117
Pamekar Diajar
BASA SUNDA
Pikeun Murid SMAMASMKMAK Kelas X
7. Dina pada kalima pada pamungkas aya métapora
anu alus pisan, yén cenah urang hirup téh siga keur tumpak parahu di tengah jaladri ombak. Mun ura-
ng bisa ngajaga diri, hirup urang moal nepi ka sang- sara. Cing tafsirkeun maké logika urang sorangan,
naon maksud éta métapora téh
8. Guguritan téh sasat kagolong kana wangun puisi.
Pék jelaskeun, naon sababna
B. Mikawanoh Puisi Guguritan
Guguritan téh kagolong kana puisi, nyaéta wangun sastra nu kauger ku patokan-patokan. Conto puisi séjénna
nyaéta sisindiran, jangjawokan, kakawihan, pupujian, jeung sajaba ti éta.
Ceuk Ajip Rosidi guguritan téh pangaruh ti Mataram, Jawa. Populérna jaman saméméh perang. Harita mah
loba pisan karangan atawa buku guguritan anu terbit. Ku populér-populérna, nulis surat ogé jaman harita mah loba
nu disusun maké guguritan. Tapi sabada aya sajak anu sok disebut puisi modérn, kabiasaan ngarang guguitan téh –
atawa sok disebut ogé ngadangding – mimiti ngurangan.
Parandéné kitu, sok aya kénéh anu ayeuna ngadang- ding, boh keur muatkeuneun dina koran atawa majalah,
boh keur bukukeuneun. Upamana aya buku Jamparing
Hariring, kumpulan guguritan Dédy Windyagiri nu diterbitkeun taun 1991. Aya deui buku
Guguritan Munggah Haji karangan Yus Rusyana nu terbit taun 1995. Dyah
Padmini nulis buku Jaladri Tingtrim, nu terbit taun 2000.
Guguritan téh puisi nu dianggit maké patokan pupuh. Ari pupuh jumlahna aya 17, nu populér di antarana baé
kinanti, asmarandana, sinom, dangdanggula, pangkur, mijil, jeung wirangrong. éta nu 17 téh boga watek jeung
patokan séwang-séwangan. Titénan tabélna.
118
Pamekar Diajar
BASA SUNDA
Pikeun Murid SMAMASMKMAK Kelas X
Pupuh Watek
Guru lagu guru wilangan
Kinanti Ngadago,nganti-
nganti, aya nu diarep-arep, prihatin
8u, 8i, 8a, 8i, 8a, 8i Asmarandana
Silih asih, kasmaran 8i, 8a, 8éo, 8a, 7a, 8u, 8a
Dangdanggula Agung, agem
10i, 10a, 8oé, 7u, 9i, 7a, 6u, 8a, 12i, 7a
Sinom Senang, gumbira
8a, 8i, 8a, 8i, 7i, 8u, 7a, 8i, 12a Pangkur
Keuheul, lumampah 8a, 11i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i
Mijil Simpé, bingung,
sedih 10i, 6o, 10é, 10i, 6i, 6u
Durma Napsu, perang
12a, 7i, 6a, 7a, 8i, 5a, 7i Maskumambang Nyeri, nalangsa,
peurih 12i, 6a, 8i, 8a
pucung Piwuruk, banyol
12u, 6a, 8io,12a Balakbak
Heureuy, pikaseurieun
15é, 15é, 15é Magatru
Prihatin, lulucon 12u, 8i, 8u, 8i, 8o
Wirangrong éra, wirang
8i, 8o, 8u, 8i, 8a, 8a Gambuh
Bingung, samar polah
7u, 10u, 12i, 8u, 8o Ladrang
Banyol, heureuy 10i, 4a, 8i, 12a
Lambang Heureuy leuwih
mijah batan balakbak jeung ladrang
8a, 8a, 8a, 8a
Gurisa Tamba kesel,
pangangguran 8a, 8a, 8a, 8a, 8a, 8a, 8a, 8a
Jurudemung Kaduhung, hanjelu
8a, 8u, 6i, 8a, 8u Lian ti guguritan, karangan anu disusun maké patokan pupuh téh
aya deui, nyaéta wawacan. Bédana, guguritan mah siga sajak, pondok baé jeung biasana ditulis dina hiji atawa dua pupuh, ari wawacan mah
panjang jeung ngalalakon siga novel. Pupuh nu digunakeunana dina wawacan mah réa deuih, luyu jeung suasana carita. Malah mah jumlah
119
Pamekar Diajar
BASA SUNDA
Pikeun Murid SMAMASMKMAK Kelas X
padana ogé aya nu ngaratus atawa nepi ka mangrébu-rébu siga wawacan
Purnama Alam karangan R. Suriadiredja. Tadi téa, guguritan mah siga sajak, pondok jeung
umumna dianggit ku hiji pupuh baé. Eusina biasana ngébréhkeun pikiran, harepan, rasa, atawa angen-angen.
Guguritan “Asih Indung” anu dicontokeun di luhur, upamana, ngébréhkeun harepan indung ka anakna. Ari
patokan dangdingna kieu:
Guguritanana Jml engang
Guru wilangan Sora tungtung
Guru lagu
Néléngnéngkung asih indung 8
u nu ngayuga beurang peuting
8 i
beurang dijaga kamelang 8
a peuting dijaring kaéling
8 i
muga manjang dina beurang 8
a muga éling dina peuting
8 i
Nilik kana pola engang jeung sora tungtungna, tur lamun diluyuken jeung katerangan tabél di luhur,
éta guguritan téh luyu jeung pola pupuh kinanti, anu polana patokanana 8-u, 8-i, 8-a, 8-i, 8-a, jeung 8-i. Naon
sababna dikarang maké pola pupuh kinanti? Bisa jadi eusi guguritanana ngébréhkeun harepan indung nu dianti-anti
ti putrana. Ku sabab nganti-nganti, nya dianggap cocog lamun dikarang maké pupuh kinanti.
C. Nganalisis Puisi Guguritan