiran 10 Data senyawa volatil minyak sereh wangi asal Jawa
No Nama komponen
Minyak sereh wangi asal Jawa Rerata
data 1 data 2
data 3
1 Beta myrcene
0.11 0.1
0.11 0.11
2 Limonene
3.49 3.46
3.5 3.48
3 Beta-o-chimene
0.22 0.22
0.22 0.22
4 Beta linalool
0.71 0.71
0.71 0.71
5 Beta citronellal
35.51 35.32
35.53 35.45
6 Isopulegol
0.23 0.23
0.24 0.23
7 Decanal
0.11 0.12
0.12 0.12
8 Beta citronellol
10.82 10.77
10.8 10.80
9 Beta citral
0.47 0.47
0.47 0.47
10 Geraniol
23.41 23.3
23.32 23.34
11 Alpha citral
0.64 0.64
0.65 0.64
12 3,8 Terpin
0.16 0.17
0.17 0.17
13 Eugenol
0.83 0.83
0.83 0.83
14 Citronellyl acetate
2.57 2.57
2.56 2.57
15 Geraniol acetate
3.9 3.92
3.89 3.90
16 Methyl eugenol
0.13 0.14
0.13 0.13
17 Beta elemene
1.28 1.4
1.48 1.39
18 Beta caryophyllene
0.47 0.47
0.47 0.47
19 Alpha bergamotene
0.14 0.13
0.13 0.13
20 Alpha caryophyllene
0.18 0.17
0.17 0.17
21 Epi-bicyclosesquiphellandrene
0.53 0.47
0.47 0.49
22 Methyl isoeugenol
0.28 0.27
0.25 0.27
23 Germacrene D
2.35 2.35
2.31 2.34
24 Alpha farnesene
0.42 0.42
0.41 0.42
25 Alpha cubebene
0.24 0.24
0.23 0.24
26 Alpha muurolene
0.5 0.5
0.49 0.50
27 Alpha amorphene
0.7 0.7
0.7 0.70
28 Delta cadinene
1.62 1.63
1.62 1.62
29 Elemol
2.1 2.23
2.31 2.21
30 Geraniol butanoat
0.24 0.24
0.24 0.24
31 germacrene d-4-ol
1.11 1.12
1.08 1.10
32 Caryophyllene oxide
0.1 0.09
0.08 0.09
33 Delta cadinol
0.23 0.15
0.16 0.18
34 10-Epi-gamma edesmol
0.11 0.11
0.08 0.10
35 Gamma eudesmol
0.17 0.17
0.04 0.13
36 Tau cadinol
0.5 0.52
0.49 0.50
37 Beta selinenol
0.13 0.13
0.13 0.13
38 Tau muurolol
0.58 0.6
0.6 0.59
Total komponen 97.19
ABSTRACT
ERWIN RIYADI. Profilling the Volatil Compounds of Variety of Essential Oils Species From Indonesia. Under Supervision of NURI ANDARWULAN and
DIDAH NUR FARIDAH
This study was conducted to identify the volatil compounds of essential oils from Indonesia and its comparison with national or international standards.
Essential oils for the research were nutmeg oil, patchouli oil, vetiver oil, java citronellal, cananga oil, ylang-ylang oil, terpentin oil, fresh ginger oil, kaffir lime
leaf oil and black pepper oil. The samples were analized by Gas Chromatography GC and Gas Chromatography Mass Spectromety GC-MS for identification of
their volatil compounds. The result of the research showed that quantitative data based on area of chromatogram of Sulawesi and Java nutmeg oil fulfilled the
specification of flavor and fragrant multi national company standard. Sulawesi, Java and Sumatra patchouli oil fullfilled the specification of International Standard
based on the volatil compounds parameters. West Java vetiver oil fulfilled the specification of ISO standard based on the volatil compounds parameters. West
Java terpentine oil fulfilled the specification of National standard for Standard Group based on the volatil compounds parameters. Java kaffir lime leaf oil
fullfilled the specification of flavor and fragrant multi national company standard based on the volatil compounds parameters. Finally, Java citronelal oil fulfilled
the specification of National Standard SNI based on the volatil compounds parameters.
Keywords :
Nutmeg oil, patchouli oil, fresh ginger oil, vetiver oil, black pepper oil, cananga oil, ylang-ylang oil, terpentine oil, kaffir lime leaf oil, java citronellal oil,
volatile compounds
RINGKASAN
ERWIN RIYADI. Profil Senyawa Volatil Pada Berbagai Jenis Minyak Atsiri Asal Indonesia. Dibimbing oleh Nuri Andarwulan dan Didah Nur Faridah.
Tujuan penelitian ini adalah melakukan identifikasi senyawa volatil minyak atsiri asal Indonesia dan gap analysis antara senyawa volatil pada minyak atsiri
asal Indonesia tersebut dengan standar atau literatur yang ada dan berlaku. Jenis minyak atsiri yang diidentifikasi didasarkan terutama atas minyak atsiri
yang memiliki nilai pangsa pasar yang besar terutama ekspor yaitu minyak pala, minyak nilam, minyak akar wangi, minyak sereh wangi, minyak kenanga, minyak
ylang-ylang dan minyak terpentin. Selain itu jenis minyak atsiri lainnya yang potensial dikembangkan yaitu minyak jahe segar, minyak daun jeruk purut dan
minyak lada hitam. Keseluruhan minyak atsiri yang diteliti sebagian besar berasal dari pengumpul minyak atsiri yang berlokasi di Jawa Barat yang sampelnya
diambil dari para penyuling di daerah di Indonesia
Analisis senyawa volatil pada semua minyak atsiri tersebut dilakukan secara kuantitatif menggunakan alat GC gas chromatography dan secara
kualitatif menggunakan GC-MS gas chromatograhy-mass spectrophotometry. Selanjutnya dilakukan gap analysis dengan membandingkan antara data hasil
penelitian ini dengan standar yang ada baik Standar Nasional Indonesia SNI, standar industri flavor dan fragran, standar internasional dan literatur.
Dari hasil penelitian ini diperoleh sekitar 35 senyawa volatil pada minyak pala asal Sulawesi dan Jawa. Komponen utama minyak pala diantaranya alpha
pinene, sabinene, beta pinene dan myristicin. Berdasarkan pada parameter senyawa volatilnya maka minyak pala asal Jawa dan Sulawesi masuk spesifikasi
standar industri multi nasional flavor dan fragran namun tidak masuk standar European Pharmacopoeia
EP. Minyak nilam asal Jawa, Sumatra dan Sulawesi mengandung komponen
utama yaitu patchouli alcohol, alpha guaiene, seychellene, alpha patchouelene dan alpha bulnesene. Ada 30 komponen senyawa volatil yang teridentifikasi
pada minyak nilam tersebut. Minyak nilam asal Jawa, Sumatra dan Sulawesi memenuhi persyaratan standar ISO dan standar industri multi nasional flavor
dan fragran.
Minyak jahe segar asal Jawa terdiri dari 70 senyawa volatil yang teridentifikasi dengan komponen utama yaitu zingiberene, champene, beta
phellandrene, alpha curcumene dan beta sesquephellandrene. Minyak akar wangi asal Jawa barat mengandung senyawa volatil terbanyak
yaitu 89 senyawa volatil dengan komponen utama seperti khusimol, beta vetivenene, beta vetivone, alpha vetivone dan alpha gurjune. Minyak ini secara
spesifikasi masuk standar ISO 4716 : 2002 terkait persyaratan parameter senyawa khusimol.
Minyak lada hitam asal Jawa mengandung 40 senyawa volatil yang teridentifikasi dengan komponen utama yaitu beta caryophyllene, limonene,
delta-3-carene, beta pinene dan alpha pinene. Sekitar 54 senyawa volatil pada minyak kenanga asal Jawa teridentifikasi dengan komponen utama antara lain
beta caryophyllene, alpha humulene, germacrene D, delta cadinene dan alpha farnesene.
Minyak ylang-ylang asal Jawa mengandung 61 senyawa volatil dengan komponen utama yaitu beta linalool, benzyl acetate, p-methyl anisole, methyl
benzoat, geranyl acetate, beta caryophyllene dan germacrene D. Minyak terpentin asal Jawa barat mengandung 17 senyawa volatil dengan komponen
utama yaitu alpha pinene dan delta-3-carene. Minyak ini masuk spesifikasi standar SNI untuk kelompok Mutu Standar, namun tidak masuk spesifikasi untuk
kelompok Mutu Utama. Minyak daun jeruk purut asal Jawa mengandung komponen utama beta
citronellal, beta linalool, beta citronellol, sabinene dan citronellyl acetate. Total senyawa volatil pada minyak daun jeruk purut asal Jawa sekitar 38 senyawa
volatil. Minyak ini masuk spesifikasi standar industri multi nasional flavor dan fragran berdasarkan pada parameter senyawa volatilnya.
Terakhir, minyak sereh wangi asal Jawa mengandung 38 senyawa volatil yang teridentifikasi dengan komponen utama yaitu beta citronellal, geraniol, beta
citronellol, geranyl acetate, limonene dan citronellyl acetate. Minyak ini masuk spesifikasi standar SNI terutama terkait batasan minimum komponen beta
citronellal yang menjadi persyaratan pada standar SNI.
Secara keseluruhan rerata total persentase area yang teridentifikasi pada 10 jenis minyak atsiri yang digunakan untuk penelitian ini 97.59 kisaran 95.00
– 99.00 Kata kunci : Minyak pala, minyak nilam, minyak jahe segar, minyak akar wangi,
minyak lada hitam, minyak kenanga, minyak ylang-ylang, minyak terpentin, minyak daun jeruk purut, minyak sereh wangi, senyawa volatil
I. PENDAHULUAN