7 4
3. Development pengembangan
a . P
e n
c e
t a
k a
n d
r a
fIb u
k u
s a
k u
T a
h a
p p
e n
g e
mb a
n g
a n
y a
i t
u me
mp r
o d
u k
s i
b u
k u
s a
k u
y a
n g
a k
a n
d i
g u
n a
k a
n d
a l
a m p
e mb
e l
a j
a r
a n s
e j
u ml
a h
v a
l i
d a
t o
r .
Development d
a l
a m
mo d
e l
A DDI
Eb e
r i
s i
k e
g i
a t
a n
r e
a l
i s
a s
i r
a n
c a
n g
a n
p r
o d
u k
. P
a d
a t
a h
a p
i n
i ma
t e
r i
y a
n g
s u
d a
h t
e r
k u
mp u
l d
i s
u s
u n
d a
l a
m microsoft word
d e
n g
a n
t a
mb a
h a
n d
e s
a i
n d
a n
l a
t a
r b
e l
a k
a n
g .
Ha l
a ma
n s
a mp
u l
d e
p a
n d
a n
s a
mp u
l b
e l
a k
a n
g b
u k
u s
a k
u “
me n
g e
n a
l p
r o
s e
s b
u b
u t
” d
i b
u a
t d
e n
g a
n corel draw X5
. Ma
t e
r i
d i
s a
j i
k a
n s
e c
a r
a r
i n
g k
a s
d e
n g
a n
i l
u s
t r
a s
i d
a n
wa r
n a
y a
n g
me n
a r
i k
. Ma
t e
r i
d i
p e
r o
l e
h d
a r
i b
e b
e r
a p
a b
u k
u r
e f
e r
e n
s i
d a
n i
n t
e r
n e
t .
b . P
e mb
u a
t a
n i
n s
t r
u me
n p
e n
i l
a i
a n
b u
k u
s a
k u
b u
b u
t I
n s
t r
u me
n p
e n
i l
a i
a n
b u
k u
s a
k u
b u
b u
t b
e r
u p
a a
n g
k e
t k
e l
a y
a k
a n
p r
o d
u k
.A n
g k
e t
k e
l a
y a
k a
n p
r o
d u
k d
i a
mb i
l d
a r
i i
n s
t r
u me
n p
e n
i l
a i
a n
b u
k u
t e
k s
p e
l a
j a
r a
n t
a h
u n
201 4
y a
n g
d i
k e
l u
a r
k a
n o
l e
h B
a d
a n
S t
a n
d a
r Na
s i
o n
a l
P e
n d
i d
i k
a n
B S
NP .
I n
s t
r u
me n
b e
r u
p a
a n
g k
e t
k e
l a
y a
k a
n p
r o
d u
k t
i d
a k
d i
l a
k u
k a
n v
a l
i d
a s
i n
a mu
n l
a n
g s
u n
g d
i u
j i
c o
b a
k a
n .
c . V
a l
i d
a s
i k
e l
a y
a k
a n
p r
o d
u k
V a
l i
d a
s i
a d
a l
a h
t a
h a
p p
e n
i l
a i
a n
me d
i a
s e
b e
l u
m d i
u j
i c
o b
a k
a n
k e
p a
d a
s i
s wa
. V
a l
i d
a s
i b
u k
u s
a k
u b
u b
u t
d i
l a
k u
k a
n o
l e
h s
a t
u a
h l
i ma
t e
r i
s a
t u
a h
l i
me d
i ad
a n
d u
a g
u r
u ma
t a
p e
l a
j a
r a
n .
1 V
a l
i d
a s
i a
h l
i ma
t e
r i
t e
r h
a d
a pb
u k
u s
a k
u p
r o
s e
s b
u b
u t
7 5
V a
l i
d a
s id
i l
a k
u k
a n
o l
e h
d o
s e
n t
e k
n i
k me
s i
ny a
i t
u Dr
. B
e r
n a
d u
s S
e n
t o
t Wi
j a
n a
r k
o ,
M. T
.s e
b a
g a
i a
h l
i ma
t e
r i
. V
a l
i d
a s
i d
i l
a k
u k
a n
t e
r k
a i
t d
e n
g a
n a
s p
e k
k e
l a
y a
k a
n i
s i
, k
e l
a y
a k
a n
k e
b a
h a
s a
a n
, d
a n
k e
l a
y a
k a
n p
e n
y a
j i
a n
d a
r i
b u
k u
s a
k u
y a
n g
d i
k e
mb a
n g
a k
a n
d e
n g
a n
p e
n g
i s
i a
n a
n g
k e
tb e
r s
k a
l a
1 -
4 .
Di s
a mp
i n
g p
e n
i l
a i
a n
k e
l a
y a
k a
n ,
a h
l i
ma t
e r
i me
mb e
r i
k a
n k
o me
n t
a r
d a
n s
a r
a n
u n
t u
k me
mp e
r b
a i
k i
me d
i a
. S
e c
a r
a r
i n
g k
a s
, r
e k
a p
i t
u l
a s
i n
i l
a i
d i
s a
j i
k a
n d
a l
a m t
a b
e l
s e
b a
g a
i b
e r
i k
u t
: T
a b
e l
1 2.Ha
s i
l v
a l
i d
a s
i b
u k
u s
a k
uo l
e h
a h
l i
ma t
e r
i No
A s
p e
k K
e l
a y
a k
a n
A h
l i
Ma t
e r
i J
u ml
a h
R a
t a
- r
a t
a 1
K e
l a
y a
k a
n i
s i
26 3,
7 2
K e
l a
y a
k a
n k
e b
a h
a s
a a
n 4
5 3
3 K
e l
a y
a k
a n
p e
n y
a j
i a
n 33
3 4
T o
t a
l 1
04 9
, 7
5 R
a t
a -
r a
t a
n i
l a
i 3,2
6 K
a t
e g
o r
i Sangat
Layak
S u
mb e
r :
Da t
a p
e n
e l
i t
i a
n p
e n
g e
mb a
n g
a n
y a
n g
d i
o l
a h
l a
mp i
r a
n :1
5 4
- 1
5 6
B e
r d
a s
a r
k a
n t
a b
e l
d i
k e
t a
h u
i b
a h
wa r
a t
a -
r a
t a
s k
o r
X 3,
2 d
e n
g a
n p
e r
s e
n t
a s
e 8
0,t e
r l
e t
a k
p a
d a
r e
n t
a n
g X ≥ 3 d
e n
g a
n b
e r
a r
t i
me d
i a
y a
n g
d i
k e
mb a
n g
k a
n me
n d
a p
a t
n i
l a
i d
e n
g a
n k
a t
e g
o r
i
“sangat layak”. Ha
s i
l v
a l
i d
a s
i o
l e
h a
h l
i ma
t e
r i
me n
u n
j u
k k
a n
b a
h wa
b u
k u
s a
k u
d e
n g
a n t
e ma
“ me
n g
e n
a l
p r
o s
e s
b u
b u
t ”
y a
n g
d i
k e
mb a
n g
k a
n b
e r
d a
s a
r k
a n
p e
n i
l a
i a
n d
a r
i a
s p
e k
k e
l a
y a
k a
n i
s i
, k
e b
a h
a s
a a
n ,
d a
n p
e n
y a
j i
a n
, l
a y
a k
u n
t u
k d
i u
j i
c o
b a
k a
n s
e s
u a
i k
o me
n t
a r
d a
n s
a r
a n
d a
r i
a h
l i
ma t
e r
i .
7 6
Sangat t idak layak
Tidak Layak
Layak Sangat Layak
2 V a
l i
d a
s i
a h
l i
me d
i a
t e
r h
a d
a p
b u
k u
s a
k u
p r
o s
e s
b u
b u
t V
a l
i d
a s
i d
i l
a k
u k
a n
o l
e h
B a
p a
k A
p r
i Nu
r y
a n
t o
, S p
d .
S T
. M.
T s
e b
a g
a i
a h
l ime
d i
a .
V a
l i
d a
s i
d i
l a
k u
k a
n t
e r
k a
i t
d e
n g
a n
a s
p e
k k
e l
a y
a k
a n p
e n
y a
j i
a n d
a n
k e
l a
y a
k a
n k
e g
r a
f i
k a
n d
a r
ib u
k u
s a
k u
y a
n g
d i
k e
mb a
n g
a k
a n
d e
n g
a n
p e
n g
i s
i a
n a
n g
k e
t b
e r
s k
a l
a 1
- 4
. Di
s a
mp i
n g
p e
n i
l a
i a
n k
e l
a y
a k
a n
, a
h l
i me
d i
a me
mb e
r i
k a
n k
o me
n t
a r
d a
n s
a r
a n
u n
t u
k me
mp e
r b
a i
k i
me d
i a
. S
e c
a r
a r
i n
g k
a s
, r
e k
a p
i t
u l
a s
i n
i l
a i
d i
s a
j i
k a
n d
a l
a m
t a
b e
l s
e b
a g
a i
b e
r i
k u
t :
T a
b e
l 1
3.Ha s
i l
v a
l i
d a
s i
b u
k u
s a
k u
o l
e h
a h
l i
me d
i a
No A
s p
e k
K e
l a
y a
k a
n A
h l
i Ma
t e
r i
J u
ml a
h R
a t
a -
r a
t a
1 K
e l
a y
a k
a np
e n
y a
j i
a n
37 3,
3 2
K e
l a
y a
k a
n k
e g
r a
f i
k a
n 1
09 3,
5 4
T o
t a
l 1
4 6
6 ,
8 5
R a
t a
- r
a t
a n
i l
a i
3,4
6 K
a t
e g
o r
i Sangat
layak
S u
mb e
r :
Da t
a p
e n
e l
i t
i a
n p
e n
g e
mb a
n g
a n
y a
n g
d i
o l
a h
l a
mp i
r a
n :
1 5
7 -
1 6
. B
e r
d a
s a
r k
a n
t a
b e
l d
i k
e t
a h
u i
b a
h wa
r a
t a
- r
a t
a s
k o
r X
3, 4
d e
n g
a n p
e r
s e
n t
a s
e 8 5
, t
e r
l e
t a
k p
a d
a r
e n
t a
n g X ≥
3 d e
n g
a n
b e
r a
r t
i me
d i
a y
a n
g d
i k
e mb
a n
g k
a n
me n
d a
p a
t n
i l
a i
d e
n g
a n
k a
t e
g o
r i
“sangat layak”.
Ha s
i l
v a
l i
d a
s i o
l e
h a
h l
i me
d i
a me
n u
n j
u k
k a
n b
a h
wa b
u k
u s
a k
u d
e n
g a
n t
e ma
“ me
n g
e n
a l
p r
o s
e s
b u
b u
t ”
y a
n g
d i
k e
mb a
n g
k a
n b
e r
d a
s a
r k
a n
p e
n i
l a
i a
n d
a r
i a
s p
e k
k e
l a
y a
k a
n p
e n
y a
j i
a n d
a n
k e
l a
y a
k a
n k
e g
r a
f i
k a
n ,
l a
y a
k u
n t
u k
d i
u j
i c
o b
a k
a n
s e
s u
a i
k o
me n
t a
r d
a n
s a
r a
n d
a r
i a
h l
i me
d i
a .
100 75
62,5 50
80
7 7
Sangat t idak layak
Tidak Layak
Layak Sangat Layak
3 V a
l i
d a
s i
g u
r u
ma t
a p
e l
a j
a r
a nt
e r
h a
d a
p b
u k
u s
a k
u p
r o
s e
s b
u b
u t
V a
l i
d a
t o
r d
a r
i p
r a
k t
i s
i p
e mb
e l
a j
a r
a n
a d
a l
a h
g u
r u t
e k
n i
k p
e me
s i
n a
n y
a n
g t e
r d
i r
i d
a r
i d
u a
g u
r u
ma t
a p
e l
a j
a r
a n
t e
k n
o l
o g
i me
k a
n i
k y
a i
t u
S l
a me
t Wi
d o
d o
,S .
P d
d a
n S
u h
a r
s o
n o
,A md
. V
a l
i d
a s
i t
e r
k a
i t
a s
p e
k k
e l
a y
a k
a n
i s
i ,
k e
l a
y a
k a
n k
e b
a h
a s
a a
n ,
d a
n k
e l
a y
a k
a n
p e
n y
a j
i a
n d
a r
i b
u k
u s
a k
u y
a n
g d
i k
e mb
a n
g a
k a
n d
e n
g a
n p
e n
g i
s i
a n
a n
g k
e t
b e
r s
k a
l a
1 -
4 .S
e c
a r
a r
i n
g k
a s
, r
e k
a p
i t
u l
a s
i n
i l
a i
d i
s a
j i
k a
n d
a l
a m
t a
b e
l s
e b
a g
a i
b e
r i
k u
t :
T a
b e
l 1
4 .
Ha s
i l
v a
l i
d a
s i
b u
k u
s a
k u
o l
e h
g u
r u
ma t
a p
e l
a j
a r
a n
No A
s p
e k
K e
l a
y a
k a
n Gu
r u
I Gu
r u
I I
R a
t a
- r
a t
a J
u ml
a h
Ni l
a i
R a
t a
- r
a t
a J
u ml
a h
Ni l
a i
R a
t a
- r
a t
a 1
K e
l a
y a
k a
n i
s i
28 4
27 3,
8 3,
9 2
K e
l a
y a
k a
n k
e b
a h
a s
a a
n 5
8 3,
8 5
8 3,
8 3,
8 3
K e
l a
y a
k a
n p
e n
y a
j i
a n
4 3
3, 9
4 3
3, 9
3, 9
4 T
o t
a l
1 29
1 1
, 7
1 29
1 1
, 5
1 1
, 6
5 R
a t
a -
r a
t a
Ni l
a i
3,8
6 K
a t
e g
o r
i
Sangat layak
S u
mb e
r :
Da t
a p
e n
e l
i t
i a
n p
e n
g e
mb a
n g
a n
y a
n g
d i
o l
a h
l a
mp i
r a
n :
1 6
1 -
1 6
3 .
B e
r d
a s
a r
k a
n t
a b
e l
d i
k e
t a
h u
i b
a h
wa r
a t
a -
r a
t a
s k
o r
X 3,
8 d
e n
g a
n p e
r s
e n
t a
s e 9
5 ,
t e
r l
e t
a k
p a
d a
r e
n t
a n
g X ≥ 3 d
e n
g a
n b
e r
a r
t i
me d
i a
y a
n g
d i
k e
mb a
n g
k a
n me
n d
a p
a t
n i
l a
i d
e n
g a
n k
a t
e g
o r
i
“ sangat layak”.
Ha s
i l
v a
l i
d a
s i
o l
e h
a h
l i
ma t
e r
i me
n u
n j
u k
k a
n b
a h
wa b
u k
u s
a k
u d e
n g
a n
t e
ma “
me n
g e
n a
l p
r o
s e
s b
u b
u t
” y
a n
g
100 75
62,5 50
85