PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2017
81
3
Haben, terus-terusan BK - teras-terasan BS – teras-terasan BL
1 ―Ari haben dihanca mah nya gunung ogé bisa béak‖, ceuk Dudi ka
Dajeung. 2
―Ari teras-terasan ditugaran mah nya gunung ogé tiasa séép.‖
Hadé BK – sae BS – sae BL
1 ―Hadé wé mun manéh aya niat hayang diajar tani mah‖, ceuk Dudi ka
Dadam. 2
―Saé wé upami bapa kagungan niat badé tani mah‖, ceuk bu Lia ka Pa Maman.
2. Pola Sora Basa Sunda a. Ambahan Matéri Pola Sora Basa Sunda
Pedaran matéri Pola Sora Basa Sunda sagemblengna diadopsi jeung diadaptasi tina buku sumber Tata Basa Sunda Kiwari Sudaryat, spk. 2013,
11-46. Kagunaan basa téh jadi alat campur gaul atawa komunikasi masarakat manusa. Minangka médium komunikasi, basa téh bisa lisan bisa
tulisan. Komunikasi basa lisan dipilampah maké lambang sora basa omongan, ari komunikasi basa tulisan dipilampah maké lambang aksara.
Sora basa téh sifatna miganda, nyaéta sora ucap parole jeung sora pikir langue. Sora ucap atawa fon mangrupa sora anu dikedalkeun ku baham,
anu diulik ku tata sora fonetik. Ari sora pikir atawa foném mangrupa sora anu kadéngéna béda atawa mirip tur sok ngabédakeun harti kecap, anu
diulik ku tata foném fonémik.
b. Pola Sora Basa, Foném, jeung Aksara
Unggal basa diwujudkeun ku sora. Ku kituna, ulikan sora basa atawa tata sora jadi dasarulikan tulisan atawa tata aksara. Sora nu diulik téh teu
sagawayah, tapi sora nu diwangun ku alat ucap, anu disebut sora basa fon. Sora basa aya anu béda kadéngéna, aya anu mirip. Sora basa anu
kadéngéna béda atawa mirip tur bisa ngabédakeun harti kecap disebut
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2017
82
3 KD
foném. Foném sok ditulis di antara dua gurat condong .... Upamana baé, sora a, i, u, o, jeung e dina basa Sunda mangrupa foném lantaran
opatanana bisa ngabédakeun harti kecap Sudaryat, 2013: 12.
c. Alat Ucap
Sora basa mangrupa salasahiji geteran hawa anu katarima ku pangrungu, anu muncul lantaran aya dua barang diadu atawa pagésrék. Ari alat nu
dipaké ngawangun sora basa disebutna alat ucap. Sora basa anu diwangun ku alat ucap atawa pakakas ucap disebutna sora omongan fon. Sora
omongan anu geus dipaké dina komunikasi sarta ngabogaan pancén pikeun ngabédakeun harti kecap disebutna foném.
Dina ngawangun sora basa aya tilu perkara kalibet, nyaéta 1 hawa nu kaluar tina bayah atawa paru-paru, 2 artikulator, jeung 3 tempat artikulasi.
d. Vokal Cara Ngagunakeun jeung Ngedalkeun Vokal
Vokal atawa swara nyaéta sora basa nu diwangun ku hawa nu kaluar tina bayah sarta waktu ngaliwatan tikoro teu meunang hahalang. Dina
ngawangun vokal aya tilu perkara anu mangaruhan ajén atawa kualitasna, nyaéta buleud-gepengna wangun biwir, maju-mundurna létah, jeung luhur-
handapna létah. Ari vokal dina basa Sunda jumlahna aya tujuh siki seperti dilambangkeun dina tabél ieu di handap.
Tabel 3.1 Lambang Vokal
Lambang Vokal
Grafemis a
i u
e o
e eu
Fonémis a
i u
ε o
e eu
Fonétis [a]
[i] [u]
[ε] [o]
[∂] [ő]
Waktu vokal diucapkeun, biwir bisa dibuleudkeun atawa diratakeun nepi ka ngawangun vokal buleud o, a, u, jeung vokal teu buleud i, é, e, jeung
eu. Jaba ti eta vokal diwangun ku cara ngasar-ngésérkeun létah, boh
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2017
83
3
dipajukeun atawa dipundurkeun, boh dikaluhurkeun atawa dikahandapkeun. Ieu di handap tabél tempat diwangunna vokal.
Tabel 3.2 Posisi Vokal
Wangun Biwir Posisi
Luhur Handapna Létah Hareup
Peuseur Tukang
Létah tina lalangit b
tb b
tb b
tb Luhur
i ő
u Tengah
o Handap
a
Keterangan: b : buleud
tb : teu buleud
e. Konsonan 1 Cara Ngawangun jeung Ngedalkeun Konsonan
