Pájina | 30
formasaun no dezenvolvimentu kapasidade rekursus umanus iha área JFP iha nível munisipiu.
2.2.3 Prestasaun Servisu no Orsamentasaun bazeia ba Dezempeñu
VI Governu Konstitusional komprometidu atu asegura katak Orsamentu Estadu Anual sei oferese servisu publiku diak liu tan ho efisiênsia, efikásia no
responsabilidade. Atu alkansa objetivu e e, kria tiha Unidade Planeamentu no
Monitorizasaun UPM ida iha Gabinete Primeiru-Ministru GPM, ho mandatu atu servisu ho MdF hodi liga planeamentu ho orsamentu, halo priorizasaun estruturadu
no alokasaun efisiente ba Governu nia rekursus.
Ministériu hotu nudar part importante iha reforma e e, no UPM servisu hamutuk
ho MdF atu tulun ministerius durante prosesu preparasaun orsamentu, inklui tulun sira atu defini sira nia programas prioritárias, no halo monitorizasaun trimestral ba
ezekusaun programas.
Iha kontekstu dezempeñu servisu no orsamentu, orsamentu 2016 aprezenta klasifikasaun ida ba despezas balun tuir programa no mos klasifikasaun normal ba
kategoria apropriasaun no instituisaun. Ministériu ida-idak identifka ona ninia programas bo
ot no hatama submisaun orsamentu konjuntu klasifikadu tuir programa no atividade. Nu
e e Livru Orsamentu hotu inklui ona komponente Orsamentasaun bazeia ba Programa,
e e separa ona despeza tuir programa no atividade iha ministériu ida-idak ba 2016.
2.3 Sumáriu Ekonómiku
2.3.1 Ekonomia Internasional 2.3.1.1 Tendensias hosi Kresimentu Internasional
Impaktu hosi krize finanseiru no euro sei bele hareé iha nasaun barak, liu-liu hosi sira ia i stituisau fi a sei u e e sei f aku o í el aás iha di ida pu lika o p i adu;
feno e a ida e e sei ko ti ua afeta iha eko o ia glo al iha ediu te u. I paktu
variadu hosi e a sa hi ak e e, i klui edusau foli i a ai o au e tu iha
volatilidade taxa kambiu, halo difisil atu projeta tendensia kresimentu global iha 2015
Jeralmente, kresimentu iha ekonomia desenvolvidu sei sae fali tambá melhoria iha kondisaun finaseiru global, rekuperasaun gradual iha zona-Euro no folin kombustivel
ki ik, ai k esi e tu Eko ó iku iha eko o ia e e je te sei eduz ta á foli merkadoria internasional tun, no dezaselerasaun iha ekonomia Xina. Hanesan harée
iha Tabela 2.3.1.1, bele resumu katak kresimentu global iha 2015, projetadu ba 3.3, ki ik oitua ko pa a ho
. Maske heta dezasele asau , de a da a as a e s
Pájina | 31
no servisus asosiadu ho taxa kresimentu aás iha nasaun ho ekonomia emergente iha Asia nudar oportunidade exportasaun ba Timor-Leste.
Tabela 2.3.1.1.1: Taxa Kresimentu Ekonomiku Real Mundial no Rejional
Nasaun Atual
Previzaun
2013 2014
2015 2016
Mundu 3.4
3.4 3.3
3.8 Ekonomias Avansadas
1.4 1.8
2.1 2.4
Ekonomias Emerjente no iha Dezenvolvimentu 5.0
4.6 4.2
4.7 Azia Emerjente no iha Dezenvolvimentu
7.0 6.8
6.6 6.4
Xina 7.7
7.4 6.8
6.3 Timor-Leste
2.8 6.0
4.1 5.1
Fontes: Atualizasaun WEO 2015 IMF, Ministeriu Finansas, 2015 Projesaun kresimentu
2.3.1.2 Tendensias Folin Internasional
Hein katak inflasaun global, tambá afeta hosi folin tun ba minarai no merkadoria seluk redus hosi 3.5 iha 2014 ba 3.2 iha 2015. Previzaun
a i flasau ki ik iha ekonomia avansadu ho 0.4, reflete dekliniu iha folin merkadorias internasional no
prokura kontinua fraku iha Japaun no zona-Euro. Hosi parte seluk, preve katak inflasaun sei aumenta ituan iha ekonomias emerjente no iha dezenvolvimentu hosi
5.1 to 5.4 iha 2015, folin minarai atual no volatilidade taxa kambiu aumenta i se teza a ak ko a a esti ati a e e.
Tabela 2.3.1.2.1: Taxa Inflasaun Mundial no Rejional
Atual Previzaun
2013 2014
2015 2016
Mundu 3.9
3.5 3.2
3.3 Ekonomias Avansadas
1.4 1.4
0.4 1.4
Ekonomias Emerjentes no iha Dezenvolvimentu
5.9 5.1
5.4 4.8
Azia Emerjente no iha Dezenvolvimentu 4.8
3.5 3.0
3.1 Timor-Leste
9.8 0.7
1.4 1.8
Fontes: WEO BazeDados Abril 2015 IMF
Folin Internasional Minarai
Folin minarai monu barak iha segunda metade 2014; iha Janeiru 2015, folin minarai baril ida monu 60.8
2
hosi nia pontu aás iha Junhu 2014 haree Grafiku 2.3.1.2.2. Ida e e uda oha a pe iudu ti a hat ho esta ilidade foli
ba baril ida. Hafoin rekopera oituan iha metade dauluk 2015, folin minarai komesa monu fila fali.
2
Brent Spot Price, Ajensia Informasaun Enerjia