31
Pamekar Diajar
BASA SUNDA
Pikeun Murid SMASMKMAMAK Kelas XII
Caturkeun ratu di manggung, carita di kahyangan. Guru Minda kahyangan, anak déwata cikalna, titisan Guru
Hyang Tunggal, seuweu batara di langit, ngabujangga di paradéwata, kasép taya papadana, keur meujeuhkeun teguh
cangcut. Tuluy ngimpi kagungan bébéné, sarupa jeung Sunan
Ambu; ngalingling ngadeuleu maling. Enggeus nganggo raksukan, salin jenengan kana Lutung Kasarung; kasarung
ku sadulur, kasimpang ku barayana. Cedok nyembah, indit ngusap birit, angkat ngusap
sinjang, bisi kawiwirangan keur ngawula
3. Déskripsi
Bagian déskripsi nyaéta bagian anu ngagambarkeun tingkah paripolah tokoh carita dina hiji kajadian, saperti
putri dangdan, léngsér lumpat, satria perang, satria ngapung, hayam diadu jeung sajabana. Salian ti éta,
bagian déskripsi téh ngagambarkeun ogé pangrasa haté saperti sedih, ngangres, ngenes, ambek, hareneg, jeung
sajabana; sarta ngagambarkeun kaayaan.
Bagian déskripsi sok dihaleuangkeun ku juru pantun, nu matak sok disebut ogé papantunan. Kaasup bagian nu
pikaresepeun, lantaran umumna juru pantun ngagunakeun gaya basa babandingan anu lucu tur karikatural pikeun
ngagambarkeun kajadian atawa kaayaanana.
Conto déskripsi dina pantun Lutung Kasarung, ngagambarkeun kaayaan Purbasari sanggeus diboréhan
kéler nahun ku Purbararang: Ludak-lédok diboréhan,
lain teu wuni boboréh, dipulasan kéler nahun,
nu geulis ngadadak goréng, hideung batan wadah teuleum,
32
Pamekar Diajar
BASA SUNDA
Pikeun Murid SMASMKMAMAK Kelas XII
bangbang awak batan gagak, ngan sorotna henteu leungit,
sasemu kénéh jeung Ambu, pakéan jiga kiramay,
karémbong saburubutan, salindang sariga rambang,
dibahan boboko buntung, bawaeun linggih di gunung.
Deskripsi anu ngagambarkeun satria dangdan: Toroptopan téréptépan,
sacokot-cokotna meunang, sabeulit mahi sagolék pangkék,
sacangkreud pageuh, nyigihkeun calana panji,
sabuk dantun tali anyar, keris buat mantalan sari,
gogodongna si julang anom, disorén tungtungna baé,
kékéwér dicindé kembang, panjangna sadeupa mideur,
susumping kembang jayanti
4. Dialog
Bagian dialog atawa paguneman nyaéta paguneman antara parapalakuna. Sakumaha umumna dina karya sastra lianna, dialog
téh di antarana pikeun ngagambarkeun watek atawa karakter palaku, ngalancarkeun jalan carita, sarta nepikeun gagasan-gagasan. Contona:
•
Paguneman antara Purbararang jeung Purbasari dina pantun Lutung Kasarung:
“Adi, sia hayang hirup ta henteu?” “Tétéh, teu kangkat, teu ngalangkungan mapalang. Mana hirup ku
Gustina, mana mawas ku Sang Widi, waluya ti kawasana, teu beunang dipaké kahayang kaembung; ing halé kari kumaha pangersakeun jeneng
Si Tétéh”
33
Pamekar Diajar
BASA SUNDA
Pikeun Murid SMASMKMAMAK Kelas XII
“Lamun sia hayang awét hirup, di ditu pienggoneun sia, di Gunung Cupu Mandala Ayu, mandala kasawitan di hulu dayeuh.”
• Paguneman Purbararang jeung Léngsér
“ Aéh, Mama Léngsér, bagéa teuing, iraha dongkap?” Témbalna Mama Léngsér “ Jagong carang, Ratu Emas”
“Jadi Mama Léngsér téh kakara hol? Atuh sukur, Mama Léngsér boa tos noong heula?”
“Aduh Ratu Emas, ulah tadah-tuduh kanu puguh, ulah ngangaranan ka nu enya, palias teuing lamun teu tas noong”
“ Nya sukur Mama Léngsér, lamun teu tas noong mah. Tapi lamun tas noong, ulah pupulih ka batur, ulah cacarita ka tatangga, ari
uar-uar mah kajeun”
5. Monolog
